WORKING PAPER
VERDELING VAN FINANCIEEL BELANG TUSSEN OPRICHTERS VAN ACADEMISCHE SPIN-OFFS Harmen Jousma, Science Based Business, Universiteit Leiden1 Working papers are distributed to invite discussion on on-going research. This working paper is not published and should be considered preliminary in nature. More especially, it will be subject to revision. Accordingly, it should not be quoted nor the data referred to without written consent of one of the authors. Your comments are welcome and should be directed to the authors.
1
Niels Bohrweg 1, 2333 CA Leiden;
[email protected]
Inleiding De oprichting van een bedrijf is één van de mogelijkheden om aan de (commerciële) toepassing van aan de universiteit gegenereerde kennis en technologie handen en voeten te geven. Het is een alternatief voor de overdracht aan derden (gevestigde bedrijven) die de kennis en technologie wensen te exploiteren. Vaak is het bij gebrek aan belangstelling van de gevestigde bedrijven de enige haalbare weg om tot toepassing te komen. Dat gebrek aan belangstelling is op zich geen negatieve kwalificatie. Veelal heeft het zeer goede gronden die los staan van de kwaliteit van de technologie en het economische perspectief, bijvoorbeeld: • de technologie behoeft grote en bijzonder risicovolle investeringen die niet passen in de strategie van gevestigde bedrijven; • voor "de uitdaging" (market need) bestaan meerdere oplossingen die zich nog alle moeten bewijzen en waaruit gevestigde bedrijven nog geen verantwoorde keuze kunnen maken; • zonder een (sterke) initiële betrokkenheid van de “uitvinders2” is de commerciële ontwikkeling niet goed mogelijk hetgeen een effectieve overdracht van de kennis in de weg staat. Vanuit het perspectief van de universiteiten en de “uitvinders” zijn er ook positieve(re) redenen om via de oprichting van een bedrijf nieuwe technologie te exploiteren. 2
Met "uitvinders" wordt hier bedoeld: de medewerkers van de Universiteit die de kennis en technologie hebben gegenereerd. Van een formele, met een octrooi(aanvraag) beschermde uitvinding hoeft -hoewel doorgaans het geval- geen sprake te zijn.
De universiteit heeft er belang bij dat in de directe nabijheid de op wetenschap gestoelde bedrijvigheid toeneemt. Dit is goed voor het imago en de uitstraling, biedt perspectieven voor de toekomstige carrière van studenten, promovendi en post-docs, zorgt voor instroom van gekwalificeerd personeel in de regio en biedt vaak ook betere mogelijkheden voor (betaalde) onderzoeksamenwerking en (gesubsidieerde) gezamenlijke investeringen in (onderzoek)infrastructuur. Niet onbelangrijk in de tijden dat de bekostiging van universitair onderzoek onder druk staat is dat dit ook kan helpen de politiek ervan te overtuigen dat de financiering van universitair onderzoek ook in economisch opzicht een publiek belang dient. De uitvinder kan met de oprichting van een bedrijf gestalte geven aan zijn ambitie om te laten zien dat zijn onderzoek niet alleen betekenis heeft door “het verleggen van de grenzen van de wetenschap” maar ook lang andere weg voorziet in een maatschappelijke behoefte. Ook bezien vanuit de context van de (toepasbare) wetenschap zelf is dat overigens vaak zinvol. ‘The proof of the pudding is in the eating’, hier vrij te vertalen als: in theorie ziet het er aardig uit maar werkt het ook in de praktijk? Een wetenschappelijk vondst die breed wordt toegepast heeft klaarblijkelijk betekenis, bij niet toegepaste vondsten is dat niet zonder meer duidelijk. Voor zowel de universiteit en de uitvinders is er daarnaast het financiële perspectief van de oprichting van een bedrijf. Wanneer de mogelijkheid bestaat de technologie op redelijke (markt)condities aan derden uit te licenseren of verkopen dan is het financiële perspectief van de oprichting van een bedrijf ter exploitatie van die technologie niet zonder meer positief, dat wil zeggen: niet
1/16
16-dec-09
WORKING PAPER
zonder meer beter dan bij uitlicensering of verkoop. De aan de oprichting en opbouw van een nieuw bedrijf verbonden risico’s en investeringen zullen in de regel de te verwachten grotere inkomsten bij succes in evenwicht houden met marktconforme overdracht van de kennis en technologie aan een gevestigd bedrijf. (De verhouding tussen de financiële vooruitzichten van uitlicenseren vs. onderbrengen in een spin off bedrijf wordt later in dit artikel nog nader besproken.) Bestaat die mogelijkheid niet dan is oprichting van een bedrijf de enige manier om er financieel wijzer van te wordenen is dus het (gemiddelde) financiële perspectief positief. Bij gebrek aan eigen middelen van universiteit en uitvinder zullen investeerders gevonden moeten worden die in ruil voor hun financiële bijdrage een claim zullen leggen op een aanzienlijk deel van de (verhoopte) toekomstige inkomsten. Desalniettemin zal er in de regel een interessant genoeg deel overblijven voor universiteit en uitvinders dat bij succes van het bedrijf grote inkomsten belooft. Maar: hoe worden deze inkomsten tussen de Universiteit en de Uitvinders gedeeld? Dit is een vraag die door velen (Uitvinders en verantwoordelijken bij de Universiteiten) als bijzonder lastig wordt ervaren. Uitvinders ervaren claims van Universiteiten vaak als onrechtvaardig en hekelen het moeizame besluitvormingsproces binnen hun instelling. De verantwoordelijken bij de Universiteiten hebben moeite met het idee dat uit een dienstverband voortvloeiende inkomsten niet voor het overgrote deel aan de Universiteit toevloeien. Ze zijn beducht voor productieverlies, verplichtingen die de Universiteit niet kan of wil nakomen, het ontstaan van onwerkbare situaties op de werkvloer en moeten rekening met uiteenlopende regels en belangen vanuit de samenleving. Het vinden van een goed antwoord op dit verdelingsvraagstuk kan van groot belang zijn voor de voortgang van de ontwikkeling van een spin off bedrijf en voor het behoud van harmonie tussen de betrokken spelers. Het is de vraag of het “simpel” formuleren van een beleid kan volstaan. In de praktijk kunnen de situaties sterk uiteenlopen en lijkt maatwerk
2/16
noodzakelijk3. Maar maatwerk kan geen alibi voor willekeur zijn. Het moet zoveel mogelijk gebaseerd zijn op objectiveerbare criteria. In principe zou het meest voor de hand liggen het oplossen van het verdelingsvraagstuk uit te stellen tot het moment dat er ook inkomsten te verdelen zijn. In de eerste plaats is de kans op ”echt” succes –in de zin van: er valt iets te verdelen) niet zo groot (zeg kleiner dan 50%) hetgeen betekent dat in 50% van de gevallen sprake is van verspilde moeite. In de tweede plaats is pas achteraf goed vast te stellen wie nu in welke mate heeft bijgedragen aan de ontwikkelde waarde, de voor de hand liggende maatstaf voor de bepaling van de verdeling van de inkomsten. In de praktijk is vaststelling achteraf niet doenlijk. Betrokkenen willen weten waar ze aan toe zijn, willen kunnen werken aan de toekomst in het vertrouwen dat dit ook voor hen persoonlijk (en bij bestuurders: voor de universiteit) een rendement kan opleveren dat in redelijke verhouding staat tot de investeringen, risico’s en opofferingen. Opdat er voldoende incentives zijn voor de betrokkenen is het gewenst dat er een duidelijke relatie is tussen de noodzakelijke toekomstige inspanningen en risico’s en de verdeling van de opbrengsten bij succes. Die verdeling kan daarmee niet los worden gezien van wat er nodig is om succes te bewerkstelligen. Dit maakt de verdeling tegelijkertijd een belangrijk en heikel issue. Belangrijk omdat de verdeling direct samenhangt met de randvoorwaarden die bepalen of de nieuwe onderneming succesvol zal kunnen zijn. Heikel, omdat de betrokkenen in de regel op verschillende manieren met elkaar in relatie (komen te) staan: als werkgever en werknemer, als leidinggevende (hoogleraar) en medewerker, als collega managers in het nieuwe bedrijf, als samenwerkingspartners (nieuw bedrijf en universiteit), als leverancier en afnemer van faciliteiten (universiteit en nieuw bedrijf maar soms ook andersom). 3
Franklin et al. noteren: “One of the most notable general comments made by our respondents was that spinout scenarios in practice are highly variable and defy any formulaic approach” (Academic and Surrogate Entrepreneurs in University Spin-out Companies, Journal of Technology Transfer (2001) 26, 127-141)
16-dec-09
WORKING PAPER
Company (Venture) Capital Founders University Time
Research Proof of principle (For) Company research Proof of concept IPO/acquisition Production
Invention (Founding) Business plan Finance Product development Commercial development Distribution
Figuur 1: schematische weergave van de ontwikkeling van een spin-off bedrijf met daarin door de witte box gemarkeerd de periode waarin de afspraken rond de verdeling tussen de stakeholders (universiteit, founders en financiers) gestalte krijgen
Voor het toekomstig succes is van cruciaal belang dat de verhoudingen goed blijven, ook nadat de afspraken zijn vastgelegd. Als één der partijen zich achteraf ernstig tekort gedaan voelt zal dit ten koste gaan van de kansen van de nieuwe onderneming en mogelijk ook afbreuk doen aan de voortgang van het onderzoek en onderwijs aan de universiteit. Door de uiteenlopende bestaande en toekomstige relaties zal van een waarlijke arm’s length transactie veelal geen sprake (kunnen) zijn4. De complexiteit kan reden zijn dergelijke situaties uit de weg te gaan, bijvoorbeeld door de betrokkenheid van medewerkers van de Universiteit niet toe te staan, of in andere woorden: “we zijn gaarne bereid te onderhandelen over hun licentie voor het bedrijf dat u wilt starten maar we gaan er uiteraard wel van uit dat u dan ontslag neemt”. 4
Dit lijkt gebruikelijk, zo merken Franklin et al. op: “In respect of university technology transfers it also appears that the large majority involve prior relationships among participants rather than ‘arms’ length transactions” (zie note 2).
3/16
Een alternatief is het probleem niet uit de weg te gaan maar te "managen". Daarvoor is onder meer van belang te bevorderen dat de afspraken wel aan de criteria van een arm’s length transactie te voldoen. Een formele reden is dat het de Universiteit niet vrij staat concurrentievervalsend te opereren. De voorwaarden waarop kennis in een nieuwe onderneming wordt ingebracht en aan natuurlijke personen ter beschikking wordt gesteld dienen in redelijke verhouding te staan tot de voorwaarden waarop kennis aan (andere) bedrijven wordt overgedragen. Een tweede reden heeft met de duurzaamheid van de afspraken te maken: voldoen zij aan de criteria van een arm’s length transactie dan zullen zij in regel de tand des tijds beter kunnen doorstaan. Een arm’s length transactie vereist onder meer dat de verdeling van de financiële belangen evenwichtig is en aan objectieve (of objectiveerbare) criteria voldoet. Dat is het onderwerp van dit artikel. Het beoogt een aanzet te geven tot een aanpak die hiervoor de basis kan vormen. Daarbij ligt de focus op de
16-dec-09
WORKING PAPER
situatie dat de Uitvinders als (toekomstige) founders een businessplan ontwikkelen, financiering aantrekken voor het op te richten bedrijf en in de eerste jaren van het bestaan een bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling van de technologie richting commerciële toepassing (zie figuur 1 voor een schets van het proces).
Uitgangspunten De basis van de aanpak vormen de 10 uitgangspunten zoals weergegeven in Box 1. Hier volgt allereerst een bespreking en verantwoording van deze uitgangspunten. 1. Het is niet goed mogelijk om los van de voorgenomen activiteiten van de initiatiefnemers een objectieve waarde vast te stellen voor de door de universiteit in te brengen kennis en technologie. Is dit wel mogelijk dan is het model niet
relevant en dient de objectieve waarde de basis te vormen voor de afspraken. Dit speelt bijvoorbeeld wanneer een derde een als marktconform te beschouwen bod heeft gedaan of wanneer recent op basis van een vergelijkbare technologie en markt een overeenkomst is gesloten. Stel dat een bedrijf een downpayment van Euro 100.000 en een royalty van 2% op de verkopen heeft voorgesteld. Voor de afspraken tussen universiteit en spin off kan dit dan als basis worden genomen. Dat wil niet zeggen dat de afspraak naadloos hetzefde moet of zelfs maar kan zijn, het gaat om een schatting van de waarde. Zonder een prognose van de verkopen en de kans dat die gerealiseerd gaan worden zal die schatting niet goed mogelijk zijn. Bij gebrek aan een derde die de technologie (tegen betaling) wil gebruiken zou de invalshoek kunnen zijn (en sommigen kiezen deze) dat de opportunity costs voor de
Box 1: Uitgangspunten voor de aanpak: 1.
Het is niet goed mogelijk om los van de voorgenomen activiteiten van de initiatiefnemers een objectieve waarde vast te stellen voor de door de universiteit in te berengen kennis en technologie.
2.
Bepalend voor de verdeling is de relatieve bijdrage aan de waardeontwikkeling.
3.
Kennis en technologie zijn bepalend voor de mogelijkheid waarde te creëren.
4.
Kennis en technologie zonder commercieel exploitatieplan hebben geen waarde.
5.
Kennis en technologie zonder deskundigen die bijdragen aan de commerciële (waarde)ontwikkeling heeft geen waarde.
6.
Wat de founders in dienst van de universiteit hebben bijgedragen aan de wetenschappelijke en technologische ontwikkeling is des universiteits (onverlet een eventueel in de verdeling mee te nemen uitvindersvergoeding)
7.
Wat de founders (al dan niet samen of ondersteund door derden) bijdragen aan de planontwikkeling is des founders en betrokken derden – ook indien de planontwikkeling is bekostigd door of via de universiteit.
8.
Wat de founders na oprichting van het bedrijf bijdragen aan de waardeontwikkeling is des founders.
9.
Het een kan niet zonder het ander en uitgangspunt voor de verdeling van de bijdrage aan de waardeontwikkeling is: Kennis en technologie: Commercieel plan: Bijdrage aan technologie-ontwikkeling
2/3 1/6 1/6
10. Ten opzichte van dit uitgangspunt worden verschuivingen aangebracht op basis van het relatieve belang van technologie, plan en technologieontwikkeling voor het succes van het op te richten bedrijf.
4/16
16-dec-09
WORKING PAPER
universiteit en daarmee de waarde nihil zijn (zo niet negatief indien er octrooikosten betaald moeten worden die de spin off bereid is voor haar rekening te nemen). Dit is een benadering die weinig applaus zal krijgen. Het gebrek aan redelijkheid is wellicht het best te illustreren met een voorbeeld. Stel: je vindt een software routine uit die Internet Explorer 10x zo snel kan maken. Een routine die zeer interessant is voor Microsoft, sterker nog, Microsoft is het enige bedrijf dat de routine kan implementeren. Als alleen een deal met Microsoft geld kan opleveren dan zijn de opportunity costs voor de uitvinder nihil. Betekent dit dan dat de software routine waardeloos is? Het gaat uiteraard niet alleen of zozeer om de opportunity costs van de aanbieder doch om die van de beoogde gebruiker van de technologie. Bij welke “prijs” zijn de voordelen van het inkopen van de technologie even groot als de voordelen die te behalen zijn met de best renderende alternatieve aanwending van het bedrag? 2. Bepalend voor de verdeling is de (beoogde) relatieve bijdrage aan de waardeontwikkeling. Crux van dit uitgangspunt is dat er geen directe relatie bestaat tussen de bijdrage aan de waardeontwikkeling en de aan die bijdrage verbonden kosten. Dit is enigszins tegennatuurlijk omdat het gebruikelijk is de relatieve bijdrage te meten in de termen van kosten of besteedde tijd. Bijvoorbeeld: partij A heeft 300 uur besteed aan de productie van X en partij B 600 dus partij B heeft tweemaal zoveel aan de productie bijgedragen als partij A. Een dergelijke verdeling gaat op als wat A en B in die uren doen aan elkaar gelijk gesteld kan worden. Bij waardeontwikkeling via innovatie en commercialisatie zal vaak veel meer de aard van de bijdrage bepalend zijn voor de waardeontwikkeling. Creativiteit, het krijgen van een goed idee (basis voor uitvinding) kost vaak niets5 terwijl het wel veel waarde kan toevoegen. Stel dat het uitvinder A een dag heeft gekost om het idee op papier uit te werken en ontwikkelaar B vervolgens 392 uur nodig heeft om de uitvinding marktrijp te maken, 5
Althans, brengt voor de betrokkene geen meerkosten met zich mee. Dat wil uiteraard niet zeggen dat het niets heeft gekost in termen van opleiding, ervaring, experimenten, etc.
5/16
heeft A dan slechts 2% bijgedragen aan het marktrijpe concept? Bij het oprichten en bestieren van een onderneming met als doel innovatieve kennis en technologie te commercialiseren gaat het de facto om het creëren en ontwikkelen van waarde. Bij het bepalen van de verdeling van deze waarde is de uitdaging zo veel mogelijk recht te doen aan de relatieve bijdrage van de betrokken partijen (met de nadruk op zoveel mogelijk omdat de werkelijke bijdrage via allerlei formele en informele wegen tot stand komt en niet te meten is). Kosten spelen daarin een ondergeschikte rol. Met de doelstelling dat er waarde gecreëerd gaat worden die vele malen groter is dan de kosten is dit op zich ook niet zo vreemd. Dat de kosten niet relevant zijn wil nog niet zeggen dat ze niet verrekend mogen worden. Stel dat in het bovengenoemde voorbeeld A en B het erover eens zijn dat ze ongeveer gelijkelijk aan de waardeontwikkeling hebben bijgedragen. Stel voorts dat de waarde van het markrijpe concept 0,5 miljoen bedraagt, dat 120 een redelijk uurtarief is en dat de ontwikkelaar daarnaast nog zo’n 20.000 aan materiele kosten heeft gemaakt. De waarde ontwikkeling verminderd met de kosten bedraagt dan 500.000 – 400*120 – 20.000 = 400.000. Het aandeel van de uitvinder is 200.000 + 960 = 200.960 = 40%. 3. Kennis en technologie zijn bepalend voor de mogelijkheid waarde te creëren. Het model gaat ervan uit dat de wijze waarop de onderneming geld gaat verdienen onverbrekelijk verbonden is met de innovatie die de kennis en technologie mogelijk maakt. Een dergelijke innovatie kan gaan om een nieuw proces dat de produktiekosten met meer dan de helft reduceert, om een nieuw geneesmiddel dat een geheel nieuwe therapie mogelijk maakt, etc. Het is de innovatie die de strategie en de mogelijkheden voor waardeontwikkeling van het bedrijf bepaalt, zonder de innovatie zou het bedrijf niet kunnen bestaan. Dit is niet het geval indien de kennis en technologie “slechts” iets toevoegt dat van belang maar niet cuciaal is. Bijvoorbeeld wanneer ook zonder over de betrokken kennis en technologie te beschikken de (geplande) activiteiten (zij het wellicht minder efficiënt of effectief) van het bedrijf kunnen plaatsvinden of vergelijkbare kennis en technologie relatief
16-dec-09
WORKING PAPER
eenvoudig elders kan worden ingekocht of separaat kan worden ontwikkeld. Dan ligt het meer voor de hand het bedrijf als een willekeurige derde te beschouwen waaraan technologie en kennis (tegen betaling) ter beschikking worden gesteld. 4. Kennis en technologie zonder commercieel ontwikkelings- en exploitatieplan hebben geen waarde. Er wordt vaak aan voorbijgegaan dat de waarde van kennis en technologie pas tot uitdrukking komt als ze wordt toegepast en dat het realiseren van (commerciële) toepassing geen sine cure is. De weg van concept tot toepassing vergt doorgaans veel inspanning, marktinzicht, (het opdoen van) ervaring, het ontwikkelen van een netwerk, doorzettingsvermogen en inventiviteit. Dit culmineert ondermeer in een commercieel innovatie- en ontwikkelingsplan, kortweg business plan, dat de basis vormt voor het aantrekken van financiële middelen die de ontwikkeling en exploitatie mogelijk moeten maken. In andere woorden: zonder zo’n plan kan daarvan geen sprake zijn en heeft de kennis en technologie geen commerciële waarde. Een deel van de ontwikkeling van de waarde kan en moet derhalve toegerekend worden aan de ontwikkeling van een deugdelijk plan. 5. Kennis en technologie zonder materiedeskundigen die bijdragen aan de commerciële (waarde)ontwikkeling heeft geen waarde. Bij een complexe technologie is de uitvinding in de regel sterk verbonden met de uitvinder. Met een goede en uitvoerige beschrijving –en grote tijdsinvestering- is de uitvinding wellicht wel nawerkbaar door “a (n other) person skilled in the art” maar daarmee is de werking nog niet geoptimaliseerd. De uitvinder kan dat –althans initieel- vaak het beste zelf, is zelf het beste in staat (in samenwerking met anderen die benodigde aanvullende disciplines beheersen) de verdere innovatieve bijdragen te leveren die commerciële toepassing mogelijk maken. Ook dit is een cruciale stap die waarde toevoegt aan de technologie. Dit wordt versterkt doordat het commitment van de uitvinder ook een rol speelt in de oordeelsvorming van derden. Is de Uitvinder niet zelf sterk betrokken bij het initiatief dan doet dit bij investeerders vragen rijzen over de kwaliteit van de technologie en
6/16
de haalbaarheid van implementatie in een commercieel traject. 6. Wat de founders in dienst van de universiteit hebben bijgedragen aan de wetenschappelijke en technologische ontwikkeling is des universiteits (onverlet een eventueel in de verdeling mee te nemen uitvindersvergoeding) Hier kan geen misverstand over bestaan. In de eerste plaats is dit verankerd in de (Nederlandse) wet. Ten tweede –maar niet minder belangrijk- is dit niet anders dan redelijk en billijk. Een aanstelling met als opdracht het doen van onderzoek is expliciet een aanstelling met als mogelijk uitvloeisel het genereren van kennis en technologie. Het eigendom daarvan ligt bij de opdrachtgever die de aanstelling en de overige met het onderzoek verbonden lasten bekostigt. Daarnaast is er een scala aan beheersmatige redenen die het wenselijk maken dat de universiteit de eigenaar is. Te denken valt ondermeer aan de verwevenheid van onderzoek dat met uiteenlopende bronnen met uiteenlopende subsidieen contractvoorwaarden is gefinancierd. De verantwoording jegens de sponsoren is alleen waar te maken als de universiteit ook daadwerkelijk de zeggenschap over de kennis en technologie heeft. 7. Wat de founders (al dan niet samen ondersteund door derden) bijdragen aan planontwikkeling is des founders betrokken derden – ook indien planontwikkeling is bekostigd door universiteit.
of de en de de
Dit is een uitgangspunt dat niet iedereen meteen zal willen onderschrijven. Het lijkt ook strijdig met het vorige uitgangspunt voorzover de planontwikkeling (gedeeltelijk) in de tijd en (bij een expliciete of impliciete -door het geven van toestemming- opdracht) uit hoofde van de aanstelling bij de universiteit plaatsvindt. Maar ongeacht of een dergelijke opdracht is gegeven, zijn de werkzaamheden verbonden aan de planontwikkeling niet te zien als onderdeel van de reguliere aanstelling (het geven van onderwijs en het doen van onderzoek). Daarmee ligt het in de rede de waarde die de planontwikkeling bijdraagt niet toe te rekenen aan de universiteit doch aan de persoon zelf en de betrokken activiteiten te beschouwen als
16-dec-09
WORKING PAPER
nevenwerkzaamheden. Daaraan kunnen uiteraard (de gebruikelijke) voorwaarden worden verbonden, zoals dat de nevenwerkzaamheden de reguliere werkzaamheden niet in de weg staan of schaden, dat er maximaal x uren per week gedurende de normale bedrijfsuren aan wordt besteed, dat de betrokken uren op kostbasis worden vergoed6, etc. Van dit uitgangspunt gaat een duidelijk incentive uit: er is een directe relatie tussen de inspanningen van de founder in universitaire dienst en wat hij of zij erbij te winnen heeft. Ook sluit dit aan bij de rol die derden –niet verbonden aan de universiteit- hierin kunnen spelen. In veel gevallen raken derden –als dienstverlener of co-founderbij de planontwikkeling betrokken uit hoofde van hun (eerdere) ervaring met de commercialisatie van uitvindingen of uit hoofde van hun bedrijfskundige of commerciële kennis. Voor de inspanningen die zij verrichten en voor de waarde die zij toevoegen moeten zij worden beloond. Met het oog op de kwaliteit van de bijdrage (en het beperkt houden van de out-ofpocket kosten) verdient een beloning op (gedeeltelijke) no cure no pay basis vaak de voorkeur, opdat die beloning afhankelijk is van het succes. Afspraken hierover kunnen het best door de initiatiefnemers worden gemaakt, die onderling hun relatieve bijdrage aan de waardeontwikkeling vaststellen (onderhandelen). Die kan van geval tot geval aanzienlijk uiteenlopen, afhankelijk van de mate waarin de Uitvinders zelf gestalte kunnen geven aan het businessplan en de ervaring en capaciteiten van de beoogde dienstverleners of co-founders. Dit werkt wellicht het best wanneer de beloning onderdeel is van het aan de initiatiefnemers toe te rekenen deel van de waarde. Doordat de Universiteit hier buiten staat kunnen er over de toerekening van de waarde geen misverstanden ontstaan. Die is des founders, ongeacht of de bijdrage is geleverd door de “derde” of door een van de initiatiefnemers in dienst van de Universiteit. 6
Dit sluit aan bij de werkwijze van subsidies zoals Biopartner First Stage Grants, die zich richten op het bevorderen van de totstandkomen van spin off bedrijven. Daarin ontvangt de Universiteit een vergoeding voor de uren die Uitvinder besteedt aan de voorbereiding van de spin-off, ofwel (enige) compensatie voor het verlies aan productiviteit.
7/16
Tegelijkertijd beperkt dit de hoogte van de claim op de waardeontwikkeling. Voorkomen wordt dat er (op het aandeel van de Universiteit) herhaaldelijk nieuwe claims worden gelegd: “Twee maanden terug hebben we met U de aandelenverhouding tussen ons en de Universiteit vastgelegd maar we zijn nu tot de conclusie gekomen dat we het businessplan niet geheel zelf kunnen maken en dat we daarvoor meneer X moeten inhuren. Meneer X wil graag Y aandelen als compensatie voor zijn bijdrage. Het lijkt ons vanzelfsprekend dat dit ten koste gaat van het aandeel van de Universiteit. Als dat niet mogelijk is dan is het voor ons nauwelijks nog de moeite waard hiermee verder te gaan”. Als duidelijk is dat de waarde van de planontwikkeling aan de initiatiefnemers wordt toegerekend is ook duidelijk waar de daaraan verbonden “kosten” thuishoren. 8. Wat de founders na oprichting van het bedrijf bijdragen aan de waardeontwikkeling is des founders. Zoals ook gesteld in de inleiding is veelal de bijdrage van de uitvinders in de initiële fase na oprichting van het bedrijf van groot belang voor een voortvarende start van de commerciële ontwikkeling van de kennis en technologie. Die bijdrage kan mede bestaan uit als “universitair” of “strategisch” te bestempelen onderzoek dat uitzicht biedt op wetenschappelijke publicaties. Maar hier mag niet van worden uitgegaan. Het is het bedrijfsbelang dat bepaalt wat wanneer en hoe moet gebeuren. In het bijzonder een startend bedrijf kan zich niet veroorloven geld verkeerd aan te wenden. Dit kan er als snel toe leiden dat andere keuzes gemaakt (moeten) worden dan die een onderzoeker passen uit hoofde van de voortgang van de wetenschap. In het belang van de commerciële ontwikkeling en van de wetenschap lijkt het aangewezen om situaties waarbij het een de keuzevrijheid ten opzichte van het andere beperkt zoveel mogelijk te vermijden. Het ligt derhalve minder voor de hand de bijdrage van de founders te zien als onderdeel van de reguliere werkzaamheden aan de Universiteit, zelfs indien de betrokkenen daar in dienst blijven en op parttime detacheringbasis in het nieuwe bedrijf aan de slag gaan. Mede ter bescherming van de positie van de founders in universitaire dienst is het uitgangspunt te verkiezen dat de bijdrage aan het opbouwen van
16-dec-09
WORKING PAPER
het bedrijf niet (in belangrijke mate) zal bijdragen een de wetenschappelijke productie van de Universiteit. Daar dient uiteraard wel een passende vergoeding voor de Universiteit tegenover te staan maar dat staat los aan de bijdrage aan de waardeontwikkeling van het bedrijf.
context die overigens ook nog van universiteit tot universiteit kan verschillen. Tenslotte gaat het slechts om uitgangspercentages. De feitelijk vast te stellen percentages zijn afhankelijk van een nadere beoordeling zoals gesteld in het laatste uitgangspunt:
9. Het een kan niet zonder het ander en basis voor de verdeling van de bijdrage aan de waardeontwikkeling rond de oprichting van het bedrijf is:
10. Ten opzichte van de uitgangspercentages worden verschuivingen aangebracht op basis van het relatieve belang van technologie, plan en technologieontwikkeling voor het succes van het op te richten bedrijf.
Kennis en technologie: 66,67% Bijdrage aan Commerciële ontwikkeling: 33,33%, onderverdeeld in: Business plan 16,66% Bijdrage aan Technologie-ontwikkeling 16,66% Dat het een niet zonder het ander kan lijkt onontkoombaar hoewel hieraan nog wel eens voorbij wordt gegaan. Belangrijk punt is dat waardering van technologie niet los kan staan van de bereidheid van mensen of organisaties om tijd en geld te steken in de commerciële ontwikkeling. Twee gelijkwaardige technologieën met een gelijkwaardig potentieel hebben niet zondermeer een gelijke waarde. De waarde ontstaat pas als er daadwerkelijk handen en voeten aan worden gegeven. De waardering van een technologie op de plank kan nooit verder gaan dan “dit zou de waarde op dit moment kunnen zijn als iemand zou besluiten er werk van te maken”. De toegemeten percentages zijn uiteraard in hoge mate arbitrair. Het is evengoed mogelijk andere uitgangspercentages te kiezen en zeer goed voorstelbaar dat ze van toepassingsgebied tot toepassingsgebied verschillen. Het is niet anders dan logisch dat er een hele range aan uitgangspercentages te creëren is afhankelijk van de mate waarin de technologie, het commercieel plan of de technologieontwikkeling de waardeontwikkeling domineert. De ontwikkeling van een nieuw geneesmiddel is wezenlijk anders dan die van nieuwe componenten voor elektronica etc. Waarschijnlijk is overigens de context belangrijker dan de technologie of het toepassingsgebied. Het gaat hier nadrukkelijk om een universitaire context en hetgeen binnen die context een redelijk uitgangspunt lijkt. Een
8/16
In de praktijk moet van geval tot geval getoetst worden of de drie sleutelfactoren (kennis en technologie, business plan en bijdrage aan verdere ontwikkeling) van het model inderdaad in deze mate bepalend zijn voor de (verdeling van de toekomstige) waarde bij de start van het spin off bedrijf. In andere woorden: gesteld dat de betrokkenen het model valide achten kan dit het uitgangspunt zijn voor onderhandelingen tussen de betrokkenen (Universiteit en Initiatiefnemers). De waarde van het model in de onderhandelingen is de basis die het biedt voor inhoudelijke argumenten. Dit zal verderop aan de hand van een aantal voorbeelden worden geïllustreerd.
Uitvindersvergoeding Een element dat in een nadere beschouwing van de basisverdeling moet worden meegenomen is de zogenaamde uitvindervergoeding. Het is goed gebruik dat uitvinders in dienst van de universiteit een beloning ontvangen die is gerelateerd aan de inkomsten die de betrokken uitvinding voor de universiteit genereert. Wanneer (een aantal van) de founders ook de uitvinders zijn, ligt het voor de hand deze compensatie in de verdeling mee te nemen7. De uitvindersvergoedingen die universiteiten hanteren lopen sterk uiteen. Zo hanteert de Universiteit Leiden een percentage van 10% 7
Veelal is ook bepaald dat een belang in aandelen en de uitvindervergoeding elkaar uitsluiten. Zo stelt bijvoorbeeld de University of Bristol: “Where members of staff own shares or share options in a spin out company they waive their right to a share of any income received by the University from the company.”” (http://www.bris.ac.uk/research/newco/policy/spinru les.html)
16-dec-09
WORKING PAPER
van de netto inkomsten. Amerikaanse universiteiten keren doorgaans meer uit. Een redelijk recente survey8 leert dat een aanzienlijk aantal universiteiten 1/3 deel van de (netto) inkomsten doorgeeft aan de uitvinders. Het gemiddelde ligt echter nog hoger, rond de 40%. In het vervolg worden deze percentages als uitgangspunt genomen.
Basisverdeling nader beschouwd Wanneer de uitvinders gezamenlijk een commercieel plan ontwikkelen en een verdere bijdrage leveren aan de technologieontwikkeling gaat de basisverdeling uit van de verhouding 2/3 universiteit en 1/3 uitvinders. Houden we rekening met een uitvindersvergoeding en bedraagt die 10%, dan resteert na verrekening 60% (66,67 - 6,67) voor de universiteit en indiceert de basisverdeling een verhouding 60/40 van het financieel belang in het spin off bedrijf. Bij een uitvindersvergoeding van 40% is de uitkomst van de berekening een verhouding van 40/60. Deze uitkomsten staan in tabel I weergegeven onder situatie I. Is de voorgestane basisverdeling redelijk? Voor een antwoord op deze vraag kan worden nagegaan of de uitkomsten consistent zijn met alternatieve situaties. Naast de situatie waarin de uitvinders het plan ontwikkelen en een bijdrage leveren aan de technologieontwikkeling zijn in tabel 1 een 4tal alternatieven geschetst. Aan de hand van de 8
Thursby et al. (2001) Objectives, Characteristics and Outcomes of University Licensing, Journal of Technology Transfer, 26, 59-72
9/16
nummering in de eerste kolom volgt een korte bespreking. Situatie II: Wanneer de basisverdeling wordt toegepast op een standaard licentiesituatie waarbij de universiteit een licentie verleent aan een bedrijf dat de technologie (uitvinding) verder gaat ontwikkelen en commercialiseren, dan heeft dit als uitkomst dat aan dit bedrijf 1/3 van de waarde op dat moment wordt toegerekend. Op het eerste gezicht is deze uitkomst merkwaardig. Waarom waarde toerekenen aan het bedrijf dat de technologie inkoopt? Het gaat hier om de know how die het bedrijf heeft wat betreft de commerciële mogelijkheden en planning en de verdere ontwikkeling van het product. Zonder deze know how kan het bedrijf de kennis niet inkopen. Ook kan gesteld worden dat de “prijs” die de Universiteit kan bedingen afhankelijk is van de mate waarin de commerciële mogelijkheden zijn onderbouwd. Het lijkt voor de hand te liggen dat een uitgewerkt plan inclusief voorgenomen verdere inbreng van de uitvinders de verkoopprijs kan verhogen. Een reden hiervoor is bijvoorbeeld dat ook voor bedrijven die minder deskundig zijn op het gebied van de onderhavige technologie de uitvinding toegankelijk wordt. De 33% kan derhalve worden gezien als de prijsverhoging die kan worden gerealiseerd als de Universiteit en de Uitvinders investeren in het ontwikkelingsproces, vergelijkbaar met de investering van de founders in de voorbereiding en initiele ontwikkeling van een bedrijf voor de commercialisering van de technologie.
16-dec-09
WORKING PAPER
TABEL 1: Toerekening van aandeel (%) in de waarde van de technologie, het business plan en de technologieontwikkeling in uiteenlopende situaties Situatie Universiteit Uitvinders Derden Bedrijf Uitvindersvergoeding (%) 10 33 40 10 33 40 I. Uitvinders maken business plan, 60 45 40 40 55 60 trekken financiering aan, leveren belangrijke bijdrage aan verdere ontwikkeling II. Licentie aan bedrijf 60 45 40 7 22 27 33 III. Derden maken business plan, 60 45 40 7 22 27 33 richten bedrijf op en dragen bij aan ontwikkeling IV. Uitvinders maken business plan, 60 45 40 23 38 43 17 ontwikkeling wordt (door nieuw op te richten bedrijf) ingekocht V. Derden maken business plan, 60 45 40 23 38 43 17 uitvinders leveren belangrijke bijdrage aan verdere ontwikkeling
Situatie III: Deze situatie veronderstelt dat er derden zijn met know how, zowel wat de business als de technologie betreft, die aanbieden financiering aan te trekken voor een bedrijf dat de uitvinding gaat ontwikkelen en op de markt gaat zetten waarbij de Uitvinders verder geen rol spelen. De basisverdeling rekent deze derden 33,3% van de waarde toe. Dit lijkt -als gemiddelde of uitgangspunt- geen onredelijke uitkomst. Bij grote deskundigheid van de betrokken derden (en daarmee de capaciteit om veel waarde toe te voegen) lijkt het zelfs niet ondenkbaar dat voor de licentiehouder ook een hoger percentages acceptabel is. Ter vergelijking kan wellicht de standaard voorwaarde dienen die de British Technolgy Group (BTG) hanteerde wanneer deze organisatie een uitvinding van een universiteit overnam. Voor de overname van de octrooikosten, de deskundigheid inzake de commerciële ontwikkeling en de inspanningen om de technologie verder te ontwikkelen en uit te licenseren of verkopen, bedong BTG 50% van de inkomsten. Dit is nog aanzienlijk meer dan de 33,3% die de basisverdeling toerekent. Situatie IV
10/16
De uitvinders ontwikkelen het businessplan en trekken financiering aan waarmee het nieuwe bedrijf wordt opgericht maar hebben geen actieve rol in de verdere ontwikkeling. De basisverdeling rekent 17% van de waarde toe. Afhankelijk van de uitvindersvergoeding loopt het aandeel van de Uitvinders op, tot 43% bij een uitvindersvergoeding van 40%. Op zich is dit een ongebruikelijke situatie maar het is niet ondenkbaar dat de Uitvinders in universitaire dienst de know how en het netwerk hebben om het business plan te maken en financiering aan te trekken, bijvoorbeeld wanneer zij industrie-ervaring of veel contacten hebben met het bedrijfsleven. Een voorstelbaar alternatief is dat derden worden ingehuurd om het plan te maken en financiering aan te trekken. Met 15% bedong de organisatie Licentec een vergelijkbaar percentage bij no cure no pay opdrachten. In voorkomende gevallen kan het voor de Universiteit goedkoper zijn (of lijken, zie Box 2) om dit werk in te kopen. Maar indien de betrokken derden veel inbreng van de Uitvinders nodig hebben kan men zich afvragen of dit wel een correcte gang van zaken is. Dit kan gaandeweg tot spanningen leiden indien de indruk ontstaan dat de derden sterk leunen op de inbreng van de Uitvinders..
16-dec-09
WORKING PAPER
Box 2: Business plan: waarde versus kosten Het maken van een businessplan en het aantrekken van financiering is in principe een activiteit die uitbesteed kan worden. Het aantal professionele dienstverleners dat zich hieraan bekwaamt is de afgelopen jaren aanzienlijk gegroeid. Het zal in voorkomende gevallen mogelijk zijn de dienst in te kopen tegen een vast tarief of tegen een uurtarief. Met als uitgangspunt de basistoerekening van 16,6% van de pre-money valuation doet zich de vraag voor of dit in bepaalde gevallen financieel gezien niet veel gunstiger is. Uitgaande van inkoop waarbij de opdrachtgever cash betaald krijgt zijn er drie factoren die de prijs voor de opdrachtgever bepalen: het aantal uren dat nodig is om het businessplan te maken en de financiering aan te trekken, het uurtarief en de succeskans: de kans dat het bedrijf daadwerkelijk van de grond komt. Het maken van een business plan en het aantrekken van financiering voor een onderneming op basis van nieuwe "early stage" technologie is geen sinecure. In de regel zal het verkenning van een nieuwe markt vereisen, beoordeling van de technische haalbaarheid c.q. vaststelling wat er nodig is om het product uit te ontwikkelen, analyse van de op korte en langere termijn te verwachten concurrentie van bestaande en nieuw opkomende bedrijven, en van mogelijke alternatieven, de opzet van de managementstructuur, verkennende gesprekken met mogelijke financiers, etc. Dit vergt veel tijd en een relatief lange doorlooptijd. In de regel zal het al snel gaan om 500 tot 1000 uur verspreid over een periode van minimaal 0,5 jaar. Met een uurtarief voor degelijke dienstverlening dat zal liggen tussen de Euro 100 en 200 komen de kosten op tussen de Euro 50.000 en 200.000. Met een waardetoerekening van 16,6% is dit equivalent met een premoney valuation van resp. Euro 300.000 en Euro 1.200.000. Hierin is echter nog niet het risico begrepen dat de opdrachtgever loopt te moeten betalen voor een dienst die geen resultaat oplevert. Er zijn meer businessplannen die geen dan die wel financiering weten te realiseren. Ook professionals zullen geen resultaat kunnen garanderen al was het alleen maar omdat ze pas gaandeweg het traject kunnen ontdekken of de technologie wel goed genoeg is om de potentie waar te maken. Er enigszins arbitrair vanuit gaand dat de slaagkans varieert tussen de 50 en 90% bedraagt de prijs tussen de Euro 55.000 en Euro 400.000, volgens de basistoerekening overeenkomend met een pre-money valuation tussen de Euro 330.000 en Eur 2.400.000. Alleen bij een uitvinding met een aanzienlijke (en duidelijk aanwijsbare) commerciële potentie zal het uitbesteden aan derden zijn geld waard zijn (of zullen derden bereid zijn no cure no pay dergelijke diensten
Situatie V: Derden nemen (of krijgen) het initiatief om een businessplan op te stellen De betrokkenheid van de uitvinders is beperkt maar zij gaan wel
11/16
een belangrijke rol spelen in de (verdere) ontwikkeling van de technologie in de eerste jaren na de start. Voor de toekomstige inbreng rekent de basisverdeling de uitvinders 16,7% van de waarde toe.
16-dec-09
WORKING PAPER
I.
II. III.
IV.
V.
TABEL 2: Verhouding van het aandeel van de Universiteit en de Uitvinders Situatie Universiteit Uitvinders Verhouding UNI/UITV Uitvindersvergoeding (%) 10 33 40 10 33 40 10 33 40 Uitvinders maken business 60 45 40 40 55 60 60/40 45/55 40/60 plan, trekken financiering aan, leveren belangrijke bijdrage aan verdere ontwikkeling Licentie aan bedrijf 60 45 40 7 22 27 90/10 67/33 60/40 Derden maken business 60 45 40 7 22 27 90/10 67/33 60/40 plan, richten bedrijf op en dragen bij aan ontwikkeling Uitvinders maken business 60 45 40 23 38 43 72/28 54/46 48/52 plan, ontwikkeling wordt (door nieuw op te richten bedrijf) ingekocht 60 45 40 23 38 43 72/28 54/46 48/52 Derden maken business plan, uitvinders leveren belangrijke bijdrage aan verdere ontwikkeling
Een vergelijkbare situatie is dat een partij beschikt over geld en technologie maar niet over de deskundigheid die toe te passen. Daarvoor zijn experts nodig en die zijn schaars. De partij besluit deze experts weg te kopen. De partij biedt een tijdelijke aanstelling met een riant salaris en aan de experts gezamenlijk (opties op) 10% van de aandelen. Een dergelijk scenario lijkt niet onrealistisch. Daarbij gaat het om 10% van de totale waarde op dat moment, dit is het moment dat de onderneming al gefinancierd is. Deze 10% moet vergeleken worden met de 16,7% die in het model wordt gehanteerd. Ter vergelijking: een VC-financiering waarbij de pre-money valuation de helft bedraagt van de post-money valuation, ofwel: het plan en de in te brengen technologie zijn 50% waard van het totaal. De 16,7% toegemeten aan de founders voor hun betrokkenheid bij de ontwikkeling komt dan neer op 8,3% van het totaal na financiering. In alle situaties is het denkbaar dat met inschakeling van derden een ongeveer vergelijkbare waardetoerekening kan plaatsvinden. Het lijkt derhalve redelijk deze waarde toe te kennen aan de Uitvinders indien zij het zijn die deze waarde toevoegen, ook als zij dit doen als nevenwerkzaamheden naast het dienstverband met de universiteit. In tabel 2 is weergegeven wat dit uiteindelijk betekent voor
12/16
de verhouding van het aandeel van de Universiteit en de Uitvinders in dergelijke situaties.
Uitvindersvergoeding nader beschouwd In de berekening van de verhouding Universiteit/Uitvinders wordt er impliciet van uitgegaan dat de uitvindersvergoeding een vergoeding is voor het doen van de uitvinding. Met als consequentie dat inspanningen voor het commercialiseren van de uitvinding separaat worden toegerekend. Dit is echter niet vanzelfsprekend. De uitvindersvergoeding heeft niet alleen de functie van een beloning ex post. Het is ook een incentive voor de uitvinders om bij te dragen aan het proces van technology transfer. De eerder genoemde survey9 onder managers van technology transfer offices in de Verenigde Staten leert dat bij 71% van de verstrekte licenties de medewerking van de uitvinders nodig is om de technologie verder tot ontwikkeling te brengen. Met een theoretisch model10 kan worden onderbouwd dat dit doorgaans geen gestalte zal krijgen, tenzij de uitvinders (aanmerkelijke) inkomsten tegemoet kunnen zien die gekoppeld zijn aan het succes van de ontwikkeling. In andere woorden, het 9
see note 5 Jensen and Thursby (2001) Proofs and prototypes for sale: The Licensing of University Inventions, The American Economic Review, 91 (1), 240-259
10
16-dec-09
WORKING PAPER
vooruitzicht van (royalty)inkomsten over de met de uitvinding daadwerkelijk gerealiseerde omzet is cruciaal. Het kan zijn dat de hoge(re) uitvindersvergoedingen er –impliciet of expliciet- van uitgaan dat de uitvinders bijdragen aan de commercialisering11. Dan is het uiteraard onjuist de waarde van deze inspanningen separaat toe te rekenen. Speculatief zou gesteld kunnen worden dat 10% van de inkomsten een redelijke beloning is voor het doen (en melden12) van de uitvinding zelf. Bedraagt de totale uitvindersvergoeding 40%, dan kan het verschil van 30% opgevat worden als de beloning voor de bijdragen aan de commercialisering. Mutatis mutandis blijft de verhouding Universiteit/Uitvinders dan 60/40. Een hieruit voortvloeiende vraag is in hoeverre Universiteiten expliciet maken wat er in relatie tot de uitvindersvergoeding van de Uitvinders wordt verwacht. Een tweede vraag is hoe een incentive in de omvang van 40% van de inkomsten zich verhoudt tot de reguliere taken van de universitaire medewerkers: het doen van (funderend) onderzoek en het geven van onderwijs. Dit punt lijkt ook in het bovengenoemde theoretische model geen aandacht te krijgen.
Voorbeelden Ter verdere illustratie van de methodiek volgen een aantal voorbeelden aan e hand van situaties die zich in de praktijk kunnen voordoen. De voorbeelden gaan uit van een uitvindersvergoeding die expliciet alleen een bonus is voor het doen (en melden) van de uitvinding en de medewerking aan het verkrijgen van octrooibescherming. De overige activiteiten van de Utvinders worden beschouwd als additionele inspanningen13. “Standaard” 11
E.g. Colombia University states: The University believes that faculty members must take the ultimate responsibility for the development and commercial application of the fruits of their intellectual activities. 12 De in note 5 genoemde survey vermeldt: “managers in our pretest indicated that convincing faculty to disclose inventions is a major challenge”. 13 Wellicht is het zinvol deze inspanningen expliciet aan te merken als nevenwerkzaamheden om een duidelijk onderscheid te maken met reguliere werkzamheden uit hoofde van de aanstelling bij de Universiteit.
13/16
Ter verkenning van de commerciële potentie van een door de Universiteit geoctrooieerde uitvinding wordt een subsidie verworven. De subsidie compenseert de Universiteit voor de tijd die de Uitvinders hieraan besteden en biedt de mogelijkheid een aantal diensten uit te besteden. De gesubsidieerde activiteiten leiden tot een business plan en een aantal (“launching”) klanten die bereid zijn de verdere ontwikkeling voor te financieren. Het business plan voorziet erin dat de Uitvinders gedurende drie jaar bijdragen aan de verdere ontwikkeling van de uitvinding in de vorm van nevenwerkzaamheden gedurende 1 dag per week. De initiële verhouding van de financiële belangen tussen de Universiteit en de Uitvinders is 60:40. “Marktrijp” De door de Universiteit met een octrooi beschermde technologie is marktrijp: directe toepassing (onder licentie) is mogelijk is, verdere ontwikkeling is niet nodig. De activiteiten van het bedrijf bestaan er uit dat aan derden licenties worden verkocht en dat ter ondersteuning service wordt verleend. In dit voorbeeld hoeft aan de ontwikkeling van de technologie geen waarde te worden toegerekend en resteren als waardedragers slechts de technologie (66.7%) en het plan voor het opzetten van het bedrijf (16,7%). Met inbegrip van de uitvindersvergoeding van 10% leidt dit op het eerste gezicht tot een verhouding Universiteit:Uitvinders = 2,6:1 (60:23,2). Meer voor de hand ligt echter om het feit dat geen ontwikkeling meer nodig is te beschouwen als attribuut van de technologie en de waarde daarvan aan de Universiteit toe te rekenen. Dit leidt tot de verhouding (83,3-8,3):(16,7+8,3) = 3:1. “Meer technologie nodig” De technologie op zich geeft onvoldoende basis voor de commerciële ontwikkeling. Het bedrijf zal aanpalende technologie moeten ontwikkelen om succesvolle commercialisering mogelijk te maken. Het business plan voorziet erin dat de Uitvinders dit gefinancierd door derden ter hand zullen nemen. Met het uitgangspunt dat de in de Universiteit ontwikkelde en de nieuw te ontwikkelen technologie een gelijk gewicht hebben wordt de verdeling Universiteit/Uitvinders: (0,5*60):(0,5*40+50) = 30:70.
16-dec-09
WORKING PAPER
Aandelen in relatie tot aandeel in de waardeontwikkeling De aanpak biedt een basis om de verhouding te berekenen tussen het aandeel van de universiteit en dat van de founders op het moment dat het bedrijf start. De aandelen in de onderneming kunnen overeenkomstig worden verdeeld. Er kunnen echter zeer goede redenen zijn om dit niet te doen, met name om het belang van de universiteit te reduceren. Bijvoorbeeld: • Uit hoofde van de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid is het gewenst dat de universiteit geen meerderheid van de aandelen bezit; • Uit hoofde van de mogelijkheid dat Universiteit en nieuwe onderneming gezamenlijk subsidies kunnen aanvragen is het gewenst dat de universiteit geen meerderheidsbelang bezit14; • Om het incentive voor de Uitvinders/Founders te vergroten is het wenselijk dat ze een groter deel van de aandelen bezitten; • De universiteit heeft er belang bij een deel van de toegerekende waarde vroegtijdig uitgekeerd te krijgen mede ter compensatie van ten behoeve van de onderneming gemaakte kosten (bijv. die verbonden aan het verwerven van octrooibescherming). Er zijn diverse mechanismen om de aandelenverhouding te wijzigen. Het is niet ongebruikelijk dat de afspraken erin voorzien dat de Universiteit naast aandelen nog langs andere weg compensatie verkrijgt voor de inbreng van de technologie. Onderzoek naar overeenkomsten gesloten door Amerikaanse universiteiten leerde dat, naast aandelen, in 4 op de 5 gevallen ook royalty’s, in 2 op de 3 gevallen ook een up-front payment, en in 1 op de 2 gevallen ook andere compensatie werd bedongen. Het financiële belang van de Universiteit opdelen in verschillende compensatiemechanismen zal vaak niet eenvoudig zijn. Vereist hiervoor is dat er een beeld bestaat van wat die waarde kan zijn. Box 3 geeft een voorbeeld van een berekening van de aandelenverhouding wanneer een deel van de waarde van het financieel belang van de 14
Of een nog kleiner belang, bijvoorbeeld minder dan 25% zoals voorgeschreven in de (voormalige) TS-regeling van EZ/Senter
14/16
Universiteit wordt omgezet in een (achtergestelde) lening. Vergelijkbare rekenschema’s zijn denkbaar voor een combinatie met royaltybetalingen over de omzet.
Conclusie Dit working paper geeft de aanzet tot een raamwerk voor de verdeling van de financiële belangen van Universiteiten en Uitvinders/Founders in academische spin offs. Uitgangspunt voor de verdeling is de waarde die de inbreng van de partijen toevoegt. De rol van de Uitvinders/Founders wordt gescheiden van die van (en van hun rol binnen) de Universiteit. Aan de Uitvinders/Founders wordt de waarde toegerekend van het opstellen van het business plan en van het bijdragen aan de verdere ontwikkeling van de betrokken technologie. Het raamwerk neemt als uitgangspunt voor de (relatieve) bijdragen van technologie, business plan en verdere ontwikkeling resp. 2/3, 1/3 en 1/3. Deze uitgangsverhoudingen lijken niet in tegenspraak met vergelijkbare situaties waarin onafhankelijke derden een rol vervullen vergelijkbaar met die van de Uitvinders/Founders. Overigens blijven het slechts uitgangsverhoudingen die aangepast moeten worden aan de feitelijke omstandigheden. Op zich opmerkelijk in deze benadering is dat onderzoek dat gedurende vele jaren de inzet van een groot aantal mensen vergt uiteindelijk maar 4 keer zoveel waard is als het maken van een business plan waarmee veel minder inspanning is gemoeid. Hierbij past de kanttekening dat het (universitaire) onderzoek niet uit commerciële overwegingen wordt gedaan, c.q. dat indien financieel rendement het criterium was, het onderzoek niet zou worden bekostigd. In feite is dit een basisvoorwaarde voor door de overheid bekostigd onderzoek. Uiteraard zullen zich situaties voordoen dat de waarde (om preciezer te zijn: de potentiële waarde x de kans dat de potentie wordt gerealiseerd) van de uitkomsten van het onderzoek veel groter zijn. Het is de uitdaging voor de verantwoordelijken bij de Universiteit dergelijke situaties te herkennen en in de onderhandelingen de Uitvinders/Founders daarvan te overtuigen. Het raamwerk kan wellicht dienen als een rationele basis voor de afspraken tussen Universiteiten enerzijds en Uitvinders/Founders
16-dec-09
WORKING PAPER
anderzijds, c.q. voor ter zake te formuleren beleid. Een belangrijke rol daarin speelt de vergoeding die Universiteiten aan Uitvinders toedelen. Mede bepalend is welke impliciete of expliciete verwachtingen Universiteiten hebben in relatie tot deze vergoeding. De verschillen in uitvindersvergoedingen doen vermoeden dat deze verwachtingen niet bij alle Universiteiten gelijk zijn. Uiteraard zijn er ook andere benaderingen mogelijk. Zo’n benadering kan zijn om allereerst de financiële voorwaarden vast te stellen alsof het een (licentie-)overeenkomst met een onafhankelijk bedrijf betreft. Vervolgens kan de uitvindersvergoeding hierin worden verwerkt zodat de overeenkomstige waarde aan het door hen op te richten bedrijf (c.q. hun belang daarin) wordt toegerekend. Dit vereist uiteraard wel dat een redelijke schatting kan worden gemaakt van wat die financiële voorwaarden zouden zijn. Ook moet daarin betrokken worden dat er belangrijke verschillen bestaan tussen een (relatief) afstandelijke licentieovereenkomst en een spin-off overeenkomst met de betrokken Uitvinders die ook consequenties hebben voor de toe te rekenen waarde. Zo zijn er aanwijzingen dat in de praktijk de participaties in spin offs relatief goede resultaten geven15. Een nadere analyse kan wellicht meer inzicht bieden, bijvoorbeeld in de voor- en nadelen van aandelen versus royalties in (meer of minder) specifieke situaties. De verdeling van het financieel belang is onderdeel van een bredere set van afwegingen in de vormgeving van afspraken over academische spin offs. Om deze afwegingen in kaart te brengen en te toetsen aan bedrijfskundige inzichten vindt verder onderzoek plaats naar het beleid dat Universiteiten voeren en naar de afspraken die daadwerkelijk tussen Universiteiten en spin off bedrijven worden gemaakt. Het uiteindelijke doel is bij te dragen aan een rationeel raamwerk dat kan helpen de belangen van de Universiteit, de Uitvinders en het spin off bedrijf zelf te optimaliseren 15
Michael J. Bray and James N. Lee (2000), University revenues from technology transfer: licensing fees vs. equity positions, Journal of Business Venturing 15, 385– 392
15/16
16-dec-09
WORKING PAPER
Box 3: Omzetting van deel van het universitaire aandeel in een (uitgestelde) betaling Scenario 1: - the target is that in 7 years time the company has a value of 50M; - at that time we assume the initial founders shares are 20% of the total i.e. have a value of 10M; (which doesn't exclude the possibility that some founders get additional shares e.g. in future rounds of financing) - at a discount rate of 40% (not unusual VC-rate) the current value is 950K; (the rate together with the time-period covers the high risk involved, that is the downside is included in the calculation) - given on the one hand that the development of the technology has been financed by the university but on the other that commercialization will be largely based on the input of the founders in the next three years, current ownership university/founders is 60/40. - consequently the current value for university is between 570K (which is probably far less than the costs incurred all included, which may make one think about the role of public money). - now the question arises: what do we put in the loan as a compensation for the transfer of ownership? - suppose we take the 570K, then still it is a loan so we have to take the risk into account that this will not be (fully) repaid. The loan has to be repaid within 5 years and when certain conditions are fulfilled (e.g. VC-finance). The chance of recovering the loan is estimated 66%. With the (risk-free) interest applied to the loan taking care of depreciation, the current value of the loan then is about 380 K. - this means we have to cover the difference of 190K in shares which is about 190/(950-380) = 34%. Of course, this is just one scenario. Numerous scenario's can be developed, possibly also based on experience and comparables, and the challenge is to create an average scenario that the parties can agree
Spreadsheet for calculating university’s share of founders' equity in (about) the following situation: - technology is transferred to spin-off company; - agreement on further development of spin-off company by other founders; - university will receive (deferred) payment for use of university facilities etc. after founding; - other founders may or may not receive compensation for efforts (on cost and not on value basis) after founding; - equity split is based on (perceived) relative contribution to value by university and other founders, possibly taking into account university regulations for distribution of IP revenues to inventors of the technology - university receives payment for the transfer of technology at founding in the form of an amount which has to be paid upon certain conditions and within a certain period.
Calculation of University share of founder equity in relation to height of payment for technology transfer in the form of a deferred loan Scenario 1 2 3 4 Company target value 50 75 75 100 at exit (million) Period to exit (years) 7 8 7 8 % founder shares at 0.2 0.2 0.15 0.1 exit Founder value at exit 10 15 11.25 10 (million) Discount rate 40% 40% 40% 40% Present founder value 0.95 1.02 1.07 0.68 (million) University part of value 60% 60% 60% 60% at founding Present founder value 0.57 0.61 0.64 0.41 University (million) Downpayment through 0.57 0.31 0.64 0.41 interest (risk-free rate) bearing deferred loan to be repaid within 5 years (million) Chance of recovery of 66% 66% 50% 80% loan Present value of loan 0.38 0.20 0.32 0.33 (million) 0.19 0.41 0.32 0.08 University present founder value minus present value of loan (million) Present value of 0.57 0.81 0.75 0.35 founder equity New University % of 34% 50% 43% 22% founder equity
16/16
16-dec-09
