Onderzoek
Gewoon doen is niet gek genoeg
LEEFBAARHEID EN ECONOMISCHE ONTWIKKELING IN FRYSLÂN
INTERVIEW MET DOUWE BREIMER
pagina 6
pagina 7
VERBINDT JAARGANG 4 NUMMER 2
EDITIE ZOMER 2015
W W W. U C F. F R L
@ U C F F RY S L A N
Siebren Brouwer (Djipper) test het prototype van de spuitkop (foto: Hoge Noorden)
VALORISATIE
DUURZAMER GEBRUIK VAN BESTRIJDINGSMIDDELEN EN WATER DOOR NIEUWE TECHNIEK Een spuitkop die tot zo’n 60 keer minder water gebruikt als de nu gebruikte spuitkoppen en daarnaast ook nog eens efficiënter het gewas besproeid. Met minder ‘drift’ van het middel op het land en meer op de plant. Siebren Brouwer van het bedrijf Djipper ziet veel toegevoegde waarde in deze toepassing. lees verder op pagina 2 >
Transitie
Column
Mastercollege UCF
START VAN RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN/CAMPUS FRYSLÂN
PIER BERGSMA: WAT IS ER MIS MET RENDEMENTSDENKEN?
HIGH TECH SYSTEMS & MATERIALS (HTSM)
pagina 3
pagina 6
pagina 8
JAARGANG 4 NUMMER 2
EDITIE ZOMER 2015
W W W. U C F. F R L
vervolg pagina 1 opdracht gekregen om het proto-
spuitkop levert meer rendement
type verder te ontwikkelen.”
op dan de oude: minder water,
Gewasbeschermingsmiddelen
bestrijdingsmiddel dat op de plant
“Het mooie van deze technologie
komt in plaats van op het land.”
is dat het gebruik van gewasbe-
Het door Djipper ontwikkelde prototype van de cropsprayer (foto: Hoge Noorden)
Prototype
gebruik van water aanzienlijk kan
De komende periode wordt gewerkt
worden verminderd terwijl het
aan het prototype dat moet wor-
gewas op een minstens gelijkwaar-
den getest. “Samen met Homburg
dig niveau beschermd blijft. Door
Holland in Stiens wordt het eerste
aangescherpte regelgeving en de
prototype gemaakt. Hiermee kun-
noodzaak om te optimaliseren
nen praktische veldtesten worden
zit de land- en tuinbouwsector
gedaan. Homburg levert hier een
namelijk te springen om systemen
basismachine voor die uitge-
die bijdragen aan een efficiëntere
rust zal worden met het nieuwe
gewasbescherming met een reduc-
Elektrospray spuitkoppensysteem.
RUG/Campus Fryslân meegenomen. Een transitieperiode brengt altijd wat onduidelijkheden met zich mee. Daarom is hier een
tie van emissies naar het opper-
De fabricage en ontwerp van de
aantal belangrijke vragen en antwoorden op een rijtje gezet.
vlaktewater. Dat geldt niet alleen
spuitkoppen zal worden verzorgd
voor Nederland, maar ook voor het
door Djipper. Het ontwikkelde pro-
buitenland. Ik vergelijk het systeem
totype gaan we verder op verschil-
wel eens met een gloeilamp ver-
lende locaties testen in zowel het
sus een led lamp. De gloeilamp
open veld als in de glastuinbouw.
zet maar weinig elektriciteit om in
Bij succesvolle validatie en certifi-
Onderzoek:
bachelor opleiding Liberal Arts
Het genereren van kennis rondom de in Fryslân kansrijke economische thema’s (Fryske hotspots). Daartoe kent UCF een onderzoekschool waar 35 promovendi zijn ondergebracht.
and Sciences, waarbij de studenten
het spuitbeeld worden gecontro-
om nieuwe producten te ontwik-
licht. Een led lamp zet veel meer
cering zal het nieuwe systeem op
is de ElectroHydroDynamische
leerd en wordt ook het aanbrengen
kelen en in de markt te zetten”,
elektriciteit om in licht. Ook ‘mijn’
de markt worden gebracht.”
Atomisatie (EHDA) onderzocht, ook
van dunne filmlagen mogelijk.
zegt Siebren Brouwer, eigenaar
wel ‘electrospraying’ genoemd.
Inmiddels kent deze technologie
van Djipper. Brouwer heeft via
Atomisatie is het proces
kleine druppeltjes. Een elektrisch veld wordt toegepast om het proces van
W W W. U C F. F R L
zijn masterstudie in
minder water, duurzamer en ‘drift reductie’ van bestrijdingsmiddelen”
druppelvorming (grootte
Delft en zijn thesis bij Wetsus de ontwikkeling van deze technologie nauw
University Campus Fryslân (UCF) wil werk maken van nieuwe kennis uit promotieonderzoek. Daarom is naast geld voor promotieonderzoek ook geld beschikbaar voor valorisatie van nieuwe kennis. Met een budget voor valorisatie wil UCF ondernemers op weg helpen,
kunnen volgen en
die een nieuw product of dienst op de markt willen brengen op basis
mee kunnen ontwik-
van gedaan promotieonderzoek. Bijvoorbeeld door een bijdrage in
Per 1 mei jl. is de Rijksuniversiteit Groningen gestart met de ‘opbouw’ van de Campus Fryslân in Leeuwarden. De komende periode is een transitieperiode. UCF houdt op te bestaan en haar taken en werkzaamheden worden in de transitie naar de
Wat zijn de kerntaken van UCF?
is het internationaal residentieel University College. Het University
op de campus wonen en studeren. Mogelijke locaties voor het
Onderwijs:
teel onderzocht.
Binnen het Mastercollege UCF worden in Leeuwarden universitaire masteropleidingen en een honourstraject aangeboden. Ook heeft het mastercollege opleidingen in ontwikkeling voor universitaire studenten die meer kennis willen vergaren over onderwerpen die gerelateerd zijn aan de Friese themagebieden.
UCF organiseerde allerlei wetenschappelijke bijeenkomsten in Leeuwarden, blijft dat zo? De afgelopen periode heeft UCF bijgedragen aan het academisch
kosten van prototyping of van het doen van een validatie-onderzoek.
klimaat in Leeuwarden door bij-
ken om planten te bespuiten is in
Want het ontwikkelen van iets nieuws op basis van onderzoek is moeilijker dan gedacht en kost vaak veel tijd en geld. Beoogde klan-
Het verbeteren van het kennis- en studieklimaat in Leeuwarden. Dit doet UCF onder meer in samenwerking met Tresoar en Leeuwarden Studiestad door bijvoorbeeld het organiseren van activiteiten op het gebied van wetenschap en samenleving en het realiseren van goede voorzieningen voor (internationale) studenten.
eenkomsten zoals het Café van de
Delft onderzocht. Ik werk het nu
kelen. “Het idee om het te gebrui-
en de druppeltjes een elektrisch
bijvoorbeeld in de microchip
lading mee te geven. Hiermee kan
industrie.
een vloeistof worden opgebroken
“Ik heb naar meerdere toepassin-
conform mijn eigen inzicht uit.
in hele kleine druppels door mid-
gen gekeken, maar de technologie
Ik ben met het idee van de crop
del van een elektrostatisch veld.
om op grotere schaal gewassen te
sprayer de markt op gegaan om een
belangrijker, of het ontwikkelde product wel doet wat het belooft.
Met deze manier van vernevelen
bespuiten in de land- en glastuin-
zakenpartner te vinden. Homburg
UCF kan hierin een handje helpen. De opdracht aan het bedrijf
kunnen de druppelgrootte en de
bouw, leek mij het meest kansrijk.
Holland was bereid om met Djipper
Djipper is daar het eerste voorbeeld van.
verspreiding van de druppels in
Ik heb mijn eigen bedrijf opgericht
in zee te gaan. Van UCF heb ik een
ten willen weten hoe een nieuw product werkt en, misschien nog wel
Kleine Wetenschap, de Museum Universiteit en andere algemene wetenschappelijke lezingen te organiseren. Voor de RUG/Campus Fryslân is het versterken van het academisch klimaat van de stad en
Wat is er na 1 mei 2015
ten van Groningen, Wageningen
regio ook een belangrijke activiteit.
veranderd?
en Twente in samenwerking
Het draagt bij aan de uitstraling
Per 1 mei zijn de decaan prof. dr.
met Wetsus. Daarnaast telt het
van Leeuwarden als Kennis- en
Jouke de Vries en projectdirecteur
mastercollege UCF ook nog de
Studentenstad.
drs. Piet Bouma gestart met de
Master of Environmental and
NSO bezoekt Leeuwarden
‘bouw’ van de Rijksuniversiteit
Energy Management (Universiteit
Hoe staat de politiek – Provincie
Groningen/Campus Fryslân in
Twente, onderwijslocatie Van
Fryslân en Gemeente Leeuwarden
Leeuwarden. Zij gaan werken aan
Hall Larenstein), de master
– tegenover de transitie?
de juiste bemensing van het facul-
Multilingualism (RUG i.s.m. NHL)
UCF is in 2011 gestart, met steun
Na een jaar te hebben overge-
teitsbureau en inhoud geven aan
en de honours master High Tech
van de Provincie Fryslân en de
slagen bezoekt het Nederlands
de te volgen master tracks en de
Systems and Materials (RUG i.s.m.
Gemeente Leeuwarden, om de in
Studentenorkest (NSO) in 2016
start van het University College in
Universiteit Twente).
de regio actieve universiteiten, de
Leeuwarden weer. Op zondag
Leeuwarden. Het UCF-bureau wordt
Aan de status van deze master
Friese onderwijs- en onderzoeksin-
7 februari 2016 speelt het NSO in
geïntegreerd in het nieuwe facul-
tracks en promotieonderzoeken
stellingen, de cultureel-maatschap-
de Harmonie werken van Maurice
teitsbureau.
verandert niets.
pelijke organisaties en de bedrijven
er werken van de Canadese com-
Blijft UCF bestaan?
Welke master tracks start
kennisinfrastructuur en -economie te versterken en te bestendigen.
Ravel en Bela Bartók. Verder staan
met elkaar te verbinden om zo de
ponist Trevor Grahl en Claude
De taken van UCF worden lang-
de RUG/Campus Fryslân in
Van 9 tot 11 juni organiseerde UCF
Debussy geprogrammeerd. Als
zamerhand overgedragen aan
Leeuwarden?
de Summer School 2015. Tijdens
solist zal optreden Arthur Jussen,
de Rijksuniversiteit Groningen/
De RUG wil aan de Campus Fryslân
De positieve evaluatie van UCF (juni
deze Summer School werd de rela-
het jongste broertje van de jonge
Campus Fryslân. Het is de bedoe-
masteropleidingen aanbieden die
2014) heeft de wil versterkt om een
tie tussen de voordelen van een
piano-virtuozen Jussen.
ling dat de stichting UCF per
belangrijk zijn voor Fryslân en
volwaardige universitaire vestiging
middelgrote stad en geluk onder-
31 december 2015 volledig stopt.
deel uitmaken van de Friese ken-
in Fryslân te realiseren. Het nieuwe
zocht. Kleine en middelgrote ste-
De netwerkfunctie die UCF nu heeft
nisagenda. In totaal gaat het in
college van Gedeputeerde Staten
zal op een andere wijze worden
de komende jaren om vijf tot tien
(GS) van Fryslân is in het coalitieak-
ingevuld.
nieuwe opleidingen, die enkele hon-
koord positief over het inbedden
derden studenten naar Leeuwarden
van de “11e faculteit” van de RUG
Wat gebeurt er met de taken
moeten gaan trekken. Voor de
in Leeuwarden.
die nu onder UCF vallen zoals
eerste jaren wordt in ieder geval
onderzoek en onderwijs?
gekoerst op de master program-
Deze maanden wordt een onder-
De vier master tracks en 35 pro-
ma’s: Bestuurskunde/Veiligheid,
zoek naar de effecten van Campus
Toerisme en Leefbaarheid.
Fryslân uitgevoerd. Daarna bepaalt
den hebben voordelen als het gaat om de menselijke maat, de relatie met het omliggende platteland en het feit dat alles op loopafstand ligt. Daarnaast maakt technologie
Comedy Train
verbondenheid met de rest van de
In maart stonden de comedians
wereld mogelijk, net zo goed als in
van Comedytrain op de planken
van der Laan en Patrick Laureij het
College tour
metropolen. Betekent dit dat inwo-
in de Kanselarij in Leeuwarden.
publiek aan het lachen te maken.
Het is voor het eerst dit studiejaar
was onderdeel van deze College
motieonderzoeken worden onder
ners van de middelgrote stad geluk-
De lovende recensies werden
Actuele en herkenbare thema’s wer-
dat comedians van Comedytrain
Tour en werd georganiseerd
het gezag van verschillende uni-
kiger zijn? Op www.ucf.frl vindt u
meer dan waar gemaakt.
den door de comedians aangehaald
een tour maken langs de hogescho-
in samenwerking met Studium
versiteiten uitgevoerd. Zo is de
Wat is het University College?
meer informatie over de uitkom-
Allen in eigen stijl wisten Soundos
en met een flinke dosis humor
len en universiteiten in Nederland.
Generale Groningen en Stichting
master Water Technology een
Belangrijk speerpunt van de
sten van de Summer School.
el Ahmadi, Alex Ploeg, Kasper
verpakt.
Het optreden in de Kanselarij
Leeuwarden Studiestad.
joint degree van de universitei-
nieuw te vormen Campus Fryslân
foto: Hans Jellema
2
PROJECTDIRECTEUR PIET BOUMA
College wordt een brede driejarige
Leeuwarden Kennis- en Studentenstad:
verschillende toepassingen,
UCF Summer school 2015: ‘Happy City’
Door Frank Schröer
University College worden momen-
van de druppels) te beïnvloeden
KORT NIEUWS
Start van Rijksuniversiteit Groningen/Campus Fryslân
schermingsmiddel als ook het
Bij de Technische Universiteit Delft
van een vloeistof in
EDITIE ZOMER 2015
Vraag en Antwoord duurzamer en minder ‘waste’ van
van het uit elkaar vallen
JAARGANG 4 NUMMER 2
de provincie definitief haar bijdra-
Het was voor Piet Bouma geen doorslaggevende reden om projectdirecteur van de Campus Fryslân te worden, maar leuk is het wel om als geboren en getogen Fries te gaan werken in Leeuwarden. Bouma heeft zijn functie als hoofd Communicatie van de Rijksuniversiteit Groningen gedag gezwaaid en is per 1 mei jl. aan de slag gegaan als projectdirecteur RUG/ Campus Fryslân. “Het is een mooie kans om aan te sluiten bij de ambitie van de Rijksuniversiteit Groningen om de Universiteit van het Noorden te zijn. We kunnen actief bijdragen om het studenten uit de regio mogelijk te maken om universitaire bachelor- en masterstudies te volgen dichtbij huis en toegespitst op Friese thema’s. We gaan echt iets toevoegen aan de bestaande kennisinfrastructuur.” Bouma werkt samen met prof. dr. Jouke de Vries die decaan foto: Amarins Gerlofsma is van de Campus Fryslân. “Het is een mooie match tussen de ervaring van Jouke met het opzetten van een campus en het academisch curriculum en mijn kennis van het reilen en zeilen van de RUG.” “We zijn nu gestart met de opbouw van de Campus Fryslân en belangrijk is om te zorgen dat deze opgenomen wordt in de financiële structuur van Groningen. Daarnaast gaan we verder met de voorbereidingen van nieuwe masters. We werken verder aan de totstandkoming van de masters Toerisme, Leefbaarheid en Bestuurskunde/Veiligheid. Daar moet nog het één en ander voor gebeuren in samenwerking met de betreffende faculteiten in Groningen. Er zal –conform afspraak- subsidie van de provincie Fryslân voor worden aangevraagd en we moeten toestemming voor de masters hebben van de minister van Onderwijs.” De provincie is positief over de inbedding van de ‘11e faculteit’ van de RUG in Leeuwarden. “De komende periode overleggen we met de politiek over hun bijdrage aan de Campus Fryslân.” Ook willen we van start met de bouw van het residentieel college. Deze zal op zijn vroegst in 2017 de eerste studenten zien. Met de ervaringen van het University College Groningen in het achterhoofd willen we komen tot een plan van eisen voor het Friese College.” “Tenslotte vinden we het van essentieel belang om het kennisnetwerk en de omgeving van UCF goed te leren kennen. Er is immers al veel gebeurd in Fryslân.”
ge aan de opstartfase.
Meer informatie over de transitie op www.ucf.frl
3
JAARGANG 4 NUMMER 2
EDITIE ZOMER 2015
W W W. U C F. F R L
Promoveren in Fryslân
JAARGANG 4 NUMMER 2
EDITIE ZOMER 2015
W W W. U C F. F R L
De UCF Research School heeft onder meer als doel het versterken van
De UCF Research School telt momenteel 35 promovendi. Zij zijn te vinden bij:
de Friese academische gemeenschap door het aantrekken van jonge
NHL University of Applied Sciences, Stenden Hogeschool, Partoer, UTwente,
en getalenteerde onderzoekers voor wetenschappelijk onderzoek dat
MCL, Dairy Campus, Tresoar, TTI Wetsus, Wadden Academy, Fryske Akademy,
relevant is voor Fryslân. De projecten van de huidige UCF promovendi
Incas3, Philips en Hogeschool Van Hall Larenstein. Betrokken universiteiten
hebben betrekking om de thema’s: meertaligheid, duurzame energie
zijn Rijksuniversiteit Groningen, Wageningen Universiteit & Research, TU Delft,
en maatschappij, water technologie, toerisme en ‘life sciences’.
Universiteit Twente, Universiteit van Amsterdam en Universiteit Leiden.
Anniek Heerschop: Door Amarins Gerlofsma
“IK KAN MEZELF ELKE DAG UITDAGEN, WAARDOOR GEEN DAG HETZELFDE IS”
Met de komst van de laatste drie PhD studenten begin dit jaar is het aantal PhD studenten van de UCF Research School gegroeid naar 35 promovendi. Merel van den Broek, Anniek Heerschop en Renske Lok, studenten
Anniek Heerschop (25) studeerde
De komende drie jaar zal
Op basis daarvan kan de beste
aan mijn onderzoek zijn, maar ik
vakgebieden. Binnen de provincie
van de UCF Research
Technische Geneeskunde aan
Heerschop onderzoeken wat de
prothese hand geselecteerd wor-
leer ook veel over het doen van
Fryslân zou de kennis kunnen wor-
School, vertellen hoe zij
de Universiteit van Twente in
toegevoegde waarde van serious
den. Vervolgens kan er een ander
onderzoek. Daarnaast leer ik inzien
den ingezet in het netwerk voor
gaming is bij het leren gebruiken
spel gebruikt worden om het
wat mijn kwaliteiten zijn, hoe ik
revalidatie in Fryslân. “Revalidatie
op het koppelen van geneeskunde
van een multi-articulaire hand-
gebruik van de prothesehand aan
deze kan inzetten en hoe ik mezelf
Friesland zet zich in voor mensen
ervaren en hoe hun project
aan natuurkundige- en wiskundige
prothese. “Serious games zijn, in
te leren en te trainen.”
verder kan ontwikkelen. Hierdoor
die specialistische medische reva-
van meerwaarde kan zijn
modellen en heeft als doel het
brede zin, spellen waar je iets van
blijf ik continue gemotiveerd. Het
lidatie nodig hebben. Binnen mijn
verbeteren van de diagnostiek en
leert”, legt Heerschop uit. “In mijn
Uitdaging
zorgt er ook voor dat ik mezelf kan
onderzoek worden therapie en
onderzoek zijn het spellen die aan-
Heerschop zit nu twee maanden
blijven uitdagen, waardoor er nooit
innovatieve technologie samenge-
een dag hetzelfde is.”
bracht, waardoor we deze mensen
Enschede. Deze studie is gericht
hun promotieonderzoek
voor Fryslân.
therapie in de gezondheidszorg
gestuurd worden met spieren die
in het onderzoek dat deels door
technologie. In februari van dit
men ook gebruikt voor het aanstu-
UMCG en deels door NHL University
jaar heeft ze haar studie afgerond
ren van een prothesehand. We wil-
of Applied Sciences wordt bege-
Meerwaarde voor Fryslân
gespecialiseerde test- en trainings-
en in maart begon ze aan haar
len met deze spellen kunnen bepa-
leid. “Mijn functie bevalt mij tot
Op de NHL wordt hard gewerkt aan
methoden.”
promotieonderzoek.
len in welke mate iemand controle
nu toe erg goed. Ik leer elke dag
de ontwikkeling en implementatie
heeft over zijn spieren.
wat nieuws. Dat kan gerelateerd
van serious games in verschillende
door innovatief gebruik van
in de toekomst kunnen helpen met
UCF-promovendi bijeen tijdens PhD retreat in april (foto: Frank Schröer) Van links naar rechts 1e rij: Amber Nota, Anniek Heerschop, Asli Boru, Merel van den Broek, Renske Lok, Maia Lordkipanidze, Suzan Christiaanse, Liisa Heiman (Medewerker UCF)
Renske Lok:
2de rij: Frans Coenen (Medewerker UCF), Richard Rijnks, Marjanne van der Hoek, Githe van der Meulen (Medewerker UCF), Jasper Meekes, Jelle Krol, Tonny Mulder (Medewerker UCF), Jasper Heslinga
“IK HOOP TOE TE WERKEN NAAR EEN PRODUCT WAAR MENSEN IETS AAN HEBBEN”
Merel van den Broek:
“IK KIJK UIT NAAR DE START VAN HET KLINISCH ONDERZOEK”
Na de middelbare school
Lok doet onderzoek naar het effect
heid vertelt Lok. “Naarmate we
in het project te hebben, maar ik
heeft baat bij dit onderzoek. Een
vertrok Renske Lok (24) vanuit
van licht op alertheid. “Licht dringt
ouder worden, verandert de vorm
vind het ontzettend leuk. Ik heb
verlaagde alertheid is ontzettend
Van den Broek doet haar onder-
We willen onderzoeken of we met
erg wennen aan het feit dat ik de
daarbuiten. “Het MCL heeft zich
Beesterzwaag naar Groningen
ons lichaam binnen via de lens
van de lens. Hierdoor verandert
nu een ‘eigen’ project, waarin ik
vervelend, niet alleen op de werk-
zoek bij het Centrum voor Obesitas
eiwitten in het dieet de uitkomsten
hele dag achter de computer zit,
gespecialiseerd op dit gebied en
om daar aan de Rijksuniversiteit
van het oog. Via die lens wordt
ook de samenstelling van het licht
zelf de keuzes mag maken en mag
vloer, maar bijvoorbeeld ook in het
Nederland, een kliniek binnen het
van een maagverkleining kunnen
in plaats van met patiënten bezig
je zou daarom ook kunnen stel-
Biologie te gaan studeren. Ze
er informatie doorgegeven aan
dat onze hersenen bereikt en dit
bepalen wat er gebeurt. Vooral de
verkeer. Wanneer we kunnen vast-
Medisch Centrum Leeuwarden
verbeteren en complicaties weg
te zijn. Maar voordat ik aan het
len dat het een profileringspunt is
specialiseerde zich tijdens haar
de hersenen. Wanneer deze zin-
heeft uiteindelijk weer effect op de
maatschappelijke bijdrage maakt
stellen dat licht een positief effect
Merel van den Broek (25)
(MCL). In deze kliniek worden men-
kunnen nemen of verminderen.
klinische onderzoek kan beginnen,
voor Fryslân. Ik had dit onderzoek
studie op het thema Biomedische
tuigelijke informatie de hersenen
alertheid. Door middel van experi-
dit onderzoek voor mij zo leuk. In
heeft op alertheid, heeft dit voor-
dat ze wou promoveren.
sen met overgewicht onder andere
We hopen dat de uitkomst van het
moet ik eerst de benodigde kennis
natuurlijk bij ieder ander zieken-
bereikt, worden allerlei processen
menteel licht willen wij proberen
vind het fijn om te werken aan iets
delen voor iedereen.” Voor de ken-
In november 2014 kwam
geholpen via een maagverkleining.
onderzoek zal leiden tot de ontwik-
vergaren, dus achter de computer
huis kunnen doen, maar het heeft
beïnvloed, zoals stemming en alert-
de schommelingen in alertheid, die
wat ook een toepassing heeft en
niseconomie in deze regio is Philips
Een nadelige bijkomstigheid van
keling van een product met de per-
zitten hoort er nu eenmaal bij. Ik
een toegevoegde waarde voor zowel
heid. Onze alertheid varieert over
dus gebonden zijn aan het tijdstip
waar mensen uiteindelijk echt iets
Drachten een aanwinst en ook het
deze operatie is de afname van
fecte samenstelling van eiwitten.”
kijk erg uit naar de start van het
de regio als voor mij om het juist
de dag. Het idee is dat, doormid-
van de dag en aan leeftijd, tegen te
aan hebben”
onderzoek van Lok is daarom van
klinische onderzoek. Dat is wat ik
hier te doen.”
del van licht, de schommelingen
gaan.”
Al voor dat ze haar studie Geneeskunde aan de Rijksuniversiteit in Groningen had afgerond, wist
die wens uit en kon ze in Leeuwarden bij het MCL starten met haar onderzoek.
spiermassa, diverse voedingstekor-
het liefst doe.”
Wetenschappen. In september 2014 studeerde ze af en in maart dit jaar begon zij aan haar promotieonderzoek.
meerwaarde voor Fryslân.
ten en de kans op gewichtstoename
Omslag
na verloop van tijd. Dit heeft de
Het was even een omslag voor Van
worden. Hierdoor kan de algemene
Nieuwe ervaring
Lok’s onderzoek wordt bege-
aanleiding gevormd voor het onder-
den Broek: van student naar full-
Profilering MCL
alertheid worden vergroot, waar-
Lok is net afgestudeerd en heeft
leid door Philips Drachten en
zoek. “Ik doe onderzoek naar het
time onderzoeker. “Een PhD doen
Het Centrum voor Obesitas
door mensen beter gaan presteren.”
daarom nog weinig ervaring in het
Rijksuniversiteit Groningen, maar
effect van eiwitten op het verza-
is wel even wat anders dan mijn
Nederland trekt patiënten vanuit
Naast het tijdstip van de dag heeft
onderzoek. “Het is spannend om
bij de uitkomsten heeft niet alleen
digingsgevoel en gewichtsverlies.
studie Geneeskunde. Ik moest eerst
heel Noord-Nederland en zelfs ver
ook leeftijd invloed op de alert-
ineens zoveel verantwoordelijkheid
het Noorden profijt. “Iedereen
4
in alertheid tegen gegaan kunnen
Voordelen voor iedereen
5
JAARGANG 4 NUMMER 2
EDITIE ZOMER 2015
W W W. U C F. F R L
HET VERBAND TUSSEN LEEFBAARHEID EN ECONOMISCHE ONTWIKKELING IN FRYSLÂN Amarins Gerlofsma in gesprek met Richard Rijnks zoals verwacht naar aantrekkelijke
tussen migratie en arbeidsmarkt
economische ontwikkeling, willen
plekken toe trekken. “Uit eerdere
dan elders, en hetzelfde geldt
we op detail testen om te kijken of
onderzoeken weten we dat Fryslân
voor migratie en aantrekkelijke
dit ook voor Fryslân geldt.”
geldt als een aantrekkelijke provin-
gebieden. Dit is een belangrijke uit-
cie. De theoretische achtergrond
komst, omdat dit het belang van de
De opbrengst van het onderzoek
leert dat mensen met een hoog
regionale context in het maken van
moet beleidsmakers handvaten bie-
menselijk kapitaal over het alge-
beleid nogmaals onderstreept.”
den om in de toekomst efficiëntere
JAARGANG 4 NUMMER 2
EDITIE ZOMER 2015
W W W. U C F. F R L
GEWOON DOEN IS NIET GEK GENOEG VOOR PRAESES RAAD VAN TOEZICHT UCF
keuzes te kunnen maken. “We kun-
meen naar aantrekkelijke gebieden verhuizen. Desondanks zien we in
Economische ontwikkeling
nen nu al adviseren dat de inves-
cijfers nog niet veel terug van de
De laatst stap in Rijnks’ puzzel
teringen in de arbeidsmarkt, met
verwachte economische ontwikke-
is het zoeken van de verbinding
als doel krimp tegen te gaan, niet
Wat opvalt is, dat er geen
succesvolle tussenfase worden op
missie dat “hier iets staat en zorg
ling als gevolg van de migratie van
tussen leefbaarheid, en als gevolg
overal even effectief zullen zijn.
Nederlandstalig motto bij zit. Wat
weg naar Campus Fryslân als elfde
dat het gaat beklijven”. Maar hij ver-
menselijk kapitaal naar Fryslân.”
daarvan nieuwe migratiestromen,
Als we het onderzoek hebben afge-
bijvoorbeeld heel goed zou passen
faculteit van de RUG.
heelt niet te zeggen dat het wel wat
Door: Wio Joustra
en de economische ontwikkeling in
rond hopen we een beter inzicht te
is ‘Doe maar gewoon, dan doe je al
Migratiestromen
Fryslân. “We kijken naar het eco-
hebben in de ruimtelijke economi-
gek genoeg’. Want dat is kenmer-
Breimer constateert met genoegen
wat betreft de andere kennisinsti-
Krimp kan worden tegengegaan door investeringen in de arbeidsmarkt
In een eerste pilot in het onder-
nomische ontwikkelingsproces in
sche structuren in Fryslân. Met dit
kend voor de streek waarin Breimer
dat daarmee de cirkel rond is. Het
tuten. “Die hebben wel eens te veel
en meer menselijk kapitaal betekent op termijn meer economische
zoek is gekeken naar de motieven
Fryslân en willen achterhalen welke
inzicht kunnen we nog beter advi-
(1946) is opgegroeid, Oudemirdum
is voor hem in Fryslân begonnen
gedacht dat UCF een doorgeefluik
ontwikkeling. Althans, zo is de aanname. Maar werkt het ook zo in
voor een eventuele migratie naar
factoren hieraan echt een bijdrage
seren op het beleid en hopen we
in Gaasterland. Daar dacht men in
en volbracht. Hij is blij dat het zijn
van subsidies zou zijn en dat de
Fryslân? Promovendus Richard Rijnks (30) zoekt het antwoord.
Fryslân, zodat er effectief beleid
leveren. De algemene waarheid,
dat het onderzoek uiteindelijk een
de jaren vijftig toch al gauw dat
alma mater is geworden, waar het
ambities van UCF ten koste zouden
kan worden gemaakt op gebied
dat een toestroom van menselijk
bijdrage zal leveren aan de econo-
schoolmeester wel zo’n beetje het
universitair onderwijs in Fryslân
gaan van “ons”. Ook was er de con-
kapitaal in de regio gelijk staat aan
mische ontwikkeling in Fryslân.”
hoogst haalbare was voor de knappe
wordt ondergebracht. “Vanaf het
troverse dat Groningen te veel grip
koppen in het dorp.
begin maakte Groningen duide-
zou krijgen op Fryslân. De aanslui-
lijk dat het in the lead wilde zijn.
ting met het bedrijfsleven, die bij-
Maar daar hadden heit en mem
Daarop heb ik gezegd: ‘Dat moet je
voorbeeld met Philips Drachten goed
Breimer geen boodschap aan,
verdienen’. Het had ook Wageningen
is gelukt, kan breder worden getrok-
althans niet voor de middelste van
of Twente kunnen worden. Vanaf
ken. De ontwikkeling van kennis en
hun drie zonen. In het hervormde
het begin heeft de RUG zich ech-
cultuur is essentieel voor de regio.
milieu van dit boerengezin gold
ter het meest betrokken getoond.
Die verdient zichzelf terug.”
het als een Bijbelse opdracht je
Groningen was oprecht geïnteres-
talenten te ontwikkelen. En zo kon
seerd en toonde zich de meest
Breimer bespeurt in Fryslân nog
Douwe Durk via de mulo in Balk,
intensieve en betrouwbare partner”,
steeds de neiging te zeggen ‘it
het lyceum in Sneek, de RUG en de
aldus Breimer.
giet aardich’ yn ‘it is hjir sa moai’.
Rijnks doet sinds 2012 onderzoek
Het meten van geluk doen we met
van leefbaarheid en het tegengaan
naar het verband tussen leefbaar-
data verkregen uit het ‘LifeLines
van krimp. “We onderscheiden
heid en economische ontwikke-
onderzoek’. Dit onderzoek bevat
in het onderzoek twee soorten
ling in Fryslân. “In het eerste deel
het onderdeel ‘self-reported hap-
migratiestromen: migratie naar
van het onderzoek achterhalen
piness’, waar mensen zelf aangeven
aanleiding van een te kort op de
we welke ruimtelijke elementen
hoe gelukkig ze waren over de
arbeidsmarkt en migratie op basis
een plek aantrekkelijk maken. In
afgelopen vier weken. Dit is het
van aantrekkelijke gebieden. Op
plaats van dit direct aan mensen
eerste deel van de puzzel.” In de
basis van deze analyses kunnen wij
te vragen, meten we hoe gelukkig
tweede stap van het onderzoek wil
aantonen dat dit proces niet overal
mensen zijn en proberen dit aan
Rijnks volgen of mensen met een
hetzelfde werkt: op sommige plaat-
ruimtelijke elementen te koppelen.
hoog menselijk kapitaal inderdaad
sen zien we een sterker verband
Rijnks studeerde Sociale Geografie en Planologie aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), waarna hij hier zijn master in Culturele Geografie behaalde. Na zijn masterstudie werkte Rijnks mee aan verschillende onderzoeken, voordat hij aan zijn promotie onderzoek begon in 2012. Zijn onderzoek wordt mede mogelijk gemaakt door UCF, Waddenacademie, Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de RUG en LifeLines.
meer con amore had mogen gaan,
Katholieke Universiteit Nijmegen,
COLUMN
WAT IS ER EIGENLIJK MIS MET RENDEMENT?
“Een beetje meer ambitie kan geen
waar hij in 1974 promoveerde, ach-
Wat mentaal in het proces belangrijk
kwaad. De kennisinstituten moeten
tereenvolgens hoogleraar farmaco-
is geweest, was de bekentenis van
zich tot de directe belevingswereld
logie, rector-magnificus, voorzitter
Sibrand Poppema, voorzitter van
van de mensen maken, zodat die
van het college van bestuur van de
het college van bestuur van de RUG,
ervan mee kunnen profiteren. Ik kan
Universiteit Leiden en internationaal
dat Groningen het ten opzichte van
me niet voorstellen dat het nieuwe
erkend wetenschapper worden. Dan laten we hier zijn andere bestuursfuncties, eredoctoraten en onderscheidingen maar even onvermeld.
Pier Bergsma studeerde na de kweekschool Nederlandse Taal en Letterkunde en was langdurig
“Universiteit Groningen: wat kunnen wij voor Fryslân betekenen?”
Rendementsdenken, dat zou het
Universiteiten, want het speelt
as to construct new buildings and
ning van de UCF onderzoeksschool.
Behalve uiteraard die van voorzit-
woord van 2015 kunnen worden.
niet alleen in Amsterdam, hebben
to take mortgages, as appropriate
Ruim twee jaar later verdwijnt de
ter van de Raad van Toezicht van
Soms denk ik bij rendements-
er belang bij om hun financiën
within the approved budget and
UCF in de huidige vorm om plaats
University Campus Fryslân (UCF).
denken aan akelige dingen. Aan
op orde te houden. Dat kan alleen
taking account of the reservations
te maken voor een elfde faculteit
bonusbeluste bankiers die in de
door paal en perk te stellen aan de
of funds already made available”.
van de RUG, de Groninger universi-
Het is, gezien deze voorgeschiede-
jacht op het grote geld alleen uit
onbegrensde studiemogelijkheden,
Het komt uit Responsibilities,
teit. In verband met de continuïteit
nis, geen toeval dat Breimer een
zijn op hun eigen rendement, aan
waaraan door sommige studenten
Challenges, Opportunities and
van een universitaire vestiging in
van de founding fathers van UCF is
Fryslân nooit goed heeft gedaan.
provinciebestuur het succes van het
jakhalzen van investeringsmaat-
wordt gedacht. Het spreekt van-
Governance - Rethinking the
Fryslân lijkt het de beste oplossing.
geweest. In 2003 was een rapport
“In het verleden dacht men in
academisch onderwijs in Fryslân
schappijen die bedrijven kopen en
zelf dat al dat studeren rendement
University for the 21st Century,
uitgekomen, waarvan de conclusie
Groningen altijd: wat kan Fryslân
niet wil doortrekken. Mede dankzij
verkopen zonder te letten op nade-
moet opleveren, want de financiële
een sympathiek pleidooi voor aca-
Met de komst van die elfde facul-
luidde dat veel Friese kinderen in
voor ons betekenen? Maar Poppema
de garantie dat Groningen zich expli-
lige maatschappelijke gevolgen. Ik
bijdrage van de samenleving is
demische vrijheid. In dit essay uit
teit zullen er nieuwe afwegingen
het voortgezet onderwijs onder hun
gaf toe dat de leidraad had moeten
ciet als Universiteit van en voor het
denk aan inhalige huisjesmelkers
groot.
2006 pleit de schrijver er onder
worden gemaakt met betrekking tot
niveau kiezen op grond van het
zijn: wat kunnen wij voor Fryslân
Noorden wil profileren, kunnen hier
die studenten het vel over de oren
De protesterende studenten had-
meer voor om de financiële ver-
de financiering en doelstellingen.
door hun ouders gehanteerde motto
betekenen?” De ambitie is om aan
op wetenschappelijk terrein prach-
halen met het verhuren van een
den wel een punt met hun kritiek
antwoordelijkheid bij de instituten
Hans van Ginkel werkte aan de
van, ja wel, ‘doe maar gewoon’. En
de elfde faculteit zeker tien master-
tige dingen gebeuren. Doorpakken is
kippenhok.
op de besteding van het geld. Met
zelf te leggen, ook wat betreft het
universiteit van Tokyo. “Deze uni-
laat Breimer daar nou een broertje
opleidingen te hebben, naast een
het devies, niet wachten. Het proces
foto: Hoge Noorden
Drie levensmotto’s heeft Douwe Durk Breimer. Het eerste; Think global, act local, spreekt voor zich en maakt volgens hem van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) een regionale
de grote vrijheid van lumpsum-
personeelsbeleid, maar “It is clear
versiteit heeft tot doel het verza-
universiteit van wereldklasse. Sizzen is neat, mar
dood aan hebben. Met zijn Friese
aantal promotie-opleidingen voor
mag nu niet meer stagneren of in
een basisschool. Hij schrijft
De studenten van de UvA hebben
financiering ging en gaat er in
that in the name of modern,
melen en verspreiden van kennis
dwaen is in ding, oftewel praatjes vullen geen
kompanen Jacob Fokkema (voorma-
PhD’s en een University College
een lager tempo doorgaan.”
tegenwoordig over onderwijs
een hekel aan rendementsdenken
Amsterdam onaanvaardbaar veel
flexible, personnel management,
over problemen die wereldwijd
met bachelor-opleidingen om geta-
en zij niet alleen. Die studenten
naar gebouwen en overhead in
academic freedom may not be
spelen zoals natuurrampen, urba-
gaatjes, is het tweede en het laatste is Le hasard
lig rector TU Delft) en Taede Sminia (voormalig rector VU Amsterdam),
lenteerde studenten aan te trekken.
hebben belang bij zo veel mogelijk
plaats van naar het primaire pro-
threatened”. Gezien de recente
nisatie, vrede, veiligheid en land-
smeedde hij het plan academisch
“De opleidingen moeten aansluiten
vrijheid, om te studeren wat ze
ces: onderzoek en onderwijs. In
problemen bij het hoger onderwijs
bouw”. In zijn presentatie op
onderwijs terug te brengen naar het
bij de bestaande kennisinstituten in
willen en daarbij niet opgejaagd
dit verband een citaat uit 2006 dat
lijkt dat niet zelden een vrome
11 juni 2013 illustreerde van
gewest, waar eens de tweede uni-
Fryslân en deze versterken. Synergie
te worden. Toch lijkt het me nog
goed past in het denken dat tot de
nogal naïeve wens.
Ginkel dat het noodzakelijk is om
versiteit – Franeker, na Leiden – van
is de grote uitdaging in de nabije
al wiedes dat universiteiten aan
huidige problemen leidde: “The
buiten de geijkte kaders te denken
het koninkrijk stond. Fryslân en
toekomst”, aldus Breimer.
rendement denken. Nog nooit in
lump sum made available by the
Die schrijver is prof. dr. Hans
om een duurzame samenleving te
Leeuwarden steunden het initiatief
de geschiedenis konden zo veel
government to the university must
van Ginkel, voormalig rector van
kunnen realiseren. Dat laatste zou
van de ‘Bende van Drie’ met flinke
UCF heeft zich cultureel en eco-
jongeren hoger onderwijs vol-
therefore include an investment
de United Nations University in
één van de uitgangspunten voor
subsidies – 16 miljoen euro van de
nomisch goed gemanifesteerd
gen. In wezen gaat het bij de hele
and maintenance component. This
Tokyo. Hij was één van de sprekers
de nieuwe Friese faculteit kunnen
provincie en twee miljoen van de
in Leeuwarden en Fryslân, vindt
discussie over rendement om
implies the right of the university
op de bijeenkomst van 11 juni
zijn. Graag met rendement.
gemeente - en zo kon UCF tussen
Breimer. Hij onderschrijft dan ook
belangentegenstellingen.
to buy and sell buildings, as well
2013. Toen was de feestelijke ope-
2011 en 1 mei 2015 de alleszins
de bevinding van de evaluatiecom-
werkzaam als directeur van
o.a. als vaste columnist van het Friesch Dagblad.
6
ne favorise que les esprits préparés, wat zoiets wil zeggen als: het geluk valt toe aan degenen die er ook echt voor open staan.
7
JAARGANG 4 NUMMER 2
EDITIE ZOMER 2015
W W W. U C F. F R L
HONOURS MASTER HIGH TECH SYSTEMS & MATERIALS (HTSM)
Verdieping en verbreding voor excellente, gemotiveerde masterstudenten Loos “zeker ook omdat Sirius erg
middelde cijfers, een goede refe-
wordt op deze manier afgewisseld
HTSM is een verdiepende en verbredende master voor excellente
positief was over de publiek-private
rentie en motivatiebrief door het
met toepasbaar praktijkonderwijs.”
studenten. De Rijksuniversiteit Groningen organiseert deze
samenwerking en de inbedding van
sollicitatiegesprek komen. Ten slot-
samen met de Universiteit Twente en Philips Consumer
de master in de noordelijke regio.
te moet je een technische opdracht
Pilot
Lifestyle in Drachten. De HTSM Master geeft studenten de kans
We hebben goed overleg gevoerd
goed uitvoeren,” zegt Loos.
“We zijn dit jaar gestart met
om samen te werken met studenten van andere disciplines aan
met de bedrijven, waardoor zij
Maar dan heb je ook wat als stu-
een pilot van 8 studenten uit
uitdagende, ‘real-life’ product-innovaties uit het bedrijfsleven.
actief deelnemen aan deze honours
dent. “Het honourscertificaat biedt
Groningen. Volgend jaar willen we
Aan het eind van de HTSM master ontvangen de studenten een
master. Dat biedt interessante
echt meerwaarde. Zoals eerder
er ook graag studenten uit Twente
certificaat en een aanbevelingsbrief van de Rector Magnificus
mogelijkheden voor onze studen-
gezegd: Philips, bijvoorbeeld, zit
bij hebben,” zegt Elzinga.
van de Rijksuniversiteit Groningen.
ten. Het is prettig dat Sirius dat
echt te springen om zulke goed en
“We hebben veel geleerd van de
heeft onderkend.”
breed opgeleide academisch onder-
pilot. We kunnen met de ervaringen
“We hebben in deze honours mas-
zoekers.”
opgedaan in de pilot het program-
ter nadrukkelijk de samenwerking
Elzinga vult aan: “Veel bedrijven
ma finetunen”, vervolgt Loos.
gezocht, met Philips, maar ook met
hebben interesse getoond om te
“In het algemeen zijn we zeer
de Universiteit Twente” zeg prof.
participeren in dit honours pro-
tevreden met deze start van de
dr. Hanny Elzinga, Dean van het
gramma. Wat dat betreft is hier
master HTSM. Het is prettig om met
honours college aan de RUG. “Voor
voor het eerst echt sprake van
gemotiveerde studenten te werken.
bedrijven is het interessant om
tripel helix onderwijs. De studen-
Er is een 100 procent opkomst
studenten in hun bedrijf te laten
ten volgen niet alleen colleges
plicht en daar hebben ze zich aan
kijken en aan projecten te laten
in Groningen van Groningse en
gehouden. Kortom alle lichten
werken. Omgekeerd heeft dit ook
Twentse hoogleraren, maar ze gaan
staan op groen voor een nieuwe
een meerwaarde voor studenten. Zij
ook aan de slag in de labs van
lichting gemotiveerde, excellente
krijgen op deze manier een kijkje
Twente en Philips. Gedegen theorie
HTSM-studenten.”
in de keuken van het bedrijfsleven. Het bedrijfsleven is toch een plek waar je als student niet vaak komt.” HTSM alleen voor excellente
WAT VINDEN STUDENTEN VAN HUN MASTER HONOURS PROGRAMME HTSM?
studenten Maar wat houdt deze honours Links prof. dr. Katja Loos, rechts prof. dr. Hanny Elzinga (foto: Frank Schröer)
master HTSM nou eigenlijk in? “Excellente studenten kunnen HTSM volgen naast hun reguliere master.
De honours master High Tech
voorstel werd ingediend bij Sirius,
HTSM is verdiepend en verbredend
Systems & Materials (HTSM) kun
onderdeel van het Platform Bèta-
van aard. De studenten leren op
je met recht een vraag gestuurde
Techniek. Volgens Sirius gaf het
het hoogste niveau om innovatief
master noemen. Een paar jaar gele-
voorstel blijk van een gestructu-
bezig te zijn bij de verbetering van
den gaf Philips Consumer Lifestyle
reerd krachtige aanpak die uitwer-
producten en processen. De sector
in Drachten bij UCF aan dat ze behoefte hadden aan goede onderzoekers, liefst opgeleid in de regio. UCF zocht contact met
schreeuwt om excellente
“Het bedrijfsleven zit te springen om goed opgeleide academische onderzoekers.”
prof. dr. Katja Loos
academici die in multidisciplinaire teams kunnen samenwerken. Daar hechten wij heel veel waarde aan,” benadrukt Elzinga. De lat ligt hoog. Naast een
van de Rijksuniversiteit Groningen
king krijgt vanuit een heldere visie.
normale studielast van de reguliere
(RUG) en het idee van een honours
‘De aanpak heeft in potentie een
master van de student, komt er
master HTSM was geboren.
duidelijke meerwaarde voor de
18 maanden lang een kwart extra
Maar een idee is nog geen honours
student en voor de profilering en
studiebelasting bij. “Niet iedereen
master. Dat heeft nog wel wat
positionering van de universiteit.’
komt in aanmerking voor een plek
voeten in de aarde gehad. Een
“Daar waren we erg blij mee”, zegt
bij HTSM. Je moet naast bovenge-
De huidige groep studenten is tevreden met hun uitdagende nieuwe master: Jessy Ceha miste in haar master Human-Machine Communication de connectie met de industrie. “Daarom trok de HTSM master mij zo aan: de link tussen design en het produceren van producten. Elke week volgden we een masterclass met verschillende thema’s, waarover ik tot dan toe nog nooit had gehoord.” Ook Jan Bakker (Theoretische Natuurkunde) is enthousiast. “Tijdens het schrijven van mijn bachelor-scriptie en nog meer nu ik bezig ben met mijn Master Thesis, realiseerde ik dat ik geen academische toekomst ambieer.” “Het HTSM-programma bevalt me goed. Er is een zeer gevarieerd aantal masterclasses en lezingen. Ook vind ik het prettig om in een groep gelijkgestemde mensen te zitten. Als ik de kans had gekregen om te starten met deze master in mijn eerste jaar, zou ik dat hebben gedaan. Met wat extra planning en de flexibele opstelling van de RUG blijkt het ook in het tweede jaar te doen te zijn.” Deze zomer werken de masterstudenten aan hun HTSM programma in een summer school bij Philips waarbij ze samen aan een product moeten werken. Dat is het mooie aan deze master. Verdiepende theorie, aangevuld met werken in de praktijk.
COLOFON Verbindt is een uitgave van University Campus Fryslân. Postadres: Sophialaan 1, 8911 AE Leeuwarden, +31 58 288 21 32, www.ucf.frl, www.ucf.nl,
[email protected] Jaargang 4 - Nummer 2- Editie Zomer 2015 – oplage 1600 exemplaren. Eindredactie: Amarins Gerlofsma en Frank Schröer. Redactie: Liisa Heiman, Wim Huizinga, Frans Zwarts en Frans Coenen. Concept en realisatie: WEDA Design & Advertising.
Aan dit nummer werkten mee: Wio Joustra, Pier Bergsma, Piet Bouma UCF wil iedereen hartelijk bedanken die mee gewerkt heeft aan de artikelen uit deze uitgave. In deze uitgave komen lang niet alle partners, organisaties en relevante Friese onderwerpen aan bod. Heeft u suggesties voor de inhoud van de komende uitgaven? Deze zijn van harte welkom bij onze redactie via
[email protected]. Wanneer u een gratis abonnement wilt op deze krant of wanneer u meer exemplaren wilt ontvangen, mail dan naar
[email protected]
Volg UCF altijd en overal: Wilt u op de hoogte zijn van de ontwikkelingen binnen het academische klimaat van Fryslân? Dan is dit hét moment om UCF te gaan volgen via onze social media. Volg UCF via Twitter: @UCFFryslan Like ons op de Facebookpagina van UCF: UCFFryslan. Ook via LinkedIn kun je UCF volgen: University Campus Fryslân. En natuurlijk staat ook altijd het laatste nieuws op de website van UCF: www.ucf.frl of www.ucf.nl.
