Veiligheid en openbare ordebeheersing rondom het Nederlands betaald voetbal

JA AROVERZICHT seizoen 2012 / 2013 Veiligheid en openbare ordebeheersing rondom het Nederlands betaald voetbal

CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013

INHOUDSOPGAVE

VOORWOORD 4 INLEIDING 6 DEEL 1: KWANTITATIEF OVERZICHT SEIZOEN 2012 / 2013

8

Opmerking vooraf

8

Inzet van politie

9

Risico-inschatting 14

CIV

2

Combiregeling vervoer

19

Incidenten en aanhoudingen

19

First (football) arrested

24

Sancties: vervolging en straffen

25

Afdoening politie

25

Afdoening Rechterlijke macht

27

Stadionverboden

28

DEEL 2: KWALITATIEF OVERZICHT SEIZOEN 2012 / 2013

32

DEEL 3: ONTWIKKELINGEN IN VOETBAL & VEILIGHEID

38

Uitbreiding Eerste divisie

38

Verbetering kwaliteit veiligheidsorganisatie

38

Voortzetting uitvoer Landelijk actieplan Voetbal & Veiligheid

39

Europese wedstrijden in Nederland onder de loep

39

Aanscherping wet MBVEO

40

Persoonsgerichte aanpak op Hooligans die in beeld zijn

40

Georganiseerde confrontaties breiden zich uit

40

Intensivering aanpak jeugdcriminaliteit

41

Onderzoek naar mogelijke matchfixing in Nederland

41

WK Voetbal 2014

42

CONCLUSIE

44

Afname incidenten bij het betaald voetbal

44

Politie-inzet gedaald

44

Ontwikkeling is positief

45

AANBEVELINGEN 46 Alertheid blijft geboden

46

Voortzetting Landelijk actieplan

46 3

LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN

48

CONTACTGEGEVENS 49 COLOFON 49

CIV


VOORWOORD

Voor u ligt het Jaaroverzicht veiligheid en openbare ordebeheersing rondom het Nederlands betaald voetbal, van het seizoen 2012 / 2013. Dit overzicht wordt jaarlijks opgemaakt door het Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme (kortweg CIV) van de Nationale Politie. Zoals de titel al suggereert, gaat dit overzicht in op de veiligheid en openbare orde beheersing rondom het betaald voetbal in Nederland. De verslaglegging is dan ook vanuit politie- / veiligheidsperspectief weergegeven en focust daarmee op de relatief kleine groep kwaadwillende voetbalsupporters in Nederland. Hun misdragingen hebben vaak vergaande gevolgen voor de grote groep goedwillende supporters die van het voetbal een feest maken. Samen met CIV

4

de Rijksoverheid, het Openbaar Ministerie, de KNVB, gemeenten en voetbalclubs zal de politie zich blijven inzetten om vooral deze kleine groep notoire ordeverstoorders aan te pakken om zo geweld en ongeregeldheden rondom voetbalwedstrijden structureel terug te dringen en van voetbal een sportief feest te maken. Veel leesplezier, Will van Kollenburg, hoofd CIV Utrecht, oktober 2013

HET CIV IN VOGELVLUCHT Het Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme (CIV) maakt onderdeel uit van de Nationale Politie en is werkzaam op het terrein van openbare ordehandhaving en veiligheid bij (betaald)voetbal. Samen met de politieeenheden en veiligheidspartners richt het CIV zich op het voorkomen, terugdringen en bestrijden van voetbalvandalisme en –geweld. Informatiepunt Dagelijks vergaart, bundelt, verspreidt, signaleert en evalueert het CIV relevante kennis en informatie rond voetbalvandalisme en -geweld voor politie en veiligheidspartners. We creëren een omgeving waarin informatie, ervaringen en succesvolle aanpakken kunnen worden uitgewisseld. Zo levert het CIV een effectieve bijdrage aan de informatievoorziening en stimuleren we slimmere samenwerking. Niet alleen nationaal, maar ook internationaal binnen het netwerk van 33 zogenaamde “National Football Information Point’s”. Bovendien is het CIV verantwoordelijk voor de organisatie en coördinatie van internationale politieondersteuning op het gebied van voetbal, inclusief het beheer en de inzet van het Nationaal Politie Team bij wedstrijden van het Nederlands elftal. Afgelopen jaar heeft het CIV twee nieuwe taken toegewezen gekregen vanuit de korpsleiding Nationale Politie. Het CIV fungeert als landelijk aanspreekpunt voor matchfixing (“wedstrijdvervalsing”) in de sport binnen de Nederlandse politie en is centraal coördinatiepunt binnen de politie voor meldingen rond “Sport & Geweld” op de amateurvelden. Beleidsadvies Vanuit deze nationale en internationale (informatie)positie signaleert het CIV trends, ontwikkelingen en knelpunten in de bestrijding van voetbalvandalisme en –geweld. Zodoende is het CIV in staat om te adviseren over de toepassing van beleidsinstrumenten en de uitvoering van veiligheidsbeleid.

5

CIV


INLEIDING

De finale van de Europa League op 15 mei 2013 in de Amsterdam Arena was één van de hoogtepunten van het afgelopen voetbalseizoen in het betaald voetbal. Bijna 50.000 toeschouwers zagen het Engelse Chelsea de wedstrijd winnen van Benfica uit Portugal met 2-1. De veiligheids- en wedstrijdorganisatie rondom deze grote finale in de hoofdstad was enorm, en de driedaagse politie-inzet was navenant. Uiteindelijk is dit grote sportevenement vanuit veiligheidsperspectief zowel voor, tijdens als na de wedstrijd relatief rustig verlopen zonder grote ongeregeldheden en bovenal was deze finale een groot feest voor de supporters. Dit hoogtepunt in het afgelopen voetbalseizoen was tekenend voor het overgrote deel van de wedstrijden in het betaald voetbal. Het gros van de wedstrijden verliep in een goede sfeer en zonder grootschalige incidenten. Klaarblijkelijk hebben de forse investeringen in voorzorgs- en veiligheidsmaatregelen door de betrokken CIV

6

partners de afgelopen jaren hun uitwerking niet gemist. De veiligheidspartners werken meer samen aan een vriendelijke benadering van het ‘grote’ publiek en in de aanpak van voetbalvandalisme en –geweld ligt de focus nadrukkelijker op de kleine groep notoire ordeverstoorders bij het voetbal. Bovendien wordt de ‘nieuwe aanwas’ van voetbalvandalen in een zo vroeg mogelijk stadium al uit de anonimiteit gehaald en stevig aangepakt. Dat het terugdringen van ongeregeldheden de aandacht blijft behoeven, blijkt uit het feit dat er, naast de rustig verlopen wedstrijden, ook melding is gemaakt van diverse incidenten rondom wedstrijden in het betaald voetbal. Hoewel het hier niet gaat om grootschalige incidenten zoals we die uit het verleden kennen, blijft elk incident er natuurlijk wel één teveel. Voetbal en veiligheid vraagt dan ook om voortdurende aandacht en staat daarmee nog steeds hoog op de gezamenlijke agenda van betrokken veiligheidspartijen. Inzicht in de ontwikkelingen van het voetbalvandalisme in Nederland is daarbij van groot belang. Inzicht begint bij overzicht. Met dit jaaroverzicht willen we graag een landelijk beeld geven van wat er in het seizoen 2012 / 2013 is gebeurd op het gebied van openbare orde en veiligheid, gerelateerd aan het voetbal. Ook wordt een aantal seizoenen terug gekeken om zo cijfermatige trends en ontwikkelingen weer te kunnen geven.

DEFINITIES VOETBALVANDALISME 1) “gedragingen van personen alleen of in groepen in relatie tot het voetbal, die te maken hebben met verstoring van de openbare orde/veiligheid en/ of het plegen van strafbare feiten” (bron: CIV, 2000). 2) For starters, who are hooligans?

Hooligans are a category of football fans who like to fight each other before, during or after the matches. They are present at the stadiums since football is present in the stadiums.

What’s the connection between football and hooligans?

None whatsoever. It’s just that hooliganism is a consequence of football. Therefore it cannot be stopped, limited or reversed. Hooliganism just is

(Bron: blog at world press.com, april 3 2009, filed under hooligans)

7

Het eerste deel van het jaaroverzicht bevat de cijfers, met korte toelichting, van het voetbalseizoen 2012 / 2013. Deze cijfers worden grotendeels gegenereerd uit het Voetbal Volg Systeem (kortweg VVS). Ook zijn dit seizoen voor het eerst een aantal cijfers met toelichting opgemaakt door de veiligheidspartners zelf. Zo presenteert het Openbaar Ministerie de cijfers met toelichting rond de afdoening van voetbalgerelateerde misdrijven door de rechtelijke macht en biedt de KNVB het overzicht van opgelegde (civiele) uitsluitingen bij het betaald voetbal zelf aan in dit jaaroverzicht. In het tweede deel wordt beschrijvend ingegaan op een aantal opvallende voetbalgerelateerde gebeurtenissen in het afgelopen seizoen. Hiermee laten we de cijfers uit het eerste deel meer tot leven komen. In het derde deel van het jaaroverzicht wordt kort een aantal actuele ontwikkelingen aangehaald die zowel direct als indirect van invloed (zullen) zijn op het domein van Voetbal & Veiligheid. Tenslotte wordt het jaaroverzicht afgerond met de belangrijkste constateringen in de conclusie en de accenten voor komend seizoen(en) in de aanbevelingen.

CIV


DEEL 1: KWANTITATIEF OVERZICHT SEIZOEN 2012 / 2013

OPMERKING VOORAF De prestaties van de Nederlandse politie in relatie tot voetbalveiligheid worden in dit hoofdstuk gekwantificeerd in een aantal kengetallen. Deze beperkte, geobjectiveerde weergave van de complexe werkelijkheid levert ons inzicht in wat we doen en hoe we het doen ten opzichte van voorgaande seizoenen. Maar politiewerk is mensenwerk. Vakwerk, dat niet volledig in cijfers uit te drukken is. Het resultaat van preventieve, lokale manieren van politiewerk is nauwelijks te meten. We benadrukken daarom dat in de dagelijkse praktijk vele dreigingen, spanningen en conflicten de kop in worden gedrukt dankzij slim en proactief politiewerk, en daarmee erger is voorkomen, die niet uit te drukken zijn in een cijfermatig verslag. De kwantitatieve gegevens zijn verzameld uit het Voetbal Volg Systeem (VVS), de CIV

8

landelijke registratie van wedstrijd-, fenomeen- en persoonsgegevens. Het jaaroverzicht beslaat het voetbalseizoen 2012 / 2013, waarbij voor de gegevensverzameling de periode 30 juni 2012 – 01 juli 2013 is gehanteerd. In totaal gaat het dan om de volgende geregistreerde wedstrijden in het Nederlands betaald voetbal: Competitie

Aantal geregistreerde wedstrijden 2012-2013

Eredivisie

306

Eerste divisie

284 (door faillissement AGOVV en Veendam)

KNVB beker

41

Nacompetitie / play-offs

22

Champions League Nederland

4

Champions League Buitenland

4

Europa League Nederland

19 (incl Europa League finale in A’dam)

Europa League Buitenland

18

Interlands Nederland

4

Interlands Buitenland

2

Oefen/Vriendschappelijk

21

Totaal

725

Toelichting: ●●

De wedstrijd om de Johan Cruijff schaal tussen Ajax en PSV op 5 augustus 2012 is in het VVS geregistreerd onder “Beker”.

●●

In de Eerste divisie is de wedstrijd Cambuur Leeuwarden – BV Veendam gestaakt en vervolgens op een andere dag overgespeeld. Dit levert een dubbele registratie op in het VVS voor wat betreft inzet-uren politie.

●●

Alleen de wedstrijden voor de KNVB-beker waaraan een betaald voetbal organisatie (bvo) heeft deelgenomen zijn opgenomen in het VVS en in dit jaaroverzicht (dus 41 van de 91).

●●

Voor de internationale competities is een uitsplitsing gemaakt naar wedstrijden in Nederland en wedstrijden in het buitenland. De wedstrijden in het buitenland hebben tenslotte voor de veiligheid in Nederland en de inzet van de Nederlandse politie relatief weinig betekenis. Over het algemeen reizen een aantal politiemedewerkers mee met supportersgroepen die de grens over gaan, op uitdrukkelijk verzoek van de buitenlandse politie.

●●

Uitgangspunt is dat bij vriendschappelijke wedstrijden tegen zowel nationale als internationale clubs / landen in principe géén politie wordt ingezet. Vriendschappelijke oefenwedstrijden zijn daarom niet meer opgenomen in dit jaaroverzicht, mits zich eventuele incidenten / aanhoudingen hebben voorgedaan en/of alsnog inzet door politie is gepleegd.

INZET VAN POLITIE De hoogte van de politie-inzet bij het Nederlands betaald voetbal is afhankelijk van een aantal factoren. De belangrijkste basis vormt het risiconiveau waarin de wedstrijd op voorhand wordt geclassificeerd samen met de vervoersregeling van de bezoekende supporters. Na de planning kan de inzet nog wijzigen, vooral wanneer er signalen de politie bereiken van (mogelijke) confrontaties tussen supportersgroepen, of het juist uitblijven daarvan door politie-interventie vooraf. Tenslotte vergt opsporingscapaciteit achteraf, naar aanleiding van eventuele incidenten bij of rondom een voetbalwedstrijd, de derde bepalende factor voor de politie-inzet.

9

CIV


ROL VAN DE POLITIE BIJ HET VOETBAL: De politie is verantwoordelijk voor de openbare orde in de publieke ruimte en treedt op indien zich problemen voordoen die de interventiemogelijkheden van de organisator overstijgen. Dit vertaalt zich in de volgende algemene politietaken bij het betaald voetbal: l

het voeden van partners met veiligheidsinformatie voorafgaand aan de wedstrijd, tijdens de wedstrijd zelf en daarna;

l

het tijdig opstellen van een operationeel draaiboek dat aansluit bij het vastgestelde beleidsmatige plan van aanpak van de lokale driehoek;

l

het begeleiden van (risico-)supporters binnen en buiten de regio;

l

alle zich voordoende situaties die de veiligheid van een ieder in direct gevaar (kunnen) brengen tijdig signaleren en daartegen optreden;

l

handhaven van de openbare orde en rust buiten het stadion/ sportcomplex;

l

zorgdragen voor een goede begeleiding en doorstroming van het verkeer;

l

opsporen van strafbare feiten;

l

binnen de hekken van het sportcomplex is de politie alleen ter ondersteuning van de veiligheidsorganisatie van de organiserende vereniging.

De politie-inzet wordt hierna per competitie in beeld gebracht voor het seizoen 2012 / 2013 en afgezet tegen de afgelopen drie seizoenen daarvoor (bron: jaarverslagen CIV). In de laatste kolom wordt aangegeven welk procentueel deel van de totale politiecapaciteit bij welke competitie wordt ingezet.

Seizoen 2011 / 2012

Seizoen 2012 / 2013

Relatief % t.o.v. totaal

Totale voetbalgerelateerde politie-inzet

Seizoen 2010 / 2011

10

Seizoen 2009 / 2010

CIV

Eredivisie

167573

144996

155560

141073

50,1%

Eerste divisie

44063

41889

42642

35727

12,7%

KNVB-beker

36223

25193

19086

20617

7,3%

Nacompetitie / play-offs

7512

7770

12290

12079

4,3%

Champions- / Europa League

36103

53569

41404

38521

13,7%

Interlands

10235

4982

1260

Politie-inzet buitenland Oefen- / vriendschappelijk

3607

Dienst Spoorweg Politie

7435

2,6%

2657

0,9%

9001

3740

5809

2,1%

12016

11756

15785

5,6%

Incidentele inzet

25848

6761

8625

1849

0,7%

Totaal

331164

306177

296363

281552

100%

Ontwikkeling totale voetbalgerelateerde politie-inzet 2009 -2010

2010 -2011

2011-2012

2012-2013

331.164

URE N

306.177 296.363 281.552

De totale voetbalgerelateerde politie-inzet over het afgelopen seizoen betreft voorbereidingsuren, inzet op de wedstrijddag zelf en eventuele opsporingscapaciteit na de wedstrijd van alle soorten geregistreerde wedstrijden (competities). De inzeturen zijn tevens inclusief de inzet van Nederlandse politiemedewerkers in het buitenland en incidentele inzet. Incidentele inzet betreft inzet op nietwedstrijddagen van voetbalgerelateerde politie-eenheden. Te denken valt aan de inzet van supporterbegeleiders bij een dancefeest omdat supporters daar hebben afgesproken. Ook de inzet van de Dienst Spoorweg Politie (DSP) is sinds seizoen 2010 / 2011 opgenomen in het overzicht. De totaal in het VVS geregistreerde politie-inzet bedroeg in het afgelopen seizoen 281.552 uur. Een daling van 5% ten opzichte van het seizoen ervoor. Korte toelichting bij de inzetcijfers: ●●

Evenals voorgaande seizoenen is meer dan de helft van de politie-inzet binnen het betaald voetbal gerelateerd aan de Eredivisie. Afgelopen seizoen is de politie-inzet in deze competitie echter met 14.487 uur afgenomen ten opzichte van vorig seizoen; een daling van bijna 10%. Deze daling wordt onder meer veroorzaakt door het uitblijven van (dreigende) grootschalige ordeverstoringen rond wedstrijden en gerichter veiligheidsbeleid waarbij normalisatie wordt nagestreefd.

●●

Ook de Eerste divisie (Jupiler League) laat een forse daling zien van de politieinzet; maar liefst 6.915 uur ten opzichte van vorig seizoen. Relatief zou dat uitkomen op een daling van 16% ten opzichte van vorig seizoen, maar deze daling wordt mede veroorzaakt door het faillissement van AGOVV, eind 2012 (9 thuiswedstrijden gespeeld in het seizoen 2012 / 2013; 450 uren politieinzet) en aan het einde van het seizoen, halverwege maart 2013 ook nog BV

11

CIV


Veendam (14 thuiswedstrijden gespeeld, politie-inzet 974 uur). Hierdoor zijn 22 wedstrijden in deze competitie minder gespeeld ofwel 93% van de volledige competitie van 306 wedstrijden. Kijken we voor een zuiverder vergelijk met het voorgaande seizoen naar de gemiddelde inzet per wedstrijd in de Eerste divisie, dan zien we een (gecorrigeerde) daling van 9,4%. ●●

De daling in inzet in de Eerste divisie is tevens tot stand gebracht door de ontwikkelingen op sportief vlak en gericht veiligheidsbeleid van de partners waarbij normalisatie wordt nagestreefd.

●●

De politie-inzet rond de KNVB bekercompetitie is iets toegenomen. Dit wegens een aantal wedstrijden met een hoger risiconiveau dan het seizoen daarvoor.

●●

In de nacompetitie / play-offs werd daarentegen afgelopen seizoen iets minder politie ingezet.

●●

De afname van 2.883 uur politie-inzet binnen de Europese competities (7%) heeft voornamelijk te maken met de nieuwe vorm van rapporteren. Zaten de politie-uren van meereizende politiemensen naar het buitenland voorheen nog opgenomen in de categorie “Champions / Europa League”, sinds het seizoen 2012 / 2013 is er voor gekozen om deze politie-inzet apart te registreren in de categorie “Politie-inzet buitenland”. Voor Champions / Europa League wedstrijden was dat afgelopen seizoen 2.177 uur.

●●

CIV

Verder bepaald de aard en omvang van buitenlandse supportersgroepen die bij de Nederlandse clubs op bezoek komen in sterke mate de politie-inzet (zie ook

12

kader top 5 politie-inzet internationale competities). ●●

De forse toename van politie-inzet bij het Nederlands elftal wordt voornamelijk veroorzaakt door de wedstrijd Nederland – Turkije waarbij veel politie op de been was; een inzet van 4023 uur.

●●

De oefen- en vriendschappelijke wedstrijden vergde afgelopen seizoen relatief veel inzet; 55,3% meer dan vorig seizoen. Deze toename heeft vooral te maken met de forse politie-inzet bij de vriendschappelijke interland Nederland – Duitsland van 14 november 2012.

●●

Hoewel het aandeel van de Dienst Spoorweg Politie relatief klein is ten opzichte van de totale politie-inzet, zien we wel een stevige stijging van het aantal uren inzet van dit politie-onderdeel. Dit heeft onder meer te maken met de relatief grote inzetten van spoorwegpolitie bij een aantal druk bezochte Champions / Europa League wedstrijden in Nederland waarbij veel buitenlandse supporters met de trein reizen vanaf de luchthavens. Tevens is de inzet van de spoorwegpolitie toegenomen wegens (het voorkomen van) confrontaties tussen kruisende supportersgroepen op treinstations.

●●

De relatief sterke afname van de incidentele inzet afgelopen seizoen ten opzichte van vorig seizoen heeft vooral te maken met het uitblijven van

Top 5 politie-inzet bij wedstrijden uit nationale competities

Thuisclub

Bezoekende club

Datum wedstrijd

Competitie

Uren politie-inzet

AZ

PSV

9-5-2013

Beker

3662

Feyenoord

Ado Den Haag

16-12-2012

Eredivisie

2244

PSV

Ajax

14-4-2013

Eredivisie

2220

FC Utrecht

Ajax

23-12-2012

Eredivisie

2046

Ado Den Haag

Feyenoord

5-5-2013

Eredivisie

1973

Top 5 politie-inzet bij wedstrijden uit internationale competities

Thuisclub

Bezoekende club

Datum wedstrijd

Competitie

Uren politie-inzet

Benfica

Chelsea

15-5-2013

Europa League

7504

Ajax

Borussia Dortmund

21-11-2012

Champions League

5515

Ajax

Manchester City

24-10-2012

Champions League

5074

PSV

AIK Solna

25-10-2012

Europa League

3626

FC Twente

Hannover 96

20-9-2012

Europa League

2431

grootschalige voetbalgerelateerde gebeurtenissen zoals we die in seizoen 2011 / 2012 kenden. Onder meer hadden we toen te maken met de begrafenis van een prominent harde kern lid van Ajax, de officieuze viering van het kampioenschap van Ajax, het behalen van de voorrondes Champions League door Feyenoord en de onderschepping van een bus Ado Den Haag supporters. ●●

Wanneer we naar de afgelopen vier seizoenen kijken, dan zien we een continu dalende lijn voor de inzet van politie bij het betaald voetbal in Nederland. Werd er in seizoen 2009 / 2010 nog 331.164 uur ingezet, vier seizoenen later is dat nog maar 281.552 uur; een procentuele afname van 15%.

●●

Noot: de totale politie-inzet in het seizoen 2010 / 2011 bedroeg 306.177 uur en niet 284.607 zoals in voorgaande jaarverslagen vermeld. De inzet van de Dienst Spoorweg Politie is toen wel vermeld maar nog niet meegeteld.

13

CIV


Kerntaken politie De kern van politiewerk betreft het handhaven van de openbare orde en het opsporen van strafbare feiten. De totale voetbalgerelateerde politie-inzet wordt daarom in het volgende diagram verdeeld naar beide kerntaken. Totale politie-inzet naar kerntaken 2009 -2010

2010 -2011

2011-2012

2012-2013

12.442

12.383

OPSPOR I NG

24.204 12.466

OPE NBA RE ORDE

318.722 Totaal 331.164 uren

281.778 Totaal 294.161 uren

272.159 Totaal 296.363 uren

269.086 Totaal 281.552 uren

Toelichting CIV

14

●●

Afgelopen seizoen is een halvering te zien van het aantal uren opsporing ten aanzien van vorig seizoen. Dit in navolging van de afname van het aantal aangehouden verdachten (zie verderop). Bovendien bleven relatief grootschalige voetbalrellen uit afgelopen seizoen waardoor ook geen grote opsporingsonderzoeken hoefden te worden gestart, die over het algemeen veel opsporingscapaciteit kosten.

●●

De inzet op de kerntaak handhaven openbare orde is afgelopen seizoen licht gedaald met 3.073 uur. Deze dalende tendens zien we overigens ook over de afgelopen vier seizoenen.

●●

Hierbij dient nog wel opgemerkt te worden dat een aantal specialistische politiediensten op het gebied van inlichtingen & opsporing voetbalgerelateerde activiteiten uitvoeren die niet in het Voetbal Volg Systeem worden geregistreerd en dus niet in het jaaroverzicht zijn opgenomen.

RISICO-INSCHATTING Voor elke wedstrijd dienen de gemeente, politie en betaald voetbal organisatie gezamenlijk een gedegen risicoanalyse te maken waarin de veiligheidsrisico’s, die gepaard gaan met de organisatie van grootschalige evenementen, gewogen worden. Op basis van deze analyse wordt elke wedstrijd vooraf gecategoriseerd, waaraan navenant risicobeperkende maatregelen worden getroffen.

PREDICAAT RISICOWEDSTRIJD De mate van risico bij een wedstrijd wordt voornamelijk ingegeven door de mogelijke aanwezigheid van supporters waarvan bekend is dat zij gewelddadig zijn en de dreiging van confrontaties tussen rivaliserende supportersgroepen. Daarbij worden in het kader voor beleid Voetbal en Veiligheid (2011) nog genoemd: l

het negeren van verplichte vervoerscombi’s;

l

het competitiebelang en de aard van de wedstrijd (nationaal / internationaal);

l

een geringe geografische afstand en grote rivaliteit tussen de betrokken clubs (derby);

l

specifieke politie-informatie over voetbalordeverstoorders;

l

het tijdstip van de wedstrijd;

l

controle op kaartverkoop en toegang;

l

kruisende supportersbewegingen tussen verschillende wedstrijden op dezelfde dag;

l

ongewenste samenloop met andere lokale en regionale evenementen;

l

kwaliteit en kwantiteit van de veiligheidsorganisatie; 15

Er wordt gewerkt met drie categorieën, te weten: Categorie C risicowedstrijd waaraan een verhoogd risico is verbonden voor de openbare orde en veiligheid. Bij een categorie C wedstrijd hoort een uitgebreid en stringent maatregelenpakket. Categorie B middelmatig risico zodat maatwerk aan maatregelen kan worden toegepast. Categorie A laag risico; vrij los regime qua maatregelen. Op grond van de categorisering worden bepaalde mate van toleranties gesteld ten aanzien van onder meer wel of geen alcoholconsumptie in en rond het stadion, toelaten van sfeeracties en spandoeken, de kaartverkoop, het verplicht stellen van combireizen van uitsupporters en het verbieden van de toegang tot het stadion en –omgeving.

CIV


In de volgende grafiek wordt het aantal A, B en C wedstrijden van de afgelopen vier seizoenen in beeld gebracht voor de Ere- en Eerste divisie.

Ontwikkeling risicoclassificatie wedstrijden Ere- en Eerste divisie in absolute aantallen

2009 -2010

A- CATEGOR IE

B - CATEGOR IE

310

295

307 289

31

C - CATEGOR IE

2010 -2011

27

2011-2012

2012-2013

297 291

292 279

23 20

CIV

16

Wanneer we terugkijken op de afgelopen vier seizoenen, dan zien we dat het gros van de wedstrijden in de Ere- en Eerste divisie als laag dan wel middel risicovol wordt bestempeld. Dat betekent dat er relatief weinig beperkende maatregelen voor het publiek worden opgelegd dan wel dat er maatwerk wordt toegepast bij een wedstrijd om deze zo veilig en beheersbaar mogelijk te laten verlopen. Het aantal hoog risicowedstrijden van de C-categorie daalt gestaag over de afgelopen 4 seizoenen. In vergelijking tot vorig seizoen lijkt op het eerste gezicht vooral het aantal middelrisico (B) wedstrijden in het betaald voetbal te zijn afgenomen, maar dat heeft (statistisch) ook te maken met het gegeven dat er minder wedstrijden zijn gespeeld in de Eerste divisie. Na deze correctie en relatief bekeken, dan ziet het beeld er als volgt uit:

Risico categorisering relatief Ere- en Eerste divisie Percentage van het totaal aantal gespeelde wedstrijden 2011-2012

2012-2013

49,5%

A- CATEGOR IE

48%

B - CATEGOR IE

48%

C - CATEGOR IE

47%

4%

3,5%

Relatief gezien blijken de classificaties niet veel af te wijken van vorig seizoen. Binnen de twee verschillende competities zien we wel significante verschuivingen, zoals uit de cijfers hierna valt op te maken. 17

Risicoclassificatie wedstrijden Eredivisie in absolute aantallen 2009 -2010 18 clubs

2010 -2011 18 clubs

A- CATEGOR IE

100

104

B - CATEGOR IE

185

182

2011-2012 18 clubs 124

2012-2013 18 clubs

114

174 165

C - CATEGOR IE

21

20

17

18

In de Eredivisie zien we afgelopen seizoen de beweging dat een aantal wedstrijden een hogere risicokwalificatie hebben gekregen dan voorgaand seizoen; van laag naar midden risico. Daarbij werden in de Eredivisie vijf hoog risicowedstrijden (C) zonder uit-publiek gespeeld; vier keer op last van de Burgemeester, één keer op initatief van een club zelf.

CIV


Risicoclassificatie wedstrijden Eerste divisie in absolute aantallen 2009 -2010 19 clubs

A- CATEGOR IE

2010 -2011 18 clubs

2011-2012 18 clubs

210 191 173

B - CATEGOR IE

10

177

127

122 107

C - CATEGOR IE

2012-2013 18 clubs (later 16)

7

105

6 2

Door het wegvallen van twee clubs in deze competitie, kijken we ook nog naar het relatieve beeld hiervan: Risicocategorisering relatief Eerste divisie CIV

18

Percentage van het totaal aantal gespeelde wedstrijden 2011-2012

2012-2013

62%

A- CATEGOR IE

57%

B - CATEGOR IE

41%

C - CATEGOR IE

2%

37%

1%

In de Eerste divisie zien we afgelopen seizoen juist de beweging dat meer wedstrijden als minder risicovol worden bestempeld dan vorig seizoen. Verder zijn alle 22 wedstrijden in de Play-offs gecategoriseerd op middel risiconiveau (B). Wedstrijden voor de KNVB-beker waren 18x ingeschaald op laag-risicovol, 21x ingeschaald op middel en 3x op hoog risicovol.

COMBIREGELING VERVOER Binnen het betaald voetbal kennen we de zogenaamde combiregelingen. Supporters die meereizen met hun club bij uitwedstrijden kunnen tot een bepaalde vorm van georganiseerd vervoer worden verplicht. De verplichte combi is een belangrijke maatregel om bezoekende supporters beheersbaar en gepland in (en uit) te laten stromen bij het stadion. Zowel voor de betaald voetbal organisatie als voor de politie voorkomt deze manier van vervoer veel ‘verrassingen’ en verminderd het de benodigde politiecapaciteit. Afgelopen seizoenen zijn de volgende aantallen combiregelingen opgelegd:

Verplichte combi-regelingen

2009 -2010

A A NTAL

357

2010 -2011

2011-2012

2012-2013

354 349 330

19

Het overzicht van de verplichte combiregeling heeft betrekking op alle wedstrijden in het betaald voetbal die zijn gespeeld in de nationale competities. In de internationale context kennen we deze maatregel tenslotte niet. Voor 330 wedstrijden gold dit seizoen een verplichte auto, bus en/of trein combiregeling. In de afgelopen vier seizoenen zien we een dalende inzet van de maatregel verplichte combiregeling, conform doelstelling uit het Kader voor Beleid – Voetbal en Veiligheid. In het seizoen 2012 / 2013 was bijna bij de helft van de wedstrijden (gespeeld in nationale competities) sprake van een combiregeling; 330 van de 653 geregistreerde wedstrijden in het VVS.

INCIDENTEN EN AANHOUDINGEN Hierna wordt ingegaan op de voetbalgerelateerde incidenten die hebben geleid tot verstoring van de veiligheid en/of de openbare orde. Ook wordt een overzicht gepresenteerd van de strafbare feiten die zich afgelopen seizoen hebben voorgedaan en de (al dan niet strafrechtelijke) afdoening van de feiten. De incidentgegevens komen uit het Voetbal Volg Systeem (VVS) die zijn ingevoerd door de politie. De cijfers rond de afdoening van misdrijven zijn aangereikt door het Openbaar Ministerie en de gegevens rond uitgereikte civiele stadionverboden zijn afkomstig van de KNVB. Overigens wordt in de jaarlijkse veiligheidsmonitor van de KNVB

CIV


EEN AAN VOETBAL GERELATEERD STRAFBAAR FEIT: a) ieder strafbaar feit dat wordt gepleegd bij gelegenheid van een in Nederland of het buitenland gehouden voetbalwedstrijd, waaraan tenminste één vereniging uit het betaalde voetbal of een vertegenwoordigend voetbalelftal deelneemt, op de dag van de wedstrijd, in en rond het stadion dan wel gepleegd tijdens het gaan naar en van deze wedstrijden; b) ieder strafbaar feit dat wordt gepleegd op een ander moment dan in de vorige volzin genoemd, voor zover de Officier van Justitie heeft beslist dat dit feit is aan te merken als een aan voetbal gerelateerd strafbaar feit omdat er een relatie bestaat tussen het plegen enerzijds en de verbondenheid, affiniteit, identificatie of andere relatie met een vereniging uit het betaalde voetbalclub dan wel een lokale of landelijke voetbalmanifestatie anderzijds. Bron: aanwijzing bestrijding voetbalvandalisme en -geweld van het OM.

ook gerapporteerd over wanordelijkheden en incidenten. Echter betreft het hier de incidenten die door de aanklager van de KNVB in onderzoek zijn genomen. Incidenten zowel binnen als buiten het stadion CIV

20

Wangedrag van individuen en groepen supporters die aanleiding zijn voor verstoringen van de openbare orde, veiligheid en het plegen van strafbare feiten vindt zowel binnen als buiten het stadion plaats. Het is de (voetbal)Officier van Justitie die de relatie bepaalt tot het voetbal, indien een strafbaar feit gepleegd wordt buiten het stadion. Het onderscheid tussen binnen en buiten het stadion heeft onder meer te maken met de verantwoordelijke voor het bewaren en herstellen van de orde en veiligheid rond voetbalwedstrijden. In eerste aanleg is de organisator van de voetbalwedstrijd/-evenement (betaald voetbal organisatie en/of KNVB) zelf verantwoordelijk voor een goed verloop en de veiligheid van het evenement zowel op het terrein als in de directe stadionomgeving. De politie is verantwoordelijk voor de openbare orde in het publieke domein. De grafiek hierna geeft het aantal soorten incidenten weer die in de afgelopen vier seizoenen hebben plaatsgevonden tijdens wedstrijden gespeeld in zowel de Ere- en Eerste divisie, als in de bekerwedstrijden, nacompetitie, interlands, oefenwedstrijden en Champions / Europa League. Daarbij is tevens onderscheid gemaakt tussen incidentsoorten die hebben plaatsgevonden binnen en buiten het voetbalstadion.

Voor de interpretatie van deze cijfers is het goed om te realiseren dat in VVS termen wordt gesproken over “incidentsoorten” ofwel categorieën incidenten. Zodoende is het mogelijk dat er bij één wedstrijd meer soorten incidenten kunnen plaatsvinden. Tevens kan één registratie van een incidentsoort bestaan uit meerdere onderliggende incidenten uit de betreffende categorie. Bijvoorbeeld incidentsoort “vuurwerk” kan bij een wedstrijd maar één keer worden geregistreerd in het Voetbal Volg Systeem, terwijl er op meerdere momenten voor, tijdens en na de wedstrijd vuurwerk is afgestoken. Komend seizoen zal worden gekeken of we deze incidentsoortregistratie kunnen aanpassen naar concrete aantallen incidenten, waarbij ook getracht zal worden om meer rekening te houden met de aard, ernst en impact van een incident (licht/zwaar).

Aantal incidentsoorten per seizoen

2009 -2010

BI NNE N

381

2010 -2011

385

2011-2012

2012-2013

394

381

345

BUITE N

288

21 281

268 739

TOTA AL

669

653 662

De politie heeft het afgelopen seizoen 662 soorten incidenten geregistreerd die gerelateerd zijn aan het betaald voetbal in Nederland; 381 vonden binnen, en 281 buiten het stadion plaats. Het aantal geregistreerde incidentsoorten is daarmee met 10% gedaald ten opzichte van het vorige seizoen en terug op het niveau van seizoen 2009 / 2010 en 2010 / 2011. Met name het aantal incidentensoorten buiten het stadion zijn afgenomen. Zo hebben afgelopen seizoen weinig tot geen grootschalige ongeregeldheden buiten het stadion en in de openbare ruimte plaatsgevonden.

CIV


Wanneer we inzoomen op de veelvoorkomende soorten incidenten, dan ontstaat het volgende beeld. Tabel veelvoorkomende voetbalgerelateerde incidentsoorten

CIV

22

Binnen stadion

09/10 10/11 11/12 12/13

Buiten stadion 09/10 10/11 11/12

12/13

Bedreiging

12

16

13

11

7

4

10

6

Brandstichting

8

3

7

4

2

1

2

2

Mishandeling

27

24

26

22

18

10

15

17

Spreekkoor

61

61

50

46

11

16

13

17

Vechtpartij

33

26

33

29

36

33

47

36

Vernieling

39

32

35

25

33

25

31

21

Vuurwerk

113

124

114

110

70

85

102

94

Bekogeling

4

33

51

61

11

25

38

27

Anders

84

66

65

73

100

69

87

61

Totaal

381

385

394

381

288

268

345

281

Toelichting ●●

Er is over de gehele linie van incidentsoorten een afname te constateren, met uitzondering van bekogeling en “anders” binnen het stadion en mishandeling en spreekkoor buiten het stadion.

●●

Op grond van de VVS cijfers constateren we dat het aantal incidenten met vuurwerk ook afgelopen seizoen weer de meest voorkomende soort was, zowel binnen als buiten het stadion. Wel zien we een lichte daling van dit soort incidenten ten opzichte van vorig seizoen.

●●

Het aantal voetbalgerelateerde mishandelingen binnen het stadion en vechtpartijen zowel binnen als buiten het stadion, geregistreerd in het Voetbal Volg Systeem, is in het afgelopen seizoen afgenomen. Daarbij wordt met een mishandeling bedoeld het opzettelijk toebrengen van lichamelijk letsel tegen een individu, terwijl een vechtpartij meer duidt op een groepsgericht handgemeen.

●●

Het aantal vernielingen is zowel binnen als buiten het stadion substantieel afgenomen met zo’n 30% ten opzichte van vorig seizoen.

●●

Aangezien sinds 26 februari 2010 ook het incidentsoort ‘bekogeling’ geregistreerd kan worden in het Voetbal Volg Systeem, zien we dat deze veelvuldig voorkomt. Ook dit seizoen zien we een stijging van dit soort incidenten binnen het stadion. Buiten het stadion nemen we een daling waar van de bekogelingen.

Geregistreerde strafbare feiten & aangehouden verdachten Het aanhouden van supporters ten tijde van of na het plegen van een strafbaar feit is primair de taak van de politie. Maar ook stewards en beveiligers (burgers) mogen verdachten aanhouden als zij zien dat iemand op heterdaad een strafbaar feit pleegt. Die verdachte wordt dan zo spoedig mogelijk overgedragen aan de politie. Meestal worden personen individueel aangehouden. In een enkel geval gaat de politie over tot het aanhouden van een hele groep. Hierna volgt het aantal gepleegde strafbare feiten in grafiekvorm, vanaf het seizoen 2009 / 2010.

Ontwikkeling strafbare feiten bij het voetbal

2009 -2010

A A NTAL

2010 -2011

2011-2012

2012-2013

952 908 652

675

23

Afgelopen seizoen zijn 675 voetbalgerelateerde strafbare feiten geregistreerd door politie, waarbij 642 verdachten daadwerkelijk zijn aangehouden. Een forse afname ten opzichte van vorig seizoen; procentueel 25%. Deels een logisch gevolg van de afname van het aantal grootschalige voetbalgerelateerde incidenten ten opzichte van vorig seizoen waarbij we te maken hadden met onder meer de bestorming van het Maasgebouw, rellen bij de wedstrijd FC Utrecht – FC Twente en grote groepsaanhoudingen bij bijvoorbeeld de wedstrijd Ajax – Manchester United. Na een aanhouding wordt een groot aantal gegevens van de betreffende supporter geregistreerd, waaronder de leeftijd van de verdachte. Hierna wordt in relatieve zin bekeken wat de leeftijdsverdeling is van aangehouden supporters die zich schuldig maken aan voetbalvandalisme en –criminaliteit in de afgelopen vijf seizoenen.

CIV


Relatieve verdeling naar leeftijd aangehouden supporter

2009 -2010

12-18 JA A R

19 -24 JA A R

25 -30 JA A R

20%

2010 -2011

2011-2012

15%

15%

38%

37%

22%

22%

26%

> 30 JA A R

20%

100 %

●●

100 %

39%

22%

2012-2013

12%

34%

23%

31% 23%

100 %

100 %

Ook dit seizoen lag de leeftijd van de meeste aangehouden supporters tussen de 19 en 24 jaar.

CIV

24

●●

Opmerkelijk is de stijging van het aantal aangehouden verdachten boven de 30 jaar naar 31%, terwijl het aantal jonge aangehouden verdachten in de leeftijd van 12 – 18 jaar de afgelopen vier seizoenen is afgenomen van 20% naar 12%.

●●

Veruit de meeste supporters worden aangehouden voor overtredingen betreffende de openbare orde en misdrijven betreffende openlijke geweldpleging.

FIRST (FOOTBALL) ARRESTED Een interessant gegeven is het aantal supporters die voor het eerst, in de context van het voetbal, met politie / justitie in aanraking komt, de zogenaamde ‘first offender’. Hierbij wordt nog wel expliciet benadrukt dat (vooralsnog) niet-voetbalgerelateerde misdragingen van supporters buiten beschouwing zijn gelaten. Bovendien is voetbalvandalisme bij uitstek een vorm van groepscriminaliteit met een hoge mate van individuele anonimiteit waardoor de individuele pakkans relatief klein is. Hierdoor kan het gemakkelijk zo zijn dat supporters wel betrokken zijn geweest bij voetbalgerelateerde overlast en criminaliteit, maar niet in officiële registraties van politie en/of justitie voorkomen. We spreken daarom liever over “first (football) arrested” verdachten. Hierna wordt de verdeling gepresenteerd van de voetbalgerelateerde first arrested versus recidivisten.

Verhouding First (football) arrested – Recidivisten 2009 -2010

RECIDI V ISTE N FI RST- OFFE NDE RS

2010 -2011

2011-2012

212

196

740

128

712

143

547

509

Totaal 952

Totaal 908

Totaal 652

●●

2012-2013

Totaal 715

Ook afgelopen seizoen zien we dat het grootste gedeelte van de aangehouden supporters ‘first football arrested’ zijn. Dit percentage ligt al jaren rond de driekwart.

SANCTIES: VERVOLGING EN STRAFFEN Hierna wordt een overzicht gegeven van de afdoening van de gepleegde feiten over het seizoen 2012 / 2013. Het betreffen sancties opgelegd door zowel politie (bron VVS) als de rechterlijke macht (bron OM). Niet alleen de (strafrechtelijke) overheid legt sancties op tegen personen die zich misdragen bij voetbalwedstrijden, maar ook de bestuurlijke overheid en civiele partijen. Hier wordt in het bijzonder gedoeld op gemeenten, de KNVB en de betaald voetbal organisaties zelf. Voor het eerst presenteren zowel het Openbaar Ministerie als de KNVB zelf hun cijfers mét toelichting in het Jaaroverzicht veiligheid en openbare ordebeheersing rondom het Nederlands betaald voetbal.

AFDOENING POLITIE Onderstaand overzicht is een momentopname. Op de peildatum wordt naar de stand van zaken op dat moment gekeken. Er is sprake van een momentopname omdat het werk van politie en rechtelijke macht elkaar opvolgt in de strafrechtketen. Voor dit jaaroverzicht is de peildatum eind juni 2013 geweest. 2009-2010

2010-2011

2011-2012

2012-2013

Politie

Politie

Politie

Politie

In behandeling

272

36

51

16

Sepot

106

41

37

28

Proces verbaal (politie)

441

365

670

607

Transactie

131

208

144

19

Taak/werkstraf

Totalen Bron VVS

2

2

6

5

952

652

908

675

25

CIV


Toelichting: ●●

Aangezien het aantal aangehouden supporters afgelopen seizoen is afgenomen zijn de absolute aantallen sancties navenant.

●●

Op de peildatum (30 juni 2013) heeft de politie nog een relatief zeer beperkt aantal zaken in behandeling.

●●

Van de 675 gepleegde feiten heeft de politie 607 keer proces-verbaal opgemaakt voor misdrijven en overtredingen in het seizoen 2012 / 2013. Het merendeel van de veelvoorkomende overtredingen en eenvoudige misdrijven gerelateerd aan het voetbal worden middels het zogenaamde ZSM (zie kader “hoe werkt ZSM”: Zo samen, snel, slim, selectief, simpel en samenlevingsgericht mogelijk ) afgedaan; bij voetbalzaken vaak een transactie.

●●

De trend van het relatief minder seponeren door de politie zet zich ook afgelopen seizoen voort.

HOE WERKT ZSM? Alle aangehouden verdachten worden direct na aanhouding aangemeld bij het zogenaamde Selectie- en Coördinatiecentrum (SCC) van ZSM. Politiemedewerkers geven informatie over de aanhouding (verdachte, feit, omstandigheden) door aan de informatiemedewerker. Deze vult de informaCIV

26

tie aan uit de systemen en maakt een kort persoonsdossier op. In het SCC werken een politiemedewerker, een officier van justitie, een OM-beoordelaar, een ketenprocescoördinator en een administratief medewerker. In het SCC bespreken het OM en de politie de zaak eerst voor, op basis van het persoonsdossier en de informatie van de hulp officier van justitie. Er wordt gekeken of de zaak ZSM kan worden afgehandeld of dat hij thuishoort in het reguliere proces, bijvoorbeeld in geval van een zware mishandeling. Als er gekozen is voor ZSM-afhandeling, wordt de zaak voorbereid voor de volgende stap: de selectietafel. De politiemedewerker van het SCC bespreekt de uit te voeren afhandeling met de behandelaar/zaakscoördinator. Deze afhandeling kan variëren van een boete tot het doen van verder onderzoek (opsporing en/of ketenpartners). Mocht er uit het onderzoek nieuwe informatie naar voren komen wordt het SCC hierover direct geïnformeerd. Aan de selectietafel zitten ook de ketenpartners. Naar aanleiding van het aanvullende onderzoek en inzichten van ketenpartners bepaalt de officier van justitie de definitieve afdoening of routering. Doordat alle ketenpartners dicht bij elkaar zitten, is afstemming snel en eenvoudig. Een straf of sanctie wordt direct ten uitvoer gebracht; een boete/schadevergoeding kan direct worden betaald, een taakstraf wordt direct ingepland en een dagvaarding direct uitgereikt.

AFDOENING RECHTERLIJKE MACHT (cijfers en de toelichting: bron OM)

De beslissing van het Openbaar Ministerie bij binnenkomst van een dossier wordt gebaseerd op een proces-verbaal van de politie.

2012 / 2013 Afdoening rechterlijke macht

OM

Rechter

dagvaarding

112

OM transactie

41

OM sepot

34

in behandeling

27

vrijspraak

9

schuldig zonder straf

3

strafoplegging

74

Bron Openbaar Ministerie

●●

In het seizoen 2012 / 2013 zijn 187 voetbalsupporters, verdacht van één of meer misdrijven bij het Openbaar Ministerie binnengekomen.

●●

Van de 187 verdachten zijn er 112 gedagvaard, 41 met een transactie afgedaan en 34 verdachten werden geseponeerd.

●●

Supporters die zijn aangehouden voor openlijk geweld (141 Sr.) worden door het Openbaar Ministerie zwaarder bestraft wat veelal leidt tot de hoogste strafoplegging.

●●

27 voetbalgerelateerde zaken zijn nog in behandeling. De datum waarop zaken door de rechter worden afgehandeld ligt voor een beperkt aantal zaken in een seizoen later dan de daadwerkelijke aanhouding.

●●

Er werden 9 vrijspraken en 3 schuldig verklaring zonder oplegging van straf uitgesproken door de rechter.

●●

Voor 74 verdachten was er een strafoplegging (zie ook kader); 35 verdachten hiervan werden tot een gevangenisstraf met werkstraf veroordeeld, waarvan 25 tevens een bijzondere voorwaarde kregen opgelegd. Vanuit deze bijzondere voorwaarden werden 12 stadionverboden opgelegd door de rechter.

●●

Tenslotte zijn 26 verdachten van voetbalgerelateerde feiten met een werkstraf en 12 verdachten met een geldboete afgedaan door de rechterlijke macht.

27

CIV


Feiten waarvoor verdachten zijn veroordeeld in seizoen 2012 - 2013

Aantal Openlijk geweld

46

Wet Wapens en Munitie

10

Belediging / discriminatie

10

Vuurwerk

3

Verzet tegen politie

3

Huisvredebreuk

2

Bron Openbaar Ministerie

STADIONVERBODEN (cijfers en de toelichting: bron KNVB).

Gronden stadionverbod De KNVB kan een civielrechtelijk stadionverbod opleggen op basis van een melding van het Openbaar Ministerie of van een betaald voetbal organisatie (bvo). CIV

28

Dit kan op grond van de standaardvoorwaarden of op basis van de volmachten die de bvo’s aan de KNVB hebben gegeven. Standaardvoorwaarden Een stadionverbod op grond van de standaardvoorwaarden kan alleen worden opgelegd als het een overtreding betreft op een wedstrijddag in of in de directe omgeving van het stadion door iemand die in het bezit is van een toegangs- of seizoenskaart. Wie een seizoens- of toegangskaart koopt committeert zich namelijk aan de standaardvoorwaarden van de KNVB. Bij overtreding van de voorwaarden kan de KNVB een stadionverbod opleggen. Meldingen voor een stadionverbod op basis van de standaardvoorwaarden kunnen zowel door de betaald voetbal organisatie als door het Openbaar Ministerie (OM) worden gedaan. Volmacht Een stadionverbod kan ook worden opgelegd op basis van de volmachten die de betaald voetbal organisaties op grond van hun huisrecht aan de KNVB hebben gegeven. Kort gezegd houdt een stadionverbod op basis van de volmacht in dat iemand die zich (ver) buiten het stadion schuldig maakt aan voetbalgerelateerd wangedrag niet welkom is in het stadion van alle bvo’s. Het in het bezit hebben van een toegangs- of een seizoenskaart is hiervoor niet noodzakelijk. Meldingen

voor een stadionverbod op basis van de volmacht worden veelal door het OM aan de KNVB gedaan. Aantallen In het volgende schema is het aantal landelijke stadionverboden te zien dat door de KNVB per seizoen is opgelegd tot en met de peildatum van 1 juli van het betreffende seizoen. In totaal zijn er 662 civielrechtelijke stadionverboden opgelegd in het seizoen 2012 / 2013. Dit aantal is ongeveer het gemiddelde van de afgelopen tien jaar. Zo nu en dan is er een uitschieter naar beneden (333 in 2010 / 2011) of naar boven (741 in 2008/’09), te zien. Te zien is dat het aantal stadionverboden voor een feit waar een termijn van langer dan een jaar voor staat, wederom is toegenomen.

Schema: opgelegde landelijke stadionverboden door KNVB (bron KNVB)

2008/2009

741

2009/2010 662

641

2010/2011 2011/2012

601

29

2012 / 2013

449

457

407 373 333

217

228

210

199

223 167

72

190 146

137

68 26

SV opgelegd

SV met feit(en) > 1 jaar

Aantal zaken voor commissie stadionverboden

Handhaving SV door commissie stadionverboden

43

15

19

4

Vrijwillige meldingsovereenkomst

In het volgende schema zijn de landelijk opgelegde stadionverboden gespecificeerd op basis van degene die de melding heeft gedaan (bvo of OM) en grondslag (standaardvoorwaarden of volmacht).

CIV


Schema: Specificatie landelijke stadionverboden (bron KNVB)

662 641

2009/2010

601

2010/2011 2011/2012

534 508

2012 / 2013

507

432 380

370

333 286

271

221

209

181 152

155

154

67 47

32 14 10

CIV

30

Opgelegde landelijke SV’s

SV’s op basis van clubmelding

Sv’s op basis van OM (politie melding)

SV’s op basis van standaardvoorwaarden

SV’s op basis van volmacht

12

Opgelegde strafrechtelijke SV’s

Het aantal meldingen door het OM, met name op basis van de volmacht, is fors gestegen. In totaal zijn er 508 stadionverboden door het OM gemeld. Hierbij valt op dat vooral het aantal stadionverboden op basis van de volmacht (vrij vertaald: dat wat ver buiten het stadion gebeurt) bijna is verdriedubbeld, ten opzichte van de seizoenen 2010 / 2011 en 2011 / 2012. Dit betekent dat de overige 353 stadionverboden via het OM zijn gemeld op basis van delicten die hebben plaatsgevonden in of in de directe omgeving van de stadions. Door de verbeterde infrastructuur van de stadions en de professionele veiligheidsorganisaties van de clubs vinden de meeste grotere, door de aanklager onderzochte incidenten al jaren plaats buiten de stadionhekken. Om deze reden is het ook een ‘normaal’ beeld dat er procentueel meer stadionverboden opgelegd worden op basis van een OM melding. Schema 7. geeft de verhouding weer tussen de stadionverboden op basis van een club- en een OM melding.

Schema Stadionverboden: Verhouding club ~ OM meldingen (bron KNVB)

Landelijke SV’s

Percentage clubmeldingen

Percentage OM/ politie meldingen

2009/2010

641

32,6%

67,4%

2010/2011

333

45,6%

54,4%

2011/2012

601

36,8%

63,2%

2012/2013

662

23,3%

76,7%

In het afgelopen seizoen is er procentueel een sterke daling te zien van het aantal stadionverboden op basis van een clubmelding. Omdat het aantal incidenten in de stadions is gedaald, is het een logisch gevolg dat ook het aantal clubmeldingen afneemt. Echter, dit lijkt de scherpe daling van het aantal clubmeldingen niet helemaal te kunnen verklaren. Wanneer er op individueel clubniveau ingezoomd wordt zien wij dat onder andere bij Ajax, FC Utrecht, FC Twente, Vitesse, een constante balans is tussen meldingen vanuit de clubs of vanuit het OM. Bij een aantal clubs ziet de KNVB deze balans niet, de KNVB zal met deze clubs in contact treden om een nadere analyse te maken van deze verhouding. Er zijn slechts 12 stadionverboden op basis van het strafrecht opgelegd. Dit is een forse daling t.o.v. van het seizoen 2011 / 2012 waar er 32 strafrechtelijke verboden werden opgelegd. Gezien de grootste incidenten (Maasgebouw, FC Utrecht – FC Twente en N.E.C. – Vitesse) in dat seizoen is een daling enigszins logisch. Echter, gezien de brede maatschappelijke verontwaardiging over hooliganisme, is 12 strafrechtelijke stadionverboden, zeker in verhouding tot de 662 civielrechtelijke (KNVB) stadionverboden, bijzonder laag. Lopende uitsluitingen Op 12 september 2013 zijn in totaal 1382 lopende (civiele) uitsluitingen. Lopende uitsluitingen hebben betrekking op de stadionverboden die op de peildatum actief zijn; dus ‘recent’ uitgereikt plus stadionverboden met langere looptijd.

31

CIV


DEEL 2: KWALITATIEF OVERZICHT SEIZOEN 2012 / 2013

In de hierna volgende pagina’s zijn een aantal opmerkelijke gebeurtenissen uitgelicht waarbij voetbalvandalen betrokken waren in de periode juli 2012 tot eind juni 2013. Hiermee wordt beoogd om wat meer beeld en inzicht te geven in het fenomeen voetbalvandalisme en –geweld en zo de cijfers uit het eerste deel wat meer tot leven te laten komen.

4 augustus 2012 NAC - MVV

CIV

32

Voorafgaand aan de oefenwedstrijd NAC Breda-MVV heeft er in de binnenstad van Breda een confrontatie plaatsgevonden tussen ongeveer 50 supporters van beide supportersgroepen. Over en weer werd er met glazen, flessen en terrasmeubilair gegooid. Naar aanleiding van deze confrontatie werd er een rechercheonderzoek opgestart. 17 supporters van MVV en 10 supporters van NAC Breda werden aangehouden.

15 augustus 2012 België - Nederland Tijdens de vriendschappelijke interland tussen België en Nederland zijn 22 Nederlanders aangehouden wegens het verstoren van de openbare orde en het overtreden van de voetbalwet. Ook in het stadion werden vier supporters aangehouden die betrokken waren bij een vechtpartij waarbij twee agenten licht gewond raakten.

23 augustus 2012 Feyenoord - Sparta Praag Voorafgaand aan de wedstrijd Feyenoord-Sparta Praag vond er een “20 tegen 20” confrontatie plaats tussen beide supportersgroepen op het Breeplein in Rotterdam. Bij deze confrontatie werd gebruik gemaakt van steekwapens. Nadat de Mobiele Eenheid ter plaatse kwam, verspreidde de deelnemers zich in de nabij gelegen wijken en kwam er een eind aan deze confrontatie.

30 augustus 2012 Sparta Praag - Feyenoord Op de avond / nacht voor de wedstrijd wordt het café waar de Feyenoordsupporters verzameld hadden in het centrum van Praag tot twee maal toe ‘aangevallen’ door Sparta-Praag supporters. Verder waren bij een bus met Feyenoord-supporters op de heenreis vernielingen gepleegd en is de chauffeur bedreigd. Hierop is door de chauffeur besloten om deze groep supporters niet meer terug naar Nederland te vervoeren. Een week na de wedstrijd werd er brand gesticht in het bedrijfspand van het bedrijf die de betreffende reis naar Praag had uitgevoerd en anderhalve maand later werd ook de enige touringcar van het bedrijf in brand gestoken. Na een intensief opsporingsonderzoek werden vijf supporters van Feyenoord aangehouden. De rechter veroordeelde één verdachte tot 2,5 jaar celstraf, waarvan 10 maanden voorwaardelijk. Ook legde de rechter hem verplicht contact met de reclassering op, kreeg de man een locatie- en contactverbod en het verplicht volgen van een agressietraining. De vier andere verdachten werden vrijgesproken.

11 augustus 2012 RKC Waalwijk - PSV Na de wedstrijd RKC Waalwijk-PSV heeft er een korte confrontatie plaatsgevonden tussen supporters van PSV en FC Den Bosch. Tijdens deze confrontatie werd er met stoelen gegooid en broeksriemen geslagen. De ME (Mobiele Eenheid) kon snel ingrijpen en de groepen scheiden. 8 PSV-supporters werden aangehouden.

21 september 2012 Almere City FC - De Graafschap Na de verloren uitwedstrijd tegen Almere City FC werd de spelersbus van De Graafschap bij terugkomst bij het stadion De Vijverberg bekogeld met stenen. Ongeveer 50 supporters van De Graafschap kwamen verhaal halen na de slechte prestaties van het team. De Graafschap deed aangifte bij de politie. Na onderzoek werd er één persoon aangehouden.

33

CIV


21 september 2012 FC Volendam - FC Oss Na afloop van de wedstrijd FC Volendam-FC Oss vond er in het horecagebied een vechtpartij plaats tussen beide supportersgroepen. Tijdens deze vechtpartij werd een politieagent geslagen door een supporter van FC Oss. De dader van deze mishandeling kon ontkomen.

22 september 2012 NEC - Willem II Voorafgaand aan de wedstrijd NEC-Willem II zochten supporters van beide supportersgroepen elkaar op in de binnenstad van Nijmegen. Hierbij werd er over en weer gegooid met bierflesjes en glazen. Één supporter van Willem II werd later herkend als gooier van een fles en werd aangehouden.

26 september 2012 Utrecht - Ajax Beker

CIV

34

Voor aanvang van deze wedstrijd verzamelde een groep van 200 FC Utrechtsupporters in het centrum van Utrecht. Deze groep maakte zich schuldig aan kwetsende spreekkoren en er werd veel vuurwerk afgestoken. Binnen het stadion vond geregeld provocatie plaats richting het uitvak en heeft men ook daadwerkelijk getracht door te breken naar de meegereisde supporters van Ajax. Tijdens de wedstrijd werd er veel vuurwerk op het veld gegooid. Na de wedstrijd werden de bussen van de Ajax-supporters opgewacht door ongeveer 60 FC Utrecht-supporters. Confrontatie werd door de politie voorkomen echter werd de politie hierbij met stenen bekogeld. Uiteindelijk werden er negen aanhoudingen verricht voor o.a. openlijke geweldpleging, vuurwerk en baldadigheid. De KNVB heeft FC Utrecht gesanctioneerd met een geldboete en een voorwaardelijke wedstrijd zonder publiek.

19 oktober 2012 AGOVV - FC Emmen Supporters van FC Emmen hebben voorafgaand aan de wedstrijd AGOVV-FC Emmen een cafe in de binnenstad van Apeldoorn bestormd en hierbij met asbakken, tafels en stoelen in de richting van een aantal aanwezige AGOVVsupporters gegooid. Na onderzoek werden er zeven supporters van FC Emmen aangehouden.

28 oktober 2012 Ajax - Manchester City Aan de vooravond van de wedstrijd tussen Ajax en Manchester City vonden er diverse ongeregeldheden plaats in het Wallengebied tussen supporters van Ajax, Manchester City en AIK Solna (Zweden). Diverse charges van de ME maakten een einde aan deze rellen. Ook op de wedstrijddag bleef het onrustig in het centrum van Amsterdam. In totaal werden er rond deze wedstrijd 39 aanhoudingen verricht.

31 oktober 2012 ONS Sneek - Ajax Op weg naar de bekerwedstrijd ONS Sneek-Ajax plundert een grote groep Ajax-supporters een tankstation aan de A7. 21 personen werden aangehouden voor deze plundering. In de betreffende in beslag genomen voertuigen troffen agenten ook nitraatbommen, noodseinbuizen en ander zwaar vuurwerk aan.

2 december 2012 Buitenboys B1 - Nieuw Sloten B1 Na de amateurwedstrijd tussen Buitenboys B1 en Nieuw Sloten B1 in Almere werd grensrechter Richard Nieuwenhuizen mishandeld door een aantal jeugdspelers van Nieuw Sloten. Op 3 december 2012 overleed Richard Nieuwenhuizen aan zijn verwondingen. Enkele dagen later namen rond de 12.000 mensen deel aan de stille tocht in Almere om Nieuwenhuizen te gedenken. De voetbalbond gelastte dat weekend alle amateurvoetbalwedstrijden af en ook bij de wedstrijden in het betaald voetbal werd uitgebreid stilgestaan bij dit geweldsincident. De gewelddadige dood is zowel nationaal als internationaal onderwerp van gesprek in de voetbalwereld. Uiteindelijk werden zes voetballers en één voetbalvader veroordeeld voor de dood van Nieuwenhuizen.

23 december 2012 Feyenoord - FC Groningen Uit binnengekomen informatie bij de politie bleek dat er een afspraak was gemaakt tussen de harde kernen van Feyenoord en FC Groningen om elkaar te treffen voor een confrontatie. De groep Feyenoord-supporters werd in en rondom Rotterdam aangetroffen. Bij inbeslagname van de auto’s van de Feyenoord-supporters werden o.a. hard- en softdrugs, gezichtsbedekking, zwaar vuurwerk en diverse wapens aangetroffen. De harde kern van FC Groningen werd niet aangetroffen. Twintig supporters van Feyenoord werden aangehouden op verdenking van voorbereidingshandelingen ten behoeve van openlijke geweldpleging.

27 januari 2013 FC Utrecht - Willem II In de binnenstad van Utrecht werden voorafgaand aan de wedstrijd tussen FC Utrecht en Willem II 50 supporters van Willem II aangetroffen die voornemens waren de confrontatie aan te gaan met FC Utrecht-supporters en/of de Utrechtse politie. Inzet van de Mobiele Eenheid heeft deze confrontatie voorkomen. 42 supporters van Willem II werden aangehouden op verdenking van het verstoren van de Openbare Orde in de binnenstad van Utrecht.

35

CIV


29 januari 2013 FC Den Bosch - AZ Tijdens de wedstrijd FC Den Bosch-AZ werden er meerdere keren “oerwoudgeluiden” gemaakt richting AZ-speler Jozy Altidore door Den Bosch supporters en werden er voorwerpen gegooid richting de grensrechter. Hierop werd door de scheidsrechter besloten de wedstrijd tien minuten te staken. Na de hervatting keerde de rust terug in het stadion en kon de wedstrijd zonder problemen worden uitgespeeld.

9 februari 2013 SC Heerenveen - VVV Na de wedstrijd SC Heerenveen-VVV werd getracht een supporterscafe van SC Heerenveen te bestormen door ongeveer 20 supporters van Cambuur Leeuwarden. Door tijdig ingrijpen van de Mobiele Eenheid kon een daadwerkelijke confrontatie worden voorkomen. Negen supporters van Cambuur Leeuwarden werden aangehouden.

7 maart 2013 Herdenkingsmemorial Theo Bos

CIV

36

Na de herdenkingsbijeenkomst in verband met het overlijden van oud-speler en trainer van Vitesse, Theo Bos, ontstond er voor het supportershome van Vitesse een opstootje tussen een steward en een supporter. Een aldaar aanwezige politieman in burger tracht dit opstootje te sussen echter wordt hij hierbij naar de grond gebracht en meerdere keren tegen zijn gezicht en op zijn achterhoofd geschopt. De politieman raakte hierdoor bewusteloos en verloor tevens een aantal tanden. De dader van deze zware mishandeling werd aangehouden en heeft 12 maanden gevangenisstraf en een stadionverbod van 10 jaar opgelegd gekregen.

14 april 2013 PSV - Ajax Na de wedstrijd tussen PSV en Ajax is het tot een gewelddadig treffen gekomen tussen een groep van ongeveer 80 PSV-supporters en de Mobiele Eenheid. Door de groep werden stoeptegels, bakstenen en terrasmeubilair in stukken gegooid om massaal de Mobiele Eenheid te bekogelen. Door de Mobiele Eenheid zijn verschillende charges uitgevoerd. Uiteindelijk zijn er 16 arrestaties verricht.

28 april 2013 Vitesse - Willem II Willem II kwam met 1200 supporters, in 24 bussen, naar Arnhem. Het laatste cluster bussen gaf problemen doordat supporters in het busvak massaal uit de bussen kwamen. Enkele supporters werden door Vitesse-stewards aangesproken op het gedrag dat zij vertoonden (o.a. wildplassen tegen het stadion) waarop er vechtpartijen ontstonden. Supportersbegeleiders en aanhoudingseenheden van politie moesten hierbij optreden om de orde te herstellen. Gedurende de wedstrijd tussen Vitesse en Willem II was het erg onrustig in het bezoekersdeel van het stadion. In het vak van Willem II werden verschillende fakkels en rookpotten afgestoken. Er vonden diverse vechtpartijen op de tribune plaats en een groep Willem II-supporters brak een toegangshek open en stormde de promenade op. Uiteindelijk zijn meerdere Willem II-supporters aangehouden ter zake mishandeling en openlijke geweldpleging.

5 mei 2013 Huldiging Ajax Nabij de Amsterdam Arena en op het Leidseplein werd het kampioenschap van Ajax gevierd door ongeveer 50.000 supporters. Deze huldiging verliep feestelijk en gemoedelijk zonder noemenswaardige incidenten. In totaal werden er 30 mensen aangehouden. Deze aanhoudingen vonden voornamelijk plaats in verband met kleine vechtpartijen en het afsteken van vuurwerk.

9 mei 2013 Bekerfinale AZ - PSV Voorafgaand aan de bekerfinale tussen AZ en PSV vonden er diverse vechtpartijen plaats tussen beide supportersgroepen. Tijdens één van die vechtpartijen werd één politieman tegen zijn gezicht geslagen en moest deze voor onderzoek worden afgevoerd naar het ziekenhuis. Gedurende en na afloop van de wedstrijd verliep alles relatief rustig. Uiteindelijk werden er rondom de bekerfinale 46 supporters aangehouden.

15 mei 2013 Benfica - Chelsea De Europa League-finale tussen Benfica en Chelsea is relatief rustig verlopen. Beide clubs hadden ieder 10.000 kaarten verkocht. Aan de vooravond van de finale bevonden zich ongeveer 1000 Benfica-supporters en 2000 Chelseasupporters in het centrum van Amsterdam. Op enkele vechtpartijen na vonden er geen grootschalige incidenten plaats. Ook op de wedstrijddag vonden er enkele vechtpartijen plaats echter door snel optreden van de Amsterdamse politie werd escalatie van deze incidenten voorkomen. Diverse Benfica- en Chelsea-supporters werden aangehouden rondom de Europa League finale terzake mishandeling, openlijke geweldpleging, openbare dronkenschap en illegale verkoop van vlaggen, petjes e.d.

37

CIV


DEEL 3: ONTWIKKELINGEN IN VOETBAL & VEILIGHEID

In dit derde deel van het jaaroverzicht worden kort de belangrijkste ontwikkelingen weergegeven die van invloed (zullen) zijn op het domein van Voetbal & Veiligheid.

UITBREIDING EERSTE DIVISIE Om de Eerste divisie (Jupiler League) te revitaliseren en de zogenaamde “voetbalpiramide” te doorbreken wil de KNVB amateurclubs toe laten treden tot de Eerste divisie van het betaald voetbal. Vooralsnog gaat het om een tweejarige pilot, vooruitlopend op het verplicht promoveren van topklasse clubs met ingang van 2015 / 2016. Voor de komende twee seizoenen zullen de belofteteams van Ajax, Twente en PSV en de amateurclub Achilles ’29 toetreden. Er is nog niet eerder in een dergelijke samenstelling in de Eerste divisie gespeeld en dus is het lastig om de consequenties op het gebied van veiligheid en openbare orde beheersing te CIV

38

bepalen. Een eerste inschatting van de politie samen met de veiligheidspartners is dat er sprake zal zijn van een aantal wedstrijden met mogelijk extra risico’s. Sowieso zal met deze uitbreiding van de Eerste divisie naar 20 teams meer politie-inzet gemoeid zijn. Een zogenaamde ‘monitoringscommissie’ van diverse veiligheidspartners zal de ontwikkeling van de uitbreiding nauwlettend volgen en evalueren wat eventueel kan leiden tot advies en bijsturing waar nodig.

VERBETERING KWALITEIT VEILIGHEIDSORGANISATIE Alle betaald voetbal organisaties hebben in het afgelopen voetbalseizoen geïnvesteerd in de kwaliteit van de stewardorganisatie. De door UEFA verzorgde – en door KNVB aangeboden – vernieuwde stewardopleiding is in oktober 2012 van start gegaan. Deze opleiding voorziet ook in een gezamenlijke training van politiecommandanten en veiligheidsmanagement van de clubs. Voorts is door het internationale opleidingscentrum van politie, CEPOL, een 5-daagse training verzorgd in Potugal en binnenkort in Roemenië voor zowel “matchcommanders, spotters and information-officers” uit heel Europa om de kwaliteit en samenwerking te verhogen bij internationale voetbalwedstrijden.

VOORTZETTING UITVOER LANDELIJK ACTIEPLAN VOETBAL & VEILIGHEID Vorig seizoen, op 8 februari 2012 heeft de minister van Veiligheid en Justitie zich samen met de burgemeesters van gemeenten met een betaald voetbalorganisatie (bvo), de Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB), het Openbaar Ministerie (OM), de politie en het Auditteam Voetbal en Veiligheid verbonden aan de uitvoering van het Landelijk actieplan Voetbal en Veiligheid. Het plan is tot stand gekomen naar aanleiding van een aantal grootschalige incidenten rond het betaald voetbal. Het Landelijk actieplan bevat concrete acties voor de korte en middellange termijn, die moeten leiden tot het terugdringen van crimineel gedrag, overlast en onveiligheid rondom het betaald voetbal. Hiermee geeft het plan mede uitvoering aan het Kader voor beleid Voetbal en Veiligheid, dat de kaders en ambitie schetst voor normalisatie binnen het betaald voetbal. 39

EUROPESE WEDSTRIJDEN IN NEDERLAND ONDER DE LOEP De aanpak van Europese wedstrijden blijkt voor gemeenten met een betaald voetbal organisatie die deelnemen aan internationale competities regelmatig een knelpunt. Er gaat veel capaciteit zitten in politie-inzet en andere maatregelen. Combiregelingen opleggen kan niet. Fanzones zijn een aardig alternatief, maar alleen voor personen met een toegangskaartje. De groep ‘supporters’ zonder toegangskaartje (en de eigen achterban) is vaak het grootste probleem. Komend seizoen zal daarom door het Auditteam Voetbal & Veiligheid onderzocht worden of het handelingsrepertoire van betrokken partijen uitgebreid kan worden en of er op Europees (UEFA) niveau afspraken mogelijk zijn.

CIV


AANSCHERPING WET MBVEO Knelpunten die zijn gebleken uit de evaluatie van de huidige wet Maatregelen Bestrijding Voetbalvandalisme en Ernstige Overlast (kortweg wet MBVEO) hebben geleid tot Wijziging van de Gemeentewet en het Wetboek van Strafrecht in verband met de aanscherping van de aanpak van voetbalvandalisme en ernstige overlast. De wijzigingen beogen de mogelijkheden voor het opleggen van gebiedsverboden, contactverboden en meldplichten te verruimen. Het doel van het opleggen van dit type maatregelen is om overlast en strafbare feiten effectiever te voorkomen. Ook wordt voor het naleven van opgelegde meldplichten momenteel geëxperimenteerd met technische hulpmiddelen

PERSOONSGERICHTE AANPAK OP HOOLIGANS DIE IN BEELD ZIJN Per betaald voetbal organisatie heeft de politie samen met haar veiligheidspartners de meest notoire overlastgevers bij het voetbal geselecteerd en opgenomen in de subdatabase “Hooligans in Beeld” van het Voetbal Volg Systeem. Standaard dossieropbouw is gerealiseerd in alle eenheden door middel van een landelijke format en informatiesystemen van politie zijn aan elkaar gekoppeld. Op het merendeel van de 230 toonaangevende subjecten loopt inmiddels een CIV

40

persoonsgerichte aanpak, gezamenlijk vormgegeven door diverse partners uit de veiligheidsketen. Voorts wordt in opdracht van het Ministerie van Veiligheid en Justitie onderzoek gedaan naar de kenmerken en achtergronden van deze notoire ordeverstoorders uit de database Hooligans in Beeld. Het optekenen van profielen geeft niet alleen meer inzicht in de persoon van de notoire ordeverstoorder, maar kunnen ook belangrijke indicaties geven voor een nog gerichtere aanpak.

GEORGANISEERDE CONFRONTATIES BREIDEN ZICH UIT De laatste tijd verschijnen er diverse berichten op internet waaruit kan worden opgemaakt dat groepen voetbalsupporters confrontaties organiseren. Dit wordt door waarnemingen van de lokale politie bevestigd onder andere door het aantreffen van voorwerpen bij een verstoorde confrontatie. Deze confrontaties vinden veelal buiten de wedstrijd om plaats, op achteraf gelegen locaties. Daarbij gelden een aantal spelregels zoals gelijke aantallen - 20 tegen 20 -, eenheid in kleding per groep, geen gebruik van wapens en er wordt niet doorgetrapt op jongens die op de grond liggen. Na afloop van deze kortstondige confrontaties wordt op ‘sportieve’ wijze van elkaar afscheid genomen. Op internet wordt soms achteraf verslag gedaan en/of filmpjes van de confrontatie geplaatst. Dergelijke

geplande vechtpartijen trekken vooral jongeren. Het CIV rapporteerde in haar vorige jaaroverzicht al over een toename van het fenomeen georganiseerde confrontaties tussen supportersgroepen, vooral in de zuidelijke regio van Nederland. Inmiddels wordt duidelijk dat het fenomeen zich verder uitbreidt over de rest van ons land. Deze huidige vorm van gewelddadig treffen op afspraak is vooralsnog “zeer beperkt zichtbaar” voor de politie op het moment dat deze plaatsvindt.

INTENSIVERING AANPAK JEUGDCRIMINALITEIT Het kabinet zet in op de intensivering van opsporing en berechting van jeugdcriminaliteit en de aanpak van ingrijpende misdrijven waaronder geweldsdelicten. Dit moet leiden tot een grotere pakkans van jeugdige criminelen. Daarnaast maken de maatregelen in het adolescentenstrafrecht het mogelijk strenger te straffen bij ernstige geweldsdelicten. Zo wordt de maximale duur van jeugddetentie verhoogd van twee naar vier jaar en kan een zwaar geweldsmisdrijf niet meer enkel met een taakstraf worden bestraft. Verder wordt ingezet op een snellere en effectievere strafrechtketen. Overal in de keten wordt op dit moment hard gewerkt aan vereenvoudiging, stroomlijning en kwaliteitsverbetering, met als doel strafzaken sneller, slimmer en transparanter af te wikkelen. De zogenaamde ZSM-werkwijze, waarmee politie, OM, reclassering, slachtofferhulp en de raad voor de kinderbescherming werken aan verbetering van de afdoening van veelvoorkomende criminaliteit, is in 2013 landelijk uitgerold. Het streven is om voor elke verdachte, ook als het gaat om voetbalvandalen en hooligans, binnen korte tijd te komen tot een op de persoon gerichte, betekenisvolle interventie.

ONDERZOEK NAAR MOGELIJKE MATCHFIXING IN NEDERLAND Opmerkelijk nieuws afgelopen seizoen had te maken met de integriteit binnen de voetbalwereld. Op 4 februari 2013 komt Europol naar buiten met de resultaten van een internationaal overzichtsstudie naar het zogenaamde ‘matchfixing’ (wedstrijdvervalsing) in het voetbal. Hieruit kwam naar voren dat er in Europa op grote schaal matchfixing plaatsvond en vindt. Naar aanleiding van internationale incidenten op het gebied van matchfixing heeft de minister van Veiligheid en Justitie in 2012 reeds opdracht gegeven om onderzoek te doen naar de aard en omvang van matchfixing in Nederland. Om hier beter zicht op te krijgen is op 5 juni 2012 besloten een wetenschappelijk onderzoek te laten uitvoeren. Dit onderzoek is uitgevoerd door onderzoekers van de Universiteit van Tilburg, de Vrije Universiteit en Ernst & Young. In totaal zijn vijf sporten onderzocht: voetbal, tennis, drafen rensport, basketbal en boksen. Voor dit onderzoek is hoofdzakelijk gebruik gemaakt van een literatuurstudie en interviews met sporters, officials en andere

41

CIV


sleutelpersonen. Daarnaast is een enquête gehouden en is een studie gemaakt van de bij politie en Openbaar Ministerie beschikbare informatie. De onderzoekers kwamen tot de conclusie dat matchfixing ook in Nederland voorkomt, maar er geen aanleiding is om te veronderstellen dat in ons land grote aantallen wedstrijden worden gemanipuleerd of hele competities corrupt zijn.

WK VOETBAL 2014 Van 12 juni tot en met 13 juli 2014 vindt in Brazilië het WK Voetbal plaats. Inmiddels is bekend dat het Nederlands Elftal zeker is van plaatsing voor dit toernooi. Dat betekent voor de Nationale Politie dat we te maken gaan krijgen met zowel een “Oranje Uit” als een “Oranje Thuis” situatie in deze periode. Vooral de organisatie van dit grootschalige landelijk evenement vergt in Nederland een gedegen voorbereiding. Voor de Oranjethuissituatie betekent dat afstemming van het politieoptreden binnen de verschillende politie-eenheden en met veiligheidspartners over beleidsuitgangspunten, tolerantie-grenzen en het delen van informatie. Vanaf de WK 2014 loting op 6 december 2013 zullen de eerste vergunningaanvragen bij gemeente binnenkomen, zo leert de ervaring, waarbij reeds alert gereageerd dient te worden op veiligheid- en openbare orde aspecten. Vertegenwoordigers van de (lokale) overheid en politie zouden hierbij de CIV

42

ervaringen en geleerde lessen van voorgaande Oranjethuissituaties centraal moeten stellen, maar ook de evaluaties uit ander grootschalig overheidsoptreden (Troonswisseling 30 april 2013) en de aanbevelingen uit relevant evaluatie-onderzoek, zoals Project X Haren.

43

CIV


CONCLUSIE

AFNAME INCIDENTEN BIJ HET BETAALD VOETBAL De ‘objectieve’ veiligheid bij het betaald voetbal heeft zich het afgelopen seizoen positief ontwikkeld. Grootschalige ongeregeldheden bleven uit en de sportieve prestaties van de clubs vormden weinig aanleiding voor wangedrag van supporters. De politie registreerde 662 incidentsoorten die gerelateerd zijn aan het betaald voetbal in Nederland; 381 daarvan vonden binnen het stadion plaats, 281 daarbuiten. Het aantal geregistreerde incidenten is daarmee met 10% gedaald ten opzichte van het voorgaande seizoen. Vooral het aantal incidentensoorten buiten het stadion zijn afgenomen. Ook het aantal gepleegde stafbare feiten is met een kwart afgenomen ten opzichte van het seizoen 2011 / 2012 naar 675. Tegen 607 voetbalsupporters is proces-verbaal opgemaakt door politie afgelopen seizoen waarvan het merendeel overtredingen van de openbare orde betreft. Van de misdrijven gepleegd in het seizoen 2012 / 2013 heeft het Openbaar Ministerie 112 verdachten gedagvaard. Het merendeel van de aangehouden supporters voor CIV

44

overtredingen wordt afgedaan met een geldboete conform het zogenaamde ‘lik-op-stuk-beleid’. Voor 74 verdachten was er een strafoplegging door de rechter waarvan 35 zijn veroordeeld tot een gevangenisstraf met werkstraf. De KNVB legde 662 (civiele) stadionverboden op waarvan het overgrote deel is aangemeld door het Openbaar Ministerie en 154 door de betaald voetbal organisaties zelf. De strafrechter legde afgelopen seizoen 12 landelijke stadionverboden op als bijzondere strafvoorwaarde.

POLITIE-INZET GEDAALD Ook de politie-inzet ontwikkelde zich gunstig het afgelopen seizoen. De totaal in het VVS geregistreerde politie-inzet bedroeg 281.552 uur; een daling van 5% ten opzichte van vorig seizoen. Vooral bij wedstrijden in de Eredivisie is veel minder politie ingezet; een afname van 14.487 uur ten opzichte van het seizoen daarvoor wat neer komt op een procentuele daling van 9,3%. In de Eerste divisie (Jupiler League) is ook een forse daling te zien van de politie-inzet. Werd er vorig seizoen nog 42.642 uur ingezet in deze competitie, afgelopen seizoen was dat 35.727 uur. Relatief zou dat uitkomen op een daling van 16% ten opzichte van vorig seizoen, maar deze daling wordt mede veroorzaakt door het faillissement van AGOVV en aan het einde van het seizoen ook nog BV Veendam. Hierdoor zijn 22 wedstrijden

in deze competitie minder gespeeld. Kijken we voor een vergelijk met het voorgaande seizoen naar de gemiddelde inzet per wedstrijd in de Eerste divisie, dan zien we een (gecorrigeerde) daling van 9,4%. Wedstrijden in internationaal verband vergden daarentegen relatief veel politieinzet in Nederland afgelopen seizoen. De 23 Champions / Europa League wedstrijden die in Nederland werden gespeeld vroegen meer politiecapaciteit dan alle 284 wedstrijden in de Eerste divisie bij elkaar. Niet alleen de wedstrijden van Nederlandse clubs die deelnamen aan de Champions en Europa League kwamen uit op forse inzet van politie, ook de Europa League finale in de Amsterdam Arena tussen het Engelse Chelsea en het Portugese Benfica vergde zowel de dag voor, tijdens als na de wedstrijd een totale inzet van ruim 7500 uur van de Amsterdamse politie. Komend seizoen zijn wedstrijden in internationale competities die in Nederland worden gespeeld dan ook onderwerp van onderzoek voor het Auditteam Voetbal en Veiligheid.

ONTWIKKELING IS POSITIEF Het uitblijven van massale ordeverstoringen en grootschalig openlijke geweldplegingen afgelopen seizoen duidt erop dat het veiligheidsbeleid, in kracht bijgezet door het Landelijk actieplan Voetbal & Veiligheid, haar vruchten afwerpt. In de afgelopen jaren zijn politie, KNVB, voetbalclubs, gemeenten, OM en andere partners er samen in geslaagd met doeltreffende maatregelen het veiligheidsniveau rondom het Nederlands betaald voetbal verder te verbeteren. Wanneer we terugkijken dan zien we dat het aantal incidenten fors is gedaald, dat het aantal hoog risico-wedstrijden gestaag afneemt en dat de politie-inzet over de afgelopen vier seizoenen een continu dalende lijn laat zien. Werd er in seizoen 2009 / 2010 nog 331.164 uur politie ingezet, vier seizoenen later is dat nog 281.552 uur; een procentuele daling van 15%. Ook het aantal wedstrijden waarbij een combiregeling vervoer van kracht was is de afgelopen seizoenen steeds verder afgenomen, conform de doelstelling uit het Kader voor beleid Voetbal & Veiligheid.

45

CIV


AANBEVELINGEN

ALERTHEID BLIJFT GEBODEN Terugkijkend op het seizoen 2012 / 2013 kan worden gesproken over een relatief rustig verlopen seizoen in het betaald voetbal. De ambitie om te komen tot meer normalisatie is wat dat betreft voortvarend opgepakt. Om echter nu en in de toekomst het veiligheidsniveau te blijven waarborgen en tegelijkertijd van voetbal een feest te maken, dienen de ketenpartners verantwoord om te blijven gaan met normalisatie bij het betaald voetbal en alert te blijven op risicodragende ontwikkelingen in en tussen supportersgroepen. Aanbevolen wordt om te blijven investeren in het voorkomen van wangedrag van voetbalvandalen en het verhogen van de pakkans van relschoppers. De onderlinge vriendschappelijke en vijandelijke banden tussen gewelddadige supportersgroepen zullen in de gaten moeten worden gehouden en ook het op afspraak organiseren van vechtpartijen buiten de wedstrijd om is een trend die door politiemedewerkers met zorg wordt CIV

46

waargenomen. We bevelen dan ook aan om nog meer dan al gebeurd overlastgevende groepen verder in beeld te brengen en te houden, toonaangevende figuren daarbinnen uit de anonimiteit te halen en de persoonsgerichte aanpak op notoire ordeverstoorders nog meer samen met de diverse partners vorm te geven. Het aanleggen van persoonsdossiers is hierbij evident, welke tevens voorwaardelijk zijn voor het toepassen van de ‘overlastwet’ MBVEO: Maatregelen Bestrijding Voetbalvandalisme en Ernstige Overlast. Helemaal nu de wet op een aantal elementen wordt aangescherpt door de wetgever zal deze veel beter toe te passen zijn op de ordeverstoorders bij het voetbal.

VOORTZETTING LANDELIJK ACTIEPLAN Het Landelijk actieplan Voetbal en Veiligheid, op 8 februari 2012 opgesteld door het Ministerie van Veiligheid en Justitie samen met de burgemeesters van gemeenten met een betaald voetbalorganisatie (bvo), de Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB), het Openbaar Ministerie (OM), de politie en het Auditteam Voetbal en Veiligheid, bevat concrete acties voor de korte en middellange termijn, die moeten leiden tot het terugdringen van crimineel gedrag, overlast en onveiligheid rondom het betaald voetbal. Afgelopen seizoen is al veel energie gestoken in het verder verbeteren van de veiligheid bij het voetbal door de verschillende

ketenpartners, met positieve resultaten tot gevolg. De bedoeling is daarbij wel om deze positieve resultaten vast te houden en de actiepunten voor de middellange termijn ook tot uitvoer te brengen. Voorts zal ook het Auditteam Voetbal en Veiligheid komend seizoen de voortgang monitoren van haar adviezen en aanbevelingen naar aanleiding van de zogenaamde nul-metingen uitgevoerd bij de betaald voetbalorganisaties van Nederland. Ook de toetreding van vier nieuwe clubs tot de Eerste divisie zal door een commissie van veiligheidspartners worden geëvalueerd wat eventueel kan leiden tot advies en/of bijsturing waar nodig. Tenslotte is voor komend seizoen vanuit het Ministerie van Veiligheid en Justitie een onderzoek aangekondigd waarbij de verschillende (beleids)maatregelen bij het voetbal zullen worden geëvalueerd op effectiviteit en op de positieve en negatieve bij-effecten ervan. Het is aan te bevelen om de uitkomsten en aanbevelingen van de diverse evaluaties, audits en onderzoeken te gebruiken voor de vorming en operationalisering van het veiligheidsbeleid voor de toekomst.

47

CIV


LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN APV

= Algemene Plaatselijke Verordening

BVO

= Betaald Voetbal Organisatie

CIV

= Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme

DSP

= Dienst Spoorwegpolitie

KNVB

= Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond

ME

= Mobiele Eenheid

OM

= Openbaar Ministerie

NFIP

= National Football Information Point (buitenlandse CIV’s)

NP

= Nationale Politie

NPT

= Nederlands Politieteam

SR

= Strafrecht

UEFA

= Europese Voetbalbond

(Union Des Associations Européennes de Football)

VNG

= Vereniging Nederlandse Gemeenten

VVS

= Voetbal Volg Systeem

Wet MBVEO = Wet Maatregelen Bestrijding Voetbalvandalisme en WK CIV

48

Ernstige Overlast

= Wereld Kampioenschap

CONTACTGEGEVENS Bezoekadres: Kroonstraat 25 3511 RC Utrecht Nederland Postadres: Postbus 8300 3503 RH Utrecht Nederland Telefoon: 088 1677222 E-mail: [email protected] Internet website: www.civ-voetbal.com

COLOFON Redactie: Drs. ing. Werner Leenders - beleidsadviseur CIV Walco Bakker - stafmedewerker CIV Ingmar v/d Mark - stafmedewerker CIV Danny ten Brink - stafmedewerker CIV Vormgeving: www.studiosnh.nl Drukwerk: Boereboom grafische bedrijven Fotografie: Diverse Politie korpsen Marnix Schmidt Harro Meijnen (politievakblad Blauw) Ramon Mosterd

49

CIV


CIV

50

Veiligheid en openbare ordebeheersing rondom het Nederlands betaald voetbal

Recommend Documents