VEILIG ZEKEREN BIJ SPORTKLIMMEN

VEILIG ZEKEREN BIJ SPORTKLIMMEN Ongevallen bij het zekeren Sportklimmen is een relatief veilige vorm van de klimsport. Maar eigenlijk is het opmerkelijk dat het niet vaker mis gaat. Want uit recent onderzoek in Duitse klimhallen blijkt dat de helft van de zekeraars routinematig ernstige fouten maakt tijdens het zekeren. Circa 1 op de 3 mensen gebruikt zijn of haar zekeringsapparaat verkeerd. Tijd dus om in een artikel te focussen op de apparaten waar we mee zekeren en de manier waarop we dat doen. Een extra reden om dit te doen is omdat met steeds dunnere touwen geklommen wordt. De handeling van deze touwen is door waterproof en teflon coatings ook nog eens steeds soepeler geworden. Het is lastig geworden om goed en veilig met dit soort touwen te zekeren. Er is een reële kans dat de zekeraar niet in staat is het touw goed vast te houden bij een onverwachte val in situaties waar nog niet veel wrijving in het systeem is (start van routes, toprope). Halfautomaten1 bieden de zekeraar wel hulp, maar een zekerfout kan evengoed fataal aflopen. Misschien leidt dit artikel er toe dat je kritisch naar je eigen handelen bij het zekeren gaat kijken. Let je altijd voldoende op èn zeker je met het juiste apparaat?

Afbeelding 1: een oplettende zekeraar en een niet te grote touwlus. Zo hoort het! HET ARTIKEL FOCUST OP HET GEBRUIK VAN ZEKERINGSAPPARATEN BIJ SPORTKLIMMEN (ROUTES VAN ÉÉN TOUWLENGTE). VOOR ROUTES VAN MEERDERE TOUWLENGTES GELDEN ANDERE CRITERIA.

De verschillende soorten zekeringsapparaten Pak je de Grigri of de ATC om een voorklimmer mee te zekeren? Of gebruik je de oude en vertrouwde HMS nog steeds? Er zijn tientallen verschillende apparaten om bij sport/rotsklimmen mee te zekeren. En er zijn even zovele meningen over welk apparaat het best functioneert. Er komen elk jaar nieuwe modellen op de markt waarvan beloofd wordt dat ze anders, beter en praktischer zijn dan de bestaande apparaten. Toch zijn alle zekeringsapparaten in te delen in twee categorieën: • dynamische zekeringsapparaten • halfautomaten (semi-automatische apparaten) .

1

Halfautomaat = Grigri, Cinch, Smart, etc. Dynamische zekeringsapparaten = HMS, tuber, acht, etc. Verderop hierover meer.

‘Veilig zekeren bij sportklimmen’ – versie 02-02-2011. Auteur: NKBV, Harald Swen 1

Dynamische zekeringsapparaten Het werkingsprincipe van dynamische zekeringsapparaten is eenvoudig. Het vasthouden van het zekertouw zorgt voor wrijving tussen touw en apparaat en de doorloop van het touw door het apparaat neemt de valenergie op. Dynamische zekeringsapparaten behoren zijn o.a. HMS, acht, tuber en de vele varianten daarop. Een grote val zorgt voor doorloop van het touw in het apparaat, maar in de praktijk houden zekeraars het touw vaak zo goed vast dat eerder de zekeraar omhoog of naar voren wordt getrokken dan dat het touw door het apparaat loopt. Dynamische zekeringsapparaten zijn simpele apparaten, die relatief foolproof en eenvoudig in het gebruik zijn. Het is voor iedereen instinctief duidelijk hoe ze werken: altijd het remtouw vasthouden! Toch maakt een groot deel van de zekeraars fouten door af en toe los te laten bij het geven van touw of door het verslappen van de concentratie. Later hierover meer. Ook is de remkracht van een deel van deze apparaten vaak onvoldoende bij een onverwachte val met hoge valfactor. Met name de acht en tubers zonder V-vormige groeven presteren dan ondermaats. Als je een tuber koopt, let dan op of het apparaat Vvormige groeven en ribbels heeft. Afbeelding 2: De DMM Chicane komt waarschijnlijk in de loop van 2011 op de markt en beloofd een grotere remwerking dan conventionele tubers met V-vormige groef. Doordat het remtouw in een extra bocht wordt gedwongen zou de Chicane beter geschikt zijn voor dunne touwen dan tubers met een V-groef (bron: DMM).

HOE ONTSTAAT WRIJVING IN ZEKERINGSAPPARATEN? - TOUW-OP-TOUW WRIJVING (BIJ EEN HMS) - TOUW-OP-APPARAAT WRIJVING (= TOUW OP METAAL) - INTERNE WRIJVING VAN HET TOUW (VEZELS IN HET TOUW DEFORMEREN BIJ HET IN EEN BOCHT DWINGEN)

Halfautomaten De halfautomatische zekeringsapparaten blokkeren (bijna) zelfstandig het touw bij een plotselinge belasting (val of blokken) en zonder touwdoorloop. Bijna, want de zekeraar moet het touw wel nog met de zekerhand vast houden. Een val zal in theorie abrupt afgeremd worden doordat het apparaat het touw (nagenoeg) zonder touwdoorloop blokkeert. Het mee naar voren bewegen van de zekeraar zal in de praktijk echter voor een redelijk dynamisch opvangen van de klap zorgen. De remhand hoeft bij halfautomaten minder te doen, maar het is nog steeds noodzakelijk om de hand aan het touw te houden om er voor te zorgen dat het apparaat überhaupt in blokkeermodus komt. Daarom moet ook van halfautomaten gesproken worden en niet van volautomaten.

Afbeelding 3: een voorklimmer zekeren bij sportklimmen kan heel goed met een halfautomaat. Blijf wel opletten en het zekertouw vasthouden.

De eerste halfautomaat was de Grigri. De introductie hiervan was bijna 20 jaar geleden. In 2011 komt een vernieuwde (lichter, en geschikt voor dunne touwen) Grigri op de markt. In de afgelopen jaren zijn er veelhalfautomaten op de markt gekomen, waaronder de Trango Chinch, Edelrid Eddy, Mammut Smart, Climbing Technology Click Up, Faders Sum, Tre Sirius en Edelrid Zap-o-Mat. Verder zijn er nog apparaten die ergens tussen de dynamische apparaten en halfautomaten vallen; de Wild Country SRC, Cassin Logic en Salewa Nine. De halfautomaten zijn alleen geschikt voor enkeltouw. Mammut komt echter in 2011 met een versie van de Smart die geschikt zal zijn voor twintouwen en dubbeltouwen.


Afbeeldingen 4-6: Links de Petzl Grigri 2 (nieuw voor 2011), in het midden de Mammut Smart (in 2011 eveneens in versies voor twin of dubbeltouw) en rechts de Climbing Technology Click-Up met bijbehorende karabiner (Bron: site Petzl, site Mammut, site C.T.).

Welke fouten worden gemaakt? De cijfers over het aantal zekeraars dat fouten maakt zijn verontrustend; de klimmer legt z’n leven immers letterlijk in handen van de zekeraar. De reden dat er niet veel vaker ernstige ongevallen gebeuren is dat volkomen onverwachte voorklimvallen maar weinig voorkomen. Vaak vraagt een klimmer om een blok of pakt een setje vast. De zekeraar krijgt daardoor niet direct een terugkoppeling van zijn/haar fout. Op die manier ontstaat de foutieve routine bij het zekeren. In het algemeen worden, ongeacht welk zekeringsapparaat gebruikt wordt, dezelfde fouten gemaakt. Men let onvoldoende op – laat los (!), heeft onvoldoende ervaring, staat op de verkeerde plek bij het zekeren van voorklimmers, geeft te veel slack2 of gebruikt een apparaat dat niet geschikt is voor een dun touw. Ongelukken met zekeren zijn dus in de eerste plaats te wijten aan fouten van de gebruiker. Bij een conventioneel zekeringsapparaat is het evident dat je constant op moet letten en vast moet houden – alleen de remhand en niets anders zorgt voor de veiligheid van de klimmer. Bij halfautomaten beschouwd de zekeraar het apparaat vaak als volledig automatisch en een ongeluk dan snel gebeurd. Het opheffen van de blokkeerfunctie bij het uitgeven van touw bij het voorklimmen is een bekende fout. De blokkeerfunctie wordt dan kortstondig opgeheven en als de klimmer op dat moment plotseling valt en nog dicht bij de grond is kan hij/zij op de grond vallen. Een eveneens veel gemaakte fout is het opentrekken van de hendel van de Grigri bij schrikreacties van de zekeraar. De steeds dunnere en gladdere touwen zorgen er voor dat veel halfautomaten de grens van hun kunnen hebben bereikt. Houdt je je aan alle gebruikshandleiding van het specifieke apparaat, dan is een halfautomaat een goede en veilige oplossing om mee te zekeren. Halfautomaten krijgen daarom soms het label van gevaarlijk apparaat (of ongeschikt voor het zekeren van voorklimmers) opgeplakt. Men heeft dan misschien de foutieve verwachting gehad dat er met dergelijke apparaten geen ongelukken kunnen gebeuren. Maar dat is natuurlijk niet zo, want door bedieningsfouten of verkeerde verwachtingen van de gebruiker zijn die altijd mogelijk. Alleen in zeldzame gevallen ligt het aan het ontwerp van het apparaat zelf (zie artikel DAV). Een ideaal zekeringsapparaat zou natuurlijk ook bij bedieningsfouten niet mogen falen, maar van een dergelijk apparaat kunnen we alleen nog maar dromen. Geen enkel apparaat is foolproof, ook een HMS of tuber niet. Feit is dat een halfautomaat de zekeraar een back-up biedt. Laat de zekeraar onverhoopt een keer los, dan heeft het apparaat het touw nog vast. Iets wat je bij HMS of tuber niet hoeft te proberen. Algemeen gemaakte fouten bij zekeren: onvoldoende ervaring bij zekeren en/of onvoldoende ervaring bij houden van vallen onvoldoende op klimmer letten te dun en glad touw voor gebruikte apparaat onjuist gebruik/onjuiste verwachtingen apparaat te groot gewichtverschil zekeraar/klimmer te veel slack/los touw te ver van de wand staan te snel laten zakken Specifieke fouten bij dynamische zekeringsapparaten foutief overpakken (tijdelijk loslaten)…wat resulteert in helemaal loslaten bij een plotselinge val (a.g.v. verbrande handen, etc) opendraaien HMS door touw langs schroef/twistlock Specifieke fouten bij halfautomaten opheffen blokkeer-mechanisme bij uitgeven van touw te veel open trekken van remhendel bij laten zakken en door schrik deze positie blijven vasthouden

2

Slack: los touw, touwlus bij het zekeren.


-

verkeerd-om inleggen touw geen remhand aan het zekertouw waardoor apparaat bij erg dunne touwen niet blokkeert

Welk apparaat/methode gebruiken? Dynamische zekeringsapparaten De oude vertrouwde HMS-zekering3 voldoet opmerkelijk genoeg nog steeds. De remkracht is gelijkmatig en ruim voldoende, ook bij dunne touwen. Eigenlijk zijn er zo weinig nadelen dat de HMS de meest universele en beste zekermethode is. In klimhallen mag je soms niet met een HMS zekeren. Gebruik je je eigen touw dan is dat natuurlijk geen issue. Let bij HMS-karabiners wel op de sluiting. Een safebiner of Tri-act sluiting is aan te raden boven een schroefsluiting. Veel mensen zullen liever met een ander apparaat zekeren dan met een HMS. Het uitgeven van touw bij een tuber gaat over het algemeen sneller en soepeler dan met een HMS. De tuber met V-vormige remsleuven is voor meer ervaren zekeraars dan ook een goed alternatief voor de HMS. Wel moet bij heel dunne en nieuwe touwen erg goed opgelet worden omdat de remwerking bij grote/harde vallen in dat geval ver onder het aanvaardbare minimum zit! Dit kan leiden tot het verbranden van de remhand en het vervolgens loslaten van het touw. Koop je een tuberachtige, let er dan op dat het een V-vormige groef heeft, anders is de remkracht in sommige situaties onvoldoende. Een abseilacht is tot slot af te raden als zekeringsapparaat. De remwerking is geringer dan van een tuber met V-sleuven en het geven van touw met een stug touw gaat moeizaam. Ook treden vaak kringels op. Voordelen/nadelen dynamische zekeringsapparaten + lichtgewicht en goedkoop + duidelijk in gebruik geen enkele back-up constante oplettendheid vereist en blokkeren kost kracht (lastig bij uitwerken routes) Halfautomaten Het artikel van de DAV beschrijft de voor en nadelen van een achttal apparaten. Niet elk apparaat op de markt is behandeld, daarvoor zijn er te veel op de markt. In tabel 1 staat een korte samenvatting van de conclusies. Voordelen/nadelen half-automaat + bijna 100% fool-proof back-up + blokkeren kost geen kracht complexere bediening maakt dat foute bediening minder snel opvalt zwaarder, duurder voorklimmer touw geven is vaak lastig met dikke en oude touwen waardoor men het apparaat foutief gaat bedienen (het bekende ‘hendel open houden bij de Grigri’) het laten zakken van de klimmer gebeurt bij de meeste apparaten door het naar zich toe trekken van een hendel door de zekeraar. Dit gaat tegen de reflexen (vasthouden=veilig) in en kan tot ongevallen leiden.

Apparaat

Voors en tegens

Petzl Grigri

Moeizaam met dikke touwen. Tried and tested. Werkt (net als veel andere apparaten) tegen de ‘vasthoudt-reflex’ in. Met dikke touwen (net als veel andere apparaten) lastig om snel touw uit te geven. Zie artikel DAV en Alpin-Lehrplan 2A4 voor correcte bediening (Gaswerk-methode). Alleen voor gevorderden. Edelrid Zap-O-Mat Moeizaam met dikke touwen. Ietwat onhandig bij het laten zakken. Alleen voor gevorderden. Trango Cinch Door specifieke constructie van de Cinch bestaat er bij uitgeven van touw de mogelijkheid tot verkeerde bediening waardoor de remwerking geheel wordt opgeheven. Zie artikel DAV voor correcte bediening. Alleen voor experts! Mammut Smart Moeizaam met dikke touwen. Eenvoudig mechanisme en bediening. Lichtgewicht en goedkoop. Werkt niet altijd volledig blokkerend (max 80 kg)! Altijd remhand noodzakelijk. Alleen met HMS karabiner. Moeilijk te doseren bij laten zakken. Door intuïtieve bediening voor iedereen een aanrader. Climbing Technology Moeizaam met dikke touwen. Werkt ook met dunne touwen. Gevaar om touw Click-Up verkeerd om in te leggen is groot. Alleen met de speciale karabiner van CT gebruiken! Door intuïtieve bediening in theorie geschikt voor beginners, maar door specifieke karabiner/mogelijk verkeerd-om gebruik alleen voor gevorderden. Salewa Nine Moeizaam met dikke touwen. Erg veel mogelijkheden om touw foutief in apparaat te

3

Houdt bij Duitstalige artikelen in het achterhoofd dat men daar bij het zekeren met de HMS de remhand boven de karabiner houdt. Bij andere zekeringsapparaten wordt daar vaak aan gerefereerd. 4

Het boek ‘Alpin-Lehrplan 2A: Klettern Sicherung, Ausrustung’ uit 2010 bevat een up-to-date overzicht van klimmaterialen, moderne inzichten m.b.t. zekertechnieken en een overzicht van veelgemaakte fouten. Een nuttig naslagwerk dat bij iedere klimmer met bovenmatige interesse in veiligheid in de kast zou moeten staan.


leggen. Remt niet goed. Alleen voor experts. Moeizaam met dikke touwen. Lastig in het gebruik, mogelijkheid tot ontstaan van situatie waarbij apparaat niet blokkeert. Alleen voor experts. Edelrid Eddy Slecht met dikke touwen. Zwaar. Goede paniek-functie: stopt ook bij vast blijven houden van hendel. Lastig om touw te geven, en eigenlijk alleen voor toprope geschikt. Ideaal voor beginners in toprope door paniek-functie. Tabel 1: voor- en nadelen halfautomatische zekeringsapparaten (bron: artikel DAV en eigen ervaring). Faders Sum

Welk apparaat gebruiken bij het zekeren van een voorklimmer? Beide soorten zekeringsapparaten zijn prima geschikt om voorklimmers in sportklimroutes te zekeren. Bij halfautomaten moet de zekeraar wel de ruimte hebben om bij een val naar voren mee te lopen. Bij routes die op eigen tussenzekeringen geklommen moeten worden (trad/adventure klimmen) is een dynamisch zekeringsapparaat noodzakelijk. Welk apparaat gebruiken bij het zekeren door kinderen of bij groot gewichtsverschil Het zekeren door kinderen van een veel zwaardere volwassene is gevaarlijk. De handkracht is onvoldoende om een onverwachte of grote val te houden. Wanneer met een halfautomaat gezekerd wordt kan het gebeuren dat een kind de complexiteit van het apparaat onvoldoende door heeft. Verkeerd gebruik van het apparaat bij schrikken (opentrekken hendel) is dan al snel mogelijk. Voor 2 volwassenen met groot onderling gewichtsverschil geldt dat een halfautomaat waarschijnlijk de beste optie is. Welk apparaat gebruiken bij zekeren door beginners Enerzijds zijn dynamische apparaten door hun intuïtieve bediening (vasthouden, anders valt je klimmer naar beneden) aan te raden boven complexere halfautomaten. Aan de andere kant bieden nieuwe halfautomaten als de Mammut Smart veel extra veiligheid. Over het algemeen geldt; hoe complexer de bediening en hoe meer verborgen fouten mogelijk zijn, hoe minder geschikt voor beginners. In Duitsland en Oostenrijk (Bergundsteigen 4/2010) wordt inmiddels de leermening gehanteerd dat beginners het best af zijn met een halfautomaat. Een halfautomaat als de Edelrid Eddy is bij het instructie geven aan groepen beginners in toprope een goede optie (door de paniek-functie die het touw blokkeert als de hendel te ver open wordt getrokken). Touwdiameter De steeds dunnere en gladdere touwen stellen aan zowel zekeraar als aan zekeringsapparaat steeds hogere eisen. We hebben het punt inmiddels al bereikt waarbij niet ieder zekeringsapparaat met elk touw om kan gaan. Beginners en mensen met weinig handkracht zouden niet met te dunne touwen moeten zekeren. Ook hier is het moeilijk om exacte cijfers te noemen, een pluizig 9,5 mm touw zal in de handen van een beginner waarschijnlijk veiliger zijn dan een nieuw en glad 10,0 mm touw. Het gebruik van heel dunne touwen in toprope-situaties is af te raden. Doordat het touw slechts door een enkel punt loopt en weinig wrijving heeft is het moeilijk een plotselinge harde val te houden. Hetzelfde geldt voor voorklimmen bij de eerste paar haken van de route. Wees alert in dit soort situaties.

Concluderend Het ideale zekeringsapparaat voor een sportklimmer is een volledige automaat die geen enkele ruimte voor fouten toelaat. Tot op heden is het echter niet mogelijk geweest de eisen daarvoor in een klein, handzaam en goedkoop apparaat te verenigen. Gezien de verschillende en elkaar tegensprekende eisen die we aan een zekeringsapparaat stellen is het onwaarschijnlijk dat er ooit een volledig 100% fool-proof apparaat komt. Maar klaarblijkelijk weten we ons als klimmer (afgezien van de gemaakte fouten) prima te redden met de huidige halfautomaten of dynamische zekeringsapparaten. Mits we beseffen wat de beperkingen en gebreken zijn van de apparaten en methoden die we gebruiken. Het is moeilijk te zeggen wat het beste zekeringsapparaat is. Veel hangt van de ervaring van de zekeraar, de persoonlijke voorkeur en de diameter van het touw af. Van de dynamische zekeringsapparaten zijn de HMS en de tuber (alleen tubers met extra remfunctie door V-vormige groef!) waarschijnlijk het meest veelzijdig. Ze hebben een duidelijke werking, zijn licht en goedkoop en bieden bijna altijd voldoende remkracht. De HMS is in verband met de goede remwerking (ook bij dunne touwen) en de eenvoudige functie voor beginners heel geschikt. Tubers zijn door de iets minder goede remwerking voor meer ervaren klimmers geschikt. De nieuwe ontwikkelingen bij tubers zoals de DMM Chicane zullen er wellicht toe leiden dat de problemen met onvoldoende remkracht binnenkort tot het verleden gaan behoren. Bij de halfautomaten is de oude vertrouwde Grigri nog steeds een aanrader voor de gevorderde klimmer. De nieuwe versie die in 2011 zal verschijnen lost het probleem van de oude Grigri met dunne touwen op. De eerste reviews zijn lovend, al lijkt het apparaat niet zo goed met touwen dikker dan 10 mm overweg te kunnen. De nieuwkomers Mammut Smart en Click-Up van CT zijn veelbelovend, met name omdat hun bediening intuïtief is. De Edelrid Eddy is voor situaties waar met groepen beginners in toprope wordt geklommen waarschijnlijk de beste optie.


Afbeeldingen 6 en 7: De Petzl Universo (links) is een voorbeeld van een nieuw zekeringsapparaat waarbij de tuber met een plastic clip aan de karabiner is bevestigd. Een dwarsbelasting van de karabiner tijdens het zekeren wordt vermeden. Rechts de Black Diamond Gridlock die er voor zorgt dat een dwarsbelasting wordt vermeden: de karabiner blijft op z’n plek in de zekerlus van de gordel. Bron: Grimper.com en eigen archief. Welk apparaat je ook gebruikt; blijf er van doordrongen dat klimmen een risicosport is, hoe leuk en makkelijk het er in de hal of buiten bij het sportklimmen ook uitziet. Er is altijd een reëel risico dat er een fatale fout gemaakt wordt. Controleer elkaar daarom voor het klimmen en zorg voor een heldere communicatie. Controleer niet alleen oppervlakkig, maar vraag ook bewust aan elkaar of alles begrepen is. Knopen en het zekeringsapparaat kun je ook fysiek checken: vastpakken en controleren. De afgelopen jaren hebben er een aantal ernstige ongelukken in Nederlandse klimhallen plaatsgevonden die duidelijk hebben gemaakt hoe snel een zekeraar in een moment van onoplettendheid een fout kan maken. Bij deze ongevallen was echter niet een verkeerde bediening van het zekeringsapparaat de oorzaak, maar het losmaken van het zekeringsapparaat voordat de klimmer beneden was. Een dergelijke fout zou je kunnen voorkomen door met je klimpartner af te spreken om pas los te maken als hij /zij beneden op de grond je een seintje geeft. Zo'n routine zou wellicht een aantal ernstige ongevallen hebben kunnen voorkomen. Tot slot: naast meer oplettendheid bij het zekeren kunnen veel fouten worden vermeden door elkaar te controleren voor het klimmen. Hoe? Check? Check! De zekeraar controleert de knoop en het inbindpunt aan de gordel van de klimmer. De klimmer controleert of de zekeraar het touw op de juiste manier in het zekeringsapparaat heeft gelegd en of het op de juiste manier aan de gordel is bevestigd/vastgemaakt. Als de zekeraar zich vervolgens bewust is van de risico’s van dun touw, extra goed oplet bij het zekeren van de eerste paar haken en vervolgens de rest van de route zijn/haar aandacht er ook bij houdt, dan kan er nog maar weinig misgaan en is sportklimmen inderdaad een relatief veilige sport. En als laatste specifiek voor je zekerapparaat: lees de handleiding van de fabrikant (diameter touw, (on)mogelijkheden van het gebruik) en vervang het apparaat als er slijtage op is getreden.

Literatuur • Als basis voor dit artikel is een onderzoek van de DAV5 Sicherheitsforschung gebruikt. Van de in het artikel behandelde zekeringsapparaten zijn ook filmpjes gemaakt waarin wordt uitgelegd wat de beste bediening van o.a. HMS, tuber en Grigri is. Lees meer in: Richtig Sichern, deel 1 en deel 2, DAV Panorama 3/2010 en 4/2010, Chris Semmel en Flo Hellberg. De bijbehorende video's zijn te vinden op: http://www.alpenverein.de/template_loader.php?tplpage_id=553 • Alpin-Lehrplan 2A: Klettern Sicherung, Ausrustung. Chris Semmel, 2010, BLV Buchverlag, ISBN 978-38354-0255-3. • Berg und Steigen, 2-2010: 'Vorwort', 'Kommentar' en 'Im gespräch mit Chris Semmel' en ‘Aus Fehlern lernen, aber wie…?’. Voor NKBV-kader is een collectief abonnement op Berg und Steigen afgesloten. Inloggegevens zijn te vinden op bergsport.teletop.nl. • NKBV, Hoogtelijn 2-2007 en 4-2007: Zekeringsapparaten, deel 1 en deel 2. Auteur Karin Blok. Veel info over de werking van de verschillende soorten zekeringsapparaten • Bolt Products: http://www.bolt-products.com/Glue-inBoltDesign.htm • Gri gri - unmasking the myths: http://www.thebmc.co.uk/Feature.aspx?id=1547 • Petzl, handleiding Grigri: http://www.petzl.com/files/all/technicalnotice/Sport/D14_GRIGRI_D145110B_D145100A.pdf

5

De Sicherheitsforschung van de Deutscher Alpenverein (DAV) is een toonaangevende instantie op het gebied van normontwikkeling in de klim- en bergsport.


• •

Klettern, artikel over zekermethoden: http://www.klettern.de/service/sicherheit/sicherungsgeraetemethoden.215915.5.htm Klettern, artikel over nieuwe zekeringsapparaten: http://www.klettern.de/test/equipment/sicherungsgeraete.408124.5.htm

Disclaimer: Bij alle technieken/methoden/materialen zijn scenario’s te bedenken waarbij alsnog fouten gemaakt kunnen worden. 100% veiligheid is een illusie. Constante controle en een gezonde dosis wantrouwen zijn essentieel om veilig te kunnen klimmen. Ook dient een klimmer zijn/haar kennis van nieuwe technieken, methoden en veelgemaakte fouten door middel van zelfstudie op peil te houden. Dit artikel is gebaseerd op kennis die bij de auteur beschikbaar was op de datum van publicatie en verwoord de mening van de auteur en/of de auteurs van de gebruikte c.q. genoemde bronnen. Het artikel is niet bedoeld als ‘officiële NKBV-mening/lesmethode/standpunt’. Gebruik van aanbevelingen en handelingen genoemd in dit artikel geschied op eigen risico.


VEILIG ZEKEREN BIJ SPORTKLIMMEN

Recommend Documents