VEILIG. Het had allemaal anders kunnen aflopen

Uitgave van Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden, in het kader van risicocommunicatie

Nummer 2 april 2013

VEILIG

foto: Adrian Sommeling

Het had allemaal anders kunnen aflopen... Marloe is moeder van Robin (8) en Marc (10) en woont met haar vriend in de stad. Ze gaan er graag in het weekend op uit. Wandelen op de Veluwe of met een boot het water op. Voor de weekenden en vakanties hebben ze een seizoenplaats op een camping aan de Rijn. Marloe werkt 20 uur als ­administratief medewerkster bij de gemeente. De wijk waar ze woont is een vrolijke buurt met een gevarieerd aanbod van woningen en bewoners. Vorige week viel na een vreselijke klap de stroom uit. In de hele wijk was het pikdonker. Verderop zag ze een enorm vuur, waarschijnlijk veroorzaakt door de klap. Omdat Marloe NL-Alert ontvangt op haar mobiele

t­elefoon wist ze direct wat er aan de hand was: een traumahelikopter was tegen de hoogspanningsmast gevlogen. Het was al negen uur, bijna donker en b ­ uiten scheen de volle maan.

Wat nu? - Marloe zoekt naar de waxinelichtjes of kaarsen - Is er een aansteker of lucifers? Heeft ze nog een ­zaklamp met batterijen? - De vaste telefoon doet het ook niet meer! - Als het lang duurt moet ze misschien weggaan naar familie of vrienden, maar wat zal ze dan meenemen? - Waar vindt ze de juiste informatie met de beperkte middelen?

Veilig gevoel is een uitgave van Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden en haar zestien ­gemeenten. Wij komen direct in actie als er onverhoopt een calamiteit is, maar wij doen ook veel om risico’s te verkleinen. Ben je zelf voorbereid? In de eerste minuten na een incident moet je vaak zelf handelen. De krant Veilig Gevoel geeft veel informatie om je nog veiliger te voelen in je eigen woon- en leefomgeving, kijk ook op www.vggm.nl/risico.

Marloe ziet buiten veel mensen en gaat poolshoogte nemen. Ze hoort van de hulpverleners dat ze voorlopig het beste binnen kan blijven. Ze pakt haar tablet en zoekt nieuwssites of daar meer bekend is. Ze wordt doorverwezen naar de site van de gemeente. Ze ziet dat de stroomuitval nog wel enige tijd zal duren. Hoe is het met de buren? Die zullen toch niet bang zijn in het donker? En hebben ze wel eten in huis of kaarsen voor een beetje licht? Marloe besluit om even te gaan kijken. Gelukkig raakt Marloe niet paniek. Ze zal straks met de kinderen een boterham eten bij kaarslicht. Het had allemaal heel anders kunnen aflopen als de helikopter...

P2

VeILig

gevoel april 2013

Goede afweer houdt infecties op afstand

Reacties in de media (augustus 2012)

De plas Zeumeren waar in de zomer veel wordt gezwommen

H1N1-virus, beter bekend als de Mexicaanse griep veroorzaakte in 2009 een pandamie. Veel mensen lieten zich, na een oproep van de overheid, vaccineren om deze griep niet te krijgen. Dokter Toos Waegemaekers is al jaren verbonden aan VGGM en deskundige op het gebied van infectieziektes: “Een pandamie komt niet vaak voor, want daarvoor moet de infectie wereldwijd zijn. Ook het Sars-virus veroorzaakte in 2003 een pandamie.” Je spreekt over een epidemie als twee weken achter elkaar meer dan 50 op de 100.000 mensen met ­dezelfde klachten zich melden in ons eigen land. Dat kan een uitbraak zijn van een ziekteverwekkende ­bacterie of van een virus of parasiet. “In deze kamer zijn miljoenen bacteriën”, vertelt Waegemaekers beeldend, “Daar zijn goede en slechte bij. En sommigen veroorzaken een infectie. Kinderen, ouderen en ­zwangere vrouwen zijn het meeste vatbaar voor een ­infectie, omdat hun afweer niet optimaal is.” Bekende zeer besmettelijke ziektes zijn bof en kinkhoest, maar ook de legionella-bacterie of het ­

noro-­virus kunnen mensen besmetten, waardoor zij ziek kunnen worden. Afgelopen zomer was er nog sprake van een uitbraak van het noro-virus in zwemwater in Barneveld. “Het noro-virus kan maag- en darmklachten geven. Wij konden na een melding al snel vaststellen dat een deel van de plas in Zeumeren besmet was. Dat was dus de bron.” Waegemaekers legt uit dat je eigen lichaam het vaak wint van alle virussen en bacteriën die je oploopt. “Maar soms is je eigen afweer niet sterk genoeg en word je toch ziek. Een bacteriële ziekte kunnen we behandelen met antibiotica, een parasiet is ook te ­bestrijden, maar bij een virus moet je uitzieken.” Om verspreiding van infectieziekten te voorkomen probeert de GGD zo snel mogelijk de bron van de ­infectie op te sporen en contacten te beschermen, zodat de infectie zich niet verder kan verspreiden. Waegemaekers kan uren vertellen over infectieziekten. Ze geeft nog even een tip mee: “In deze tijd gaan we weer met z’n allen naar buiten en loop je kans op een tekenbeet. Controleer je lichaam op teken en ­verwijder ze binnen 24 uur. Dan is de kans minimaal dat je de ziekte van Lyme oploopt.”

De gezondheidsklachten van tientallen zwemmers in recreatieplas Zeumeren in Voort­ huizen zijn veroorzaakt door het Norovirus.(...) ,,Het virus is zeer besmettelijk en wordt overgedragen via voedsel, besmet water (door menselijke ontlasting) en via direct menselijk contact’’, licht de provincie toe. (...) “Uit het onderzoek bij Zeumeren blijkt dat de mensen met gezondheidsklachten hebben gezwommen in een bepaald deel van de recreatieplas. Waarschijnlijk heeft een bezoeker die het virus had tijdens het warme weekend van zaterdag 18 en zondag 19 augustus een groot aantal andere bezoekers besmet via ontlasting in het zwemwater.’’ (Barneveldse Krant 31 augustus 2012)

Ik ben zondag ook wezen zwemmen, met als resultaat dochtertje dinsdag woensdag ziek en ­ mijn vrouw vrijdag. Vraag me af of het alleen door die drollen komt. Hoe dom kun je zijn om een advies in de wind te slaan. Wij zijn zaterdag en zondag geweest en ­degene die in het water zijn geweest zijn allemaal ziek geworden. Ook wij hebben hier afgelopen zondag heerlijk ­gezwommen. Wat wel opviel is dat ik twee drollen langs de kant heb opgeruimd. Een derde drol dreef voorbij tijdens het zwemmen. Ook wij zijn allemaal zondag geweest, maar ik kreeg het gisteren pas en me man vanochtend. Ook de kids zijn ziek, hopen dat het snel overgaat!

Wat kun je doen:

Mijn kids zijn met hun vader meerdere keren naar Zeumeren geweest. Ik niet. Oudste zoon werd maandag ziek, overgeven en diarree. De jongste volgde dinsdagnacht en ik en papa afgelopen nacht.

- goede toilethygiëne (altijd handen wassen na gebruik van het toilet) - goede hoesthygiëne (hoest in een papieren zakdoek of op de mouw van je kleding) - hygiëne bij voedselbereiding (rauw vlees niet lang buiten de koelkast bv bij barbecueën, dan krijgen ­ziekteverwerkers de kans om te groeien) - als je op reis gaat, informeer bij de GGD of je in een land bepaalde vaccinaties of antimalaria nodig hebt - gebruik condooms om seksueel overdraagbare ziektes tegen te gaan - controleer je lichaam op tekenbeten als je buiten bent geweest

Heel apart, honden worden vrijwel overal ­geweerd, terwijl zij zeker nooit in water poepen, kinderen zijn blijkbaar een ander geval, zij mogen in ieder zwemwater plassen en poepen en zo anderen ziek maken. Taakje opvoeding voor de ouders ­misschien?

Wat doet de overheid:

Reacties op websites na berichten in de media

http://www.vggm.nl/ggd/infectieziekten_en_hygiene

VeILig

gevoel april 2013

P3

Het leven is niet zonder risico, wees voorbereid Overal liggen risico’s op de loer en daar heb je niet altijd invloed op. Neem overstromingen van de rivieren of natuurbranden. Elektriciteit die uitvalt of een LPG tankstation waar iets misgaat. De overheid probeert risico’s te ­verkleinen. Zo stelt ze veiligheidseisen aan bedrijven en aan het vervoer van gevaarlijke stoffen. Bij droogte wordt op de Veluwe extra gepatrouilleerd om een natuurbrand te voorkomen. Maar ben je zelf ook voorbereid? In de eerste minuten na een incident kun en moet je zelf handelen, kijk op www.vggm.nl/risico. Waar mensen wonen en werken, kan plotseling iets gebeuren waardoor de ­dagelijkse gang van zaken ontregeld raakt. Dan spreek je over een crisis. Dat kan een onbeheersbare natuurbrand zijn of een langdurige uitval van elektriciteit.

Voor elke noodsituatie geldt: - Blijf zo rustig mogelijk en denk na voor je handelt. - Waarschuw en informeer mensen in je omgeving. - Als je gewond bent of in acuut gevaar verkeert, alarmeer dan de hulpdiensten of probeer anderen om hulp te vragen. - Ben je zelf niet gewond, help anderen waar mogelijk. Bij een crisis of ramp kan NL-Alert (via mobiele telefoon krijg je direct informatie van een noodsituatie) worden ingezet, de sirene kan worden ingezet, de gemeente kan de rampenzender Omroep Gelderland gebruiken en www.crisis.nl. Via deze kanalen wordt zo snel mogelijk informatie gegeven. Kijk voor meer informatie en welke ­risico’s er zijn in je omgeving op www.nederlandveilig.nl en/of www.risicokaart.nl.

Betrouwbare, veilige en duurzame energievoorziening Netbeheer Nederland is de brancheorganisatie van alle elektriciteit- en ­gasnetbedrijven en zet zich in voor betrouwbare, veilige, duurzame en betaalbare energievoorzieningen voor de gebruikers. De netbeheerders, zoals in onze regio Liander, hebben twee hoofdtaken: zij beheren de fysieke netinfrastructuur en zij faciliteren het functioneren van de markt. Dat betekent dat ze verantwoordelijk zijn voor de leidingen die gas en elektra transporteren. Daar is iedereen heel tevreden mee. Tot het moment dat het licht uitvalt of de ­verwarming hapert. Dan weet iedereen zich ineens te herinneren dat het wel heel vaak gebeurt en dat graafwerkzaamheden meestal de oorzaak zijn. Uit cijfers van Netbeheer Nederland blijkt dat we een heel betrouwbaar en veilig netwerk van leidingen hebben. In 2011 zijn 20.857 storingen in elektriciteitsnetten geweest, hiervan waren 19.294 onderbrekingen. Gemiddeld zaten deze aan­ sluitingen 69 minuten zonder stroom. Wat het gas betreft, meldt Netbeheer Nederland over het jaar 2011 dat er 44.715 gasstoringen zijn geregistreerd. Daadwerkelijk zijn 29.674 gasonderbrekingen geweest. In totaal waren wel meer klanten getroffen namelijk 38.655. De ­ gemiddelde duur van de gasonderbreking was ruim 2 uur en 11 minuten. ­ In sommige gevallen leidt de storing van gas tot een gevaarlijke situatie. In deze situaties geldt dat met een uur (1 uur en 6 minuten) alles weer onder controle is. Uit deze rapportage blijkt dat graafwerkzaamheden vaak de boosdoener is. Bij werkzaamheden in de grond wordt weleens een leiding geraakt. Daarover zijn hele discussies en wijzen betrokkenen met een beschuldigend vingertje naar elkaar; de kaart waarop de leidingen staan aangegeven is niet goed of jij leest de kaart niet goed. Als burger heb je daar geen boodschap aan; je wilt dat gas en licht het ­gewoon doen.

In december 2007 was een grote stroomstoring in de Gelderse Bommelerwaard en Tielerwaard veroorzaakt door een Apache helikopter, die tijdens een training de hoogspanningskabels raakte en beschadigde. 50.000 ­huishoudens zaten zonder stroom. Twee dagen later was er provisorisch weer stroom. Dit was uitzonderlijke storing die velen zich nog kunnen ­herinneren.

Citaten uit het evaluatierapport: Stroomuitval in de Bommeler- en Tielerwaard (december 2007)

“Wij hebben de hele dag door de s­ traten van Den Bosch geslenterd, o ­ pgewarmd in winkels en uren koffie­gedronken bij de V&D. Zo kwamen we de tijd wel door.”

“Kind, ik heb de oorlog meegemaakt en daar gebeurden echt wel ergere dingen dan een stroomstoring, dus ik ben wel wat gewend.”

“Ik zat er niet zo mee hoor, ik had nu ten minste eindelijk eens tijd om mijn kerstkaarten te schrijven.”

“Toen ik doorhad dat het lang zou ­duren, ben ik maar lekker vroeg naar bed g ­ egaan.”

Gasleiding is kapot gestoten bij werkzaamheden

Wat doe ik bij een stroomstoring of wat moet ik doen als er geen gas uit de leiding komt? Voor meer informatie www.liander.nl of www.nederlandveilig.nl of scan de QR-code met je smartphone.

P4

VeILig

gevoel april 2013

foto’s: Frank ten Voorde

Wat overbleef was het campingtafeltje Aan de hand van foto’s op zijn nieuwe iPad aan de keukentafel in Zevenaar vertellen Frank en Bernadet ten Voorde over hun ervaring met de grote bosbrand op 22 juli 2012 in Spanje. “Je kunt je niet voorstellen hoe groot die brand is als je het niet hebt gezien”, vertelt Frank met de nadruk op groot. Hij laat de foto’s zien die hij met zijn iPhone maakte, want die had hij bij zich toen ze de ochtend van de brand naar het strand gingen. Omdat het hard waaide besloot de familie rust aan zee te zoeken. De wind was al een paar weken heftig, windkracht 5 tot 6. De camping in Capmany ligt aan de voet van de Pyreneeën, 40 kilometer van zee. Op het strand zagen ze een brand, die alsmaar groter werd. Ze konden niet inschatten waar de brand ­precies was, maar maakten zich geen zorgen. Op de

terugreis was het erg druk op de wegen en de familie besloot eerst een hapje te eten, want misschien kon het lang duren voor de camping in zicht was. “We werden 5 kilometer voor de camping tegen­ gehouden en moesten snel schakelen want de kinderen moesten naar bed, het was half negen,” vertelt Frank.” De informatiestroom was slecht. We wisten wel, het is foute boel. We hebben een hotel gezocht in het dorp. We waren niet in paniek.” Een paar dagen daarvoor had Bernadet nog een ­barbecue geroken. “Als het fout gaat, gaat het goed fout”, zei ze tegen Frank. De grond was kurkdroog ­bezaaid met wat naalden en droge blaadjes van de kurkeiken, de wind woei flink. Op de camping was barbecueën verboden net zoals open vuur. Voor de veiligheid waren overal waterpunten geslagen.

Wat kunt u zelf doen? - Parkeer je auto (hete uitlaat) niet in droog gras. - Veroorzaak niet per ongeluk een natuurbrand: gooi sigaretten en glas in een prullenbak of neem het mee. - Wees alert op verdachte situaties en meldt die (112) bij de hulpdiensten, maak eventueel een foto of filmpje met kenmerken. - Maak geen open vuur (BBQ of vuurkorf) in een periode met een verhoogde kans op natuurbrand. Doof open vuur goed. Kolen van de BBQ blijven lang nagloeien. - Houd je aan de regels en ga niet van wegen en paden af. Neem eventueel een kaart met routes (gps) mee als je op stap gaat, zodat je je beter kunt oriënteren.

Wat als er brand is? - Wacht hulp niet af, vlucht zo snel mogelijk ver weg en neem anderen mee naar een veilige plek zoals de openbare weg. - Loop daarbij niet voor de brand uit, maar haaks op de brand. Zo is de kans het kleinst dat de brand je inhaalt. - Wees extra alert met heide en dennenbos. Hier is de kans op een snel uitbreidende brand groter dan in een loofbos. - Bel 112 om de locatie van de brand door te geven. Let hierbij op herkenningspunten als borden, n ­ ummers op banken of een anwb paddenstoel. Meer informatie op www.natuurbrandgevaar.nl

De volgende dag ging de familie via een omweg naar de camping. “Een compleet afgefikt gebied, alles was weg, daar word je stil van.” Bernadet vult aan: “Het was ook stil, letterlijk, je hoorde geen vogel, ­helemaal niks.” Op de plaats waar hun tenten stonden was alles verwoest door de brand. Het enige dat ze nog aantroffen was het campingtafeltje. Frank heeft zijn eigen ­theorie: “De harde wind, de krukdroge grond waar weinig brandstof op lag, heeft het tafeltje met aluminiumpoten gespaard. Het vuur verplaatste zich zo snel!” Ze zagen ook een goede hangmat, waar het vuur onderdoor was gegaan. De lage begroeiing was totaal verwoest. De familie vond het opmerkelijk dat grote bomen gespaard zijn gebleven. Achteraf bleek dat de brand zich razendsnel verplaatst had, binnen twee uur was hij zes kilometer verderop.

We zijn de spullen kwijt, maar wij zijn er nog “De communicatie was slecht, maar wij waren veilig”, vertellen Bernadet en Frank. Ze zijn nuchter: “We zijn de spullen kwijt, maar wij zijn er nog. Er zijn ergere dingen. De campingeigenaar heeft het veel zwaarder. Hij wilde de boel verkopen en van zijn oude dag gaan genieten, maar hij moet nu verder. We gaan dit jaar wel even langs om te kijken hoe het gaat.” In hun badkleding en een T-shirt, met geld en een creditkaart op zak zijn ze direct richting huis gereden, zonder paspoort, want ze wilden niet nog dagen in Spanje blijven. Honderduit praten ze aan de hand van de foto’s over wat er gebeurde, maar het is “geen drama”. Wel herhalen ze een paar keer dat ze absoluut niet begrijpen dat mensen perse door het gebied willen en boos zijn op de politie en brandweer als ze moeten omrijden. “Onbegrijpelijk”, zegt Bernadet, “dat mensen de ­hulpverleners niet gewoon hun werk laten doen.” Uit onderzoek bleek dat het een sigarettenpeuk was, die deze natuurbrand heeft veroorzaakt.

VeILig

gevoel april 2013

P5

Hoog water jaarlijks terugkerend risico

De kade in Doesburg bij hoog water

Zoals meteoroloog Reinier van den Berg in deze krant zegt moeten we zeer sterk rekening houden met de stijging van de zeespiegel en dus een overvloed aan water. “Door de ­opwarming van de aarde is het niet onmogelijk dat de zeespiegel deze eeuw met een meter of zelfs nog meer stijgt. Dat betekent bovendien dat rivieren verder landinwaarts uitmonden. Ook voor ons land kan dat grote gevolgen hebben in de toekomst”, aldus de meteoroloog.

Belangrijke nummers Alarmnummer: 112

Ambulance / brandweer / politie

Dit klinkt angstaanjagend, maar in ons land is een grote kennis aan hoe om te gaan met water. Watermanagement is de laatste jaren een bekend begrip in Nederland en daarbuiten. Want is het niet onze toekomstige koning Willem Alexander die zich heeft toegelegd op de huishouding van water. Een betere ambassadeur kan Rijkswaterstaat en de Waterschappen niet wensen. Hogescholen en universiteiten onderwijzen in Watermanagement.

Geen alarm wel hulp: 0900 - 88 44

Politie (24 uur per dag)

0800 - 70 00

Toch is een grondige studie niet nodig om te weten wat je thuis kunt doen als het water stijgt. Het grote voordeel van een dergelijke calamiteit met enorme gevolgen, is dat je het ziet aankomen. De sneeuw op de gletsjers in Zwitserland en Oostenrijk smelt in het voorjaar. Als er veel sneeuw is gevallen, komt er ook veel water via de Rijn naar ons land. De Maas komt vanuit Frankrijk en brengt regenwater onze kant op. Al dat water stroomt via ons land naar zee, omdat wij in een soort delta wonen en een deel van het land onder de zeespiegel ligt. Al eeuwen zijn we in ­Nederland gewend dat water in toom te houden en gestructureerd af te voeren. We zijn daar goed in. De dijken worden telkens aangepast, verstevigd en verhoogd. Onlangs verscheen echter weer een rapport waaruit blijkt dat nog niet elke dijk op de goede hoogte is gebracht om het water in bedwang te houden. Een dergelijk rapport wordt met de grootste zorgvuldigheid bestudeerd, want overheid en deskundigen willen ons land beschermen tegen het water.

0800 - 84 46 000 (tijdens kantooruren)

GGD Gelderland Midden/Brandweer Gelderland-Midden

088 - 355 56 00

Informatie- en afsprakenlijn Jeugdgezondheidszorg GGD Gelderland-Midden

088 - 355 51 00

Reizen en Gezondheid GGD Gelderland-Midden

0900 - 01 01

Slachtofferhulp Nederland

Wees voorbereid als je weggaat voor het water - Sluit gas, water en licht af - Neem hoognodige dingen mee als geld, ­medicijnen en identiteitsbewijs - Sluit je huis af - Controleer of de buren ook weg gaan - Ga naar je afgesproken droge opvangadres - Vergeet de huisdieren niet - Denk aan goed schoeisel en kleding

0800 - 03 13 knip uit, bewaar/hang op

Angst voor het stijgende water in de rivieren kennen bewoners in het ­buitengebied nauwelijks. Ze zijn er aan gewend, want jaarlijks treden de rivieren buiten de oevers en nemen de mensen toch voorzichtig maat­ regelen. Dierbare spullen worden op zolder gebracht of bij familie. Soms wordt ook extra eten en drinken in­ geslagen, want evacueren is wel het laatste dat de bewoners willen als ze omringd door water in hun huis verblijven.

Meld Misdaad Anoniem

Blokkeren van bankpassen, pincode en bankrekening

Storingsnummers: 0800 - 03 59

Vitens Drinkwater (24 uur per dag)

0800 - 90 09

Elektriciteit en gas (24 uur per dag)

P6

VeILig

gevoel april 2013

TIEN tips voor brandveiligheid in huis 1

2

Rookmelders

Als je slaapt, ruik je niets. Je gehoor werkt nog wel, maar een stuk minder. Daarom is een rookmelder, die veel ­geluid maakt, zo belangrijk. Hij geeft de tijd om te vluchten. Verstandig is om rookmelders te kopen die 10 jaar meegaan. Dan hoef je niet elk jaar de batterij te vernieuwen en weet je zeker dat je een goed ­werkende rookmelder hebt. Strategische plekken zijn in de hal, het trappengat op elke verdieping. Nog beter om ook in de woonkamer en de slaapkamers een rook­melder op te hangen.

3

Blusdeken

Brand ontstaat vaak op plaatsen waar gewerkt wordt met vuur. Hang een blusdeken in de keuken, zodat je deze kunt pakken als de vlam in de pan komt. Pas bij het gebruik op dat je de handen niet ­verbrandt.

4

Huis op slot

‘s Avonds sluit je alle deuren en ramen goed af tegen ­inbraak, het geeft een Veilig gevoel. Hang de sleutel altijd op dezelfde plek, zodat je snel de sleutel kunt pakken in geval van nood.

Vluchten

Weet waar je naar toe moet als er brand is. Bespreek een vluchtplan. Bepaal samen een vluchtroute en bekijk ook een alternatief. Wie zorgt voor de kinderen en voor welk kind? Sluit deuren achter je als je vlucht. Een deur houdt een tijdje de brand tegen.

5

Brandveiligheid

De schoorsteen jaarlijks laten vegen als je een houtkachel of open haard hebt. Bij gaskachels of verwarmings­ ketel is het goed om de schoorsteen minimaal eens in de twee jaar te laten contro­ leren door een erkende schoorsteenveger.

4

1

3 9

5

2 6

7 10

6

 aarsen en K waxinelichtjes

Kaarsen in een stevige niet brandbare standaard plaatsen. Ook waxinelichtjes kunnen erg heet worden en brand veroorzaken. Zorg dat de ruimte rondom vrij is van brandbare materialen.

7

S  igaretten en sigaren

Gebruik onbrandbare as­ bakken en leeg deze na het doven van de laatste sigaret pas na een uur. Rook nooit als je in bed of op de bank ligt. Door de ontspanning kun je snel even indutten.

8

8

E  lektriciteit

Ga zorgvuldig om met elek­triciteit. Maak niet teveel ­verbindingen op één contactdoos. Hierdoor kan kortsluiting ­ontstaan. Elektriciteits­ kabels moeten veilig zijn en niet beschadigd.

9

Stand by

Zet alle apparatuur helemaal uit als je weggaat of gaat slapen. Als je een paar dagen van huis bent of op vakantie gaat, trek dan de stekkers er uit. Zo is er minder kans op kortsluiting.

10

Kinderen en vuur

Als kinderen met vuur spelen, loopt dat vaak uit op brand en brandwonden. Houdt lucifers en aanstekers daarom altijd ­buiten bereik van kinderen.

VeILig

gevoel april 2013

P7

Foto: Adrian Sommeling

Meteoroloog Reinier van den Berg:

“Neerslag spreekt tot de ­verbeelding, maar er is meer” “Ja, vergeleken met 40 jaar geleden heeft ons land tegenwoordig het klimaat van de Franse stad Reeims. De temperatuur is met 1 graad gestegen en dat is best veel!” Presentator en meteoroloog Reinier van den Berg van Meteo Consult in Wageningen is een BN’er en daar maakt hij gebruik van. Als weerman is hij bekend van met name RTL4 en de regionale omroepen. Maar hij heeft zich ook verbonden aan goede doelen om de duurzaamheid van de ­ aarde onder de aandacht te brengen. “Laatst ben ik met een ­aantal mensen op expeditie ­geweest naar Groenland om de smeltende ijskappen te bekijken. Dat is van zo’n o ­ngekende schoonheid! Maar je ziet dat de kappen sneller en sneller smelten. Ik probeer mensen te interesseren voor de duurzame boodschap.” “Veel mensen ervaren dat het weer grilliger en extremer wordt, zeker wat betreft zware neerslag of juist droogte”, aldus Van den Berg. Neerslag spreekt tot de verbeelding, maar er is meer. “Één van de grootste

Meteoroloog Reinier van den Berg op de smeltende ijskappen van Groenland.

problemen wordt misschien wel de zeespiegel. Door de opwarming van de aarde is het niet onmogelijk dat de zeespiegel deze eeuw met een meter of zelfs nog meer stijgt. Dat betekent bovendien dat rivieren verder landinwaarts uitmonden. Ook voor ons land kan dat grote gevolgen hebben in de toekomst.” Hij legt het beeldend uit: “In 2012 is 570 miljard ton landijs gesmolten in Groenland. Voor die hoeveelheid heb je een jaar lang 2000 vrachtwagens per minuut nodig, om al dat ijs in zee te storten.” “Velen hangen aan onze lippen. Maar als het gaat om klimaatsverandering zeggen ze, het is een sprookje. Het valt allemaal wel mee.” Duidelijk is dat Van den Berg zich zorgen maakt om de aarde en de opwarming. “Omdat het warmer wordt ­verdampt er in gebieden met ­ voldoende vocht ook meer. Die combinatie, warmte en vocht, is in feite de brandstof voor buien. Zeker voor zware zomerse ­onweersbuien. We moeten dus niet vreemd opkijken als noodweer zoals dat van Pukkelpop in 2011 of van de c­ amping in Vethuizen in 2010, vaker zullen optreden. Steeds meer organisatoren van grote festivals doen een beroep op onze kennis om tijdig waarschuwingen te krijgen voor extreem weer.” Tot slot: hebben oude spreuken een kern van waarheid? Heeft volle maan invloed op het weer? “No way, echt niet. Dan zou dat ook van invloed zijn op het weer in bijvoorbeeld Ierland.” Sommige weerspreuken hebben wel een kern van waarheid: Kring om de zon regen in de ton, Avondrood mooi weer aan boord; Morgenrood water in de sloot. Veel eikels geven een strenge winter? “Flauwekul. Een boom weet echt niet of het een strenge winter wordt.”

Bij extreme hitte: - Drink voldoende, ook als u geen dorst heeft. Bedenk dat u ook ongemerkt veel vocht verliest door transpiratie. - Houd uzelf koel. Draag dunne kleding. Blijf in de schaduw en beperk lichamelijke inspanning in de middag tussen 12 en 16 uur. -  Houd uw woning koel. Maak tijdig gebruik van zonwering, ventilator of, als je die hebt, airconditioning. - Zorg voor elkaar. Let bij warm weer extra op mensen in uw omgeving die misschien uw hulp kunnen gebruiken. De eerste klachten die op treden zijn vermoeidheid, duizeligheid, prikkelbaarheid en hoofdpijn. Daarnaast kunnen huidklachten optreden zoals jeuk en uitslag met blaasjes.

Bij extreme kou: - Let op elkaar. Let extra op ouderen en c­ hronisch zieken. Zij kunnen misschien hulp gebruiken. -  Draag geschikte winterkleding. Meerdere laagjes houden u beter warm dan strakke kleding. Draag een hoofddeksel en wanten of handschoenen. - Draag buitenshuis geen sieraden. Piercings, oorbellen e.d. kunnen vastvriezen aan de huid. - Blijf buitenshuis in beweging. Zo beschermt u zich tegen de kou. - Bereid u voor voordat u de weg op gaat (weerbericht, kleding, telefoon, eten, drinken en in de auto een deken, zaklamp). - Gebruik geen drugs of alcohol. Hierdoor vermindert de waarneming van kou, waardoor men sneller onderkoeld raakt. - Wees alert bij gebruik van medicatie. Kou kan namelijk van invloed zijn op de werking van medicijnen. Meer informatie op: www.vggm.nl/ggd/milieu_en_gezondheid

P8

VeILig

gevoel april 2013

Luchtkwaliteit van grote invloed op de gezondheid

We ademen lucht in. Heel gewoon. We denken er niet bij na, tot je gaat hoesten, piepen of benauwd wordt. Wat adem ik in, vraag je je dan af. Daarom en om meer redenen is bij de GGD Gelderland-Midden een team dat zich bezighoudt met ­luchtkwaliteit. Chris Zwerver is één van hen en hij is adviseur milieu en gezondheid. Waar gaan we het over hebben? Over de luchtkwaliteit! Binnen of ­buiten? De GGD geeft veel aandacht aan een gezond binnenmilieu, in huizen, kindercentra en scholen maar vandaag gaat het over de lucht buiten. Alles komt ter sprake. “Mensen bellen op met een vraag over de luchtverontreiniging van een weg, het stof op de tuinstoelen of de uitstoot van een fabriek. Maar ook over de rook van de houtkachel van de buren. We geven gezondheidsadviezen waarbij we ­ meestal in overleg gaan met de gemeente. Mensen willen vaak direct een oplossing. Die is er niet zomaar. In een nieuwe situatie kan die makkelijker gerealiseerd worden dan in een bestaande. Maar ook dan heb je te maken met allerlei belangen en afwegingen.” Over fijn stof van verkeer weten we veel. Fijn stof is

een verzamelnaam voor kleine, met het blote oog ­onzichtbare, deeltjes die in de lucht zweven. Bijvoorbeeld roetdeeltjes. Fijn stof is het onderdeel van luchtverontreiniging dat voor de meeste gezondheidseffecten zorgt. Hoe kleiner de deeltjes zijn hoe ­dieper ze in de longen terecht komen en hoe meer schade ze kunnen aanrichten. Kinderen die langs drukke wegen wonen of naar school gaan hebben, gemiddeld genomen meer luchtwegklachten en een slechtere longfunctie dan kinderen die ver van drukke wegen wonen. “Blootstelling aan verkeersgerelateerde luchtvervuiling kan astma bij kinderen veroorzaken. Het beïnvloedt ook hun ­dagelijks functioneren”, licht Zwerver toe. Chris Zwerver vindt dat we zelf veel kunnen doen om luchtverontreiniging tegen te gaan en inademing van vuile lucht te voorkomen. “Pak de fiets in plaats van de auto en fiets niet langs de drukke weg. Stook je een houtkachel of een barbecue denk dan aan je astmatische buren. Je beseft niet altijd dat jouw handelen de kwaliteit van leven van een ander negatief beïnvloedt.”

Wat kan ik zelf doen? - Kies voor schoon vervoer zoals de fiets. Als je een andere auto of scooter wilt kopen, kies dan een ‘schone’ variant, zoals hybride of elektrisch. - Vermijd de spits als je met de brommer, ­scooter of auto op pad gaat. Tijdens de spits zit u als bestuurder als het ware middenin een wolk van uitlaatgassen. - Bewegen is gezond maar als wandelaar, ­fietser of hardloper adem je meer lucht in dan normaal. Houd daar rekening mee bij je route. Vermijd bij voorkeur drukke wegen en ­kruispunten. - Blijf het huis ventileren. Dus ook als je aan een drukke weg woont. Vaak is de lucht in huis namelijk meer verontreinigd dan de ­ buitenlucht. Bijvoorbeeld door kooken bakluchtjes, schoonmaakmiddelen of ­ver­brandingsgassen (gasfornuis, gaskachel, geiser). Daarnaast wordt het snel muf en ­ vochtig in huis als je niet ventileert. - Zet de roosters open, en de ramen op een kier als je thuis bent. Zet, als het mogelijk is, de ramen aan de ‘schoonste’ kant van de woning open. Maak de ventilatieroosters regelmatig schoon. - Stook je kachel of open haard niet bij windstil, mistig en koud weer. De rook kan in de om­ geving blijven hangen. Hier kunnen je buren hinder en gezondheidsklachten van onder­ ­ vinden. Gebruik droog hout, zonder lijm- of verfresten. Kijk voor meer informatie op www.vggm.nl/ggd/milieu_en_gezondheid/ buitenmilieu

VeILig

gevoel april 2013

P9

Gevaarsidentificatienummer Het gevaarsidentificatienummer bestaat uit

Ontvlambaar

Oxiderend

Ontplofbaar

Gas onder druk

Giftig

Gevaarlijk

Corrosief

Schadelijk

Milieu­ gevaarlijk

Symbolen? Wees gewaarschuwd! Tientallen symbolen geven aan dat giftige of brandbare stoffen worden vervoerd of zijn opgeslagen. We kennen allemaal de zwarte vlam op oranje ondergrond, wat betekent brandbaar of het doodshoofd dat staat voor gif. Op vrachtwagens of bij benzine­stations staan vaak meer symbolen om aan te geven dat we risico’s lopen, als er wat met de vloeistof of gassen gebeurt. Een blik in het keukenkastje zegt de doorsnee burger weinig. Er staan chloor, ammoniak, spiritus of hardnekkige schoonmaakmiddelen die alles reinigen wat vies of vettig is. Op deze middelen kom je diverse symbolen tegen. Iedere ouder wordt gewaarschuwd om de kleine kinderen te beschermen tegen deze middelen, want het risico dat er iets vreselijks gebeurt als het kind ermee in aanraking komt is groot. Een afgesloten kast of hoog opbergen, is vaak voldoende. Als volwassene zie je die tekens terug op vrachtwagens waar je ­achter rijdt, bij een benzinestation of op het industrieterrein waar je werkt. Je denkt er niet bij na, want wanneer gebeurt er nu iets met die gassen of vloeistoffen? De overheid stelt strenge veiligheidseisen aan bedrijven, maar ook

aan het vervoer van gevaarlijke stoffen. En daarop is ook controle door de brandweer, de politie, de douane en de ambtenaren van de ­Inspectie Leefomgeving en Transport. Bedrijven met gevaarlijke stoffen en routes waarover vervoer van gevaarlijke stoffen plaatsvindt, moeten bijvoorbeeld op een bepaalde afstand van woningen liggen. Vrachtwagens die brandbare en/of explosieve stoffen vervoeren ­mogen niet overal rijden. Er zijn aangewezen gevaarlijke stoffen routes. Deze auto’s mogen over de snelwegen in ons land en over de provinciale wegen (80 of 60 km). Hierop is in onze regio één uitzondering. In de regio Gelderland-Midden mag de chauffeur niet op de ­provin­ciale wegen rondom het Park Hoge Veluwe rijden. Een andere restrictie is: de chauffeur moet altijd de kortste route nemen van A naar B. ­Bovendien hebben de chauffeurs een speciaal certificaat om te mogen rijden met gevaarlijke stoffen en zijn de wagens ook extra uitgerust. Naast alle veiligheidsmaatregelen zijn de hulpdiensten zoals brandweer, ambulance, politie en gemeenten voorbereid op eventuele ­calamiteiten met gevaarlijke stoffen. Ze oefenen geregeld diverse scenario’s in theorie, praktijk en virtueel.

Bent u voorbereid? Een ontploffing kan een drukgolf geven met enorme hittestraling en een brand tot gevolg. Daarnaast kunnen brokstukken rondvliegen van de vrachtwagen of van een gebouw, waardoor ­verwondingen kunnen ontstaan. - Vlucht zo snel en ver mogelijk weg van de brand - Help andere mensen en kinderen op een veilige plek te komen - Bel 1-1-2 - Luister naar hulpverleners en volg hun advies op Kijk voor meer informatie op www.nederlandveilig.nl en/of www.risicokaart.nl

twee of drie cijfers. Het eerste cijfer duidt het onmiddellijke gevaar aan.

De eerste twee cijfers hetzelfde, betekent versterking van het gevaar, bijvoorbeeld: 33 betekent een zeer brandbare stof, 66 geeft een zeer giftige stof aan, 88 een zeer bijtende stof, 22 een gekoeld gas. Dit betekenen de cijfers in het bovenste vlak: 0 geen betekenis 1 explosiegevaar 2 gas 3 brandbare stof 4 brandbare vaste stof 5 oxiderend werkende stof of organische peroxide 6 giftige stof 7 radio actieve stof 8 bijtende stof 9 spontaan heftig reagerende stof Het onderste cijfer op het oranje bord geeft de naam van de stof aan. In dit geval is dat 1088 en dat is de stof diethylacetaal. Het is een kleurloze vloeistof met een typische geur en dus zeer brandbaar (33) Op de foto staat 1203 en dat is benzine, ook zeer brandbaar (33)

P10

VeILig

gevoel april 2013

Duidelijke locatie en medicijnpaspoort voor meer veiligheid Het wachten duurt altijd lang, maar toch komt de ambulance in noodgevallen meestal binnen 15 minuten bij je. Dat is een richtlijn en daaraan ­houden de ambulances zich. Maar in nood duurt alles lang, zeker als je met veel pijn en/of bloed op straat of in huis ligt. De chauffeur en de ambulance­ verpleegkundige stellen vragen en nemen je mee naar het ziekenhuis.

Hoe kan het nog veiliger voor de patiënt? Bureauhoofd Leandra Wolf van de Regionale Ambulance­voorziening (RAV) Gelderland-Midden legt uit dat er een risico-­ inventarisatie wordt gemaakt. “Zo is de kans dat er iets misgaat bij overdrachten het grootst,” legt Wolf uit. Voordat de patiënt in het juiste ziekenhuis is, is er al zeker 5 keer gesproken over de patiënt en wat hij/zij mankeert.

Een logisch verhaal en een veilige actie. Maar er is heel wat voor nodig om een dergelijke actie in goede banen te leiden en de patiënt in het ziekenhuis te krijgen. Patiëntveiligheid is een hot item bij de ­ ­ambulancediensten. Ze willen open zijn en mensen een kijkje in de keuken gunnen. Ook in onze regio wordt daar hard aangewerkt.

Rustig blijven en zoveel mogelijk de vragen beantwoorden van de centralist

De motorlance en sololance: de ambulanceverpleegkundige is de motorrijder of de chauffeur op de sololance verrichten dezelfde werkzaamheden als de collega’s op de ambulance, behalve het vervoeren van een patiënt.

Even op een rij: de meld­ kamer hoort de patiënt (1), deze bericht de a­mbulance (2), de verpleegkundige vraagt de patiënt wat er is (3), ambulance vraagt aan de meldkamer een ziekenhuis te berichten (4) en de verpleegkundige praat met ­ het ziekenhuispersoneel (5). “Bij al deze gesprekken is de patiënt het onderwerp. Het moet dus duidelijk zijn wat er aan de hand is. We besteden veel aandacht aan deze ­communicatie”, aldus Wolf. Er zijn een paar zaken heel belangrijk als je de ambulance belt en/of vervoerd moet worden. “Zeg duidelijk waar je bent. Dus in welke straat

en in welke plaats. Mensen beseffen niet dat wij geen telefoon kunnen uitlezen en als je met een 06 belt, komt dat allemaal centraal binnen in Driebergen,” licht Wolf toe. “Rustig blijven en zoveel mogelijk de vragen beantwoorden van de centralist. En als je dat niet kunt, is dat niet erg. We rijden altijd met de grootste urgentie, passend bij de hulpvraag, naar de locatie.” Wat de ambulanceverpleegkundigen graag zien en de veiligheid van de patiënt nog beter garandeert, is een medicijnpaspoort. Vooral voor mensen die verschillende medicijnen gebruiken is het verstandig een overzicht te hebben en daarbij ook het verzekeringspasje. De verpleegkundige ziet in één oogopslag wat er al wordt gebruikt en kan de situatie nog beter ­in­schatten.

Samen werken aan veiligheid in de ambulance: - blijf rustig aan de telefoon - volg instructies en adviezen goed op - geef alle informatie over uw gezondheidstoestand - een medisch paspoort geeft duidelijkheid, te verkrijgen bij de apotheek/huisarts. Hierin staat: welke medicijnen gebruik je, ben je allergisch en medische geschiedenis - verzekeringspasje bij de hand - geef aan als je niet begrijpt wat de verpleegkundige bedoelt - meld het als je situatie verandert Voor meer informatie kijk op www.vggm.nl/ambulancezorg

VeILig

gevoel april 2013 P11

foto’s: Ivo Hilgenberg

Een klein open raam heeft grote gevolgen In de schemering verplaatst hij zich onopvallend langs de tuinen. Tussen de schuttingen door ziet hij dat het kiepraampje in de keuken openstaat. De lichten zijn uit en de gordijnen op de eerste verdieping zijn open. Er ligt dus niemand te slapen. Zonder aarzeling opent hij het tuinhek. ­ ­Tegen de schuur staat de vuilcontainer. Hij rijdt de container onder het raampje en klimt er op. Zijn arm manoeuvreert soepel door het raampje naar de klink van het grote keukenraam. De hendel schuift omhoog en het raam draait open. De ­laptop op de keukentafel is een makkelijke prooi. Via de achterdeur verlaat hij de woning en gaat op in de ingetreden duisternis. Bij een kwart van de inbraken is er sprake van insluiping. Dit zijn woninginbraken zonder braakschade. Het zijn gelegenheidsinbrekers die gebruik maken van de mogelijkheden die hen geboden worden. Openstaande ramen en slecht afgesloten deuren ­vormen een makkelijke toegang tot een woning. Zelfs een openstaand raam op een bovenverdieping kan

Inbrekers pakken we samen. Niet alleen door de genoemde tips in acht te nemen maar ook door ­ ­melding te maken van verdachte situaties in uw buurt. Wanneer u tijdens het hardlopen of het uitlaten van de hond iets verdachts ziet, twijfel dan geen seconde en bel 112. Als u en uw buurtbewoners direct de ­politie bellen is de kans groter dat een inbreker wordt opgepakt. Door samen een oogje in het zeil te ­houden, zeker in de vakantieperiodes, draagt iedereen in uw buurt bij aan een veilige leefomgeving.

Heterdaad met een vuilcontainer of achtergelaten ladder bereikt worden. Waardevolle spullen die in het zicht achter­ gelaten zijn werken als een magneet. Door een paar eenvoudige maatregelen zal een inbreker uw woning links laten liggen.

Inbrekers pakken we samen! De politie zet zich in om het aantal woninginbraken terug te dringen. Hierbij is echter wel uw hulp nodig.

Dat het baat om op te letten wat er zich in de buurt afspeelt, blijkt wel uit berichten in de media. ­Afgelopen winter nog werden twee mannen op heterdaad betrapt terwijl zij inbraken in een woning. Een ­ ­buurtbewoner belde de politie toen hij geluid hoorde vanuit een naastgelegen woning. De melder wist dat de bewoners die nacht niet thuis zouden zijn, waarop hij de politie alarmeerde. Agenten konden het tweetal tijdens hun inbraak in de woning aanhouden.

Overvallen? Denk dan aan RAAK! Tips Word je thuis of op je werk overvallen, werk dan vooral mee en neem geen risico. Handel volgens het RAAK-principe: Rustig blijven. Overvallers komen voor het geld. Accepteren van de situatie. Ga ervan uit dat wapens echt zijn. Afgeven van het gevraagde. Pleeg geen verzet. Kijken. Neem zoveel mogelijk kenmerken van de daders op.

- Beveilig de bovenverdieping van het huis. In vele gevallen wordt door inbrekers getracht naar de bovenste verdieping te klimmen. - Sluit bij afwezigheid alle ramen, bovenlichten en dakramen af, ook het WC-raampje. - Laat nooit ladders of afvalcontainers rond het huis staan. Deze worden door inbrekers gebruikt om naar de volgende verdieping te klimmen. - Houd de groenvoorziening rondom het huis laag. - Zeg niet op uw voicemail dat je voicemail dat je afwezig bent en schrijf niet op social media dat je op vakantie gaat - Inbrekers hebben een hekel aan: schrikverlichting, een woningalarm en oplettende buren. - Kijk op politie.nl voor meer informatie over woninginbraken en preventietips.

P12

VeILig

gevoel april 2013

Prijsvraag

Colofon

WIN een a slipcu ntirsus voor t wee p ers onen!

Veilig Gevoel is een uitgave van VGGM, Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden samen met de zestien gemeenten: Arnhem, ­Barneveld, Doesburg, Duiven, Ede, Lingewaard, Nijkerk, Overbetuwe, Renkum, Rheden, Rijnwaarden, ­Rozendaal, Scherpenzeel, Wageningen, Westervoort en Zevenaar. De overheid is verantwoordelijk om iedere inwoner voor te l­ichten over veiligheid en gezondheid in hun leefomgeving. Deze krant is huis aan huis ­verspreid, waarbij ook de huishoudens zijn meegenomen die via een nee/nee sticker hebben aangegeven geen prijs te stellen op de ontvangst van folders en kranten. Zowel VGGM, de gemeenten als belanghebbenden ­ hebben het doel de in­woners van de regio zo volledig mogelijk voor te lichten over o ­nderwerpen die ons allemaal (kunnen) aangaan. Heeft u vragen en of opmerkingen over deze uitgave, stuur dan een mail naar VGGM, e-mailadres: ­[email protected] Uitgave Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden Postbus 5364 6802 EJ Arnhem Verspreidingsgebied Verzorgingsgebied Veiligheids- en Gezondheidsregio GelderlandMidden. Bijdragen van Jos Meeuwsen (eindredactie), Laurens Mulder, Astrid van Schaijk, Adrienne Spijker Fotografie: VGGM, tenzij anders vermeld Illustraties: Nico Calandra Concept en realisatie: DVVR Communicatie & C ­ reatie, Duiven Drukwerk: Koninklijke BDU ­Grafisch Bedrijf Verspreiding: huis aan huis

Het noodpakket Hoe handig is het niet om een noodpakket in huis te hebben. Bij een calamiteit kun je gemakkelijk gebruik maken van de spullen in het pakket. De hulpverleners en veiligheidsorganisaties hebben op een rij gezet wat handig is in een noodpakket. Zorg dat je de spullen bij elkaar hebt in een tas of koffer, zodat je snel kunt r­ eageren. Maar wat ga je er in doen? Deze kast moet ook even worden opgeruimd. Zoek de ­negen attributen die je in het noodpakket doet. Schrijf die op en stuur de oplossing voor 1 juni 2013 per e-mail naar [email protected] of per post naar VGGM, afdeling communicatie, p ­ ostbus 5364, 6802 EJ Arnhem.

Oplage: 283.000

Onder de goede inzendingen verloten wij twee antislipcursussen voor twee personen, zo wordt deelnemen aan het verkeer een stuk veiliger. Je leert veilig uitwijkmanoeuvres uit te voeren tijdens een noodstopsituatie. Je doet ervaring op met ­ voorwielslip en ­achterwielslip. Je leert in een te snel genomen bocht weer de controle over je auto te ­krijgen. Je wordt begeleid door de beste instructeurs van de Verkeersveiligheid Groep Nederland in ­Rosmalen. www.safetyexperiencecenter.nl/veiliggevoel. Veel puzzelplezier!

Digitaal: Veilig gevoel kun je digitaal lezen op http://www.vggm.nl/ risico’s_en_rampen/risico’s/veilig_ gevoel of scan de QR-code met je smartphone.

We hebben er allemaal belang bij, dat de artikelen uit deze krant breed worden gedragen. Alles uit deze uitgave mag daarom vrij worden gebruikt en verspreid onder ­vermelding van de bron. Aan de inhoud van deze krant kunnen geen rechten worden ontleend.