Jaaroverzicht seizoen Veiligheid en openbare ordebeheersing rondom het Nederlands betaald voetbal

Ja aroverzicht seizoen 2011-2012 Veiligheid en openbare ordebeheersing rondom het Nederlands betaald voetbal

CIV • Jaaroverzicht seizoen 2011-2012

inhoudsopgave

Voorwoord 4

Inleiding 6

Deel 1. Kwantitatief overzicht seizoen 2011 – 2012

8

Opmerking vooraf

8

De inzet van politie

9

Risico-inschatting 12

CIV

2

Combiregeling vervoer

15

Incidenten en aanhoudingen

15

Aan het woord: Arjan Werkmeester: “Steek er samen maximaal energie in”

20

First offenders

22

Sancties: vervolging en straffen

22

Afdoening politie

23

Afdoening Openbaar Ministerie

24

Uitspraken Rechter

24

Stadionverboden 26 Analyse van fenomeendata uit het Voetbal Volg Systeem

28

Deel 2 Kwalitatief overzicht seizoen 2011 – 2012

30

Aan het woord: Bernard Gerritsma: “Signaal afgeven dat we het serieus nemen”

34

Deel 3: Trends en ontwikkelingen

40

Openbaar maken van beeltenissen verdachte supporters

40

Toename georganiseerde confrontaties

40

Leden van motorclubs onder supporters gesignaleerd

41

Inmenging van zware criminelen in de supporterswereld

41

Meld Misdaad Anoniem effectief bij het betaald voetbal

42

Landelijk actieplan voetbal en veiligheid

42

Initiatiefnota aanpak voetbalvandalen

43

Wetsvoorstel tot verruiming van groepsaanspakelijkheid bij openlijke geweldpleging

43

Voorstel tot doorberekenen politiekosten

43

Database notoire voetbalvandalen

44

Onderzoek Uitsupporters centraal

46

Pilot digitaal melden

47

Onderzoek naar Match fixing in Nederland

47

Nulmeting door het auditteam voetbal en veiligheid

47

Aan het woord: Hans Nering Bögel: “Ruimte geven en consequent zijn”

48

Euro 2012

50

Conclusie 52 Aanbevelingen 54 Lijst van gebruikte afkortingen

57

Contactgegevens 58 Colofon 58

3

CIV


Voorwoord Het CIV in vogelvlucht Het Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme (CIV) maakt onderdeel uit van de Nederlandse politie en is werkzaam op het terrein van openbare ordehandhaving en veiligheid bij (betaald)voetbal. Samen met de politiekorpsen en veiligheidspartners richt het CIV zich op het voorkomen, terugdringen en bestrijden van voetbalvandalisme en –geweld. Informatiepunt Dagelijks vergaart, bundelt, verspreidt, signaleert en evalueert het CIV relevante kennis en informatie rond voetbalvandalisme voor politie en veiligheidspartners. We creëren een omgeving waarin informatie, ervaringen en succesvolle aanpakken kunnen worden uitgewisseld. Zo levert het CIV een effectieve bijdrage aan de informatievoorziening en stimuleren we slimmere samenwerking. Niet alleen nationaal, maar ook internationaal binnen het netwerk van 33 zogenaamde National Football Information Point’s. Tenslotte is het CIV verantwoordelijk voor de organisatie en coördinatie van internationale politie-ondersteuning op het gebied van voetbal, CIV

4

inclusief het beheer en de inzet van het Nationaal Politie Team bij wedstrijden van het Nederlands elftal.

Voor u ligt het jaaroverzicht veiligheid en openbare ordebeheersing rondom het Nederlands betaald voetbal, seizoen 2011 – 2012. Dit overzicht wordt jaarlijks opgemaakt door het Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme (kortweg CIV). Zoals de titel al suggereert, gaat dit jaarverslag in op de veiligheid en openbare orde rondom het betaald voetbal in Nederland. De verslaglegging is dan ook voornamelijk vanuit politie/veiligheidsperspectief. De belangrijkste gegevensbron die hierbij is gehanteerd is het Voetbal Volg Systeem (VVS). Naast de politie werken ook andere veiligheidspartners zoals het Openbaar Ministerie, de KNVB en Betaald Voetbal Organisaties in deze landelijke databank.

Vormgeving Nationale Politie De politiek verklaarde op 8 mei 2012 het wetsvoorstel Nationale Politie als niet controversioneel. Ofwel, de voorbereidingen om de huidige 26 politiekorpsen op te laten gaan in één korps, met tien regionale eenheden, gaat gestaag verder. Voor de voetbaleenheden betekent de nieuwe geografische indeling in elk geval dat zij met voetbalcoördinatoren en supportersbegeleiders van verschillende korpsen in een nieuwe regionale eenheid komen. Dit biedt nieuwe uitdagingen en kansen als het gaat om meer harmonisatie, standaardisatie en uniformering, het kruisbestuiven en delen van kennis, competenties en vaardigheden en meer flexibiliteit in capaciteitsinzet en werkbelasting. Het CIV zal zich ook in de toekomst, samen met politiecollega’s en veiligheidspartners blijven inzetten voor meer veiligheid bij het betaald voetbal, én daarbuiten. Respect voor de diender Met deze blik op de toekomst van de nationale politie, dienen we ook oog te houden voor de individuele politieman/vrouw. Hun gedrevenheid en vakbekwaamheid is randvoorwaardelijk voor een fair voetbalsupporterklimaat in Nederland. Politiemensen werken in de frontlinie van de bestrijding van voetbalvandalisme. Daarbij ligt de veiligheid van collega’s ons natuurlijk na aan het hart. Wij zijn ons er terdege van bewust dat politiemensen soms beangstigende momenten beleven wanneer een dolle menigte supporters aftelt, hen bestormt en al hun agressie botviert op de collega’s. Jezelf dan onder controle houden en doordacht op blijven treden vergt mentaal en fysiek het uiterste van politiemensen en verdient alle respect! Het is belangrijk dat we als maatschappij dit soort supportersgedrag nooit zullen tolereren en dat de interne politieorganisatie alles in het werk stelt om haar medewerkers te beschermen, weerbaar te maken en te vertrouwen in hun professionaliteit. Veel leesplezier, Ronald Moes, hoofd CIV Utrecht, juli 2012

5

CIV


inleiding

De bestorming van het Maasgebouw, hevige rellen bij stadion de Galgenwaard, meer dan 100 aanhoudingen rond de wedstrijd Ajax – Manchester United, bekogelde bussen in Nijmegen, de keeper van AZ die in de Arena wordt aangevallen, Heracles supporters die onderweg zijn naar Alkmaar maken de binnenstad van Amersfoort onveilig en een hele horecainventaris waarmee wordt gegooid tijdens ongeregeldheden op de tribunes bij de play-off wedstrijd Willem II – FC Den Bosch. Voetbalwedstrijden waren afgelopen seizoen regelmatig het toneel van ongeregeldheden.

Ook buiten het stadion zorgden voetbalvandalen herhaaldelijk voor omvangrijke openbare orde verstoringen en ernstige geweldplegingen. Niet voor niets CIV

6

scherpte de minister van Veiligheid en Justitie in februari 2012 de bestaande aanpak van voetbalvandalisme nog eens extra aan om crimineel gedrag, overlast en onveiligheid rond het voetbal terug te dringen. Voor een aantal fracties uit de Tweede Kamer (CDA, PVV en PVDA) was dit nog niet voldoende en zij kwamen in mei 2012 met een eigen initiatiefnota om voetbalvandalen eerder, strenger en effectiever aan te pakken. Het is overduidelijk dat er een breed gedeeld gevoel van maatschappelijke zorg bestaat als het gaat om de dreiging die uit gaat van de geweldsreputatie van voetbalvandalen en de terugkerende ongeregeldheden. Afgelopen seizoen viel ook op door het opsporen van relsupporters middels het publiekelijk tonen van beeltenissen van de verdachten. Zowel de politie van Utrecht, Rotterdam, Nijmegen, Amersfoort, Tilburg als Doetinchem zette foto’s van verdachte voetbalsupporters op de website van politie, toonde hun beeltenissen in de media en op billboards in het stadscentrum. Hoewel daarbij de Aanwijzing Opsporingsberichtgeving van het Openbaar Ministerie is gevolgd, oordeelde de rechtelijke macht dat het opsporingsmiddel een te grote inbreuk op de privacy van de verdachte is en verlaagde daarom nogal wat straffen. Dit leidde weer tot reacties van onder meer de (vakbond van) politie, Justitie en de KNVB. De aandacht voor hooliganisme en voetbaloverlast is anno 2012 onverminderd

Definities voetbalvandalisme 1) “gedragingen van personen alleen of in groepen in relatie tot het voetbal, die te maken hebben met verstoring van de openbare orde/veiligheid en/ of het plegen van strafbare feiten” (bron: CIV, 2000). 2) For starters, who are hooligans?

Hooligans are a category of football fans who like te fight each other before, during or after the matches. They are present at the stadiums since football is present in the stadiums.

What’s the connection between football and hooligans?

None whatsoever. It’s just that hooliganism is a consequence of football. Therefore it cannot be stopped, limited or reversed. Hooliganism just is

(Bron: blog at world press.com, april 3 2009, filed under hooligans)

7

hoog en duidt op een omvangrijk en veelzijdig veiligheidsvraagstuk. Inzicht in de ontwikkelingen van het voetbalvandalisme in Nederland is daarbij van groot belang. Inzicht begint bij overzicht. Met dit jaaroverzicht willen we graag een landelijk beeld geven van wat er in het seizoen 2011 – 2012 is gebeurd op het gebied van openbare orde en veiligheid, gerelateerd aan het voetbal. Ook wordt naar het verleden gekeken om zo cijfermatige trends en ontwikkelingen weer te kunnen geven. Het eerste deel van het jaaroverzicht bevat de cijfers, met korte toelichting, van het voetbalseizoen 2011 – 2012. In het tweede deel wordt beschrijvend ingegaan op een aantal opvallende voetbalgerelateerde gebeurtenissen in het afgelopen seizoen. In deel drie wordt kort een aantal actuele trends en ontwikkelingen aangehaald. Tenslotte wordt het jaaroverzicht afgerond met de belangrijkste constateringen in de conclusie en de accenten voor komend seizoen(en) in de aanbevelingen.

CIV


Deel 1: Kwantitatief overzicht seizoen 2011 – 2012

Opmerking vooraf De prestaties van de Nederlandse politie in relatie tot voetbalveiligheid worden in dit hoofdstuk gekwantificeerd in een aantal kengetallen. Deze beperkte, zakelijke weergave van de complexe werkelijkheid levert ons een stuk inzicht op in wat we doen en hoe we het doen ten opzichte van voorgaande seizoenen. Maar politiewerk is mensenwerk. Vakwerk, dat niet volledig in cijfers uit te drukken is. Het resultaat van preventieve, lokale manieren van politiewerk is nauwelijks te meten. We benadrukken daarom dat in de dagelijkse praktijk vele dreigingen, spanningen en conflicten de kop in worden gedrukt dankzij slim en pro-actief politiewerk, en daarmee erger is voorkomen, die niet uit te drukken zijn in een cijfermatig verslag.

Rol van de politie bij het voetbal: CIV

8

De politie is verantwoordelijk voor de openbare orde in de publieke ruimte en treedt op indien zich problemen voordoen die de interventiemogelijkheden van de organisator overstijgen. Dit vertaalt zich in de volgende algemene politietaken bij het betaald voetbal: l het voeden van partners met veiligheidsinformatie voorafgaand aan de wedstrijd, tijdens de wedstrijd zelf en daarna; l het tijdig opstellen van een operationeel draaiboek dat aansluit bij het vastgestelde beleidsmatige plan van aanpak van de lokale driehoek; l het begeleiden van (risico-)supporters binnen en buiten de regio; l alle zich voordoende situaties die de veiligheid van een ieder in direct gevaar (kunnen) brengen tijdig signaleren en daartegen optreden; l handhaven van de openbare orde en rust buiten het stadion/ sportcomplex; l zorgdragen voor een goede begeleiding en doorstroming van het verkeer; l opsporen van strafbare feiten; l binnen de hekken van het sportcomplex is de politie alleen ter ondersteuning van de veiligheidsorganisatie van de organiserende vereniging.

Het jaaroverzicht beslaat het voetbalseizoen 2011 / 2012, waarbij voor de gegevensverzameling de periode 1 juli 2011 – 30 juni 2012 is gehanteerd. In totaal gaat het dan om 778 geregistreerde wedstrijden in het Nederlands betaald voetbal. De kwantitatieve gegevens zijn verzameld uit het Voetbal Volg Systeem (VVS), de

landelijke registratie van wedstrijdgegevens, fenomeengegevens, aangehouden en/of geverbaliseerde personen.

De inzet van politie De hoogte van de politie-inzet bij het Nederlands betaald voetbal is afhankelijk van een aantal factoren. De belangrijkste basis vormt het risiconiveau waarin de wedstrijd op voorhand wordt geclassificeerd samen met de vervoersregeling van de bezoekende supporters. Na de planning kan de inzet nog wijzigen, vooral wanneer er signalen de politie bereiken van (mogelijke) confrontaties tussen supportersgroepen, of het juist uitblijven daarvan door politie-interventie vooraf. Tenslotte vergt opsporingscapaciteit achteraf, naar aanleiding van eventuele incidenten bij of rondom een voetbalwedstrijd, de derde bepalende factor voor de politie-inzet. De politie-inzet wordt hierna per competitie in beeld gebracht voor het seizoen 2011 – 2012 en afgezet tegen de afgelopen drie seizoenen daarvoor (bron: jaarverslagen CIV).

Seizoen 2009 / 2010

Seizoen 2010 / 2011

Seizoen 2011 / 2012

Ere Divisie

162863

167573

144996

155560

52,5%

Eerste Divisie

49295

44063

41889

42642

14,4%

Champions/Europa league

31950

36103

53569

41404

14,0%

Beker

22664

36223

25193

19086

6,4%

Nacomp./Play-off

9547

7512

7770

12290

4,1%

Interland

7480

10235

4982

1260

0,4%

Oefen/Vriend

13870

3607

9001

3740

1,3%

12016

11756

4,0%

Dienst Spoorweg Politie

Relatief % t.o.v. totaal

Seizoen 2008 / 2009

Tabel 1: totale voetbalgerelateerde politie-inzet

Incidentele inzet

19613

25848

6761

8625

2,9%

Totaal

317282

331164

294161

296363

100%

9

CIV


Ontwikkeling totale voetbalgerelateerde politie-inzet 2008 -2009

2009 -2010

2010 -2011

2011-2012

331.164 317.282

Ure n

294.161

296.363

De totale voetbalgerelateerde politie-inzet over het afgelopen seizoen betreft voorbereidingsuren, inzet op de wedstrijddag en opsporingscapaciteit na de wedstrijd van alle soorten wedstrijden (competities). De inzeturen zijn tevens inclusief de incidentele inzet. Incidentele inzet betreft voetbalgerelateerde inzet op nietwedstrijddagen van voetbalgerelateerde politie-eenheden. Te denken valt aan de inzet van supporterbegeleiders bij een dancefeest omdat supporters daar hebben afgesproken. Ook de inzet van de Dienst Spoorweg Politie (DSP) van het KLPD is opgenomen in het overzicht. De totaal in VVS geregistreerde politie-inzet bedroeg in het afgelopen seizoen CIV

10

296.363 uur. Een lichte stijging van 0,7% ten opzichte van vorig seizoen. Korte toelichting bij de inzetcijfers: ●●

Meer dan de helft van de politie-inzet binnen het betaald voetbal gaat naar de Eredivisie. Afgelopen seizoen is de politie-inzet in deze competitie met 10.564 uur toegenomen ten opzichte van vorig seizoen. Deze stijging wordt voornamelijk veroorzaakt door het herstellen van een aantal grootschalige ordeverstoringen rond wedstrijden uit de Eredivisie (FC Utrecht – FC Twente, NEC – Vitesse, De Graafschap – Feyenoord)

●●

De afname van 12.165 uur politie-inzet binnen de Europese competities ten opzichte van vorig seizoen heeft te maken met het feit dat afgelopen seizoen vijf clubs deelnamen aan deze internationale knockout competities en gezamelijk 26 wedstrijden speelde. In het seizoen 2010 – 2011 namen 6 Nederlandse clubs deel aan Champions / Europa League en speelden toen gezamelijk 32 internationale wedstrijden. Opgemerkt dient hierbij te worden dat de aard en omvang van een aantal supportersgroepen die bij de Nederlandse clubs op bezoek kwamen forse politie-inzet vergde.

●●

De relatief hoge toename van politie-inzet in de nacompetitie (58,2%) wordt onder meer veroorzaakt door de grote inzet bij de derby NEC – Vitesse, en de return hiervan.

●●

Het EK-kwalificatieprogramma van het Nederlands elftal bracht geen noemenswaardige risico’s met zich mee waardoor de politie-inzet relatief laag was en de relatieve afname van 74% verklaart.

●●

De oefen- en vriendschappelijke wedstrijden vergde afgelopen seizoen relatief weinig inzet. Dit komt onder meer omdat er beter wordt gestuurd op vooraf voorzienbare risico’s bij deze wedstrijden.

●●

De toename van de incidentele inzet afgelopen seizoen is onder meer gelegen in de inzet van politie tijdens de begrafenis van een prominent harde kern lid van Ajax, de officieuze viering van het kampioenschap van Ajax, het behalen van de Champions league door Feyenoord en de onderschepping van een bus Ado Den Haag supporters.

Kerntaken politie De kern van politiewerk betreft het handhaven van de openbare orde en het opsporen van strafbare feiten. De totale voetbalgerelateerde politie-inzet wordt daarom in de volgende diagram verdeeld naar beide kerntaken. Totale politie-inzet naar kerntaken 2008 -2009

2009 -2010

2010 -2011

2011-2012

11

12.442 17.914 12.383

24.204

opspor i ng ope nba re orde

318.722 299.368 Totaal 317.282 uren

●●

Totaal 331.164 uren

281.778 Totaal 294.161 uren

272.159 Totaal 296.363 uren

Afgelopen seizoen is een verdubbeling te zien in het aantal uren opsporing ten aanzien van vorig seizoen. Dit heeft te maken met een aantal grootschalige opsporingsonderzoeken naar verdachte relschoppers naar aanleiding van onder meer de wedstrijd FC Utrecht – FC Twente, NEC – Vitesse, De Graafschap – Feyenoord, Willem II – FC Den Bosch en de bestorming van het Maasgebouw.

●●

De inzet op de kerntaak handhaven Openbare Orde, gerelateerd aan het voetbal, is afgelopen seizoen gedaald met bijna 10.000 uur (3 %) ten opzichte van vorig seizoen. Deze afname is vooral gerealiseerd in de zogenaamde

CIV


adoptie-regeling: politiediensten die minder meereizen met hun uitsupporters naar de betreffende speelstad. Een aantal wedstrijden werd namelijk zonder uit-publiek gespeeld (Ajax – Feyenoord, en de return; Ajax – Ado Den Haag, en de return; en Helmond Sport – MVV) en in de Ere-divisie werden meer wedstrijden als “laag risico (A)” geclassificeerd wat minder politiebegeleiding van uit-supporters vergt.

Risico-inschatting Voor elke wedstrijd dienen de gemeente, politie en Betaald Voetbal Organisatie (BVO) gezamenlijk een gedegen risico-analyse te maken waarin de veiligheidsrisico’s, die gepaard gaan met de organisatie van grootschalige evenementen, gewogen worden. Op basis van deze analyse wordt elke wedstrijd vooraf gecategoriseerd, waaraan navenant risicobeperkende maatregelen worden getroffen.

CIV

12

Predicaat risicowedstrijd De mate van risico bij een wedstrijd wordt voornamelijk ingegeven door de mogelijke aanwezigheid van supporters waarvan bekend is dat zij gewelddadig zijn en de dreiging van confrontaties tussen rivaliserende supportersgroepen. Daarbij worden in het kader voor beleid Voetbal en Veiligheid (2011) nog genoemd: l

het negeren van verplichte vervoerscombi’s;

l

het competitiebelang en de aard van de wedstrijd (nationaal / internationaal);

l

een geringe geografische afstand en grote rivaliteit tussen de betrokken clubs (derby);

l

specifieke politie-informatie over voetbalordeverstoorders;

l

het tijdstip van de wedstrijd;

l

controle op kaartverkoop en toegang;

l

kruisende supportersbewegingen tussen verschillende wedstrijden op dezelfde dag;

l

ongewenste samenloop met andere lokale en regionale evenementen;

l

kwaliteit en kwantiteit van de veiligheidsorganisatie;

Er wordt gewerkt met drie categorieën, te weten: Categorie C risicowedstrijd waaraan een verhoogd risico is verbonden voor de openbare orde en veiligheid. Bij een categorie C wedstrijd hoort een uitgebreid en stringent maatregelenpakket. Categorie B middelmatig risico zodat maatwerk aan maatregelen kan worden toegepast. Categorie A laag risico; vrij los regime qua maatregelen. Op grond van de categorisering worden bepaalde mate van toleranties gesteld ten aanzien van onder meer wel of geen alcoholconsumptie in en rond het stadion, toelaten van sfeeracties en spandoeken, de kaartverkoop, het verplicht stellen van combireizen van uitsupporters, (het verbieden van de) toegang tot het stadion en –omgeving.

Het belang van het categoriseren van wedstrijden heeft niet alleen betrekking op de politie-inzet, maar ook op de inzet van de veiligheidsorganisatie van de clubs.

Ontwikkeling risicoclassificatie wedstrijden ere- / eerste divisie 2008 -2009

A- categor ie

B - categor ie

C - categor ie

352

297

37

2009 -2010

310

307

31

2010 -2011

295

289

27

2011-2012

297

292

23

In vergelijking tot vorig seizoen zijn het aantal hoog-risico (C), middel-risico (B) en laag-risico (A) wedstrijden in de Ere en Eerste Divisie min of meer gelijk gebleven. Binnen de 2 verschillende competities zien we wel significante verschuivingen:

13

CIV


Risicoclassificatie wedstrijden Ere-divisie

2008 -2009 18 clubs

A- categor ie

B - categor ie

108

170

2009 -2010 18 clubs

2010 -2011 18 clubs

100

104

185

182

2011-2012 18 clubs

124

165

C - categor ie

28

21

20

17

In de Eredivisie zien we afgelopen seizoen de beweging dat meer wedstrijden van de B-categorie worden geclassificeerd als A-categorie waarbij geen restricties liggen op kaartverkoop, vervoer en alcoholvekoop.

Risicoclassificatie wedstrijden Eerste divisie CIV

14

2008 -2009 20 clubs

A- categor ie

244

2009 -2010 19 clubs

2010 -2011 18 clubs

210 191

B - categor ie

2011-2012 18 clubs

127

173

127 122 107

C - categor ie

9

10 7

6

In de eerste divisie zien we afgelopen seizoen juist de tegenover gestelde beweging dat meer wedstrijden van de A-categorie worden geclassificeerd als B-categorie met maatwerkafspraken over onder meer kaartverkoop, vervoer en alcoholverkoop.

Combi-regeling Binnen het betaald voetbal kennen we de zogenaamde combiregelingen. Supporters die meereizen met hun club bij uitwedstrijden kunnen tot een bepaalde vorm van georganiseerd vervoer worden verplicht. De verplichte combi is een belangrijke maatregel om bezoekende supporters beheersbaar en gepland binnen (en uit) te laten stromen bij het stadion. Zowel voor de BVO als voor de politie scheelt deze manier van vervoer veel ‘verrassingen’ en capaciteit. Afgelopen seizoenen zijn de volgende aantallen combi’s opgelegd:

Verplichte combi-regelingen 2007-2008

2008 -2009

2009 -2010

2010 -2011

2011-2012

372

a a ntal

354

357

354 349

Het overzicht van de verplichte combi’s heeft betrekking op alle wedstrijden die in Nederland zijn gespeeld in zowel de Eredivisie, eerste divisie, bekerwedstrijden en play-offs. Voor 349 wedstrijden gold dit seizoen een verplichte auto, bus en/ of trein combiregeling. In de afgelopen vier seizoenen zien we een dalende inzet van de maatregel verplichte combiregeling, conform doelstelling uit het Kader voor Beleid – Voetbal en Veiligheid (mei 2011). In het seizoen 2011-2012 was bij 45% van de wedstrijden sprake van een combiregeling. In seizoen 2009 – 2010 was dat nog 65%.

Incidenten en aanhoudingen Hierna wordt ingegaan op de voetbalgerelateerde incidenten die hebben geleid tot verstoring van de openbare orde en de veiligheid. Ook wordt een overzicht gepresenteerd van de strafbare feiten die zich afgelopen seizoen hebben voorgedaan en de (al dan niet strafrechtelijke) afdoening van de feiten. Deze gegevens komen uit het Voetbal Volg Systeem (VVS) die lokaal door politie, het Openbaar Ministerie en de KNVB worden ingevoerd.

15

CIV


Een aan voetbal gerelateerd strafbaar feit: a) ieder strafbaar feit dat wordt gepleegd bij gelegenheid van een in Nederland of het buitenland gehouden voetbalwedstrijd, waaraan tenminste één vereniging uit het betaalde voetbal of een vertegenwoordigend voetbalelftal deelneemt, op de dag van de wedstrijd, in en rond het stadion dan wel gepleegd tijdens het gaan naar en van deze wedstrijden; b) ieder strafbaar feit dat wordt gepleegd op een ander moment dan in de vorige volzin genoemd, voor zover de Officier van Justitie heeft beslist dat dit feit is aan te merken als een aan voetbal gerelateerd strafbaar feit omdat er een relatie bestaat tussen het plegen enerzijds en de verbondenheid, affiniteit, identificatie of andere relatie met een vereniging uit het betaalde voetbal voetbalclub dan wel een lokale of landelijke voetbalmanifestatie anderzijds. Bron: aanwijzing bestrijding voetbalvandalisme en-geweld van het OM.

Incidenten zowel binnen als buiten het stadion. Wangedrag van individuen en groepen supporters die aanleiding zijn voor verstoringen van de (openbare) orde, veiligheid en het plegen van strafbare feiten vindt zowel binnen als buiten het stadion plaats. Het is de (voetbal)officier van justitie die de relatie bepaalt tot het voetbal, indien een strafbaar feit gepleegd wordt CIV

16

buiten het stadion. Het onderscheid tussen binnen en buiten het stadion heeft onder meer te maken met de verantwoordelijke voor het bewaren en herstellen van de orde en veiligheid rond voetbalwedstrijden. In eerste aanleg is de organisator van de voetbalwedstrijd/-evenement (BVO en/of KNVB) zelf verantwoordelijk voor een goed verloop en veiligheid van het evenement zowel op het terrein als in de directe stadionomgeving. De politie is verantwoordelijk voor de openbare orde in het publieke domein. De grafiek hierna geeft het aantal incidenten weer die in de afgelopen vier seizoenen hebben plaatsgevonden tijdens wedstrijden gespeeld in zowel de Ere- en eerste divisie, als in de bekerwedstrijden, nacompetitie, interlands, oefenwedstrijden en Champions / Europa league. Daarbij is tevens onderscheid gemaakt tussen incidenten die hebben plaatsgevonden binnen en buiten het voetbalstadion.

Aantal incidenten per seizoen 2008 -2009

403

Bi nne n

2009 -2010

2010 -2011

394

385

381

2011-2012

345 288

286

Buite n

268

739 689

tota al

669

653

De politie heeft het afgelopen seizoen 739 incidenten geregistreerd die gerelateerd zijn aan 702 wedstrijden uit het betaald voetbal in Nederland; 394 vonden binnen, en 345 buiten het stadion plaats. Het aantal geregistreerde incidenten is daarmee met 13% gestegen ten opzichte van het vorige seizoen. Met name het aantal incidenten buiten het stadion is significant toegenomen, wat vooral wordt veroorzaakt door diverse grootschalige ongeregeldheden net buiten het stadion en in de openbare ruimte (zie ook deel 2: Kwalitatief overzicht seizoen 2011 – 2012). De relatieve verhouding binnen : buiten het stadion is daarmee licht opgeschoven van ongeveer 3:2 naar bijna 1:1 afgelopen seizoen. Voor de interpretatie van deze cijfers is het overigens goed om te realiseren dat er bij één wedstrijd mogelijk meer dan één incident heeft plaatsgevonden. Wanneer we inzoomen op de aard en omvang van de incidenten, dan ontstaat het onderstaande beeld.

Binnen stadion

08/09 09/10 10/11 11/12

Buiten stadion 08/09 09/10 10/11

11/12

Bedreiging

16

12

16

13

14

7

4

10

Brandstichting

7

8

3

7

3

2

1

2

Mishandeling

34

27

24

26

29

18

10

15

Spreekkoor

68

61

61

50

10

11

16

13

Vechtpartij

38

33

26

33

43

36

33

47

Vernieling

46

39

32

35

36

33

25

31

Vuurwerk

113

113

124

114

63

70

85

102

4

33

51

11

25

38

Bekogeling Anders

81

84

66

65

88

100

69

87

Totaal

403

381

385

394

286

288

268

345

17

CIV


Toelichting ●●

Het aantal vuurwerk-incidenten is ook afgelopen seizoen de meest voorkomende, zowel binnen als buiten het stadion.

●●

Het aantal voetbalgerelateerde mishandelingen en vechtpartijen, geregistreerd in het Voetbal Volg Systeem, is in het afgelopen seizoen zowel binnen maar vooral buiten het stadion toegenomen.

●●

Ook het aantal bedreigingen en vernielingen buiten het stadion zijn afgelopen seizoen toegenomen.

●●

Verder constateren we op grond van de VVS cijfers dat het aantal spreekkoren in en buiten het stadion is afgenomen.

●●

Aangezien sinds 26 februari 2010 ook het incident ‘bekogeling’ geregistreerd kan worden in het Voetbal Volg Systeem, zien we dat deze veelvuldig voorkomt en is toegenomen afgelopen seizoen.

●●

Tenslotte is ook in de afgelopen periode weer veel aandacht geweest voor het verbeteren van de registratie van incidenten in het VVS, wat de volledigheid en validiteit van de cijfers ten goede komt.

Aangehouden verdachten Het aanhouden van supporters ten tijde van of na het plegen van een strafbaar feit is primair de taak van de politie. Maar ook stewards en beveiligers mogen CIV

18

verdachten aanhouden als zij zien dat iemand op heterdaad een strafbaar feit pleegt. Die verdachte wordt dan zo spoedig mogelijk overgedragen aan de politie. Meestal worden personen individueel aangehouden. In een enkel geval gaat de politie over tot het aanhouden van een hele groep. Hierna volgt het aantal voetbalgerelateerde aanhoudingen in grafiekvorm, vanaf het seizoen 2007-2008.

Ontwikkeling aantal aanhoudingen afgelopen vijf seizoenen 2007-2008

2008 -2009

2009 -2010

2009 -2010

2011-2012

1.896

a a ntal

1.326 952

908 652

Afgelopen seizoen zijn 908 verdachten aangehouden voor voetbalgerelateerde feiten. Een toename van 256 verdachten ten opzichte van vorig seizoen; procentueel bijna 40%. Deels een logisch gevolg van het toegenomen aantal voetbalgerelateerde incidenten die hebben plaatsgevonden. Daarnaast is afgelopen seizoen

fors geïnvesteerd in het opsporen van verdachte voetbalvandalen en –criminelen, met positief resultaat. Na een aanhouding wordt een groot aantal gegevens van de betreffende supporter geregistreerd, waaronder de leeftijd van de verdachte. Hierna wordt in relatieve zin bekeken wat de leeftijdsverdeling is van aangehouden supporters die zich schuldig maken aan voetbalvandalisme en –criminaliteit in de afgelopen vijf seizoenen.

Relatieve verdeling naar leeftijd aangehouden supporter 2007-2008

12-18 ja a r

19 -24 ja a r

25 -30 ja a r

2008 -2009

2009 -2010

19%

20%

39%

39%

38%

37%

21%

22%

22%

22%

16%

2010 -2011

2011-2012

15%

15%

39%

22%

19

> 30 ja a r

24%

100 %

●●

26% 20%

20%

100 %

100 %

100 %

23%

100 %

De relatieve leeftijdsverdeling van aangehouden voetbalsupporters laat de afgelpen vijf seizoenen een evenwichtig beeld zien.

●●

Ook dit seizoen lag de leeftijd van de meeste aangehouden supporters tussen de 19 en 24 jaar.

●●

Veruit de meeste supporters worden aangehouden voor openlijke geweldpleging (Sr 141); in totaal 173 supporters. Openlijke geweldpleging valt, afhankelijk van aard en ernst, onder middelzware en zware criminaliteit, conform de indeling van het Justitieel Documentatie Systeem van het Ministerie van Veiligheid en Justitie.

CIV


Aan het woord: Arjan Werkmeester:

“Steek er samen maximaal energie in” Arjan Werkmeester is hoofd wijkpolitie Utrecht Stad en een ervaren Algemeen en ME-pelotonscommandant. Hoe evalueert hij wat er gebeurde op zondag 4 december 2011 bij de rellen na de wedstrijd FC Utrecht– FC Twente? “Het seizoen daarvoor was goed, toen speelde Utrecht in de Europa League. We speelden tegen mooie clubs en behaalden redelijk tot goede resultaten. Er was veel euforie onder de CIV

supporters, dan merk je

20

meteen dat het rustig blijft. Dit seizoen waren er perikelen met de trainer, wedstrijden en uitslagen. Ook dat merken wij direct terug. De wedstrijd met FC Twente was goed voorbereid en de voetbaleenheid heeft zijn meerwaarde bewezen bij de escalatie waarbij de supporters hun woede eerst richtten op de supporters van FC Twente en vervolgens op de politie. Uiteindelijk hebben we het met bijstand van de ME terug weten te brengen tot normale proporties.”

Tevreden over rechtbank en OM Hij is uitermate tevreden over hoe de rechtbank en het OM opereerden in deze zaak. “Super hoe de twee officieren het hebben aangepakt. Echt alles is uit de kast gehaald om die supporters voor de rechter te brengen. En in een tempo waar je ú tegen zegt. Ze zijn allemaal al veroordeeld. Dat geeft vertrouwen voor de collega’s die in het nauw hebben gestaan. De rechter maakte duidelijk dat dit gedrag niet meer wordt getolereerd. Ik zie dat op meer plekken deze beweging van snel handelen en streng straffen is ingezet. Daardoor dringt bij supporters

het besef door dat er een grotere pakkans is met kans op gevangenisstraf. Ik hoop dat dit signaal van invloed is op de toekomst, zodat we mensen niet meer met allerlei veiligheidsmaatregelen naar een wedstrijd hoeven te brengen. Het gaat tenslotte om een relatief kleine groep mensen die het verstiert.” Daling politie-inzet Werkmeester heeft net de studie Master of Crisis and Public Order Management afgerond. Zijn afstudeeropdracht ging over de inzet van politie bij het betaald voetbal. “Bij de invoering van de play-off wedstrijden was afgesproken dat er niet meer politie-inzet mocht komen. Nu, na zes jaar, heb ik de thermometer erin gestopt en naar alle wedstrijden gekeken van de eredivisie en specifiek naar vier clubs. Dan valt een duidelijke daling op van politie-inzet bij het betaald voetbal, bij sommige clubs zelfs spectaculair. Soms komt dat door een nieuw stadion met een betere infrastructuur rondom. Daaraan zie je dat de infrastructuur dus een belangrijke factor is.” Preventie Wat zijn belangrijke maatregelen om problemen rondom het voetbal te voorkomen? “Het is moeilijk duidelijk te maken in een onderzoek wat de oorzaak is van slecht gedrag van supporters tijdens of na een wedstrijd. Gaat het om groepsgedrag? Om gedrag van iemand onder invloed? Een combinatie? In het vervolg zie ik graag dat als iemand wordt opgepakt, we kijken waardoor dat gedrag kwam. Dan kunnen we er een volgende keer rekening mee houden. Het kan ook preventief werken als iemand van de supportersvereniging deelneemt aan de commissie stadionverboden. Daarnaast blijft het belangrijk dat ‘doelgroepers’ niet in gewone vakken terecht kunnen komen en dat we werken met goede camera’s waar je wat aan hebt in de opsporing. Ook mensen binnen een half jaar veroordeeld hebben, werkt preventief.” Beeldbepalend “Ik hoop dat alle korpsen en clubs er maximaal energie in steken om mensen op te pakken. Een voetbalsupporter is berekenend, hij kijkt hoeveel kans hij heeft. Ik denk dat het aanpakken van voetbalsupporters een voorbeeldfunctie heeft. Als het daar in orde komt, zal dat ook zijn uitwerking hebben op de rest van het gevoel van veiligheid in de samenleving. Voetbalgeweld is beeldbepalend, we mogen nooit zeggen ‘het is voetbal, het hoort erbij’. Volgens mij slaan we de plank dan helemaal mis.”

21

CIV


First offenders Een interessant gegeven is het aantal supporters die voor het eerst, in de context van het voetbal, met politie / justitie in aanraking komt, de zogenaamde ‘first offender’. Hierna wordt de verdeling gepresenteerd van de first offenders versus recidivisten.

Verhouding First Offenders - Recidivisten

2007-2008

2008 -2009

2009 -2010

2010 -2011

2011-2012

645

Recidi v iste n Fi rst- offe nde rs

324 1.002 Totaal 1.326

1.251 Totaal 1.896

212 740 Totaal 952

196 143

Totaal 652

●●

712

509 Totaal 908

Ook dit jaar zien we dat het grootste gedeelte van aangehouden supporters ‘first offenders’ zijn. Dit percentage ligt al jaren rond de driekwart.

CIV

22

●●

Hierbij wordt nog wel expliciet benadrukt dat (vooralsnog) niet-voetbal gerelateerde misdragingen van supporters buiten beschouwing zijn gelaten. Bovendien is voetbalvandalisme bij uitstek een vorm van groepscriminaliteit met een hoge mate van individuele anonimiteit waardoor de individuele pakkans relatief klein is. Hierdoor kan het gemakkelijk zo zijn dat supporters wel betrokken zijn geweest bij voetbalgerelateerde overlast en criminaliteit, maar niet in officiële registraties van politie en/of justitie voorkomen. We spreken daarom liever over first-arrested voetbalvandalen.

Sancties: vervolging en straffen Hierna wordt een overzicht gegeven van de afdoening van verdachten door de overheid over het seizoen 2011 – 2012 en de seizoenen daarvoor. Het betreffen sancties opgelegd door zowel politie, Openbaar Ministerie als uitspraken van de rechter. Niet alleen de (strafrechtelijke) overheid legt sancties op tegen personen die zich misdragen bij voetbalwedstrijden, maar ook de bestuurlijke overheid. Hier wordt met name gedoeld op gemeenten, de KNVB en de Betaald Voetbal Organisaties.

Onderstaand overzicht is een momentopname. Op de peildatum wordt naar de stand van zaken op dat moment gekeken. Er is sprake van een momentopname omdat het werk van politie, Openbaar Ministerie en de rechtelijke macht elkaar opvolgt in de strafrechtketen. De gegevens wijzigen hierdoor vrijwel wekelijks. Voorheen lag de peildatum veelal in de maanden september / oktober. Echter voor dit jaaroverzicht is de peildatum eind juni 2012 geweest.

OM

Rechter

Politie

OM

Rechter

Politie

OM

Rechter

Politie

In behandeling

109 161

99

277 253

69

272 162

54

36

151

33

51

126 136

Sepot

320

29

431

67

106

26

41

13

37

72

Proces verbaal (politie)

727

861

441

365

670

Geldboete

162 209

26

307 172

33

131

84

27

208

48

21

144 194

Politie

Rechter

2011-2012

OM

2010-2011

Politie

2009-2010

Rechter

2008-2009

OM

2007-2008

8

Taak/werkstraf

8

19

74

20

21

80

2

8

41

2

4

32

6

23

72

Dagvaarden (OM)

309

228

161

149

255

Strafoplegging Rechter

23

19

14

32

22

Vrijspraak Rechter

87

27

25

31

17

Totalen

1326 727 309 1896 741 228 952 441 161 652 365 149 908 670 255

Afdoening politie Opvallende zaken: ●●

Aangezien het aantal aangehouden supporters afgelopen seizoen fors is gestegen zijn de absolute aantallen sancties navenant.

●●

Op de peildatum (1 juli 2012) heeft de politie nog een relatief beperkt aantal zaken in behandeling.

●●

Van de 908 aangehouden verdachten wordt door politie 670 keer proces-verbaal opgemaakt in seizoen 2011 - 2012.

●●

De trend van het relatief minder seponeren door de politie zet zich ook afgelopen seizoen voort.

●●

Het opleggen van een geldboete door politie is afgelopen seizoen afgenomen ten opzichte van het seizoen daarvoor.

23

CIV


Afdoening Openbaar Ministerie De beslissing van het Openbaar Ministerie na een aanhouding wordt gebaseerd op de gegevens van de politie, in de meeste gevallen een proces verbaal. ●●

Het aantal zaken dat tot nu toe bij het OM terecht is gekomen is het afgelopen seizoen toegenomen tot 670. Een stijging van 83% ten opzichte van vorig seizoen.

●●

Van de 670 aangeleverde processen verbaal door politie heeft het OM tot nu toe 255 verdachten gedagvaard.

●●

Het OM reikte opvallend veel geldboetes uit afgelopen seizoen: 194.

●●

Ook legde het OM, in vergelijking tot voorgaande seizoenen, meer taak-/werkstraffen op.

●●

In tegenstelling tot de politie, heeft het OM afgelopen seizoen meer zaken geseponeerd.

●●

Relatief heeft het OM in vergelijking met voorgaande seizoenen minder zaken in behandeling staan;

Uitspraken Rechter Zaken die uiteindelijk voor de rechter komen hebben vaak een lange doorlooptijd. De datum waarop zaken door de rechter worden afgehandeld (met eventuCIV

24

eel nog een hoger beroep) liggen daarom nogal eens in een later seizoen dan de daadwerkelijke aanhouding. ●●

Van de 255 dagvaardigingen zijn 119 zaken reeds door de rechter afgehandeld en nog 136 in behandeling, wat vaak duidt op de zwaardere, complexe zaken. Daarbij dient ook in ogenschouw te worden genomen dat de peildatum (juli) voor dit jaaroverzicht nog relatief veel zaken in behandeling staan aangezien er lange(beroeps) termijnen in de procedures van strafzaken worden gehanteerd. Zo lopen op het moment van schrijven van dit jaaroverzicht nog 40 hoger beroepszaken.

●●

In het seizoen 2011 – 2012 heeft de rechter 22 keer een straf opgelegd en 17 keer vrijspraak geëist.

●●

Evenals het OM heeft de rechter afgelopen seizoen relatief meer taak/werkstraffen opgelegd dan voorgaande seizoenen: 72 tot nu toe.

Relatieve verdeling van sancties aangehouden verdachten, excl. In behandeling

2007-2008

Se pot

Proce s ve rba al Politie

Dagva a rde n (OM )

Ge ldboete

Ta a k / we r k str af

Str afopleggi ng Rechte r

18%

2008 -2009

2009 -2010

2010 -2011

22% 12% 6%

36%

16%

2011-2012

38%

10%

41%

15%

23%

23%

5%

5%

5%

1%

1%

1%

39%

16%

29%

7%

44%

17%

23%

20%

4%

3%

7%

1%

25 V r ijspr a a k Rechte r

●●

4%

4%

2%

3%

100 %

100 %

100 %

100 %

1%

100 %

Als het gaat om het seponeren van zaken door politie of OM, dan heeft ook dit seizoen de dalende lijn zich voortgezet. Nog maar 7% van de geregistreerde zaken in het VVS wordt geseponeerd.

●●

Uiteindelijk dienen 255 van de 908 aangehouden verdachten zich te verantwoorden voor de rechter.

●●

Bovendien zijn afgelopen seizoen 30% van de zaken afgehandeld middels een geldboete of werk/taakstraf. Dit ligt in de lijn van het zogenaamde “lik-op– stuk beleid” wat wordt gehanteerd bij voetbalgerelateerde zaken.

CIV


Reikwijdte landelijk stadionverbod Supporters met een landelijk stadionverbod mogen zich voor, tijdens en na afloop van de wedstrijd niet in het stadion bevinden. Landelijke stadionverboden gelden voor alle eerste en tweede elftallen van teams betrokken bij: alle voetbalwedstrijden in de Eredivisie; l alle

voetbalwedstrijden in de Jupiler League;

l alle

voetbalwedstrijden, in binnen- en buitenland, van het Nederlands

Elftal en andere vertegenwoordigende elftallen van de KNVB, zoals Jong Oranje; l alle

voetbalwedstrijden in het kader van de KNVB beker;

l alle

voetbalwedstrijden, in binnen- en buitenland, waaraan een

Nederlandse betaaldvoetbalorganisatie deelneemt, waaronder doch niet beperkt tot voetbalwedstrijden in het kader van de Champions League en de Europa League. Een landelijk stadionverbod wordt bij deurwaardersexploot aangezegd. De kosten daarvan komen ten laste van de betrokkene.

CIV

26

Stadionverboden Er kunnen twee soorten stadionverboden worden opgelegd; een civielrechtelijk en een strafrechtelijk stadionverbod. Een civielrechtelijk stadionverbod kan lokaal of landelijk gelden. Overtreders van de standaard voorwaarden van de KNVB en overtreders van de huisregels van de club kunnen een lokaal stadionverbod krijgen opgelegd door de club zelf. Daarnaast kan de club de overtreder bij de KNVB aanmelden voor een landelijk civielrechtelijk stadionverbod. Tevens kunnen supporters die door de politie zijn aangehouden middels het Openbaar Ministerie bij de KNVB worden aangemeld voor een landelijk civielrechtelijk stadionverbod. Supporters die uiteindelijk voor de rechter moeten verschijnen en veroordeeld worden, kunnen als onderdeel van hun straf een strafrechtelijk (landelijk) stadionverbod opgelegd krijgen. Eventueel kan daaraan een meldingsplicht gekoppeld worden.

In de figuur hierna staan in één overzicht de landelijk uitgereikte civiele én strafrechtelijke stadionverboden per seizoen. Tevens zijn ook het aantal lopende landelijke uitsluitingen, (peildatum 30 juni 2012) weergegeven in de grafiek. Lopende uitsluitingen hebben betrekking op de stadionverboden die op de peildatum actief zijn; dus ‘recent’ uitgereikt plus stadionverboden met langere looptijden (voor meerdere seizoenen).

Landelijke stadionverboden 2007-2008

Lope nde uitsluiti ng

2008 -2009

2009 -2010

1.254

1.279

2010 -2011

2011-2012

1.303

1.161 1.072

uitge re i kt ci v ie lrechte lijk

769

uitge re i kt Str afrechte lijk

55

741

708

641 410

20

32 14 10

27

●●

We zien dat afgelopen seizoen het aantal uitgereikte stadionverboden fors is gestegen ten opzicht van seizoen 2010 – 2011. Een logisch gevolg van het toegenomen aantal aangehouden en gestrafte voetbalsupporters. Het aantal lopende landelijk stadionverboden is navenant gestegen.

●●

Ook het aantal strafrechtelijk opgelegde stadionverboden is relatief toegenomen ten opzichte van vorig seizoen.

●●

Veruit de meeste opgelegde stadionverboden zijn in het kader van openlijke geweldpleging: 411 afgelopen seizoen.

CIV


Analyse op fenomeen gegevens uit het Voetbal volg Systeem In samenwerking met het CIV heeft de Radboud Universiteit van Nijmegen, vakgroep sociologie, een statistische analyse gemaakt van oriënterende aard op basis van de wedstrijdgegevens uit het Voetbal Volg Systeem. Er is gekeken naar de ontwikkeling van het aantal incidenten bij vaste wedstrijdcombinaties zoals bijvoorbeeld Feyenoord – Ajax over de seizoenen 2006/2007 tot en met 2010/2011. Hierbij zijn de 3431 wedstrijdcombinaties mede geanalyseerd op de effecten van ingezette veiligheidsmaatregelen en verschillende wedstrijdkenmerken als risicoclassificatie van de wedstrijd, soort competitie, tijdstip van de wedstrijd, ticketregime, stadiongrootte en risicosupporters. Hierna volgen de de meest opmerkelijke uitkomsten van de analyse. Aantal incidenten ●●

Er is aanzienlijke variatie in de ontwikkeling van het aantal incidenten over de tijd tussen verschillende westrijden. Over het algemeen neemt het aantal incidenten binnen en buiten stadions in de geanalyseerde seizoenen toe.

●●

Het aantal incidenten neemt over de seizoenen vooral toe voor wedstrijden die in een groot stadion (capaciteit > 17.750) gespeeld worden.

CIV

28

●●

Wedstrijden met meer risicosupporters (zowel van de thuisclub als de uitclub) kennen meer incidenten, zelfs nadat rekening gehouden wordt met andere factoren die samenhangen met het aantal incidenten en beïnvloedbaar zijn (denk aan de risicocategorie, politieinzet, tijdstip, combiverplichting, etc.). Het aantal bekende voetbalvandalen zou dus mogelijk zwaarder mogen wegen tijdens het beslissingsmoment om preventiemaatregelen in te zetten.

Inzet combi-maatregel ●●

De combimaatregel wordt gemiddeld steeds vaker ingezet vanaf seizoen 20062007 tot en met 2010-2011, echter dit is in het geheel te verklaren doordat steeds meer wedstrijdkenmerken de inzet van de combimaatregel rechtvaardigen. Indien rekening wordt gehouden met hetzelfde risiconiveau van wedstrijden en hetzelfde aantal risicosupporters zien we geen toename in de inzet van de combimaatregel.

●●

De combimaatregel wordt – na controle op relevante wedstrijdkenmerken – minder vaak ingezet indien de wedstrijd in een groot stadion (capaciteit > 17.750) wordt gespeeld.

Inzet politie ●●

Over de seizoenen 2006/2007 tot en met 2010/2011 wordt steeds meer politie ingezet tijdens dezelfde combinatie wedstrijden, zelfs nadat rekening wordt gehouden met veranderende wedstrijdkenmerken over de tijd.

Gunstige effecten van preventiemaatregelen ●●

Tijdens westrijden waar de combiverplichting van kracht is vinden minder incidenten plaats, vooral minder incidenten buiten het stadion.

●●

Wedstrijden die in het daglicht worden gespeeld kennen minder incidenten buiten het stadion. Of een wedstrijd in het donker of in het licht gespeeld wordt zou dus wel een rol dienen te spelen tijdens de beslissing om de combimaatregel in te zetten. Dat is heden ten dage niet het geval.

●●

Hoe vroeger de westrijd gespeeld wordt, hoe minder incidenten tijdens de westrijd. Dit effect is onafhankelijk van of de wedstrijd in het daglicht of in het donker wordt gespeeld.

●●

Een uitkaartverplichting vermindert het aantal incidenten.

●●

Indien kaarten voor een wedstrijd niet gekocht kunnen worden via internet, heeft dit een gunstig effect op het aantal incidenten.

Niet werkzame preventiemaatregelen ●●

Een seizoenskaartverplichting hangt samen met meer incidenten.

●●

Een voorverkoopverplichting heeft statistisch gezien geen invloed op het aantal incidenten.

Onduidelijke gevolgen van preventiemaatregelen. ●●

Voor lang niet alle wedstrijden is het bekend of er een alcoholverbod was ingesteld. Juist de wedstrijden waar dit gegeven ontbreekt kennen minder incidenten. Er zou mogelijk meer aandacht moeten worden besteed aan het correct registreren of er wel of niet alcohol wordt geschonken tijdens wedstrijden.

29

CIV


Deel 2: Kwalitatief overzicht seizoen 2011 – 2012

In de hierna volgende pagina’s zijn een aantal opmerkelijke gebeurtenissen uitgelicht waarbij voetbalvandalen betrokken waren in de periode eind juni 2011 tot begin juli 2012. Hiermee wordt beoogd om wat meer beeld en inzicht te geven in het fenomeen voetbalvandalisme en –geweld en zo de cijfers uit het eerste deel wat meer tot leven te laten komen.

3 juli 2011 Park Madenstein Den Haag

CIV

30

23 juli 2011 Roda JC – Club Brugge

6 augustus 2011 RKC Waalwijk – Heracles Almelo

12 augustus 2011 Station Zwolle

Aan het begin van het seizoen valt een groep van ± 30 Ado-supporters vijf mannen aan die in het Haagse park Madestein aan het voetballen zijn. Op basis van drie getatoeëerde Amsterdamse kruizen in de nek bij één persoon vermoedde de Ado-supporters dat het leden van de harde kern van Ajax zouden zijn. Achteraf, tijdens de zitting bleken vier van de vijf slachtoffers helemaal niets met de club uit Amsterdam te maken te hebben. Vier Hagenezen werden aangehouden; drie voor openlijke geweldpleging en één voor poging doodslag. Tijdens de vriendschappelijke wedstrijd tussen Roda JC en Club Brugge braken circa dertig Club Brugge supporters uit hun vak en bestormden provocerend het veld. De wedstrijd werd korte tijd gestaakt. Na het duel werd de politie nog met flessen, stenen, trottoirbanden en verkeersmeubilair bekogeld door Club Brugge-supporters. Na afloop van de wedstrijd bleek dat de RKC-aanhang het gemunt had op de Heracles-supporters. Bij de geparkeerde auto’s van de Heracles-supporters vond een vechtpartij plaats en is er over en weer gegooid met stenen. De supportersgroepen zijn uiteindelijk door de politie uit elkaar gehaald. Vijf supporters van FC Dordrecht waren op weg naar Emmen en moeten overstappen op station Zwolle. Hier werden zij aangevallen door twintig FC Zwolle supporters die hen bekogelden met stenen en fietsen.

26 augustus 2011 Helmond Sport – FC Eindhoven 9 september 2011 Sparta Rotterdam – FC Oss 16 September 2011 Almere City FC – Helmond Sport

17 september 2011 Feyenoord – De Graafschap

18 september 2011 SC Veendam – FC Emmen

Na afloop van de wedstrijd zijn twee supporters van FC Eindhoven naar het station gelopen. Aldaar werden zij belaagd door een groep van twintig supporters van Helmond Sport en vond een vechtpartij plaats. Voor aanvang van de wedstrijd vallen FC Oss supporters een groep Sparta-supporters aan. De supporters zijn met enige moeite naar hun uitvak begeleid door de aanwezige politie. Almere-supporters dagen de Helmond Sportsupporters bij de lexaanwand uit. Bij tussenkomst van stewards, kreeg één steward een flinke trap, een andere steward werd geslagen. Direct na de wedstrijd is een verdachte aangehouden, waarbij de supporteraanhang zich keerden tegen de stewards en politie. Er ontstond een grimmige sfeer. De supporters werden in hun vak gehouden en de verdachte werd afgevoerd. Voorafgaand aan de wedstrijd Feyenoord – De Graafschap vond er een demonstratie tegen het beleid van het Feyenoord bestuur plaats. Een groep van circa zestig supporters splitste zich af en bestormde het Maasgebouw. De in het gebouw aanwezige politie medewerkers zagen zich genoodzaakt hun vuurwapen te trekken. In totaal zijn 32 personen aangehouden. Meerdere van hen zijn met een foto op internet en billboards geplaatst voor opsporing. Na afloop van de wedstrijd vond er een confrontatie plaats bij de spelersbus van FC Emmen. Veendamsupporters waren agressief naar de spelers van FC Emmen en bestormden de bus, waarop een flinke vechtpartij volgde. Vijf stadionverboden zijn opgelegd aan Veendam-supporters.

31

CIV


25 september 2011 Feyenoord-supporters in Eindhoven

30 september 2011 FC Oss – Go Ahead Eagles

16 oktober 2011 NEC - Vitesse

CIV

32

29 oktober 2011 FC Twente - PSV

29 Oktober 2011 Roda JC - Ajax

Zondagochtend 25 september rond 00.30 uur heeft een groep Feyenoord-supporters op en rondom de Markt in Eindhoven voor ongeregeldheden gezorgd. Op terrassen werd met glas en terrasmeubilair gegooid en van een horecazaak werden twee ruiten vernield. Ook op het NS-station is met glas gegooid door de groep. Op en in de directe omgeving van het station zijn de verdachte supporters aangehouden. Vijf van hen waren minderjarig (17 jaar). De overige twintig varieerden in leeftijd van 19 tot 29 jaar. Zij zijn alle 25 in verzekering gesteld. Voor aanvang van de wedstrijd reed een busje met Go Ahead Eagles-supporters buiten de rijroute om en kwam terecht in een groep FC Oss-supporters. De confrontatie die volgde, zorgde voor schade aan het busje en een supporter van Go Ahead Eagles moest worden afgevoerd naar het ziekenhuis. Na afloop van de wedstrijd probeerden een grote groep supporters van NEC de bussen van Vitesse te belagen. Dit werd voorkomen door inzet van de ME, waarna het geweld zich tegen de politie richtte. 28 relschoppers die zijn vervolgd, hebben een stadionverbod gekregen van de KNVB. Twaalf van hen bleken helemaal geen band te hebben met NEC. Vijf politieagenten zijn gewond geraakt tijdens de rellen en meerdere politie-voertuigen raakten beschadigd. Totaal bedroeg de schade rond de € 25.000, Na afloop van de wedstrijd ontstonden er provocaties tussen de twee supportersgroepen. Het begon op de tribune waar de supporters elkaar provoceerden aan weerszijden van de lexaanwanden. De supportersgroepen daagden elkaar uit en de PSV-supporters reageerden op de uitdagingen door tegen de wanden en deuren van het trappenhuis te schoppen. Door ingrijpen van de politie met honden werd het weer rustig. Tijdens de wedstrijd bleken er een aantal Ajaxsupporters in de thuisvakken te zitten. Een aantal Roda JC-supporters waren hier niet over te spreken. Tijdens de wedstrijd heeft dit niet tot veel problemen geleid. Na de wedstrijd werd er vanuit de struiken met stenen gegooid naar het parkeervak van de Ajaxsupporters. Hierbij is eén auto beschadigd. Vervolgens werd er vanuit een auto van Ajax-supporters met een blikje bier gegooid die bijna een AE’er raakte. Hierop volgde een aanhouding.

6 november 2011 FC Utrecht – Ajax

1 december 2011 FC Twente - Fulham

2 december 2011 FC Den Bosch – Go Ahead Eagles

4 december 2011 FC Utrecht – FC Twente

Na afloop van de wedstrijd zochten zo’n 150 tot 200 supporters van FC Utrecht de confrontatie met Ajax-supporters die uitgebroken waren. Dit werd voorkomen door de ME. De FC Utrecht-supporters verplaatsten zich en bekogelde de Ajax-supporters en de politie. Er zijn verschillende vernielingen gepleegd aan politievoertuigen. Vijf supporters van Ajax zijn aangehouden wegens openlijke geweldpleging en belediging. Vlakbij het stadion kregen Fulham-supporters onderling ruzie. Hierop werd gereageerd door FC Twentesupporters. Het kwam tot een confrontatie tussen de twee supportersgroepen. Na tussenkomst van de ME en politie keerde de rust terug, wel was het interieur van een horecabedrijf flink beschadigd. Meerdere aanhoudingen volgden. Rond de wedstrijd vonden ongeregeldheden plaats. Go Ahead Eagles-supporters waren grotendeels afwezig omdat zij de opgelegde combiregeling boycotte. FC Den Bosch-supporters, aangevuld met Standard Luik-supporters, gingen onderling en met de politie op de vuist. De ME heeft diverse charges uitgevoerd. Eén politieagent raakte licht gewond. Er zijn zes arrestaties verricht. Tijdens de wedstrijd werd vanuit het uitvak vuurwerk richting het vak van FC Utrecht-supporters gegooid. Hierop reageerden een grote groep Utrechtsupporters en probeerden het uitvak te bereiken door de stadiongracht. Stewards bij de hekken werden bestormd, raakten in de verdrukking en werden geschopt en geslagen. Uiteindelijk liepen de Utrecht-supporters het stadion uit om zo bij de Twente-supporters te komen. Er ontstonden ernstige ongeregeldheden, waarbij Utrecht-supporters zich ook massaal tegen de politie keerde. De politie werd langdurig op diverse plaatsen buiten het stadion bekogeld met stenen, hekken, flessen en vuurwerk waarbij schade werd toegebracht aan politievoertuigen. De politie heeft zelfs waarschuwingsschoten moeten lossen. Meerdere politieagenten raakten gewond. 74 hooligans zijn opgespoord middels het openbaar stellen van beeldmateriaal en moesten zich voor de rechter verantwoorden.

33

CIV


Aan het woord: Bernard Gerritsma

“Signaal afgeven dat we het serieus nemen”

Op 17 september 2011 bestormden supporters van Feyenoord het Maasgebouw bij de Kuip. Safety & security manager Bernard Gerritsma van Feyenoord vertelt CIV

34

dat ze de onvrede bij een klein deel van hun fanatieke supporters het hele jaar al zagen groeien. “Daar stemden we onze voorbereidingen dus op af. Het werd uiteindelijk het ‘worst case’-scenario, want als ze met stenen en ijzeren staven gaan gooien en de boel vernielen, dan is er uiteindelijk maar één oplossing: de harde hand. Het zal altijd onze eerste tactiek blijven om als intermediair een oplossing te zoeken, maar het houdt een keer op. Om het signaal te geven dat we het zeer serieus nemen, hebben we de maximumstraf die wij als club kunnen uitbrengen, een stadionverbod van zes jaar, meerdere keren opgelegd. Ook de rechter heeft straffen opgelegd.”

Zo snel mogelijk terug naar normaal Het is zijn taak om een paar stappen vooruit te denken, de schade tot een minimum te beperken en om heel snel een normale situatie terug te krijgen. “De wedstrijd moest nog worden gespeeld. We hebben dus snel gehandeld om mogelijke risico’s weg te nemen en de schade te herstellen. Tienduizenden mensen in het stadion hebben er niets van gemerkt. Iedereen ging tevreden naar huis.” Toch vindt Gerritsma de gevolgen vervelend. “Iedereen, van hoog

tot laag, houdt een poos rekening met de kans dat het weer gebeurt, dus alles blijft een poos strenger en minder leuk voor de supporters. Voordat je dat weer kunt afbouwen ben je een paar maanden verder. Met dit seizoen achter de rug, kunnen we weer terug naar normale proporties en weer wat ruimdenkender omgaan met bepaalde situaties.” Alleen professionals “Als ik zie hoe goed onze mensen hun werk doen, dan heb ik daar veel respect voor. We doen er dan ook veel aan om de kwaliteit hoog te houden en werken niet met vrijwilligers, maar met professionele stewards, beveiligers en servicemedewerkers. Die hebben al meerdere jaren ervaring en de nodige opleidingen en trainingen gevolgd om in dergelijke situaties de juiste dingen te doen. En we zorgen voor een goede nazorg na een incident, waardoor we de meeste mensen aan boord houden.” Dadergerichte aanpak Volgens Gerritsma komt het grootste deel van het publiek echt voor het voetbal. “Die willen we niet opzadelen met allerlei maatregelen. We willen een wederzijds vertrouwen creëren waarbij uiteindelijk incidenten tot een minimum worden beperkt. Maar incidenten helemaal uitbannen is een illusie. De voetbalwet draagt bij aan het uit de anonimiteit halen van supporters. We gaan de dadergerichte aanpak aanschroeven. Een heel belangrijk instrument om iemand binnen de juiste lijnen te houden. Verder werken we al ruim tien jaar met ons uitkaartsysteem. We zijn er tevreden over, al is het jammer dat je niet meer spontaan naar een uitwedstrijd kunt gaan. Een ander nadeel is dat mensen die geen kaart hebben, proberen om wedstrijden op een andere manier bij te wonen.” Jeugdopleiding basis toekomst Hij denkt niet dat de crisis veel invloed zal hebben op het budget voor de veiligheidsorganisatie. “Veiligheid is geen sluitpost. We komen financieel en organisatorisch uit een diep dal, maar hebben het laatste seizoen laten zien hoe het ook kan. We hebben perspectief met ons meerjarenbeleidsplan, dat is gebaseerd op onze jeugdopleiding, de beste profopleiding in Nederland. Daar moet het vandaan komen, want we hebben geen geld om dure spelers aan te kopen. We doen het op eigen kracht. Zo krijgen we goede spelers waardoor we sportief en organisatorisch succes kunnen boeken. Sponsoren zien dat graag en zorgen voor extra geld om te investeren. Zo komen we uit het slop. Het geeft geen garanties, maar we treden het volgend seizoen vol vertrouwen tegemoet.”

35

CIV


10 december 2011 VVV - Roda JC

20 december 2011 RKC Waalwijk – Go Ahead Eagles

22 januari 2012 Vitesse - NEC

CIV

36

16 februari 2012 Ajax – Manchester United

16 februari 2012 AZ – RSC Anderlecht

Een dag voor de wedstrijd VVV – Roda JC heeft er een confrontatie plaats gevonden tussen beide supportersgroepen. Dit betrof een groep met een omvang van circa vijftig personen. Door tijdig ingrijpen van de politie kon uiteindelijk erger worden voorkomen. Na afloop van de wedstrijd liepen de RKC-supporters langs de bussluizen, waar de Go Ahead Eaglessupporters zich in bevonden. Hier werd op gereageerd door aan de hekken te hangen. Een groep bleef buiten wachten op een kruising en gooide met vuurwerk. De groep werd weggedreven door de politie. Vanuit de groep RKC-supporters werd nog met glas naar de politie gegooid. Vitesse-supporters wilden na afloop van de wedstrijd de confrontatie aan gaan met een groepje NECSupporters. Dit werd voorkomen door de stewards. Waarna vervolgens alsnog een confrontatie met de politie en de Vitesse aanhang ontstond. Bij het vertrekken van de bussen van NEC werden voorwerpen naar de bus gegooid, met schade als gevolg. Er werden uiteindelijk diverse Vitesse-supporters aangehouden. Aan de vooravond van de Europa League wedstrijd werden zeventig Ajax supporters aangehouden omdat zij op een confrontatie uit waren met supporters van Manchester United. Voor en na de wedstrijd hebben diverse vechtpartijen plaats gevonden in het Wallengebied waarbij nog eens 35 aanhoudingen verricht werden. Voorafgaand aan de Europa League wedstrijd hebben zich verschillende vechtpartijen voorgedaan in de binnenstad van Alkmaar. Hierop volgden meerdere aanhoudingen. Verschillende pendelbussen waarmee de Anderlecht-supporters werden vervoerd naar het stadion werden gesloopt, waardoor besloten is om de Anderlecht-supporters lopend, onder begeleiding van de ME, naar het stadion te vervoeren.

4 maart 2012 PSV – FC Twente

9 maart 2012 FC Zwolle – FC Den Bosch 22 maart 2012 AZ – Heracles Almelo

23 maart 2012 Almere City FC – FC Oss

25 maart 2012 De Graafschap Feyenoord

Na de ruim verloren wedstrijd van PSV tegen FC Twente belaagden een groep van circa 150 PSVsupporters de hoofdingang van het stadion. De politie heeft deze aanval gepareerd. Een politieman is geschopt op zijn borst door een supporter dat tot een aanhouding leidde. Buiten het stadion is er met stenen naar de ME gegooid. Tijdens de wedstrijd is de spelersbus van FC Twente beschadigd door een gegooide steen. Op het station heeft vervolgens nog een confrontatie plaatsgevonden tussen PSV-supporters en Ajax-supporters. Daarbij is één persoon aangehouden. Voorafgaand aan de wedstrijd zijn tien supporters aangehouden. Na controle van de bussen waarmee zij zich verplaatsten, werden slag- en steekwapens aangetroffen. Een grote groep Heracles-supporters doet Amersfoort aan als zij onderweg zijn naar Alkmaar om daar in te drinken. Nadat een Heracles-supporter een glas heeft gegooid in een horeca gelegenheid, wordt hij aangehouden. Hierbij loopt het uit de hand doordat andere Heracles-supporters zich ermee gaan bemoeien. Agenten worden bekogeld met glazen, flessen, tegels en stoelen. Eén agent wordt daarbij geraakt. De supporters zijn door de politie naar de bussen geleid die naar Alkmaar reden. Er volgden 33 aanhoudingen voor diverse strafbare feiten en openlijk geweld en vernieling. Verschillende aanhoudingen volgden dezelfde dag, met gebruik van camerabeelden zijn achteraf ook nog supporters aangehouden. Voor aanvang van de wedstrijd vond er in Almere een massale vechtpartij plaats tussen vijftig á zestig Almere City-supporters en veertig FC Oss-supporters. De FC Oss-supporters werden vervolgens de gemeente uitgezet. In totaal zijn zes mensen aangehouden, omdat ze geen identiteitsbewijs bij zich hadden. Tijdens de wedstrijd zaten er 400 á 500 Feyenoord supporters buiten het uitvak. Één Feyenoord supporter provoceerde voortdurend de aanhang van De Graafschap. Tijdens de uitstroom resulteerde dit in een korte maar heftige rel tussen zo’n honderd fans van beide clubs. Vijftien relsupporters zijn met foto op de website van politie gezet voor opsporing.

37

CIV


31 maart 2012 PSV - VVV

14 april 2012 Outlet Center Roermond

15 april 2012 CIV

38

Horeca Volendam

21 april 2012 RKC Waalwijk – FC Utrecht

21 april 2012 Club Brugge – RSC Anderlecht

Voor de wedstrijd verzamelden circa zeventig VVV supporters zich in het centrum van Eindhoven. Enkele harde kern PSV-supporters zochten de confrontatie. Dit werd genegeerd door de VVV-supporters. Net na de wedstrijd werd er door de harde kern van PSV opnieuw getracht een confrontatie aan te gaan met een groep VVV-supporters. Dit werd voorkomen door de politie. Een half uur na de wedstrijd heeft een deel van de jonge harde kern van PSV op het station de aanval geopend op een groepje VVV-supporters. Hierop volgde een korte, maar hevige confrontatie. Deze confrontatie is door de politie met geweld beëindigd. Er zijn drie aanhoudingen verricht. Twee VVV-supporters zijn gewond geraakt. Supporters van PSV en Roda JC hadden van te voren afgesproken om met elkaar op de vuist te gaan op het parkeerterrein van het Outlet Center in Roermond. Camera’s hebben de vechtpartij in beeld gebracht. Er zijn meerdere supporters achteraf aangehouden van beide groepen. Een groep van circa 45 supporters uit Alkmaar bezochten de amateurwedstrijd RKAV Volendam – Alkmaarsche boys. Na de wedstrijd ging de groep naar een café in Volendam. In het café liep het uit de hand en kwam het tot een confrontatie tussen het Volendammer-barpersoneel en de Alkmaar-supporters. Zeven aanhoudingen zijn verricht. Kort na de rust van de wedstrijd ontstonden er enkele vechtpartijtjes tussen RKC-supporters onderling. Verder bleken er enkele Utrecht-supporters buiten het uitvak te zitten. Dit vak werd bestormd en de betreffende Utrecht-supporters kregen flinke klappen. Een groep van 46 supporters van Ado Den Haag werd met gebruikmaking van de wet Maatregelen Bestrijding Voetbalvandalisme en Ernstige Overlast aangehouden toen zij per touringcar wilden afreizen naar België, vermoedelijk om te rellen rond de wedstrijd Club Brugge – Anderlecht. In de bus werd zwaar vuurwerk, soft- en harddrugs en een flinke hoeveelheid sterke drank aangetroffen.

8 april 2012 Bekerfinale: PSV – Feyenoord

6 mei 2012 SC Heerenveen PSV

19 mei 2012 VVV – Helmond Sport

20 mei 2012 Willen II – FC Den Bosch

Tijdens de bekerfinale in de Rotterdamse kuip zijn 23 supporters aangehouden, onder meer voor openbare dronkenschap, baldadigheid, afsteken vuurwerk en het niet kunnen tonen van een geldig identiteitsbewijs. Ook is een groep van 42 Feyenoord supporters gecontroleerd voor de wedstrijd in een horeca-gelegenheid. Twee messen, een boksbeugel en een kleine hoeveelheid harddrugs zijn door de politie in beslag genomen. Op de vooravond van de wedstrijd SC Heerenveen – PSV zoekt een groep van circa tachtig Feyenoordsupporters de confrontatie met SC Cambuur-supporters in Leeuwarden. De politie kon voorkomen dat het tot een daadwerkelijk treffen kwam. In de avond voorafgaand aan de wedstrijd heeft een confrontatie plaatsgevonden in Blerick tussen circa twintig VVV-supporters en circa twintig Helmond Sport-supporters. Deze confrontatie is van te voren afgesproken. Men spreekt af om met gelijke aantallen te vechten, geen wapens mee te nemen en van mensen af te blijven als ze op de grond komen te liggen. Toen de politie ter plaatse kwam, waren er geen supporters meer te zien. Er hingen ook geen camera’s in de buurt voor eventuele beelden. Na de vechtpartij zijn beide supportersgroepen met elkaar een biertje gaan drinken in een kroeg, zo is later vernomen. Tijdens de wedstrijd vonden ernstige ongeregeldheden plaats. Na een gegeven rode kaart voor een FC Den Bosch-speler, zochten de supporters van FC Den Bosch de confrontatie met de politie en Willem II-supporters en gooiden stoelen en vuurwerk op het veld. Het horecapunt werd opengebroken en leeggeroofd. Allerlei voorwerpen werden vervolgens op het veld gegooid. Hierdoor is besloten door de scheidsrechter om de wedstrijd tijdelijk te staken. Beelden van de relschoppers zijn uitgezonden op Opsporing Verzocht voor herkenningen.

39

CIV


Deel 3: Trends en ontwikkeling

In dit derde deel van het jaaroverzicht wordt kort in beeld gebracht wat de belangrijkste trends en ontwikkelingen zijn volgens professionals, onderzoekers en beleidsmakers die werkzaam zijn op het terrein van voetbal en veiligheid.

Openbaar maken van beeltenissen verdachte supporters Afgelopen seizoen zijn naar aanleiding van supportersrellen meerdere malen foto’s van vermeende relschoppers in het kader van de opsporing in de publiciteit gebracht. Conform de aanwijzing van het OM zijn verdachten eerst intern binnen de politie bekend gemaakt en vervolgens is naar buiten getreden middels de website van politie, TV-programma’s als Opsporing Verzocht en op lokale billboards. Deze opsporingsmethode leverde vele verdachten op, waarbij een groot aantal CIV

40

zichzelf kwam melden aan het politiebureau. De politierechter in Rotterdam oordeelde dat het opsporingsmiddel een te grote inbreuk op de privacy van de verdachte is en verlaagde daarom hun straffen. Als reactie hierop wil het OM een uitspraak van het gerechtshof over het gebruik van beelden van verdachten in de media. Ook de politierechter van Utrecht nam deze manier van opsporen mee in zijn strafmaat, maar dan in een veel beperktere mate.

Toename georganiseerde confrontaties Voetbalcoördinatoren van politie uit de zuidelijke regio’s maken zich zorgen over de trend dat supportersgroepen veelvuldig en geheel buiten wedstrijden om een confrontatie met elkaar organiseren (PSV – Fortuna, Roda; Helmond Sport – VVV). Voornamelijk de jonge aanhang van de clubs PSV, Roda JC, Helmond Sport en VVV spreken af om tegen elkaar te vechten op een afgesproken locatie. Opvallend bij deze kortstondige confrontaties is dat er vermoedelijk een aantal spelregels gelden. Zo heeft elke groep eenheid in kleding, mogen geen wapens worden gebruikt, wordt niet doorgetrapt op jongens die op de grond liggen en na afloop van het gevecht schudt men elkaar de hand of drinkt nog een biertje na, zo blijkt onder meer uit camera-opnames en verhoren.

Leden van motorclubs onder supporters gesignaleerd Bij een aantal betaald voetbalorganisaties worden de laatste tijd leden van bekende motorclubs als Satudarah en Hells Angels gesignaleerd tussen de harde kern supporters. Het is nog onduidelijk of deze personen met negatieve intenties het voetbal komen bezoeken. Voor sommige clubs is dit een nieuw fenomeen dat nauwlettend in de gaten wordt gehouden, voor andere clubs een reeds jarenlang bekend gegeven dat prominente leden van motorclubs zich tussen de harde kern supporters bevinden.

Inmenging van zware criminelen in de supporterswereld Uit enkele strafrechtelijke onderzoeken van onder meer de Amsterdamse en Groningse recherche naar prominente leden van harde kern supporters blijkt dat de tentakels van criminele top boys veel verder reiken dan dat we tot nu toe vermoeden. Naast forse geweldpleging constateerden de rechercheurs tevens illegale handel in hard- en softdrugs, betrokkenheid bij illegale wapenhandel, frauduleuze praktijken in de verkooporganisatie van toegangsbewijzen en merchandise, afpersing, corruptie, wapenbezit en intimidatie. Daarbij werden ook criminele relaties onderhouden met harde kern supporters uit het buitenland. Zowel de rechtbank in Groningen als in Amsterdam acht bewezen dat deze groepen met netwerken in de wereld van (harde kern) supporters een criminele organisatie vormen. Er werden dan ook flinke straffen opgelegd, variërend van werkstraffen van honderd uur tot negen jaar cel voor een leidend figuur.

41

CIV


Meld Misdaad Anoniem effectief bij het betaald voetbal Stichting M meldt in haar jaarcijfers over 2011

De 12e man wil gewóón naar het voetbal kunnen... Meld supportersgeweld anoniem.

dat anonieme melders 220 keer met waardevolle informatie over voetbalrellen en openlijk geweld belden. Ten opzichte van 2010 is dat een stijging van 300%. Momenteel loopt bij SC Cambuur een pilot van Meld Misdaad Anoniem in de vorm van actieve communicatie naar de supporters in het stadion.

Landelijk actieplan voetbal en veiligheid In februari 2012 is het Landelijk actieplan voetbal en veiligheid gelanceerd dat onder regie van de Minister van Veiligheid en Justitie is opgesteld door de veiligheidspartners, verenigd in de Regiegroep Voetbal en Veiligheid. Het is gericht op eenheid van optreden in het land en bevat concrete acties voor de korte en middellange termijn, die moeten leiden tot het terugdringen van crimineel gedrag, overlast en onveiligheid rondom het betaald voetbal. Het gaat om de volgende 10 CIV

42

actiepunten: 1. lokaal plan van aanpak om voetbalgerelateerde overlast terug te dringen; 2. dadergerichte aanpak op criminele supporters(groepen); 3. zwaarder en sneller straffen; 4. evaluatie van de wet Maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast; 5. bepalen van het veiligheidsregime voor elke wedstrijd; 6. veiligheid in het stadion verhogen; 7. verbeterd gastheerschap uitsupporters; 8. betrokkenheid supporters in overleggen en beleidsvorming; 9. verhoging aantal A-wedstrijden; 10. verlaging van het aantal combiregelingen vervoer. De acties uit het Actieplan hebben een looptijd tot 1 augustus 2012 waarbij de regiegroep Voetbal & Veiligheid de voortgang bewaakt. Op 1 november 2012 zal de Regiegroep Voetbal en Veiligheid verslag worden gedaan over de realisaties.

Initiatiefnota aanpak voetbalvandalen Vooruitlopend op de evaluatie van de wet Maatregelen Bestrijding Voetbalvandalisme en Ernstige Overlast (kortweg MBVEO) van het Ministerie presenteren de fracties van CDA, PVV en PVDA eind mei 2012 een initiatiefnota om voetbalvandalen eerder, strenger en effectiever aan te pakken. Relschoppers zouden met dit initiatief te maken krijgen met een uitbreiding van gebieds- en stadionverboden, uitreisverboden en een fysieke meldplicht. Ook zouden er zwaardere maximale strafeisen en strafmaten, snellere rechtspraak en een lik-opstukbeleid met hoge bestuursrechterlijke boetes moeten komen. Tenslotte krijgen jonge hooligans, als het aan deze fracties ligt, te maken met een uitbreiding van de bevoegdheden van de officier van justitie zodat zij strenger aangepakt kunnen worden.

Wetsvoorstel tot verruiming van groepsaanspakelijkheid bij openlijke geweldpleging PVV-kamerlid Helder heeft een wetsvoorstel ingediend om te komen tot verruiming van groepsaansprakelijkheid in het Wetboek van Strafrecht in geval van openlijke geweldpleging. Hiermee zal elke deelnemer uit de groep de gevolgen van zijn agressieve gedrag ondervinden en mee boeten voor de aangerichte schade. Meer dan de helft van de incidenten bij het betaald voetbal betreft openlijke geweldpleging in vereniging tegen personen of goederen (Wetboek van Strafrecht, artikel 141). In het Burgerlijk Wetboek is al wel sprake van groepsaansprakelijkheid voor de gevolgen. De civielrechtelijke groepsaansprakelijkheid is opgenomen in art. 6:166 BW. Een dergelijke groepsaansprakelijkheid verlicht de bewijslast aanzienlijk.

Voorstel tot doorberekenen politiekosten In het zogenaamde “Lenteakkoord” van de partijen VVD, CDA, D66, GroenLinks en ChristenUnie is een doorberekening opgenomen van circa 30 miljoen euro op de inzet van politie bij het betaald voetbal. Het idee is dat niet de overheid maar de Betaald Voetbal Organisaties deze kosten van politie-inzet gaan betalen.

43

CIV


Database notoire voetbalvandalen In het kader van het project Hooligans in Beeld is de politie afgelopen seizoen gestart met het selecteren van de notoire voetbalvandalen per BVO die worden ingevoerd in een landelijke database. Op dit moment, 26 juni 2012, zijn 213 toonaangevende subjecten in de database opgenomen en worden hun achtergronden en profielen in kaart gebracht. Op basis van deze registratie, die continu wordt geactualiseerd, worden de verstoorders uit de anonimiteit gehaald en gericht aangepakt. De aanpak loopt – afhankelijk van de kenmerken en achtergronden van de persoon – van preventie tot repressie, waarbij effectieve strategieën van aanpak landelijk zullen worden gedeeld. In dat kader zijn de eerste Hooligans ingebracht in regionale veiligheidshuizen. Hier werken verschillende organisaties als politie, gemeente, OM, Reclassering, Halt en diverse zorginstellingen samen om individuele gevallen van een een aanpak op maat te voorzien. (Nieuwe) Eenheid

BVO

Aantal HIB

SC Heerenveen

9

Cambuur Leeuwarden

11

FC Groningen

8

BV Veendam

1

FC Emmen

0

FC Zwolle

6

Go Ahead Eagles

9

Heracles Almelo

4

FC Twente

14

AGOVV

0

De Graafschap

1

Vitesse

7

NEC

6

FC Utrecht

8

Almere City FC

0

Noord-Nederland

CIV

44

Oost-Nederland

Midden-Nederland

(Nieuwe) Eenheid

BVO

Aantal HIB

AZ

2

Telstar

0

FC Volendam

0

Ajax

10

ADO Den Haag

12

Feyenoord

10

Sparta Rotterdam

5

Excelsior

0

FC Dordrecht

8

RKC Waalwijk

6

NAC Breda

5

Willem II

5

FC Den Bosch

9

PSV

25

FC Eindhoven

2

Helmond Sport

10

FC Oss

8

VVV-Venlo

0

Roda JC

4

Fortuna Sittard

7

MVV

1

Totaal

213

Noord-West-Holland

Amsterdam

Haaglanden

Rotterdam-Rijnmond

Zeeland-West-Brabant

Oost-Brabant

Limburg

45

CIV


Onderzoek Uitsupporters centraal Naar aanleiding van diverse negatieve signalen van supporters die regelmatig een uitwedstrijd bezoeken van hun club in de Eredivisie of Jupiler League, is het auditteam Voetbal en Veiligheid een onderzoek hiernaar gestart. Bijna drieduizend supporters werkten mee aan het onderzoek. Uit hun ervaringen blijkt onder meer dat: ●●

in de ogen van uitsupporters bij te veel wedstrijden onnodig sprake van beperkende maatregelen is. Supporters geven daarnaast wel te kennen dat er ten behoeve van de veiligheid bij bepaalde wedstrijden beperkende maatregelen noodzakelijk zijn;

●●

zij vaak de dupe zijn van het gedrag van een kleine groep relschoppers. Het gericht aanpakken en uitsluiten van die groep verdient voor hen dan ook de voorkeur;

●●

er in algemene zin veel ongenoegen onder uitsupporters is over de ontvangst door zowel de BVO, in de vorm van stewards en beveiligers, als door de politie. Met name de fouillering, ‘ophoudprocedures’, maar ook het comfort, de zichtlijnen, de catering en de hygiëne van het bezoekersvak en de toiletten kunnen in veel stadions sterk verbeterd worden;

●●

de kaartverkoop rond uitwedstrijden en het veilig kunnen vertrekken uit het stadion hoog worden gewaardeerd.

CIV

46

[bron: Uitsupporters centraal: een onderzoek naar het bezoeken van uitwedstrijden in het betaald voetbal, auditteam Voetbal & Veiligheid, 2011]

Het belang van dit onderzoek is dat naast aanbevelingen aan de BVO’s met betrekking tot goed gastheerschap, we ook meer zicht krijgen op factoren die de gemoedstoestand van uitsupporters beïnvloeden. Uit meerdere onderzoeken blijkt namelijk dat maatregelen, bejegening, procedures en dergelijke die onwelgevallig zijn bij supporters leiden tot gedragsreacties en negatieve attitudes richting de veiligheidsorganisatie. Supporters die ervaren bij voorbaat als ‘hooligan’ te worden behandeld hebben de neiging meer solidair te zijn aan hun harde kern, tot zelfs actieve steunverlening aan eventueel wangedrag1.

1

Zie voor recent artikel: The Hoolifan, International Review for the Sociology of Sport vol. 47 nr. 2, December 2010

Pilot digitaal melden Met de komst van de wet MBVEO kan de burgemeester of Officier van Justitie ook een meldplicht opleggen aan notoire overlastgevers. Zij dienen zich op bepaalde tijdstippen te melden aan de balie van een aangewezen instantie, veelal het politiebureau. Dat brengt enkele praktische bezwaren met zich mee, onder meer dat politiebureaus in de regio maar beperkt open zijn voor publiek en extra administratieve lasten voor politiemedewerkers. Sinds mei 2012 wordt in Twente geëxperimenteerd met een digitale meldzuil. De digitale meldzuil staat in de ontvangstruimte van het politiebureau in Enschede. De meldingsplichtigen melden zich bij deze zuil. Zij gaan voor het apparaat staan en volgen de handelingen op die op het scherm verschijnen. Het apparaat vraagt om verschillende gegevens en maakt een foto voor de gezichtherkenning van de meldingsplichtige. Daarmee wordt de identiteit van de melder vastgesteld. Als een meldingsplichtige zich niet op tijd meldt, gaat er een seintje naar het OM en de politie. Met de meldzuil wordt tot oktober proefgedraaid. Daarna wordt besloten of de zuil ook bij andere korpsen wordt ingevoerd.

Onderzoek naar Match fixing in Nederland Op 5 juni 2012 is door het ministerie van VWS aangekondigd dat zij samen met het ministerie van Veiligheid en Justitie onderzoek gaat doen naar “match fixing” in de sport, onder meer in het betaald voetbal. Match fixing houdt in dat het verloop van sportwedstrijden wordt gemanipuleerd om winst te genereren of sportieve resultaten te beïnvloeden. Momenteel is onbekend of, en zo ja, in welke mate match fixing in Nederland voorkomt en of het huidige instrumentarium voldoet om match fixing te voorkomen, op te sporen en aan te pakken. Eind 2012 zullen de resultaten van dit onderzoek bekend worden.

Nulmeting door het auditteam voetbal en veiligheid Ook in het seizoen 2011 – 2012 heeft het auditteam voetbal en veiligheid zogenaamde nul-metingen uitgevoerd bij diverse Betaald Voetbal Organisaties van Nederland. Doelstelling is om op grond van de bevindingen concreet advies en aanbevelingen te geven over de aanpak van voetbalvandalisme en voetbalgeweld door de lokale veiligheidspartners, bestaande uit gemeente, politie, Openbaar Ministerie en de betaald voetbalorganisatie. Samen met de betrokken partijen wordt de (tussen)balans opgemaakt. Hierbij ligt de focus op de voortgang van de landelijke beleidsprioriteiten op lokaal niveau. Ook wordt in kaart gebracht hoe de veiligheidsorganisatie en de fysieke infrastructuur zijn afgestemd op het profiel van de supporters en op het risiconiveau van de wedstrijden.

47

CIV


Aan het woord: Hans Nering Bögel:

“Ruimte geven en consequent zijn”

CIV

48

Op 22 april 2012 hield politie Haaglanden een bus aan met 46 ADO-supporters die onderweg waren naar de hoogrisicowedstrijd Brugge-Anderlecht. Hans Nering Bögel is één van de twee voetbalcoördinatoren van het korps: “Brugge is een vriendenclub van ADO. Via internet was opgeroepen tot een confrontatie met Anderlechtsupporters. België verzocht ons op te treden en in overleg met Justitie deden we dat op grond van ‘voorbereidingshandelingen plegen voor openlijke geweldpleging’. We hebben de bus direct na vertrek gecontroleerd. Daarin troffen we - los in de bus, dus niet op personen - dealerhoeveelheden verdovende middelen aan, zwaar illegaal vuurwerk en enorm veel sterke drank. We hebben alle inzittenden aangehouden, vervoerd naar Bureau Delft en daar verhoord. Uiteindelijk heeft het helaas geen strafrechtelijke vervolging opgeleverd, maar ons grootste doel hebben we behaald: voorkomen dat ze richting België gingen en we hadden ook direct de hele groep ‘in beeld’.”

Ruimte geven Samen met zijn collega is Nering Bögel chef van de voetbaleenheid, die bestaat uit 30 mensen. “Wij werken volgens het principe van kennen en gekend worden rondom het stadion. Je kunt soms beter vijf man voetbaleenheid tegenover een stel supporters zetten, dan een sectie mobiele eenheid. Wij gaan de dialoog aan en dat werkt de-escalerend. Soms is de ME nodig, maar dat is bij ons de afgelopen jaren niet het geval geweest. Als politie en club blijven we steeds de grenzen aangeven en pakken we het consequent aan als iemand over die grenzen gaat. Daarnaast geven we ruimte. Zo hebben ADO-supporters drie jaar geleden een supportershome gekregen. Burgemeester Van Aartsen zei: ‘Maak er maar wat gezelligs van. Kun je de weelde niet aan, dan draai ik de privileges terug.’ En bij wedstrijden zonder hoog risico mag nu een biertje worden geschonken in het stadion. Een goed contact met de supporters en een goede samenwerking met de club zijn essentieel. We moeten het met elkaar doen.”

Politie-inzet daalt Hij noemt het uit tactisch en veiligheidsoogpunt niet altijd even slim om een tribune op te lopen in je stewardhesje of politie-uniform. “Dan kan een situatie escaleren.” Daarom wordt veel gebruik gemaakt van camerasystemen. “In de rust spreken we iemand er dan bijvoorbeeld op aan.” De politie bekijkt de beelden van de buitenruimtes en de toegangswegen live. ADO-medewerkers doen dat met de beelden van de camera’s in het stadion. “Bij de totstandkoming van het nieuwe stadion is besloten rondom in de omgeving camera’s te plaatsen. Dat scheelt politie-inzet. In vijf jaar tijd is de politie-inzet rond voetbalwedstrijden in Haaglanden met 60% gedaald. Aanzienlijk, maar de ondergrens is wel een keer bereikt.” Hooligans in beeld In Den Haag is het project ‘Hooligans in beeld’ in het Veiligheidshuis ondergebracht. “Een gezamenlijke aanpak waaraan onder andere deelnemen: reclassering, Justitie, verslavingszorg, gemeente en politie. Stroperig om uit te rollen met zoveel partijen, maar nu het loopt, houden we samen de mensen die we volgen in beeld om ze op het rechte pad te brengen. Dat vergt veel inzet, want de dossiers moeten up-to-date blijven. Daarom delen we informatie met elkaar in vertrouwelijke sessies. We voeren de informatie ook in het voetbalvolgsysteem in. Als Haagse hooligans buiten Haaglanden actief zijn, dan kan de politie daar bijvoorbeeld een kenteken noteren. Het dossier is ook de basis voor de beslissing van een burgemeester of iemand een contactverbod, een gebiedsverbod of een meldplicht krijgt opgelegd.” Maatregel sneller opleggen Hij zou het mooi vinden als de ‘voetbalwet’ de mogelijkheid gaat bieden om een maatregel snel op te leggen. “Stel dat we op donderdag informatie krijgen over iemand die iets van plan is in het weekend, dan willen we slagvaardig kunnen optreden. Dat kan niet als we dan eerst een uitgebreid dossier moeten opzetten.”

49

CIV


Euro 2012

Van 8 juni tot 1 juli 2012 werd in Polen en de Oekraïne het Europees Kampioenschap Voetbal gespeeld. Het Nationaal Politie Team (NPT) was aanwezig met 16 politiemensen uit Nederland. Dit zijn politiemensen afkomstig uit diverse regio’s in Nederland waar men ook betrokken is bij de politiemaatregelen rond de betaald voetbal organisatie. Het NPT heeft in het buitenland onder meer als taak te adviseren aan de lokale overheid over het fenomeen Oranje supporter en de te nemen maatregelen.

Ook wordt opgetreden als intermediair tussen supporters en (lokale) overheid. Inmiddels staan de supporters van het Nederlands elftal positief op de kaart in het buitenland en ook dit keer was dat niet anders in de Oekraïne. Het is gebruikelijk CIV

50

dat de Oranje supporters voor de wedstrijd gezamenlijk vanaf de fanzone naar het stadion lopen. In Kharkov is dat ook gedaan tijdens de drie wedstrijden van Nederland. Er hebben zich geen incidenten voorgedaan met de Oranje supporters en de samenwerking met de lokale politie van Kharkov verliep uitstekend. Na de snelle uitschakeling van het Nederlands elftal in de groepsfase kon ook het NPT al weer snel rechtsomkeer maken naar Nederland. Tijdens EK’s en WK’s kennen we in Nederland de zogenaamde Oranje thuissituatie. “De Oranje Thuissituatie is de omstandigheid, dat groepen, individuen of menigten zich, naar aanleiding of als gevolg van internationale voetbalwedstrijden, vaak in toernooiverband van een EK of een WK, als supporters zodanig gedragen in de (semi-) publieke ruimte in Nederland, dat dit verstoringen van de openbare orde, inbreuken op de (verkeers-)veiligheid en strafbare feiten tot gevolg kan hebben. Het kan ook gaan om fans van een ander land of buitenlandse club, die in Nederland verblijven” (Politieacademie, lectoraat Openbare orde en Gevaarbeheersing) In iedere toekomstige politie-eenheid was een Staf Grootschalig en Bijzonder Optreden (SGBO) actief om de veiligheid rondom dit evenement van nationale omvang voor te bereiden en uit te voeren in de maand juni 2012. Ook landelijk was een SGBO ingericht voor eventuele bovenregionale coördinatie. Verder zijn alle burgemeesters medio maart door de minister van Veiligheid en Justitie opgeroepen om de buitenschermen en andere EK-feesten te behandelen als regulier evenementen. Dit omwille van een gestructureerde aanpak waarbij op basis van risico-inschattingen gedegen veiligheidsmaatregelen worden getroffen door betrokken verantwoordelijken voor de publieksveiligheid. De Oranje Thuissituatie kende dit EK weinig noemenswaardige incidenten. Alleen op het beruchte Jonckbloetplein in Den Haag is een paar keer politieoptreden noodzakelijk geweest.

51

CIV


Conclusie Toename geregistreerde incidenten bij het voetbal Afgelopen seizoen vonden bij 702 van de 778 gespeelde wedstrijden in het Nederlands betaald voetbal maar liefst 739 incidenten plaats. Incidenten die qua ernst en omvang variëren van licht hinderlijk gedrag van individuen tot massale, hardnekkige vormen van agressie en geweld. Het aantal voetbalgerelateerde incidenten nam vooral buiten het stadion significant toe met 29% ten opzichte van vorig seizoen. Het aantal aangehouden verdachten is ook beduidend hoger afgelopen seizoen: 908 personen; een stijging van 40% ten opzichte van vorig seizoen. Tegen 670 verdachten is proces-verbaal opgemaakt door politie in het seizoen 2011-2012. Het Openbaar Ministerie heeft tot nu toe 255 van hen gedagvaard. Verder zet de trend zich voort dat relatief weinig voetbalgerelateerde zaken worden geseponeerd (7%) en dat relatief veel dossiers snel worden afgedaan middels een geldboete en/of taakstraf (30%) conform het zogenaamde ‘lik-op-stuk-beleid’. In lijn met dit beleid zien we ook een forse toename van het aantal uitgereikte landelijke stadionverboden; 708 civielrechtelijke stadionverboden en 32 een stadionverbod opgelegd door de CIV

52

rechter. Het aantal lopende landelijke stadionverboden komt dit seizoen uit op 1303.

Politie-inzet gelijk gebleven De stijging van het aantal aanhoudingen is tevens het resultaat van veel opsporingsactiviteiten van politie. Afgelopen seizoen zien we dan ook een verdubbeling van de politie-inzet op deze kerntaak (24.204 uur). De totale inzet van politie gerelateerd aan het Nederlands betaald voetbal was afgelopen seizoen 296.363 uur, min of meer gelijk aan de inzet van vorig seizoen. In de ordehandhavende taak van politie is een afname van 3% gerealiseerd ten opzichte van vorig jaar. Deze afname is voornamelijk gelegen in het minder meereizen van politiediensten naar uitwedstrijden.

Minder wedstrijden een combimaatregel opgelegd Uit de cijfers blijkt dat de risico-classificatie van wedstrijden in het betaald voetbal over de afgelopen seizoenen minder hoog is en dat navenant ook het aantal verplichte combi’s daalt. In het seizoen 2011-2012 was bij 45% van de wedstrijden sprake van een combiregeling tegen 65% in het seizoen 2009-2010. Dit is conform de doelstellingen uit het Kader voor Beleid Voetbal en Veiligheid, maar tegelijkertijd zien we een toename van het aantal incidenten bij het voetbal, en dan met name buiten het stadion. Het is dan ook van belang om in de ombuiging naar normalisatie en om voetbal een feest te maken voor de goedwillende supporters, weldegelijk aandacht te blijven besteden aan flankerend veiligheidsbeleid. Veiligheidsrisico’s blijven tenslotte dynamisch van aard en vereissen waakzaamheid en constante aandacht.

Driekwart first arrested Van de 908 aangehouden verdachten is evenals voorgaande seizoenen rond de driekwart voor het eerst aangehouden bij het voetbal. Vanuit deze constatering dat deze doelgroep bijzonder weinig recidiveert is het belangwekkend dat herhaaldelijke verstoring van de openbare orde een belangrijke voorwaarde is waaronder een gebiedsverbod, groepsverbod en/of meldingsplicht in het kader van de wet MBVEO kan worden opgelegd. In veel gevallen is het dus lastig om aan deze voorwaarde van herhaaldelijkheid te voldoen. Voetbalvandalisme is bij uitstek een vorm van groepscriminaliteit met een hoge mate van individuele anonimiteit waardoor de individuele pakkans relatief klein is. Hierdoor kan het gemakkelijk zo zijn dat supporters wel betrokken zijn geweest bij voetbalgerelateerde overlast en criminaliteit, maar niet in officiële registraties van politie en/of justitie voorkomen. We spreken daarom liever over first-arrested voetbalvandalen.

Opmars van voetbalcriminaliteit Op grond van de cijfers en waarneming constateren we dat het voetbalvandalisme in omvang (aantal daders en aantal delicten) is toegenomen en dat de (gewelds)incidenten die plaatsvinden grimmig en vaak extreem heftig van aard zijn. Overlast, intimidatie en criminaliteit lijken steeds meer in elkaar over te lopen en het is de vraag of we de impact daarvan volledig overzien. Er is daarom meer inzicht en bewustwording nodig van het delictgedrag van deze groepen valse supporters. Het imago van “baldadigheid van wat voetbalvandaaltjes” dient te worden opgewaardeerd naar het kaliber voetbalmisdadigers om zo deze problematiek de status te geven die het verdient. Bewustwording is tenslotte de start voor het maken van keuzes en het nemen van acties. Deze bewustwording geldt zowel voor de bestrijders van voetbalvandalisme (politie, BVO, gemeente, OM, rechtelijke macht) als voor de vandalen zelf. Daarbij gaat het niet alleen om de geharde, regisserende hooligans, maar ook de meelopers, gelegenheidshooligans en de tijdelijke aanwas van beginnende ordeverstoorders dan wel oud-harde kernleden die de kans op geweld “pakken als die zich voordoet” . Zij dienen zich bewust te worden (gemaakt) dat zij deelnemen aan misdaden van middel- tot zware criminaliteit, én de mogelijke consequenties die daaraan vastzitten als je gezien en gepakt wordt. Bovendien baart de inmenginging van zware criminelen in het voetbal ernstige zorg, evenals het vermoeden van het randverschijnsel match fixing.

53

CIV


Aanbevelingen

Focus op voetbalcriminaliteit Om de veiligheid bij het betaald voetbal verder te verhogen en beheersbaar te houden, zijn afgelopen periode al vele aanbevelingen gedaan die verder uitgevoerd dienen te worden. Hiervoor wordt verwezen naar het landelijk actieplan Voetbal en Veiligheid, het rapport Uitsupporters centraal, de doelstellingen uit het Kader voor Beleid – Voetbal en Veiligheid en de recent uitgebrachte rapporten van het auditteam Tussen ratio en intuïtie; een onderzoek naar de ongeregeldheden tijdens en na de wedstrijd FC Utrecht – FC Twente op 4 december 2011 en Relminuten bij het Maasgebouw, een onderzoek naar aanleiding van ongeregeldheden bij het Maasgebouw op 17 september 2011. Voorts worden in de zogenaamde nul-metingen van het auditteam specifieke aandachtspunten en aanbevelingen per BVO gedaan richting de betreffende veiligheidsorganisatie. BVO’s hebben steeds nadrukkelijker de veiligheidsorganisatie in en om het stadion CIV

54

op zich genomen. Met de bijstelling naar de focus op voetbalcriminaliteit zullen vooral politie en justitie de regie moeten nemen. De hierna volgende aanbevelingen zijn dan ook vooral daarop gericht.

Mindset rond “voetbalvandalisme” renoveren De eerste stap zou moeten zijn om de criminele sfeer van voetbalvandalisme meer op de voorgrond te plaatsen. Politiefunctionarissen van voetbaleenheden en voetbalofficieren zijn over het algemeen goed ingevoerd in de activiteiten van voetbalcriminelen die in sterke mate hun invloed doen gelden op het supportersklimaat in het Nederlands betaald voetbal, maar ook daarbuiten. Het onzichtbare dient zichtbaar te worden gemaakt voor het grote publiek. Een aantal jaren terug beveelt het auditteam al aan2 dat het OM het beleid inzake de ernst en aanpak van voetbalvandalisme landelijk onder de aandacht van rechtbanken dient te brengen en daarbij de hantering van een standaardformulering van de strafeis bevordert. Voorts verdient het aanbeveling dat zaken zo veel mogelijk bij ‘vaste’ rechters worden aangebracht.

2 Uit: aanhoudingen, vervolging en bestraffen van hooligans, auditteam mei 2008

Daarnaast is het advies om naar het grote voetbalpubliek te communiceren over onacceptabel supportersgedrag en de consequenties als je gezien of gepakt wordt bij openlijke geweldpleging (in vereniging). De boodschap “je was erbij dus je bent erbij” en de mogelijke pakkans dient hierin duidelijk door te klinken, evenals het gegeven dat schade zo veel als mogelijk op daders zal worden verhaald. De “echte” supporters dienen gestimuleerd te worden om Meld Misdaad Anoniem te bellen of anderszins te helpen de pakkans van relschoppers te vergroten.

Pakkans drastisch verhogen Voetbalvandalisme is groepscriminaliteit bij uitstek. Het gevoel met velen te zijn waardoor de kans klein is om gezien of gepakt te worden, dient drastisch te worden aangepakt. De groepen valse supporters dienen zo veel als mogelijk uit de anonimiteit te worden gehaald. Een sterk middel hierin is het gebruik van camerabeelden. Hoewel beveiligingscamera’s niet meer zijn weg te denken uit het hedendaagse voetbalstadion, zijn de camera’s, systemen en software niet overal van afdoende kwaliteit. Dat is niet alleen een groot gemis voor de herkenning van subjecten, als een van de belangrijkste opsporingsmiddelen bij onderzoek, maar ook in het doorontwikkelen van intelligente camerasystemen. Anno 2012 bestaan er camera’s die zijn uitgerust met 240 megapixels, die bij het flauwste lichtschijnsel al een redelijk kleurenbeeld bieden, die mannen en vrouwen onderscheid en ook nog de leeftijd schat3. Daarbij is in het strafrecht altijd noodzakelijk heel nauwkeurig ieders individuele bijdrage aan strafbare feiten vast te stellen. Juist bij ongeregeldheden met groepen relsupporters is dit erg lastig. Het zou dan ook een enorme steun in de rug zijn wanneer de initiatiefwet van Kamerlid Helder wordt aangenomen waarin groepsaansprakelijkheid met betrekking tot openbare geweldpleging te introduceren in het Wetboek van Strafrecht (artikel 141).

3 Zie onder meer vakblad Beveiliging nr. 4, april 2012

55

CIV


Doorrechercheren op incidenten en verdieping in voetbalintelligence Om nu én in de toekomst van voetbal een feest te maken voor de goedwillende supporters, dient naast de aandacht voor ordehandhaving de focus ook meer te worden gelegd op de versterking van de opsporing en vervolging van ordeverstoorders en een dadergerichte aanpak. Afgelopen seizoen is hierin een eerste duidelijke stap gezet door meer te investeren in het opsporen van voetbalgerelateerde verdachten, en met succes! Om tot blijvende resultaten te komen is het doorrechercheren op voetbalcriminaliteit randvoorwaardelijk. Naar Engels voorbeeld, is het aan te bevelen om vaste ‘intelligence officers’ als vaste kracht toe te voegen aan een voetbaleenheid. De voornaamste activiteit van deze informatierechercheur is het vergaren van allerhande bewijs op subjectniveau. Naast gedegen, goed onderbouwde persoonsdossiers voor bestuurs- en strafrechtelijke vervolging brengt het ons ook belangwekkende informatie rond de personen betrokken bij incidenten – hun rol, profiel, achtergrond, relaties, enzovoorts. Hieruit ontstaat voetbalintelligence die haar doorwerking dient te vinden in de praktijk. Aanvullend hierop wordt tevens sterk aanbevolen om te investeren in strafrechtelijk onderzoek naar geharde criminelen die zich mengen in bepaalde supportersgroepen die fungeren als kweekvijvers voor criminele activiteiten. Al is recherchecapaciteit beperkt en spelen er vaak uiteenlopende vraagstukken op CIV

56

criminaliteitsgebied, het is de uitdaging om een sence of importance hiervoor te creëren zodat deze specifieke daderpopulatie prioriteit krijgt in het politiewerk.

Lijst van gebruikte afkortingen APV

= Algemene Politie Verordening/Plaatselijke Verordening

BVO

= Betaald Voetbal Organisatie

CIV

= Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme

COT

= Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement

DSP

= Dienst Spoorwegpolitie

EK

= Europees Kampioenschap

IOOV

= Inspectie Openbare Orde en Veiligheid

KLPD

= Korps Landelijke Politie Diensten

KNVB

= Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond

ME

= Mobiele Eenheid

OM

= Openbaar Ministerie

NFIP

= National Football Information Point (buitenlandse CIV’s)

NPT

= Nederlands Politieteam

SCO

= Supportersclub Oranje

SR

= Strafrecht

UEFA

= Europese Voetbalbond

(Union Des Associations Européennes de Football)

VNG

= Vereniging Nederlandse Gemeenten

VVS

= Voetbal Volg Systeem

Wet MBVEO = Wet Maatregelen Bestrijding Voetbalvandalisme en

Ernstige Overlast

57

CIV


Contactgegevens Bezoekadres: Kroonstraat 25 3511 RC Utrecht Nederland Postadres: Postbus 8300 3503 RH Utrecht Nederland Telefoon: +31 30-657 72 22 E-mail: [email protected] Internet website: www.civ-voetbal.com

CIV

58

Colofon Redactie: Drs. ing. Werner Leenders - beleidsadviseur CIV Walco Bakker - stafmedewerker CIV Ingmar v/d Mark - stafmedewerker CIV Danny ten Brink - stafmedewerker CIV Interviews: Christine Terwiel (Tekstbureau Chris Teksten) Vormgeving: www.studiosnh.nl Drukwerk: Boereboom grafische bedrijven Fotografie: Diverse Politie korpsen Marnix Schmidt Harro Meijnen (politievakblad Blauw) Ramon Mosterd

Jaaroverzicht seizoen Veiligheid en openbare ordebeheersing rondom het Nederlands betaald voetbal

Recommend Documents