Van PKN gemeenten in Heerewaarden, Kerkdriel, Rossum-Hurwenen, Well-Ammerzoden en Zaltbommel
15de jaargang – 1 augustus 2014 – no. 16
INHOUD • • • • • • • •
Meditatie Activiteiten Zondagen Diensten Nieuws uit de gemeente Prikbord Classis Bommel 400 jaar Commentaar bij de tijd
MEDITATIE ALTIJD BEREID TOT VERANTWOORDING… ‘Getuigen van de hoop die in u is…’ op onvermoede plaats en bij gelegenheid. …. erken Christus als Heer en eer hem met heel uw hart. Vraagt iemand u waarop de hoop die in u is gebaseerd is, wees dan steeds bereid om u te verantwoorden. (16) Doe dat dan vooral zachtmoedig en met respect, houd uw geweten zuiver;… (1 Petrus 3, 15. - 16a NBG) Met z’n vijven, na een vaartochtje op de Maas, dat eindigt in een restaurant als bekroning ervan: samen eten. Onverwacht laait een ‘echt gesprek’ op door alle geluiden heen van omringende gasten aan tafel. Voor de bestelling is gedaan en het menu geserveerd wordt, is er tijd om met elkaar te praten. Van alles kan zomaar aan de orde komen over zaken die ons raken, over ons leven, met wie wij omgaan, over ditjes en datjes. Eén tafelgenoot was verrukt over zijn nieuwe zwemvest, op de kop getikt in de winkel van de jachthaven: een koopje! Met tafelgenote tegenover mij ging het een serieuze kant op. Zij was van huis uit rooms-katholiek, had van de bisschop toestemming moeten vragen indertijd om met een van-
huis-uit gereformeerde man , ‘een protestant’, te mogen trouwen. Tussen toen en nu ligt veertig jaar. Zij kijkt mij aan, zegt uitdagend, dat ze de predikant waar zij woont, gezegd had, dat ze met het bijbels geloof veel moeite had: ‘Al die wonderen, sprookjes’, zei zij, ’al die verhalen, wat moet je ermee?’ Als lid van een projectkoor, hoorde zij een kunstenaar op leeftijd, een Franciscaan, in de kerk van haar woonplaats spreken. Daar was ze vol van. ‘Die man had een uitstraling! Wat was dat? Zo vaak bij diensten doet het me niks ‘die sprookjes’, maar hij! Trouwens… Boeddhisme spreekt mijn aan! Dat is veel meer op zelfkennis gericht, daar heb je wat aan…’ Ik voelde in mij een verdedigingsdrang opkomen, ‘rustig aan’, maande ik mezelf. Meditatie in het Boeddhisme is in. Tot rust komen in een tijd van plichten’, maar waagde ik, ‘dat oorzaken gevolg verhaal in het Boeddhisme vertrouw ik ook niet helemaal: ‘goede’ karma ophopen, dan in een aap veranderen tot je ‘slechte’ karma is uitgeboet en je weer gereïncarneerd wordt. Het is mij vreemd. Is dat het dan? ‘Misschien‘, zei ik, ‘kan het zijn dat je in jouw verhaal in veel ’leer’ en ‘rite’ moest geloven, terwijl het praktisch toepassen ervan ontbrak, omdat daar geen leermeesters voorhanden waren. Maar je zei ‘sprookjes’, daar hoor ik van op. Invloed van mythen en sprookjes elementen in de Bijbel op het geloof, waar een eigen uitleg aan werd gegeven, ja. Maar het gaat om één God…tegenover andere stelsels, bedenksels van mensen…..’ ‘Maar’, zei ik na stilte: ‘Waar word je een bevrijd mens van? Wat bevordert een goed leven? Waar gaat het over? Toch over hoe wij met elkaar omgaan en elkaar tot ons recht doen komen, elkaar kunnen zien als geliefde kinderen van God? Dat je mededogen, compassie, zo je wilt, kunt opbrengen, liefde voor al wat leeft om recht te doen op aarde en samen willen werken aan wegen van vrede welzijn en welvaart? Geloven dat God die goede inzet van ons, zegent? Als ik jou zo hoor, ben je iemand die zich echt verdiept in een ander, over relaties nadenkt. Je lijkt me waakzaam, met aandacht voor wat het goede leven bevordert… Gaat het daar niet vooral over? De wil te verzoenen, steeds het beste voor een ander, ben ik op zijn/haar welzijn gericht? Werk ik daar oprecht aan? Gaat het daar niet eerder om, dan om de verhaalinkleding? Komen veel godsdiensten daarin niet met elkaar overeen? Ik geloof niet in sprookjes, al kunnen sprookjes ons best veel leren wat er in mensen leeft. Maar in wezen gaat het om God te dienen met je hart, verstand en wil en kracht, God liefhebben boven alles en ’je naaste als jezelf.’ We hebben elkaar nodig om goed met elkaar om te gaan en daarmee God te dienen. Jezus is ons daarin voorgegaan.’ Intussen genoten we van het menu van amuse-gueule tot toetje. ‘Toch’, zei ze, ‘die oude man, die zo fris en jong en bezield sprak die blijft mij bij. Hij maakte de essentie van het leven ervaarbaar voor mij. Deze man hecht niet aan materiële rijkdom, leeft onthecht, is vrij en heeft creatieve uitstraling, die hij als kunstenaar in hout weet vorm te geven. Mooi is dat.’ ’Met geloven… ik ben er nog niet klaar mee…’zei ze. ‘Ik ook niet’, zei ik, ‘maar hoop doet leven.’ De anderen aan tafel keken opgelucht . ‘Hè, hè, jullie zijn er weer bij. Proef es! Toetje. Heerlijk.’ \ Wim de Koeijer, dominee em.
ACTIVITEITEN De Ontmoeting
Elke maandag van 10.00 tot 12.00 uur of van 10.00 tot 14.00 uur Het Zonnelied, Hogesteeg 2 in Ammerzoden. (zie Prikbord)
8 juli t/m 17 augustus, 13.30 – 16.30 uur, St. Maarten:
Zomertentoonstelling Het Hooglied (zie prikbord)
zaterdagmiddag 6 september tot zondagmorgen 7 september:
NACHT ZONDER DAK –Rossum (zie prikbord)
zaterdag 27 september:
Classis 400. Feestelijke muzikale inloopmiddag St. Maartenskerk, Zaltbommel
ZONDAGEN zondag 3 augustus Naam: 7de zondag van de zomer Kleur: groen Psalm van de zondag: psalm 78, 13 - 22 zondag 10 augustus Naam: 8ste zondag van de zomer Kleur: groen Psalm van de zondag: psalm 29
DIENSTEN Weeksluiting Wielewaal J. van Oldenbarneveldtstraat 1, Zaltbommel. Aanvang 19.00 uur vrijdag 1 augustus Voorganger: dhr. B. Schalk vrijdag 8 augustus Voorganger: ds. H. Veltkamp vrijdag 15 augustus Voorganger: dhr. J. v.d. Berg vrijdag 22 augustus Voorganger: pastor J. Vriesema vrijdag 29 augustus Voorganger: dhr. L. Bras
Kapeldienst in Verpleegtehuis Het Zonnelied, Hogesteeg 2, Ammerzoden. Aanvang: 14.30 uur. zondag 3 augustus – protestantse viering Voorganger: ds. W. Stijf (Meeuwen) zondag 10 augustus – protestantse viering Voorganger: ds. J.T. de Koning (Genderen) zondag 17 augustus – protestantse viering Voorganger: ds. H.J. Paas (Zuilichem) zondag 24 augustus – protestantse viering Voorganger: ds. G. Kerssen (Heerewaarden)
zondag 31 augustus – protestantse viering Voorganger: ds. A. Rijsbergen (Bruchem)
Kapeldienst in Verpleegtehuis De Lindeboom, Secr. Schokkerstraat 21. Ammerzoden. Aanvang: 16.00 uur. vrijdag 15 augustus – Oecumenische Viering Voorganger: dhr. M. Tel vrijdag 22 augustus – Eucharistieviering Voorganger: pastor J. Vriesema (Fransiscusparochie)
HEEREWAARDEN Zondag 3 augustus - Gezamenlijke dienst met Rossum en Kerkdriel Aanvang: 10.00 uur Plaats: Kerkdriel Voorganger: ds. Martens, Driebergen Zondag 10 augustus - Gezamenlijke dienst met Rossum en Kerkdriel Aanvang: 10.00 uur Voorganger: ds. G. Kerssen Ouderling van dienst: mw. A. Meurs Organist: dhr. J. Niekerk Collectes: diaconie en kerk
ROSSUM/HURWENEN Zondag 3 augustus - Gezamenlijke dienst met Heerewaarden en Kerkdriel Aanvang: 10.00 uur Plaats: Kerkdriel Voorganger: ds. Martens, Driebergen Zondag: 10 augustus - Gezamenlijke dienst met Heerewaarden en Kerkdriel Aanvang: 10.00 uur Plaats: Heerewaarden Voorganger: ds. G. Kerssen
KERKDRIEL Zondag 3 augustus - Gezamenlijke dienst met Heerewaarden en Rossum Voorganger: ds. G.J. Martens uit Driebergen Aanvang: 10.00 uur Ouderling van dienst: Heimen Grandia Organist: Peter van Korlaar Collecte: diaconie en kerk Deurcollecte: eigen gemeente Créche: Yvette Grandia Autodienst: Heiltje Stevense (tel. 631891) Koffie: na de dienst.
Zondag 10 augustus - Gezamenlijke dienst met Heerewaarden en Rossum Aanvang: 10.00 uur Plaats: Heerewaarden Voorganger: ds. G. Kerssen Vertrek: 9.30 uur vanaf het kerkplein
WELL/AMMERZODEN Zondag 3 augustus Ochtenddienst: Plaats: Voorganger: Collecte: Kinderoppas: Kindernevendienst: Kerkauto:
10.00 uur Well ds. J. Kaai (Giessenburg) kerkvoogdij / diaconie Annet & Lisanne geen tijdens zomervakantie mw. R. Verhoeks (tel. 0418-552730)
Avonddienst: Plaats: Voorganger: Collecte: Bijzonderheden:
18.30 uur Well ds. L.M. Aangeenbrug kerkvoogdij / diaconie bezoek Dabar; koffiedrinken na dienst (zie verder onder)
Zondag 10 augustus Ochtenddienst: Plaats: Voorganger: Collecte: Kinderoppas: Kindernevendienst: Kerkauto:
10.00 uur Well ds. N. de Boo (Zeist) extra kerkvoogdij / diaconie Petra & Anike & Willeke geen tijdens zomervakantie dhr. H. Vos (tel. 06-52380450)
ZALTBOMMEL - HET ANKER Zondag 3 augustus – gezamenlijke dienst met St. Maarten Aanvang: 10.00 uur Plaats: St. Maarten Voorganger: proponent mw.T.M. Werner (Ede) Ouderling van dienst: W. Nieboer Collecte: VPTZ / pastoraat eigen gemeente Kindernevendienst: Carolien van Steenis (jongste groep) Crèche: Hanna Erlings / Thijs Kaasjager / Sanne van Domselaar Kerkauto: (tel. 642862) W. Nieboer / J. van Horssen Zondag 10 augustus – gezamenlijke dienst met St. Maarten Aanvang: 10.00 uur Plaats: het Anker Voorganger: ds. H. Veltkamp Ouderling van Dienst: D. van Honk Collecten: stg Jarige Job / wijkwerk gemeenteopbouw Kindernevendienst: Heleen Maij (jongsste groep) Crèche: Karin Klunder / Emma Boeschoten / Juliette van Rossum Kerkauto: (516499) B. Kaasjager / H. v.d. Hoek
ZALTBOMMEL - ST. MAARTEN Zondag 3 augustus – gezamenlijke dienst met Het Anker Aanvang: 10.00 uur Plaats: schip Sint Maarten Dienst: schrift en gebed Voorganger: ds. Werner Ouderling van dienst: A. van der Heiden Collecten: VTZP / werk in eigen gemeente Geluidsopname: G. Meijering Autodienst: W. van der Heiden (tel. 640684) Kinderdienst: Marian Zondag 10 augustus – gezamenlijke dienst met Het Anker Plaats: Het Anker Dienst: schrift en gebed Aanvang: 10.00 uur Voorganger: ds. H. Veltkamp Ouderling van dienst: E. van der Werken Collecten: stg Jarige Job / werk in eigen gemeente Autodienst: A.R. Versteeg (tel. 515604) Kinderdienst: Els
NIEUWS UIT DE GEMEENTE HEEREWAARDEN Bij de diensten - 3 augustus: Deze zondag gaan we naar Kerkdriel. Om half tien verzamelen we ons bij de kerk. 10 augustus: We heten onze gasten uit Rossum en Kerkdriel van harte welkom. Jezus heeft zijn leerlingen met de boot vooruit gestuurd. Ze komen terecht in een grote storm en zijn bang voor hun leven. Waar is Jezus nu ze het zo moeilijk hebben? Jona zit in de buik van de vis. Is dit het einde? Hij bidt… Voor ons herkenbaar. Het water kan je tot de lippen stijgen. Verbonden in verdriet - Met verbijstering hoorden we het nieuws over de vliegramp, waarbij bijna 200 landgenoten omkwamen, soms hele gezinnen. Verdriet, woede, vragen. We zijn opeens betrokken in een verre oorlog. Mensen zoeken naar een plaats om te schuilen, hun verdriet te delen, hun vragen neer te leggen, elkaar vast te houden of om zomaar stil te zijn. Er is een grote behoefte om dat samen te doen. Ikzelf ben in z’n moeilijke situatie blij dat er een kerk is, een plaats om samen te komen. Een plaats waar woorden opgeslagen zijn, die mensen in vroegere moeilijke situaties hebben getroost, geholpen om toch weer verder te gaan. Om te horen over een God die je juist in moeilijkheden draagt. De afgelopen weken stonden de diensten in het teken van de ramp, van onze vragen, van ons zoeken naar troost en beschutting. De komende tijd zal de ramp niet uit onze gedachten zijn en dus ook een plaats krijgen in de diensten en in onze gebeden thuis en meer dan ooit kijken we uit of ergens al de wereld daagt, waar mensen waardig leven mogen,en elk zijn naam in vrede draagt. (Huub Oosterhuis ) In ons dorp voelen we ons ook verbonden met dorpsgenoten die het moeilijk hebben. We wensen hen toe dat zij zich omringd mogen voelen door de liefde en zorg van God en mensen. Afgelopen zondag
werden er bloemen uit de kerk weggebracht naar zieken en ouderen in het dorp als teken van meeleven. Ik hoorde al van blij verraste reacties. Activiteiten woensdag 13 augustus: gespreksgroep voor ouderen over zingeving. Misschien denkt u: ik ben nog lang niet oud! Maar de leeftijd van onze groep gaat van 60+ tot 90+. Dat levert boeiende gesprekken op. Kom het maar eens meemaken! We beginnen om 15.00 uur in “het Huukske”. Willen de trouwe bezoekers elkaar helpen herinneren? Agenda woensdag 6 augustus: woensdag 13 augustus 15.00 uur:
ophalen oud papier. gespreksgroep voor ouderen in “het Huukske”.
Gelezen Hoor mij God, als ik tot u roep. U ziet mijn verdriet, U kent de vragen die mijn gedachten vervullen, U weet hoe ik opzie tegen de dag van morgen. Versterk mijn geloof dat ik mijn weg niet alleen ga. Troost mij met uw aanwezigheid, Nu en in de dagen die komen. Sjoerd Zwaan (Bron : het nieuwe liedboek, blz. 1366)
Ten slotte Mede namens de Kerkenraad een warme groet aan u allen. ds. Gepke Kerssen en Trijnie Amsing-Kieffer.
ROSSUM/HURWENEN Bij deze diensten - Op beide bovenstaande zondagen zijn we te gast in respectievelijk Kerkdriel en Heerewaarden. Wij zijn onze buren erkentelijk voor hun gastvrijheid. Helaas geen autodienst op beide zondagen. Maar om ca. 9.30 uur vertrekken we vanaf het Kerkplein. U kunt zeker meerijden. Onze zieken - We willen allen die voor enkele dagen in het ziekenhuis hebben gelegen veel kracht en sterkte toewensen. In het bijzonder denken wij aan dhr. D. v.d. Kaay, die ziek is. Voor allen onderstaande woorden. Als ik je verdriet kon verzachten dan deed ik dat. Je pijn kon wegnemen dan deed ik dat. Als ik kon zeggen “hier is een reden voor” dan deed ik dat. Het leven kan soms een vreemde wending nemen Onverwacht en onomkeerbaar Ik wens je alle kracht en moed om dit te aanvaarden. Henny van Ommen
Verantwoording - Ontvangen voor het bloemenfonds via mw. H. van Ommen € 10,-. Hartelijk dank. Bloemen - De bloemen voor zondag 20 juli gingen naar mw. M. Kaasjager en van 27 juli naar dhr. D. v.d. Kaay. Tiny Hemels
Agenda Plaats van ontmoeting: Iedere donderdag van 14.00-16.00 uur in het Hurns kerkje. U bent welkom.
KERKDRIEL Bij de diensten - De afgelopen 2 zondagen stonden we stil bij het afschuwelijke vliegtuigdrama wat zoveel onschuldige mensen en kinderen het leven heeft gekost en veel families in diepe rouw en onmenselijk verdriet terecht zijn gekomen, allen staan we machteloos en kunnen niet helpen maar wat is het dan goed om samen te denken aan en te bidden voor hen, in de hoop dat nabestaanden zich door ons medeleven toch enigszins gesteund mogen voelen. Zondag 3 augustus gaat ds. Martens uit Driebergen bij ons voor, we willen dan ook graag gasten uit Rossum-Hurwenen en Heerewaarden verwelkomen in deze regionale dienst. Nu we midden in de vakantietijd zitten en er veel gemeenteleden elders verblijven is het een goede gewoonte om gezamenlijke diensten te houden. Zo zullen we dan de zondag daarna 10 augustus naar Heerewaarden gaan, we vertrekken dan zoals gewoonlijk om 9.30 uur vanaf het kerkplein. Bloemen - Deze gingen uit de dienst van zondag 27 juli met een beterschapswens naar Velddriel en wel naar Anton Stevense die na een ongelukkige val in het ziekenhuis terecht kwam, maar inmiddels weer thuis is en nog enkele weken zal moeten rusten om geheel te herstellen. Jarigen 75+- In de komende maand zijn dit: 14 augustus mw. J. van Bockel-den Otter, 23 augustus: dhr. H. Kivit en 25 augustus mw. C. van der Zalm-Biesters. Allen alvast van harte gefeliciteerd en Gods zegen gewenst voor het nieuwe levensjaar! Hervormde Vrouwen Dienst - Deze werd 35 jaar geleden opgericht door mw. Ineke Sterk en had als doel de kerkenraad te ondersteunen bij verschillende taken. Het was een tijd dat er nog geen vrouwen in de kerkenraad zaten. Maar door de HVD werden er toch al snel 2 vrouwen voorgedragen en werden ook als ouderling bevestigd. Er werd in de afgelopen 35 jaar veel gedaan door de dames: bezoekwerk, ouderenmiddagen met sprekers en dia voorstellingen niet te vergeten het kerstfeest en het jaarlijks reisje. En nu koffiemiddagen in de Leyenstein, hulp bij startzondag en de maaltijd op Witte donderdag, Samen koken en bloemschikken enz. enz. 35 jaar trouw van vele dames daar mag je wel eens bij stil staan. Dat hebben we afgelopen week gedaan om met elkaar een uitje naar het Glasmuseum en Glasblazerij in Leerdam te organiseren. Het is fijn dat we dit met elkaar al zo lang kunnen doen voor een leefbare en levende gemeente Kerkdriel. Dames hartelijk dank voor de fijne sfeer onderling en alle medewerking! Riet van Bockel P.S.: Uiteraard hier ook een woord van dank van de kerkenraad en zeker niet in de laatste plaats een dankwoord voor jou, Riet, als de altijd actieve voorzitter. We hopen dat jullie nog lang samen dit mooie werk mogen doen! Tot slot - Een hartelijke groet voor u en jullie allen van de kerkenraad.
WELL/AMMERZODEN Bij de diensten - Afgelopen zondag ben ik begonnen met een serie uit Openbaringen. Dit als antwoord op een eerdere vraag in de kerkbode voor suggesties. Het is een moeilijk boek, met name omdat wij het apocalyptische genre niet gewend zijn. Er wordt veel in beelden gesproken en door de beelden heen moet je de betekenis van de tekst zoeken. Dat is dus een stap extra, normaal begrijp je de beelden gelijk en hoef je alleen de betekenis van de tekst te zoeken. In Openbaring 4 begint het visioen waarin Johannes in de hemel. Het is troostend om in deze tijd te horen dat hij als eerste een troon ziet staan. Er
wordt geregeerd in de hemel, ondanks alles. De vraag is, willen wij op aarde, waar zonde en dood is, ons buigen voor die troon? Misschien wel juist omdat we zo veel meemaken en zien gebeuren in de wereld. Juist dan, tussen al die stemmen en visies mogen wij als gemeente het laten horen: Jezus is Koning! GEMEENTELEVEN Onze zieken - Na 2 weken in het ziekenhuis gelegen te hebben, is dhr. van Herp (Diel) weer thuisgekomen in de Lindeboom. Mw. Vos uit Wellseind heeft voor een geplande operatie een paar dagen in het ziekenhuis gelegen. Meeleven (I) adressen - Wilt u een kaartje sturen naar iemand die in deze kerkbode of eerder genoemd is? Ze staan weer op kerkwell.nl > nieuws of vraag het even na bij de ouderling of scriba. Inloggen op de site is nodig omdat anders alle adressen open en bloot op straat liggen. Meeleven (II) in vakantietijd - Ziekenhuisopnames en concrete (hulp)vragen lopen altijd via de wijkouderling. Maar in de vakantieperiode zijn de wijkouderlingen op verschillende data op vakantie. Neem daarom tijdens de vakantieperiode contact op met de scriba, ouderling Van Tuijl. Kaartje vanaf vakantie-adres - Stuurt u de kerk (ook) een kaartje van een kerk in het vakantieland? Als er een paar kaartjes binnen zijn, hangen we ze op in de hal van de kerk. Niet alleen in Well geloven we, maar ook daarbuiten. Door het sturen van een kaartje naar de kerk krijgen we een beeld van geloven over de wereld. Het adres is “Kerk Well, Dorpstraat 8, 5325 XG Well”. Bezoek Dabar - Op de camping de Rietschoof in Aalst, wordt komende zomer vier weken lang door Dabarteams recreatie- en evangelisatie activiteiten georganiseerd. Dabar, Hebreeuws voor ”Woord en Daad”, is een landelijke organisatie uitgaande van de IZB-Dabar. In teamverband zijn jongeren één of twee weken per team actief op camping de Rietschoof, in Aalst en dat gedurende 4 weken. Dat doen zij door het organiseren van een kinderclub of tiener uur, maar net zo goed met een poppenkastkwartiertje,voetbalwedstrijd of zeskamp. Het team wordt daarbij ondersteund door de plaatselijke begeleidende commissie. Ook onze gemeente is vertegenwoordigd in de commissie en zo is onze gemeente ook betrokken bij dit werk. Van zaterdag 2 augustus tot en met zaterdag 16 augustus zijn er de volgende teamleden op camping de rietschoof aan wezig: Jeline, Narinja, Hanneke, Joanne, Marjolein en Gerben. Op zondagavond 3 augustus is het team van Dabar aanwezig in de avonddienst in Well. Dan kunt u kennis met hun maken en kunnen zij u nog meer vertellen over hun ervaringen op de camping. We doen dat onder het genot van een kop koffie na de dienst. Wij hopen u en jou in de kerk op zondagavond 3 augustus te ontmoeten en we zo als gemeente onze betrokkenheid tonen voor deze jongeren en het werk wat zij doen. Dabarteam Basiscursus Geloofsopvoeden - Een aantal ouders hebben al een e-mail gehad, maar ook per kerkbode willen u uitnodigen. Op 1, 15 en 29 oktober willen we een cursus geloofsopvoeding geven. Dit voor ouders van kinderen tussen de 2 en 12 jaar (met ruime marge). De cursus wordt gegeven door de HGJB. Uiteraard mag u mensen meenemen die al dan niet bij onze kerk horen. Zie voor meer, uitgebreide informatie http://kerkwell.nl/cursus DIACONIE Bloemengroet - De bloemen uit de dienst van 20 juli zijn met en hartelijke groet van de gemeente bezorgd bij dhr. T. Brienen te ’s Hertogenbosch (dit in tegenstelling tot wat in de vorige Kerk&Nieuws vermeld stond) en Mw. Van Genderen-Liebrecht in het Zonnelied te Ammerzoden. Op 27 juli bij Esmeralda van Herp te Ammerzoden. uw diaconie KERKVOOGDIJ Een overzicht van de collecten - Collecten juni: 1 juni: € 123,75; 8 juni: € 184,61; 15 juni: € 161,31; 22 juni: € 230,70. Deurcollectes: 1 juni: € 86,82; 8 juni: € 138,83; 15 juni: € 106,95; 22 juni: € 151,10. Gif-
ten via enveloppen kerktelefoon: € 130,- Onderhoudsfonds (kerkje in de hal): € 29,10. Hartelijk dank voor deze gaven, college van kerkrentmeesters Giften huisbezoek - Op huisbezoek heb ik 2x € 10,- ontvangen. Eén keer voor de kerkvoogdij, de andere keer voor de diaconie. Kerk&Nieuws - De deadline voor de volgende kopij is vrijdag 8 augustus, 12.00 uur. Inleveren kan via
[email protected] of via kerkwell.nl/kopij Wellingelicht - In de pastorie zijn de voorbereidingen om nummer 5 te verwelkomen in volle gang. Het nadeel van het predikantschap is dat je niet dicht bij je familie woont. We kunnen niet op regelmatige basis mensen om hulp vragen voor het huishouden, zoals opa’s en oma’s om te helpen. Daarom een verzoek: is er iemand of kent u iemand die tijdelijk wil bijspringen in het huishouden? Regelmatig is iets anders dan ‘een keer’ en we hebben er geen moeite mee dit strikt zakelijk te benaderen. We denken aan een periode van een paar weken, voor 1 à 2 keer per week. Het zou ons een stukje rust en continuïteit in het huishouden geven, wat voor een draaiend gezin zo belangrijk is.
ZALTBOMMEL – HET ANKER Wijknieuws - De bloemen uit de dienst van 20 juli werden met een hartelijke groet en ter bemoediging bezorgd bij mw. Sietske Veninga in het Jeroen Boschziekenhuis. De bloemen uit de gezamenlijke dienst van 27 juli werden met een hartelijke groet en beterschapswensen gebracht bij dhr. Peter Doornenbal in Gameren. Dhr. Peter Doornenbal mocht zondag 13 juli weer uit het ziekenhuis naar huis om daar verder te herstellen na een operatie. Het herstel gaat langzaam, maar gaat wel vooruit. We wensen hem beterschap toe en hopen op een spoedig herstel. Mw. Sietske Veninga, Bruchem, werd in het Jeroen Bosch Ziekenhuis opgenomen voor onderzoek. Zij is nu weer nu thuis in afwachting van verdere behandelingen. Frank Bambacht, Zaltbommel ligt sinds 10 juli in het Jeroen Boschziekenhuis. Hij is daar geopereerd aan de blinde darm, maar daar zijn helaas wat complicaties bijgekomen zodat hij langer in het ziekenhuis moest blijven. We wensen Frank een spoedig herstel toe en hopen dat hij weer snel naar huis kan. Verjaardagen - Mw. Maaike van der Linden, Kamer 112 in de Wielewaal, vierde op 28 juli haar 95ste verjaardag. Op 7 augustus hoopt dhr. Peter Doornenbal in Gameren zijn 81ste verjaardag te vieren. We feliciteren de jarigen van harte en wensen hen een fijne verjaardag toe. Gemeenteavond - Nog wat vroeg, maar toch vast een aankondiging. De kerkenraad wil op dinsdag 26 augustus een gemeenteavond houden om met u te spreken over de tussenrapportage van de federatiecommissie. U hebt in Kerkennieuws nr. 13 daar al iets over kunnen lezen. Noteert u de datum alvast in uw agenda. U krijgt van ons nog een uitnodiging en de tussenrapportage zullen we dan op de website zetten; voor mensen die hem niet van de website kunnen halen, zullen exemplaren in Het Anker liggen. Arie Braspenning, scriba Ouders voor de crèche gezocht - Wekelijks zijn er in het Anker een volwassene en twee jongeren beschikbaar in de crèche om op de kinderen van 0-4 jaar te passen. Voor het komend half jaar zijn ben ik op zoek naar één of meer ouders die het leuk vinden om een keer te helpen op 28 september en/of 23 november. Daarnaast zou het fijn zijn als één of meer ouders vanaf januari standaard willen meehelpen. Dit betekent dat je ongeveer eens in de twee maanden aan de beurt bent samen met twee jongeren. Wil je als jongere ook meehelpen? Dat kan als je tenminste in groep 8 zit. Voor het komende half jaar is het rooster al ingevuld, maar als je een e-mail stuurt, kan ik je vanaf januari 2015 ook inroosteren. Om je op te geven, voor vragen en/of voor meer informatie kun je contact met me opnemen via mail:
[email protected] of telefoon: 06-18257745. Alvast bedankt! Marjanneke de Jong
HET ANKER EN ST. MAARTEN Collectes - 3 augustus: VPTZ. De opbrengst van de diaconiecollecte is deze zondag voor VPTZ Bommelerwaard. De afkorting staat voor Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg. De vrijwilligers van de VPTZ Bommelerwaard helpen bij de verzorging en begeleiding van een ernstig zieke die tot zijn/haar overlijden thuis wil blijven. Als de vrijwilliger aanwezig is, kan de partner of een andere mantelzorger even rust nemen, boodschappen doen of 's nachts rustig slapen. Zo is de vrijwilliger een belangrijke steun voor zowel de zieke als de mantelzorger(s). Wilt u dit werk niet alleen steunen via de bekende 'duit in het zakje' maar ook als vrijwilliger, kijk dan vooral op www.vptz-bommelerwaard.nl 10 augustus: Jarige Job Stichting Jarige Job zorgt dat ook kinderen in arme gezinnen hun verjaardag kunnen vieren. Zij krijgen een Verjaardagsbox met bijvoorbeeld versiering, traktaties voor op school, wat lekkers voor de visite en een cadeautje. Jarige Job werkt hiervoor samen met de Voedselbank, omdat van de gezinnen die daar komen duidelijk is dat ze in financiële nood verkeren. Meer weten? www.jarige-job.nl Namens de beide diaconieën, Janneke Boogaard Zomerontmoetingen - Inmiddels zijn er twee avonden gepasseerd: de eerste avond - met het thema “Betrokkenheid” - was zeer geanimeerd. Op maandag 4 augustus bent u welkom bij de familie HeldringKlok, Gasthuisstraat 21. Neemt u dan ook uw nieuwe liedboek mee? De volgende vraag wordt namelijk gesteld: Welk lied of welke tekst uit het nieuwe liedboek wilt u delen met uw tafelgenoten tijdens deze zomerontmoeting? Meer vragen zelfs op de laatste zomerontmoeting op maandag 11 augustus bij de familie Krijgh, Hertog Karellaan 5. Dan kunt u namelijk een Bijbelse Quiz verwachten. Gasten ontvangen koffie en thee, een kop soep en een nagerecht, maar nemen hun eigen boterhammen mee. Tijd: vanaf 16.30- 17.00 en einde rond 19.00 uur. Aanmelden niet nodig! Wilt u meer weten of hebt u geen vervoer? Bel dan graag even met mw. Lien May (tel. 0418-513053)
Vrijwilligers gevraagd - Onderstaand bericht wil ik graag doorgeven aan u en ik hoop dat er voldoende gemeenteleden op zullen reageren. U mag dat naar onderstaand adres doen, maar ook naar: Arie Braspenning (tel. 513349 of e-mail:
[email protected] ) Beste mensen, Het diaconaal vakantiebureau van de Protestantse Kerken Nederland, “HetVakantiebureau De Werelt” te Lunteren, verzorgt ook dit jaar weer vakanties voor zieken en gehandicapten. Woensdag 13 augustus 2014, ligt in Zaltbommel het hospitaalschip de “Prins Willem Alexander”. Aan boord bevinden zich chronisch zieken en gehandicapten die een vakantie hebben geboekt bij “HetVakantiebureau De Werelt” te Lunteren. Zij zoeken voor die middag een aantal vrijwilligers, rolstoelduwers, die bereidt zijn om ongeveer 1 á1,5 uur met een van de gasten die in een rolstoel zit, een eindje te gaan wandelen in Zaltbommel. Als u hiervoor enkele uurtjes vrij kan/wil maken dan wordt u om 14.30 uur op de boot ontvangen met een kopje thee of koffie en zal de wandeling om 15.00 uur aanvangen, na de middag rust van de gasten. Bij terugkomst wordt u nog een drankje aangeboden voor de bewezen diensten. Een korte rondleiding op de boot behoort tot de mogelijkheden. Diegenen die zich hiervoor beschikbaar willen stellen kunnen zich opgeven bij: Leo Uittenbogaard (e-mail:
[email protected] of tel. 06-51221148). Namens de Diaconale Raad, Leo Uittenbogaard
ZALTBOMMEL – ST. MAARTEN Uit de gemeente - Onze zuster, diaken Japke Krijger ondergaat deze week een ingrijpende operatie. We hopen en bidden dat deze operatie resultaat heeft en wensen haar en haar man en kinderen Gods nabijheid toe. De knieoperatie van mw. Rijngoud is uitgesteld naar 1 augustus. We wensen haar sterkte in de
wachttijd. Ook bij zieken thuis zijn onze gedachten en wensen hen sterkte en geduld. Opname en/of ontslag uit het ziekenhuis kunt u melden bij Eike van de Werken (tel. 0418 561938 of e-mail:
[email protected] ). U krijgt dan bezoek van de predikant of ziekenwerkgroep. Ria Maissan, Will van der Heiden en Eike van de Werken. Bij de kerkdiensten - Zondag 3 augustus, de tweede van de gezamenlijke zomerdiensten, gaat collega Werner voor in de Sint Maarten. Die zondagmiddag om 14.30 uur, in dezelfde kerk, aandacht voor Hooglied en de tentoongestelde etsen – meer daarover in dit nummer op Prikbord. Zondag 10 augustus kerken we dan weer gezamenlijk in Het Anker. We lezen dan Lukas 12: 13-21, en 1 Timotheüs 6: 7-10. Twee maanden geleden kwam het blad Woord & Dienst met een mooi themanummer over geld. Veel stof tot nadenken. Voor geld is alles te koop, behalve wat echt van waarde is. Welke rol speelt geld in ons leven, of liever: welke rol laten we laten dat spelen? ds. Henk Veltkamp Federatiecommissie - Zoals zondag 20 juli aan de gemeente is meegedeeld, moest onze diaken mevrouw Japke Krijger haar werk in de kerkenraad, in de diaconie en ook in de Federatiecommissie beeindigen omdat zij ernstig ziek is. De kerkeraad heeft zich inmiddels beraden en ouderling mw. Eike van de Werken in haar plaats benoemd als lid van de Federatiecommissie. Laten wij Japke en Leo Krijger in onze gebeden gedenken, en ook bidden voor de voortgang van al het werk dat in onze kerk gedaan moet worden door steeds minder mensen. Namens de kerkenraad, ds. Henk Veltkamp MH17 - Vorige week woensdag, de dag van nationale rouw, waren we in Amsterdam. Tegen half zeven kwamen we thuis, en zetten de TV aan. We zagen die indrukwekkende stille beelden, uitgezonden vanuit een helikopter boven de A2: een lange stoet van zwarte rouwauto’s die op dat moment juist Zaltbommel passeerde. We kwamen niet meer los van die beelden en blijven kijken, tot de auto’s hun bestemming bij Hilversum bereikten. Af en toe schakelde ik even naar de kerkdienst in Amersfoort, maar op de één of andere manier deden die stille beelden van die lange stoet zwarte auto’s over die lege A2, met al die mensen op de viaducten en langs de kant mij meer. Eén van die volgende dagen stonden wij ’s avonds ook langs de A2. Ramptoerisme, smaalden sommigen. Ik geloof er niets van. Door daar gewoon maar letterlijk stil te staan langs die weg brachten velen hun ontzetting en verdriet, hun respect en medeleven woordeloos tot uitdrukking. En ook, zo heb ik dat tenminste ervaren, bood het strak geregisseerde ritueel waarmee de stoffelijke resten uit het vliegtuig in de auto’s werden gedragen, en in die lange stille tocht over de weg naar Hilversum werden gebracht iets teweeg van een noodzakelijk tegenwicht voor de volstrekte respectloosheid waarmee deze lichamen aanvankelijk waren behandeld. Het was alsof door dat stille ritueel ook onze eigen orde van hoe het hoort, hoe wij mensen met elkaar horen om te gaan, een orde die door het brute neerhalen van vlucht MH17 zo wreed was geschonden, tenminste weer enigszins werd hersteld. Bij de vele rouwadvertenties in de kranten bleef die van de gemeente Amsterdam mij bij. Burgemeester Eberhard van der Laan citeerde daarin een paar regels, honderd jaar geleden uitgesproken door de Amsterdamse wethouder Wibaut: Er is maar één land: de aarde. Er is maar één volk: de mensheid. Er is maar één geloof: de liefde. ds. Henk Veltkamp
Kerkauto - Voor hen die slecht ter been zijn en daardoor niet meer zelf naar de kerk kunnen komen, is er de mogelijkheid om ’s zondagsmorgens per auto opgehaald te worden. Voor deze service zijn wij dringend op zoek naar minimaal 2 gemeenteleden die aan deze activiteit als chauffeur willen deelnemen. Van u wordt verwacht dat u ca. 6 x per jaar een of meerdere personen ophaalt. Voor inlichtingen en/of opgave kunt u kontakt opnemen met Cora Thedinga (tel. 0418-512909 of e-mail:
[email protected] )
Maartenboekerij open 3 augustus - Dit keer aandacht voor RANDFIGUREN, over TOBIT, JUDIT en de MAKKABEEËN door NICO TER LINDEN. Na de bekende serie ‘Het verhaal gaat’ laat ter Linden het verhaal nu verder gaan. Tobit, Judit en de opstandige Makkabeeën mogen dan niet in iedere bijbel voor komen, de prachtige verhalen laten zien dat ze veel meer zijn dan ‘randfiguren’. Deze boeken, behorend tot de zogenaamde apocriefe boeken, stonden bijvoorbeeld wel in de Statenvertaling, waar Rembrandt mee leefde. Illustraties in het boekje maken dit ook zichtbaar. De verhalen verschillen nogal. Tobit: een heilige geschiedenis over de vrome man Tobit. De andere zijn meer verzetsgeschriften, Judit, een weerloze weduwe die de ondergang van de stad weet te verijdelen; de Makkabeeën met heldhaftige optredens. Wat hebben deze verhalen ons nu te zeggen? Ter Linden verhaalt en duidt. Namens de Maartenboekerij Henny Heldring-Klok College van Kerkrentmeesters - Over de afgelopen weken is een contant ontvangen gift van € 5,- te verantwoorden. Dank daarvoor. Binnert Heldring Koffiepotje - De opbrengst van het koffiepotje over juni is: € 55,15 en over juli: € 60,80. Gulle gevers hartelijk dank!
PRIKBORD DOEN!! Een nacht ‘slapen’ in een krotje voor straatjongeren.
In het kader van ‘Nacht Zonder Dak’ brengen jongeren in zelfgebouwde hutten de nacht door. Met deze actie halen ze geld op voor straatjongeren in Bolivia, Kenia en Cambodja die altijd zo hun nacht moeten doorbrengen. Met jullie hulp (…) verrijst de krottenwijk dit jaar op zaterdag 6 september in Rossum! We gaan het terrein bij De Nieuwhof naast de PKNkerk aan de Maasdijk ‘verbouwen’ tot een krottenwijk. Deze ‘Nacht Zonder Dak’ is een initiatief van de christelijke hulp- en ontwikkelingsorganisatie TEAR (TEgen ARmoede). De opbrengst is bestemd voor projecten in Afrika, Azië en ZuidAmerika die straatjongeren met onderdak, begeleiding en onderwijs helpt aan een toekomst. In 2011 haalde de Regionale Jeugdraad dit evenement naar de Bommelerwaard. De ‘krotten-
wijk’ stond toen in Heerewaarden en heeft inmiddels ook in Kerkdriel (2012) en Zaltbommel (2013) gestaan. Ben je 12 jaar of ouder, dan nodigen we je van harte uit om mee te doen met Nacht Zonder Dak editie 2014 in Rossum! Er staat je een afwisselend programma te wachten die op zaterdagmiddag 6 september begint en duurt tot zondagmorgen 7 september. Ter afsluiting nodigen we je dan uit om bij één van de organiserende kerken in Rossum, Kerkdriel, Heerewaarden of Zaltbommel een dienst bij te wonen en aandacht te vragen voor de projecten waar Nacht Zonder Dak om draait. Inmiddels ben je dan een ervaring als dakloze rijker en kun je er vast iets over vertellen. Aan deze activiteit zijn geen kosten verbonden, maar aanmelden is wel noodzakelijk! Check www.nachtzonderdak.nl/rossum voor meer informatie, om je aan te melden als deelnemer of om een deelnemer te sponsoren. Contactpersonen: Heerewaarden –
[email protected] Rossum/Hurwenen –
[email protected] Kerkdriel –
[email protected] Zaltbommel, Het Anker –
[email protected] Zaltbommel, St. Maarten –
[email protected]
Het Hooglied - De etsen toegelicht zondagmiddag 3 augustus – 14.30 uur – St.Maarten Op zondagmiddag 3 augustus zal de kunstenaar die de etsen over het Hooglied gemaakt heeft, de heer Frans de Winter, te gast zijn in de St. Maarten. Hij zal dan vertellen wat hem in Het Hooglied heeft geïnspireerd tot het maken van de etsen en hij zal een en ander vertellen over de techniek van het etsen. Daarna verzorgt hij een korte rondleiding langs zijn geëxposeerde werk. Voorafgaand aan het verhaal van de heer De Winter zal ds. Henk Veltkamp iets vertellen over dit betreffende kleine Bijbelboek en zullen enkele teksten daaruit gelezen worden. Aanvang van deze bijeenkomst in het koor van de St. Maarten: 14.30 uur. U bent allen van harte uitgenodigd. We zullen u graag ontvangen met koffie en thee. Werkgroep Kunst in de Kerk.
Zomertentoonstelling Het Hooglied 8 juli t/m 17 augustus, 13.30 – 16.30 uur, St. Maarten De zomertentoonstelling van de Raad van Kerken in Zaltbommel heeft als onderwerp het Hooglied met liefdevolle etsen van Frans de Winter. Dagelijks te zien in de St. Maarten met uitzondering van de maandag, dan is de kerk gesloten. De toegang is vrij. Zondag 3 augustus van 14.30 - 16.30 uur verzorgt Frans de Winter een lezing bij de tentoonstelling. Hij vertelt wat hem inspireerde om etsen te maken van het fascinerende Bijbelboek Hooglied, en wat hij met de afbeeldingen tot uitdrukking wil brengen. Ook de techniek van het etsen komt aan de orde. U bent deze zondagmiddag van harte welkom in de monumentale kerk op het Zaltbommelse Kerkplein. Liefdespoëzie: Zo laat zich de inhoud van het Bijbelboekje Hooglied goed samenvatten. Misschien waren het ooit liefdesliederen die op bruiloften werden gezongen. Ze bezingen de grote liefde tussen man en vrouw, en beurtelings zingt de één de ander toe. “Laat hij mij kussen, laat
zijn mond mij kussen!” zingt de vrouw, en haar geliefde antwoordt: “Je bent zo mooi, vriendin van mij, je bent zo mooi!” En dan zij weer: “Hoor, mijn lief! Kijk, hij komt, springend over de bergen!” Met slechts 117 verzen is dit een van de kleinste boeken in het Eerste Testament. Het is waarschijnlijk ontstaan in de vijfde eeuw voor Christus. De christelijke kerk meende al spoedig een mystieke zin in deze liefdesliederen te kunnen ontdekken: de band tussen Christus en de kerk. Maar laat dat geen enkel liefdespaar, in welke samenstelling dan ook, verhinderen om er een verrukkelijke ode op hun hartstochtelijke aardse liefde in te horen. Namens de werkgroep Kunst in de Kerk, Ineke van der Zee
Zin in gezelschap? Alle inwoners van de Bommelerwaard zijn welkom bij “De Ontmoeting” in zorgcentrum Het Zonnelied te Ammerzoden: elke maandag van 10.00 tot 12.00 uur of van 10.00 tot 14.00uur Samen met vrijwilligers een kopje koffie drinken en andere mensen ontmoeten. Een kaartje leggen, een spel spelen of nieuwe activiteiten ontwikkelen behoort ook tot de mogelijkheden. De deuren staan altijd open in Het Zonnelied, Hogesteeg 2 in Ammerzoden. Bezoekers aan “De Ontmoeting” betalen € 2,50 of € 5,- (tot 14.00 uur) als bijdrage in de kosten voor koffie en thee.
Koor Eljakim zoekt spullen Ook dit najaar wil interkerkelijk koor Eljakim een bazaar organiseren. Ze houden zich dan ook aanbevolen voor spullen die u niet meer gebruikt, maar die u een tweede leven wil geven. Denkt u daarbij aan boeken, serviesgoed, gereedschap, speelgoed, kleine meubels, etc. Die spullen kunt u elke eerste zaterdag van de maand tussen 10.00 en 11.30 uur afgeven in zalencentrum Het Anker aan de Vergtweg 87 in Zaltbommel, te beginnen op 5 april. Zij zitten dan klaar om ze in ontvangst te nemen. De bazaar is op zaterdag 4 oktober van 9.00 tot 13.00 uur.
CLASSIS BOMMEL 400 JAAR Koorleden gezocht Zaterdag 27 september is een muzikale manifestatie “Er zit muziek in de kerk”, St. Maartenskerk Zaltbommel gepland en op zondag 28 september een viering in de plaatselijke gemeenten onder het thema “Gods trouw door de eeuwen heen”. Voor het projectkoor zijn we op zoek naar zangers en zangeressen die ongeveer 5x willen repeteren en op 27 september willen meezingen. Enige zangervaring zou prettig zijn. Bij opgave graag de stemsoort vermelden. Opgave voor 1 juli bij:
[email protected]
Feestelijke muzikale inloopmiddag 27 september St. Maartenskerk in Zaltbommel Op zaterdag 27 en zondag 28 september viert de classicale vergadering van Bommel haar 400 jarig bestaan. Zie de artikelen die eerder in Kerk&Nieuws over de geschiedenis verschenen. Al die jaren
is de lofzang gaande gehouden in ons gebied. Daarom wordt er een feestelijke muzikale inloopmiddag georganiseerd op 27 september In de Maartenskerk in Zaltbommel. Tussen 14.00 en 17.00 uur zullen verschillende koren uit onze regio optreden. Een projectkoor zal enkele psalmen zingen zoals ze in de traditie van het protestantisme werden gezongen. Marianne Schotsman uit Deil zal het koor leiden. Classis Bommel, door de eeuwen heen - Zoals u misschien bekend is, werd in september 1614 de eerste vergadering belegd van de Classis Bommel. 400 jaar Classis: Gods trouw, de eeuwen door. Voor veel ‘kerkmensen’ is de Classis een mistig orgaan is. Misschien wel een beetje te vergelijken met de Eerste Kamer, het hoort er nu eenmaal bij, maar warm of kou worden we er niet van. Zou er ook zo over de Classis gedacht worden? Nu heeft de Classisvergadering nadrukkelijk besloten om het jubileum in alle bescheidenheid te vieren. Niet met wetenschappelijke publicaties, dito symposia of luid trompetgeschal. Nee, van tijd tot tijd iets laten zien van wat die Classis Bommel eeuwenlang betekend heeft voor de wereld – ja zeker – en voor reformatorische / protestante christenen in Nederland en in het bijzonder in het Rivierengebied, het ‘werkveld’ van de Classis. De Classis vergadering heeft een tiental vrouwen en mannen bereid gevonden om in het komende jaar samen met allen die zich verbonden weten met en door het Evangelie stil te staan bij het lange verleden van de Classis Bommel. U zult daar ongetwijfeld van horen. KerkenNieuws publiceert de stukjes om u op deze manier te informeren over het werk van de werkgroep en onze gedeelde geschiedenis.
CLASSIS 400 JAAR Gaat u ook mee naar de classis? ‘De classis? Daar heb ik nou niks mee!’ Als je een gemiddeld gemeente lid vraagt wat de classis voor hem of haar betekent, dan is de kans groot dat je het zojuist geformuleerde antwoord krijgt. In de beleving van veel gemeenteleden staat de classis ver van hen af. Waarom dan toch aandacht voor het 400 jarig jubileum van de classis Bommel? Zo’n jubileum is een goede gelegenheid om het werk van de classis eens in het zonnetje zetten en om te laten zien waarom de classis van waarde is, misschien zelfs voor u… De classis wordt een ‘meerdere’ vergadering genoemd. Niet omdat een classicale vergadering een belangrijkere vergadering is dan een vergadering van de kerkenraad, maar omdat in deze vergadering afgevaardigden van meerdere plaatselijke gemeentes bij elkaar komen. In de classis Bommel gaat het om afgevaardigden uit 40 gemeenten. Een classicale vergadering staat niet boven een kerkenraad. Dat betekent dat een classis niet het beleid van een plaatselijke kerkenraad bepaalt. Hetzelfde geldt voor de generale synode: de synode bepaalt het beleid van de classicale vergadering niet. Het gaat bij de ambtelijke vergaderingen om drie verschillende verschijningsvormen van de kerk. Daarbij geldt de ‘gulden regel’ van het protestantse kerkrecht. Vanaf de eerste synode van de Nederlandse kerken, die in 1571 in Emden werd gehouden, heeft deze regel gegolden: geen kerk zal over een andere kerk, geen dienaar des Woords, geen ouderling noch diaken zal de een over de ander heerschappij voeren (artikel 1 van de Handelingen van de synode in Emden). Deze regel is nog steeds een belangrijk uitgangspunt van de Kerkorde. Bij de gehoorzaamheid aan Christus past het niet te heersen, maar te dienen. Ambtsdragers, kerkenraad en commissies, ambtelijke vergaderingen en bovenplaatselijke colleges, allen mogen zich bij het uitoefenen van hun onderscheiden taak en bevoegdheden laten leiden door dit grondprincipe van protestants kerkelijk leiderschap: zij zijn er om elkaar te dienen. Ambt is dienst. Net als de kerkenraad heeft de classis een dagelijks bestuur: het moderamen. Dit moderamen geeft in praktische zin leiding aan de classis. Daarnaast bestaat er binnen de classis het ‘breed moderamen’: dit is samengesteld uit het moderamen en een aantal vertegenwoordigers van de classis. Aan het breed moderamen kent de kerkorde een aantal (eigen) taken toe zodat niet de hele classis daarvoor bij elkaar hoeft te komen. Het breed moderamen is bijvoorbeeld betrokken bij allerlei zaken die te maken hebben met gemeentevorming. Andere taken hebben betrekking op het (dis)functioneren van predikanten en andere ambtsdragers. Zo moet het breed moderamen bijvoorbeeld zijn goedkeuring geven aan het uitbrengen van een beroep van een predikant in deeltijd en aan het werkplan dat gemeente en predikant hebben opgesteld. Bij veel gemeenteleden staat de classis vooral bekend als de bewaker van de kerkorde. Via de classis krijgen de kerkenraden voorstellen voor wijziging van de kerkorde door met het verzoek daar
een mening over te geven. De bevindingen van de classis worden gestuurd naar het Generaal College voor de kerkorde. Als het goed is, heeft de classis oog en oor voor wat er leeft in de kerkenraden en vertellen afgevaardigden daar ook over. Van hen wordt verwacht dat ze in hun eigen kerkenraad verslag doen van de classicale vergadering. Zo onderstrepen we dat we samen één kerk vormen. In de classis komen we samen met afgevaardigden uit heel verschillende gemeentes die samen de gemeente van Jezus Christus vormen. Hier brengen we verschillende gaven en tradities in met de bedoeling aan elkaar te groeien . Het best komt dat tot uiting in het kerkelijk gesprek. Op veel classisvergaderingen is een spreker uitgenodigd, die een inleiding verzorgt over een kerkelijk- of geloofsthema. Na de inleiding wordt daarover in kleine groepjes gesproken. Zo kun je van een diaken, ouderling of predikant uit een andere gemeente horen wat daar leeft en kun je elkaar bemoedigen, van elkaar leren en zo nodig voor elkaar een kritisch tegenover zijn. Mijn ervaring is dat zo’n kerkelijk gesprek niet alleen interessant is, maar ook enorm weldadig kan zijn. Je kunt elkaar op een goede manier nabij zijn. Dit kerkelijk gesprek alleen al is een goede reden om eens naar de classis te komen. De classicale vergaderingen zijn openbaar. Spreekt het onderwerp u aan, aarzel dan niet om aan te schuiven! In 2014 vergaderen we op 3 februari, 19 mei en 15 september. Via uw kerkenraad kunt u horen welk onderwerp centraal zal staan. Mocht u interesse hebben of zelf een onderwerp willen aandragen: weet u welkom! ds. Dirk Jan Brans
CLASSIS 400 Begin van de reformatie De classis was in de late zestiende en in de zeventiende eeuw de spil van het gereformeerde kerkelijk leven. Zij vormde het bestuurlijke middenniveau tussen de plaatselijke kerkenraad en de provinciale synode. Alle zaken van enig belang kwamen in de classis aan de orde. In deze passage uit een studie over de Classis wordt over ‘gereformeerd kerkelijk leven ’ gesproken. Die ‘Gereformeerde kerk’, ook wel de ‘Kerk van de Ware Christelijke religie’ of ‘de Nederduitsch Hervormde kerk’ genoemd, was in de Noordelijke Nederlanden de belangrijkste kerk die de Reformatie zou voortbrengen. De ‘gereformeerde kerk’ kwam er echter niet zo maar. Omdat de Classis Bommel dit jaar 400 jaar bestaat, kunt u dit jaar over de geschiedenis van de gereformeerde kerk, de Classis Bommel en haar werkzaamheden in deze lange periode van tijd tot tijd in uw kerkblad lezen. Dit eerste artikel gaat over het begin van de Reformatie in de Nederlanden en in onze omgeving. De kern van de Reformatie kan kort worden samengevat: Sola Gratia, Sola Scriptura en Sola Fide (alleen Genade, alleen de Schrift en alleen het Geloof). Hierop wezen Luther en Calvijn en dat leidde tot de breuk met Rome. Die breuk met de RK kerk, het instituut dat met haar sacramenten en priesters het heil verzorgde, was zeer ingrijpend, ook omdat de RK Kerk zeer nauw verbonden was met de staat. Zo bemoeide de vorst van de Nederlanden, Keizer Karel V, zich met de benoeming van bisschoppen. Opstand tegen de Kerk, zo besefte ‘iedereen’, bracht de samenleving in gevaar en leidde tot onrust en conflicten. Karel V stond niet toe dat er getornd werd aan de fundamenten van zijn Rijk. De doodstraf dreigde voor afvalligen en zo vonden op 1 juli 1523 de eerste terechtstellingen plaats: twee uit Den Bosch afkomstige monniken, Henricus Vos en Johannes van Essen, beiden beschuldigd van ‘Luterye’, werden op de Grote Markt in Brussel verbrand. Er zouden in de daaropvolgende decennia vele aanhangers van de Nieuwe Leer de marteldood sterven. Het klooster van de twee omgebrachte ‘ketters’ bevond zich in Vlaanderen, in de late middeleeuwen het meest verstedelijkte landschap in Europa. Juist in industrie- en handelssteden met hun internationale contacten, kwamen de mensen in aanraking met nieuwe ideeën en dus ook met ‘de Nije Leer’. In de Vlaamse steden en stadjes waren scholen, waar de mensen leerden lezen en er waren boekdrukkers. Men sprak in huiskamers en in herbergen over die vreemde bevrijdende boodschap dat Genade heel wat anders was dan het kopen van een aflaat. In zo’n nieuw geschrift kon je lezen dat er geen priesters nodig waren om je met God te verzoenen. Het ging om Geloof. Het stond in de Bijbel! De aanhang van de ‘Nije Leer’ groeide, maar de leer was nog weinig vastomlijnd. Er waren ‘onbeslisten’ – de grootste groep, die geen radicale keus kon of wilde maken - , ‘evangelischen’, ‘sacramentariërs’, ‘lutheranen’ en ‘wederdopers’. De laatsten werden vanwege hun felle weerstand tegen de overheid en met hun plannen om Gods Rijk alvast op aarde te stichten, het ergst vervolgd. Opvattingen over het Avond-
maal en hoe zich op te stellen tegenover een overheid die zo onbarmhartig de ‘Nije Leer’ bestreed, brachten scheiding. Het Bloedplakkaat (1550) van Karel V, waarin wrede straffen werden aangekondigd, zorgde voor verdere radicalisering. Tallozen vluchtelingen weken uit naar Londen, Norwich, Emden of Wezel waar gemeenten met een gereformeerd karakter ontstonden. Deze vluchtelingengemeenten zijn van groot belang geweest voor de verbreiding van de Reformatie in de Nederlanden. Niet alleen de overtuigingen van de Calvinisten zorgden voor groei, ook hun organiserend vermogen. In de jaren ’60 telde Vlaanderen wel zeventig gereformeerde gemeenten die onder meer vanuit Emden van voorgangers werden voorzien. Het calvinisme werd een ook belangrijke politieke machtsfactor. (wordt vervolgd) Aart Vos
Classis 400 Orde in de chaos De vorige keer ging het over de grote onrust die de boodschap van Luther en Calvijn veroorzaakte. Het leidde tot de breuk met Rome en vervolging door Karel V en zijn zoon Philips II en er kwam een vluchtelingenstroom op gang naar Engeland en steden in Duitsland. Daar, over de grens, kon openlijk met elkaar worden gesproken en werden plannen uitgewerkt om in Nederland gereformeerde gemeenten te stichten. In Nederland raasde eerst nog de beeldenstorm over het land. De vurige prediking van het Evangelie te midden van het overheidsgeweld en de rijkdom van de katholieke kerk terwijl tallozen in armoede verkeerden en honger leden, leidde in 1566 tot het kapotslaan van de ‘gesneden beelden’. De storm woedde in Vlaanderen, maar verbreidde zich snel naar het Noorden. Beelden en altaren in de Bossche Sint Jan moesten er aan geloven. In Well aan de Maas zong de koster in de kerstnachtdienst ‘duytsche psalmen op der geusche maniere’, in Zaltbommel trok een menigte van meer dan duizend personen naar de Markt en eiste van de stadsregering dat de reformatorisch gezinde kapelaan Jan van Venray in de Sint Maarten vrij kon preken. De materiële schade in Bommel bleef beperkt, maar bij Beesd werd de Abdij van Mariënweerd bij Beesd geplunderd en in brand gestoken. Aanhangers van de Nieuwe Leer namen de Bijbel serieus (‘Gij zult u geen gesneden beelden maken’), maar het lijdt geen twijfel dat weerzin tegen de katholieke geestelijkheid (het ‘antiklerikalisme’ zat diep en dateerde al van ver voor de Reformatie), armoede, botte vernielzucht en belustheid op buit ook achter de beeldenstorm stak. Het is een donkere bladzijde uit de geschiedenis van het jonge calvinisme. Alva, de Spaanse landvoogd, greep hard in. ‘Ketters’ belandden op de pijnbank en stierven op het schavot of de brandstapel. In 1542 was Hubert Selkart in Zaltbommel in een zak gestopt en in Waal verdronken omdat hij op de Markt in de volkstaal uit de Bijbel voorlas. In 1568 werden Peter Mom, Wouter van Oensel en Gerrit Wever op de Markt onthoofd. In Zaltbommel waren meer mensen met ‘ketterye besmet’. De kapelaan van Driel, had voor de bisschop een lijst met namen van ketters opgesteld. De pastoor van Hedel organiseerde hagenpreken waar honderden mensen op af kwamen en waar ‘zallemen’ gezongen werden. De jaren ’60 werden gekenmerkt door opstanden en rebellie die gericht waren tegen de janboel die heerste in de katholieke kerk, tegen de rijkdom van de gevestigde – katholieke - orde en de dwang en willekeur van de Spaanse overheid. Het verlangen naar de bevrijdende Bijbelse boodschap kan niet eenvoudig worden onderscheiden van de motieven die alles te maken hadden met de erbarmelijke sociaal economische omstandigheden waarin tallozen verkeerden. Van vorming van gereformeerde gemeenten was in de Noordelijke Nederlanden nog nauwelijks sprake. Vluchtelingengemeenten namen het voortouw. In Wezel werden in 1568 regels opgesteld die aanvingen met de volgende woorden: “De Apostel Paulus schrijft voor, dat in de kerke Gods alle dingen betamelijk en met orde moeten geschieden, opdat niet alleen in de leer maar ook in de orde zelve en de kerkelijke regering van het ambt een eenparige overeenstemming van de kerk vaststa en onderhouden worde.” Daarom moesten volgens de vergadering van vluchtelingen-predikanten in Wezel en Emden
‘classen’ worden ingesteld die er voor moesten zorgen dat er binnen een bepaalde regio afzonderlijke gemeenten konden worden gevormd. Een volgende maal over de betekenis van de Classis. Wat werd er op de vergaderingen besproken en waar leidde dit toe? (wordt vervolgd) Aart Vos
CLASSIS 400 De Classis Bommel en het onderwijs (1) Tot een van de taken van de Classis Bommel behoorde de zorg voor het onderwijs. Mochten we denken dat de dominees en ouderlingen die de Classis bestuurden bezorgd waren over de geringe kennis van de dorpelingen op het gebied aardrijkskunde of rekenen, dan hebben we het mis. Het ging ergens anders om. De school was ‘een der voornaamste middelen om de eenvoudige menschen tot de goede beginselen der kennisse te brengen en om te ontwaken uit de onwetenheijt des pausdoms tot kennisse der waarheit’. Zoals de historicus Van Deursen in zijn meesterlijke boek over het dagelijks leven van gewone mensen in de Gouden Eeuw schrijft, dienden de gereformeerde scholen de leerlingen voor te bereiden op het kerklidmaatschap. Het ging er dus niet om of kinderen mooi konden schrijven of goed rekenen, dat was net zo belangrijk als het vlechten van een mand of het melken van een koe. Nee, er moesten schoolmeesters komen die de catechismus onderwezen en de kinderen psalmen leerden. En leren lezen was belangrijk! Want het ging er om dat men zelf de Bijbel pakte en deze las. In de vroege zeventiende eeuw moesten leerlingen er ook op worden gewezen dat de ‘papisten’ (de katholieken) dwaalden en dat er allerhande sektariërs waren die je van de ware weg trachten af te brengen. De plaatselijke gereformeerde gemeenten dienden daarom te zorgen voor betrouwbare onderwijzers. Had men een schoolmeester gevonden dan moest deze voor de classis examen doen en de belijdenisgeschriften van de gereformeerde kerk ondertekenen. Al vanaf het begin van het ontstaan van de Classis Bommel (1614) waren er zorgen. In de eerste plaats was er een gebrek aan schoolmeesters. In Wadenoijen wilde de kerkenraad wel een schoolmeester aanstellen maar een oprechte en bekwame gereformeerde onderwijzer was nergens te vinden. Dan waren er ook nog vrijbuiters onder de schoolmeesters die deden waar ze zin in hadden. De schoolmeester van Aalst liet niet de gezangen zingen die door de gereformeerde kerken waren goedgekeurd (1615). Omdat er zo weinig bekwame schoolmeesters waren, stelde de kerkenraad van Hellouw iemand aan die niet door de classis was geëxamineerd en ‘getest’ op zijn gereformeerd-zijn. Vaak wilden de kerkenraden voor een dubbeltje op de eerste rang zitten, met als gevolg dat er nogal wat klachten te horen waren over de geringe salariëring. Meestal was het geen vetpot bij de meester thuis. De schoolmeester van Enspijk moest rondkomen van een ‘zeer sober tractement’. Daarom vertrok de goede man, met instemming van de Classis, naar Hurwenen waar men rijker was. Vanwege de sobere traktementen verrichten de meesters naast het lesgeven vaak andere taken. De schoolmeester van Nieuwaal , Antonius Ravestein, diende in 1620 bij de classis een verzoek in om ook voorlezer te mogen worden ‘ter verbetering van sijn gagie’. Helaas, zijn verzoek werd afgewezen. Toch wilde de classis hem ter wille zijn. Hij mocht in andere dorpen inspringen als de schoolmeester daar absent was. De schoolmeester van Rhenoy was wel voorlezer in de dorpskerk. Hij las ‘de bloote tekst der Heyligen Schriffture’ in de zondagse eredienst. Maar kon hij wel gehandhaafd blijven?, vroegen de broeders van de Classis zich af. Bij het begraven van de doden in Rhenoy was hij aanwezig, dat was prima, maar hij gedroeg zich daar niet als een gereformeerd man. Hij verrichtte ‘pauselijke ceremonien’. Waarschijnlijk sloeg hij een kruis over de kist en, zo lezen we enkele jaren later, sprak hij gebeden voor reeds gestorvenen uit. De meester werd verschillende malen vermaand de roomse ‘superstitiën’ (bijgelovigheden) achterwege te laten. Typisch een voorbeeld uit een overgangstijd. De gereformeerde leer had nog niet overal wortel geschoten. De kerk bestond rond 1600 nog uit tal van ‘onbeslisten’ of ‘liefhebbers’, die graag uit de Schrift of de Catechismus hoorden preken, maar geen afscheid konden of wilden nemen van de Moederkerk met haar rituelen. In Zuilichem woonde en werkte in 1618 nog een ‘paep’, een priester, die on-
derwijs gaf en bovendien trouwde en doopte hij er lustig op los. Als hij met dat laatste doorging moest de justitie maar worden ingeschakeld. Aldus geschiedde. De man werd gesommeerd de pastorie te verlaten en naar het roomse Brabant te vertrekken. Net als in Holland wilde men in Gelderland wel gereformeerde onderwijzers, maar als die er niet waren dan bleven de katholieke meesters zitten. Deze schoolmeesters moesten overigens wel uit goedgekeurde boekjes lesgeven. Dat voorschrift lezen we niet in de classicale notulen, maar andere Classes of Provinciale Synoden zetten die wel op papier, zoals de Noord-Hollandse Synode in 1596. De Bommelerwaard lag op de grens Rome –Reformatie. Zo roeiden bijvoorbeeld - en daarover was de classis zeer bezorgd – vaders en moeders in Kerkwijk met hun jonge kinderen de Maas over om die door de pastoor van Bokhoven te laten dopen. Wat als je kind ongedoopt of niet-katholiek gedoopt stierf? De kindersterfte was erg hoog. De vrees dat de ongedoopte zuigeling dan voor eeuwig verloren zou gaan, was voor de ouders reëel. In de doopboeken van het Brabantse Empel en Bokhoven staan heel wat namen opgetekend van kinderen uit de Bommelerwaard. Overigens gaf de gereformeerde schoolmeester van Kerkwijk in die jaren (1618-1619) geen goed voorbeeld. Hij, Jan Leendertsen, was voortdurend dronken en vloekte er op los. In de Synodale Kerkorde van 1619 werd de kerkenraden opgedragen voor schoolmeesters te zorgen die de kinderen in ‘Godt-saligheyt en in de Catechismo’ onderwezen. Maar wat was een goede schoolmeester? Ja, de schoolmeester moest de gereformeerde belijdenis onderschrijven. Maar kon hij de kinderen dan ook leren lezen en spellen zodat zijde Bijbel en catechismus konden lezen? Dirck Valckoogh, een Hollandse schoolmeester die begin zestiende eeuw een boekje voor en over zijn vakgenoten schreef, was nogal somber. De dorpsoverheden stelden slechts één voorwaard e aan de onderwijzer, schrijft Valckoogh. Hij moest goedkoop zijn. Dan ligt het voor de hand dat de kwaliteit van de schoolmeesters te denken gaf. Aan het einde van de 17e eeuw kwam er een Schoolreglement voor de scholen ‘ten Platten Landen’ van Gelderland . Wat er nu precies van schoolmeesters en leerlingen verwacht werd, stond nu op papier. Ook daar over een volgende keer. (Wordt vervolgd) Aart Vos
CLASSIS 400 De Classis Bommel en het onderwijs (2) De bijdrage hiervoor besloot ik met de opmerking van de Hollandse schoolmeester Valckoogh dat kerkenraden voor een dubbeltje op de eerste rang wilden zitten. Met andere woorden, de dominees en ouderlingen keken niet naar de kwaliteiten van de schoolmeester, maar of de meester met een laag traktement genoegen nam. Met alle gevolgen van dien. De schoolmeester van Zuilichem , ging bij gebrek aan inkomen in de paardenhandel. Hij zou wel meer dan 40 paarden op stal hebben staan, aldus Constantijn Huygens . In een van zijn vele brieven lezen we bovendien dat de meester in het Bommelse gevang belandde, aangeklaagd wegens ‘lorrendraaierij’ oftewel smokkelarij. Het schoolreglement voor Gelderland uit 1681 moest een einde maken aan allerlei uitwassen. Nu stond er zwart op wit op papier wat er van de schoolmeesters werd verwacht. De laatsten wisten waar ze aan toe waren en de classis moest er voor zorgen dat de meesters zich aan de spelregels hielden. In het boekje lezen we dat schoolmeesters aleer ze hun betrekking aanvaardden de drie ‘Formulieren van Eenigheid’ dienden te ondertekenen. Mochten ze bijklussen? In ieder geval was het hen verboden een kroeg te exploiteren en ze mochten geen belasting innen. Alles wat hen van het lesgeven afhield was verboden. Wat voor ons vanzelfsprekend is, werd in het reglement opgenomen, namelijk dat een schoolmeester vlot moest kunnen lezen en met ‘goede hant’ schrijven. Voorts diende hij vanzelfsprekend de Psalmen Davids goed te kunnen zingen. Dan was er naast het lesgeven nog een belangrijke taak waarvoor de meesters zich gesteld zagen, namelijk het opvoeden van de leerlingen tot ‘vrome Godsalige lieden’! Dat werden ze, zo vertelt het Reglement, mede door de ‘exempelen’ (het voorbeeld) van de schoolmeester. Deze diende zich zowel in als buiten het schoollokaal te onthouden van gevloek en gescheld. Was de schoolmeester getrouwd, dan moest zijn echtgenote ook lidmaat van de kerk zijn. Het schoolmeesters gezin diende de scholieren ‘in alle Godtsaligheyd en deugd’ voor te gaan. Zingen was een belangrijk onderdeel van het ‘lespakket’. Dat zien we ook terug in de sollicitatieprocedure. Arnoldus van Bemmel solliciteerde in 1764 naar de schoolmeestersplaats in Kerkdriel. Hij werd
het, maar er waren nog dertien andere kandidaten. Allen moesten Psalm 27 en 65 zingen en vervolgens een gedeelte uit het boek Jesaja voorlezen. Voorts moesten zij een som maken, enkele regels op een bord schrijven en hun handtekening zetten. Van Bemmel scoorde een voldoende. In het reglement stond wat hij moest doen. Zijn lesuren waren van acht tot elf uur en ‘s middags van een tot vier uur. In de eerste plaats moest hij de kinderen het Onze vader, de Tien Geboden en de Twaalf Artikelen leren. Voorts kwam het spellen, lezen en schrijven aan bod. Op zondag was er uiteraard geen school. Het reglement vermeldt nog ‘speeldagen’ (tweeënhalve dag per week). De meester was dan niet vrij. Hij moest er op letten dat de kinderen zich niet aan gokken overgaven of op gevaarlijke plekken gingen zwemmen. Bij het opstellen van het reglement, in 1681, was er geen sprake van dat alle dorpelingen gereformeerd waren. Integendeel . Ondanks alle pogingen tot calvinisering zouden de katholieken er altijd blijven. Ze vormden vaak een meerderheid die moest slikken wat de gereformeerde overheid hen voorschreef. Dat gaf van tijd tot tijd spanningen. Ds. Noordberg uit Ammerzoden meldde in februari 1686 dat hij het beu was op straat te worden ‘nagehuijlt ende bespot door Paepse kinderen’. Katholieke feesten bleven ook bestaan. Zo klaagde ds. Schuttenius in hetzelfde jaar dat in zijn dorp (Herwijnen) de vastenavond nog volop gevierd werd. Katholieken moesten gereformeerd worden. Daarom waren er geen legale katholieke scholen. De gereformeerde school was voor elk kind bestemd ongeacht de religie. Ieder kind leerde de psalmverzen en deed mee als de schoolmeester zijn gebeden uitsprak. Nietgereformeerde kinderen hoefden echter niet de vraag en het antwoord uit de catechismus die zondags in de kerk behandeld werd uit het hoofd te leren. In het reglement vinden we nog veel meer bijzonderheden over meesters, de leerstof en de school. De broeders uit de classis hielden toezicht en adviseerden kerkenraden wanneer het ‘schoolhouden’ te wensen over liet. Het is jammer dat er slechts aantekeningen bewaard zijn gebleven over de visitatie van de Bommelerwaard en dat alleen voor de 18e eeuw . Toch zullen de bevindingen van de ouderlingen en predikanten niet veel hebben afgeweken van wat er in ten noorden van de Waal, het andere deel van het werkgebied van de Classis Bommel werd aangetroffen. In de eerste plaats diende zich het probleem aan dat zich overal buiten de grote steden voordeed: het schoolverzuim, en dan met name als het koren rijp was of de vruchten geplukt moesten worden. In de oogsttijd was het alle hands aan dek. Groot en klein, oud en jong waren op het veld aan het werk. Voor de school was dan geen tijd. Ook schoolmeesters ‘vergaten’ dan wel de taak waarvoor zij waren aangesteld. De verslagen van de visitatiecommissies lijken op de krant, dat wil zeggen: goed nieuws, is geen nieuws. We treffen dus meestal alleen notities aan over het falen en feilen van dominees en schoolmeesters. Hurwenen trof het niet met de schoolmeester. Of was het andersom? De classis nam het in 1710 op voor Herman Lagrou, die zijn werk niet kon doen omdat de dorpelingen hem steeds hinderden. Wilde de schoolmeester in 1710 zijn werk doen, in 1770 behandelde de classis de klacht dat de schoolmeester er nooit was of zich met andere zaken bezighield. De kinderen gingen daarom naar de school in Rossum. De meester van Hurwenen was ook geen lid van de gereformeerde kerk, terwijl dat volgens het reglement een vereiste was. De Hurnse predikant, ds. Veltcamp, kreeg de opdracht hem achter de vodden te zitten. Tenslotte iets over Roelof van Zetten. Deze schoolmeester uit Rhenoy haalde in 1761 de Vaderlandsche Letteroefeningen, een belangrijk opiniemaandblad in die eeuw. ‘Vrij van meesterachtige verwaandheid’, aldus het blad, blonk hij uit in het spreken in het openbaar. Hij wist niet alleen ‘alles’ van Sterrenkunde, Stuurmanskunst en de ‘Aard-globe’ , maar herhaalde op zondagavond de preek die de dominee eerder op de dag had gehouden uit het blote hoofd. De beroemde Leidse geleerde hoogleraar Lulofs stond versteld van zijn kennis. Zijn karig traktement vulde Van Zetten aan met het vervaardigen en verkopen van zonnewijzers. Voor een edelman in het Noordhollandse Spanbroek maakte hij een gigantische zonnewijzer met daarbij nog 63 kleinere waarvan afgelezen kon worden hoe het gesteld was op Kaap de Goede Hoop, in Rusland, Portugal, Groenland en talloze andere landen. Het tijdschrift ‘bejammerde’ het dat Van Zetten in zo’n afgelegen oord woonde en slechts weinigen van de werken van dit genie kennis konden nemen Er is zo veel te vinden en te lezen over schoolmeesters en de rol van de classis. Dankzij de inspanningen van al die mannen en later ook vrouwen, - stap voor stap -, leerden onze voorouders de Bijbel te lezen en namen ze kennis van allerlei praktische zaken uit tal van boeken. Over huishouden en hoe het werk beter te kunnen doen, over een gezond leven en over andere mensen ver weg en dichtbij.
De geschiedenis is niet begonnen toen wij in de wieg lagen. En: de kerk en dus ook de classis was en is er niet voor zichzelf! Van het begin af aan was de kerk gericht op de ander: die in nood verkeerde. In een volgende bijdrage schenk ik aandacht aan mensen die ook vandaag op ons pad komen: vluchtelingen en onderdrukte mensen waar de Classis Bommel aandacht voor vroeg. Aart Vos
COMMENTAAR BIJ DE TIJD Opperrabbijn Jacobs, blijft u alstublieft in Nederland (28 juli 2014) In Gaza woedt een afschuwelijke strijd. Raketten op Israël, afgeschoten door Hamas, elke dag opnieuw. Een grondoffensief van Israël dat al meer dan 1000 slachtoffers heeft gekost. Wat een tragedie. Wat een leed. Wat een angst. Hoe lang moet dit nog doorgaan? Hoe lang moeten er nog onschuldige slachtoffers vallen? Frustratie, haat, machtsvertoon, alles loopt door elkaar heen in een situatie die uitzichtloos lijkt. Wij hopen en bidden dat er een ommekeer mag komen in de spiraal van geweld, wij kijken uit naar de dag dat buren elkaar verdragen, met elkaar willen spreken en elkaar een plaats onder de zon gunnen. Er zullen – ook onder leden van onze kerk - heel verschillende beoordelingen en analyses zijn van wat er in Gaza en Israël gebeurt, wie of wat de oorzaak is van de huidige gevechten, wat de achtergrond ervan is, hoe het moet worden opgelost. Ik denk dat eenduidige oordelen al snel de plank misslaan. Intussen gebeurt er iets in onze samenleving, dat ons ernstig zorgen baart. In een Pro-Gazademonstratie werden antisemitische leuzen aangeheven en bedreigingen aan Joodse burgers. Hier en daar wordt de Hitlergroet gebracht en hakenkruizen getoond. Bij Opperrabbijn Jacobs uit Amersfoort is er aantal keren in de afgelopen tijd een steen door de ruiten van zijn huis gegooid. Joodse gezinnen halen de Mezoeza (het gebedsrolletje) van hun deurpost uit angst om doelwit te worden. Opperrabbijn Jacobs vraagt zich openlijk af of er in de toekomst nog plaats is voor Joden in Nederland. Moet hij wellicht anderen adviseren om te koffers te pakken? In andere steden van West-Europa gaat het er nog harder aan toe. Parijs. Brussel: een aantal weken geleden een aanslag in het Joods museum. Onverhuld antisemitisme. We kennen het. In christelijk West Europa heeft het geleid tot de holocaust. In deze tijd lijkt antisemitisme vooral van de kant van moslimfundamentalisme te komen. Onze samenleving mag dit niet over zijn kant laten gaan. Wij accepteren geen land van ‘minder Marokkanen’. Wij accepteren geen land van minder Joden en al helemaal niet van ‘weg met de Joden’. Verantwoordelijke burgemeesters en rechters zullen pal moeten staan voor deze bevolkingsgroep. Gelukkig klinkt er van diverse zijde een duidelijk nee tegen dit alles. Een samenleving die toelaat dat Joden worden gediscrimineerd, beledigd, bedreigd – verbaal en fysiek – is op het hellend vlak terecht gekomen. Opperrabbijn Jacobs, blijft u alstublieft in Nederland. ds. Arjan Plaisier, scriba van de generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland bron: www.pkn.nl
