VAN NAAST DE TOREN De 7 Noachitische geboden, en wij dan? samenleven 4 incidenten integratie

VAN NAAST DE TOREN De 7 Noachitische geboden, en wij dan ? Volgens de Joodse traditie zijn er aan Noach 7 fundamentele geboden gegeven, te weten een verbod afgoden te dienen, geen misbruik te maken van de naam van God, te doden, met je naaste familie te trouwen (sommigen zeggen : geen onkuisheid), te roven, een levend stuk vlees eten (sommigen zeggen : zelfs niet mishandelen) (Rabbi Chananja zei: Ook levend bloed. Rabbi Chidka zei: Ook castratie. Rabbi Simon zei: Ook tovenarij. Rabbi Jose zei : Alles wat in Deut. 18: 10-12 genoemd wordt, is tot de Noachiet gericht (Babylonische Talmoed, traktaat Sanhedrin, fol.56 a en b, geciteerd bij VdHeide: Jodendom, uitg.Kok 20032, p.114) en het gebod recht te spreken. Aan Noach, omdat met Noach de Eeuwige opnieuw wou beginnen. Met de mensheid. Als het Jodendom studeert op de 613 geboden (cfr. bvb. Zuidema: Gods Partner, Ten Have 19885, p. 244-268) en daardoor aan zijn bezig-zijn vorm en kleur, inhoud, wil geven, dan zal dit nooit een reden mogen zijn om zich vanuit die minutieuze oefening beter te wanen dan wie dan ook. Als die ander zich houdt aan die 7 Noachitische, dan is deze even goed af. Er wordt dus een grondregel gegeven om vanuit de eigen traditie de ander te bekijken. Een grondregel voor het samenleven. En nu komt dus de oefening voor ons : waar in de christelijke, de islamitische en andere omgeving worden ook dergelijke lijnen uitgezet voor een gezond samenleven ? In welke mate kan mijn religieuze bagage mij een richtsnoer zijn in deze wereld van diversiteit ? Voor christenen iets voor deze vastenperiode voor Pasen. Zijn de Rechten van de Mens voldoende, een minimum, of kan men als gelovige nog verder gaan ? En dan valt het afschuwelijke bericht binnen dat er op de éne avond van 4 maart 4 incidenten geweest zijn in Antwerpen waarvan 4 joodse Antwerpenaren het slachtoffer waren. Met lange staven werden twee zestigjarigen en twee twintigers bewerkt. Op het moment dat we dit schijven is nog niet meer bekend. Stil houden om niet meer aandacht te trekken, en niet nog anderen op ideeën te brengen. Omwille van een veilige omgeving, omwille van het respect dat we de naaste moeten, moet dit aangekaart worden. Dit is niet meer samenleven. Dit is ‘ik tegen de andere’. Een cultuur van haat. Hoe bouwen we in onze omgeving die haat af ? Er zijn groepen die garen spinnen van mensen tegen elkaar op te zetten. Wel, dan zullen we dat moeten aanklagen. Onze vertegenwoordigers er op wijzen dat moet ingegrepen worden. En - als het effe kan - stappen ondernemen dat de zaak niet verder escaleert. Studeren rond diversiteit, groepen aan het woord laten, de waarde van de gebruikte woorden terug leren, grenzen uitzetten tot waar men vrijheid kan geven, de enkeling meer kansen geven en uit zijn/haar tent lokken, ieder laten meedoen ... Het onderwerp van ons studiebezoek naar Berlijn is precies integratie, hoe ieder aan bod kan komen, hoe ieder zijn bijdrage kan leveren. Zodat we er allemaal beter van worden

______________________________________________________________ Dit tijdschrift wordt normaal slechts toegestuurd aan de leden van de gespreksgroepen, de Vrienden van de Antwerpse Contactgroep voor JoodsChristelijke Betrekkingen ( zij die ons werk van onderling contact willen steunen met minstens 25 EUR per jaar ) en aan hen die 2,50 EUR per jaar betalen. Als U het Berichtenblad verder wenst te ontvangen, stort dan even 2,50 of 25 EUR.

Indien U belangstelling hebt om de mailberichten toegezonden te krijgen , dan vragen wij U vriendelijk om uw e-mailadres door te willen mailen naar [email protected] . Vermeld U wel in de e-mail uw reële naam. Het spreekt vanzelf dat U altijd de mogelijkheid hebt om een einde te stellen aan toezending (een e-mail volstaat), liever dat dan dat alles toch maar in de spammap terecht komt.

BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP -

febr.-maart-april 09

-

blad 2

Met ACJCB naar 'Joods Berlijn: nadenken over 'integratie' Studiebezoek 8-12 juni 2009 De ACJCB organiseerde in het verleden al tweemaal een zeer geslaagde studie-excursie naar plaatsen in Europa waar de joodse geschiedenis en aanwezigheid betekenisvol zijn. Toen in Speyer de prachtige tentoonstelling Europas Juden im Mittelalter werd gehouden, bezochten we de drie Schum-steden: Speyer-Worms-Mainz. De Europese Route van de Joodse Cultuur kende in de provincie Antwerpen een succesvolle start. We gingen het programma officieel bekendmaken bij de vertegenwoordigers van B'nai B'rith in de Raad van Europa, de initiatiefnemer van de diverse Europese routes. We bezochten toen Straatsburg en Colmar, bezochten onderweg de synagoge van Arlon en bewonderden het prachtige glasraam van Chagall te Sarrebourg. In 2009 kiezen we voor een ontdekking van de Joodse aanwezigheid in Berlijn. De Duitse hoofdstad heeft in dit verband heel wat te bieden. Het thema voor de reis is " integratie ". Er zijn in dit verband heel wat dwarsverbindingen tussen de situatie in Berlijn (Duitsland) en in Antwerpen (België). Het wordt weer een bijzonder interessante verkenning! We mogen ook vermelden dat de Antwerpse schepen van cultuur Philip Heylen de reis zal meemaken. We logeren in het hotel Morgenland, een evangelische stichting in diakonieverband. Het ligt in een oase van groen in Berlin-Lichterfelde. Ons bezoek kreeg de benaming: "Studienfahrt ACJCB". maandag 08 juni 2009: Reis per comfortabele bus vanuit Antwerpen via Bochum naar Berlijn. In Bochum bezoeken we de imposante synagoge en krijgen we een toelichting over de situatie van het jodendom in het Ruhrgebied. Het hele Ruhrgebied is in 2010 culturele hoofdstad van Europa, maar in Bochum zijn al dit jaar voorbereidingen aan de gang. Het middagmaal gebruiken we in Garbsen. We vervolgen onze tocht naar Berlijn-Lichterfelde, waar we de komende dagen te gast zijn. Avondeten, installatie en toelichting bij vervolg reis.

dinsdag 09 juni : Na het ontbijt brengen we een bezoek aan de Reichstag, waar parlementslid Markus Löning, 'Europapolitische Sprecher der FDP-Bundestagsfraktion' ons zal spreken over integratie, het thema van onze reis; hij zal ook antwoorden op onze vragen. Daarna bezoeken we ook het wereldberoemde gebouw. Dit programmaonderdeel van de voormiddag is voorbereid door medereizigers Leo en Annie Schumer van B'nai B'rith Antwerpen. Voor het middagmaal trekken we naar Cum Laude, het in de DDR-tijd bekende exclusieve restaurant van de professoren van de Von Humboldt-universiteit. In de namiddag bezoeken we de Neue Synagoge en omgeving. Daarna zet de bus ons af voor individueel bezoek aan de wijk met de Gedächtniskirche, nu een bedreigd monument, het staat symbool voor vele Berlijnse trauma's, en/of de KaDeWe, het tot de verbeelding sprekend luxueuze Kaufhof des Westens uit de DDR-tijd. We spreken daarna af voor een gezamenlijk avondmaal in een bekend etablissement aan de Kurfürstendamm. Daarna rijden we naar ons hotel, voor overnachting en ontbijt.

woensdag 10 juni : In de voormiddag bezoeken we eerst het Haus der Wannsee-Konferenz, en krijgen er toelichting verzorgd door de educatieve dienst Nadien trekken we naar het centrum van Berlijn en wandelen we langs de Topographie des Terrors en overblijfselen van de in 1989 afgebroken Berlijnse Muur naar het Berlijnse Abgeordnetenhaus. In de cantine van dat Parlement gebruiken we het middagmaal.

BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP -

febr.-maart-april 09

-

blad 3

Daarna rijden we naar de Lindenstrasse, waar we ruim tijd voorzien voor een bezoek aan het Jüdisches Museum: het gebouw werd ontworpen door de beroemde architect Daniel Libeskind. Na een goedgevulde dag rijden we voor het avondeten terug naar ons verblijf.. Na het avondeten voorzien we een korte sessie over het thema "integratie". en genieten bij goed weer daarna van de tuin en de omgeving. donderdag 11 juni : Na het ontbijt rijden we langs Checkpoint Charlie en omgeving, de Brandenburger Tor en het Russisch Monument naar de Gendarmenmarkt. Van daar lopen we een zijstraat in en belanden in een stukje thuis in het buitenland: de Belgische ambassade. Onze ambassadeur, dhr Mark Geleyn zal onze gastheer zijn. Het gebouw van de Belgische Ambassade refereert naar de familie Mendelssohn Na ons bezoek aan de ambassade gaan we even bij de buren in een voormalig koetshuis een klein museum bezoeken gewijd aan de aanwezigheid van de familie Mendelssohn in de Jägerstrasse. Daarna rijden we naar het Denkmal für die ermorderten Juden. Dit indrukwekkend gedenkmonument met 2.711 betonnen opstaande stenen werd opgericht naar de plannen van de New-Yorkse archtitect Peter Eisenman en heeft ondergronds ook een museum, dat we met toelichting van gidsen bezoeken. Nadien rijden we naar het Museuminsel. Iedere deelnemer zoekt naar eigen gading uit wat hij/zij graag bezoekt als museum of ook de Berliner Dom. Sommige musea zijn na 18:00 gratis toegankelijk. Dat is vrij te besteden, evenals het avondeten. We keren daarna terug naar ons hotel. vrijdag 12 juni: Op onze terugreis maken we een halte in Magdeburg, bekend om zijn Dom en het gewaagde gebouw van de architect Friedensreich Hundertwasser. We worden in Magdeburg ontvangen door dominee W. Zachhuber. We vervolgen de terugreis, met middagmaal in Garbsen en en voorzien daarna een stop voor avondmaal (vrij te besteden) in Sevenum Prijs: 430 Euro per persoon. Inbegrepen: vervoer, ook tijdens het verblijf in Berlijn, overnachtingen, alle maaltijden m.u.v. avondmaal donderdag 11 en avondmaal vrijdag 12 op terugweg, toegangen voorziene bezoeken, organisatie museum en gidsen, voorbereidende bijeenkomst (exclusief eventueel voorafgaand avondeten), alle fooien. Niet inbegrepen: persoonlijke consumpties. Toeslag voor eenpersoonskamers: 90 Euro. Beperkt aantal eenpersoonskamers, worden op volgorde van datum van aanmelding en betaling toegekend. Aanmeldingen: zo snel mogelijk onderstaande strook invullen en per post of per mail toesturen naar: ACJCB-Secretariaat, p/a Danny Rouges, Lindelei 30, 2531 VREMDE E-mail:[email protected] Inschrijvingen worden genoteerd na ontvangst van 200 Euro p.p. voorschot, uiterlijk vóór 7 april 2009 over te maken op postcheckrekening 000-0865152-09, t.n.v. Frans van den Brande, Dr. J. Goossenaertsstraat 18 te Kalmthout, met vermelding: “ACJCBBerlijn” Het saldo ad 230 Euro p.p. (+ 90 Euro toeslag voor single) dient overgeschreven uiterlijk vóór 6 mei 2009 . Een voorbereidende bijeenkomst met de deelnemers is voorzien: Datum: maandagavond 11 mei 2009 te 20:00 u. Plaats: Antwerpen, restaurant Hoffy's, Lange Kievitstraat 52. vlakbij nieuwe ingang Centraal Station. De deelnemers krijgen hiervoor, na aanmelding, info en reisroute toegestuurd. Er is voor belangstellenden om 18:00 u. een koosjer avondmaal voorzien (24 Euro p.p.)

BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP -

febr.-maart-april 09

-

blad 4

ACJCB-ontmoeting in ‘Joods Berlijn’, 8-12 juni 2009 Aanmeldingsformulier VOORNAAM.............................................................................................................................. FAMILIENAAM......................................................................................................................... Partner: VOORNAAM.............................................................................................................................. FAMILIENAAM........................................................................................................................ Adres............................................................................................................................................ Postcode Gemeente.............................................................................................. Emailadres................................................................................................................................... Telefoon....................................................................................................................................... GSM............................................................................................................................................. Voor alleenreizenden: (aankruisen wat past) 0 - wil graag een eenpersoonskamer (beschikbaarheid in volgorde van aanmelding) 0 - wenst kamer te delen met...................................................................................................... Voor allen: (aankruisen wat past) 0- meldt(melden) zich aan voor de ACJCB-vijfdaagse ontmoeting in Berlijn (08-12 juni 2009) en stort(en) het voorschot van 200 Euro per persoon op rekening 000-0865152-09 te 2920 Kalmthout Het saldo van 230 Euro (evtl + 90) wordt betaald uiterlijk vóór 6 mei 2009 0 - zal/zullen wel/niet aanwezig zijn op de voorbereidende bijeenkomst te Antwerpen op maandag 11 mei te 20:00 u. 0 - schrijft in voor de koosjere maaltijd om 18:00 u. en stort 24 Euro p.p. (zie rekening hierboven, met vermelding "ACJCB 11 mei, maaltijd") Belangrijk: In verband met ons bezoek aan de Reichstag is het noodzakelijk dat iedere deelnemer zijn voornamen, familienaam en geboorteplaats en-datum opgeeft voor de security- controle, zoals opgegeven op de identiteitskaart. In hoofdletters invullen a.u.b.: VOORNAMEN: ................................................................................................................ ....... FAMILIENAAM........................................................................................................................ GEBOORTEPLAATS EN -DATUM......................................................................................... Partner: VOORNAMEN: .................................................................................................................. ...... FAMILIENAAM:........................................................................................................................ GEBOORTEPLAATS EN -DATUM........................................................................................... Ingevuld terugsturen naar ACJCB-secretariaat, p/a Danny Rouges, Lindelei 30, 2531 VREMDE of mailen naar [email protected] .

BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP -

febr.-maart-april 09

-

blad 5

Relaties joden en christenen al eeuwenoud A. de Heer Breed aanvaard is de gedachte dat er pas in de twintigste eeuw relaties ontstonden tussen joden- en christendom. Ze is echter onjuist, zegt prof. dr. Marcel Poorthuis. „Historisch gezien is er altijd interactie geweest. Bewust of onbewust, positief of –vaker– negatief.” Poorthuis, universitair hoofddocent aan de faculteit katholieke theologie van de Universiteit van Tilburg, maakte deel uit van de redactie van de onlangs verschenen bundel ”Interactie tussen jodendom en christendom in historie, religie, kunst en literatuur” (Brill, Leiden; 165 euro). De ruim 600 bladzijden tellende uitgave vormt de weerslag van een internationale conferentie in Israël, in 2007, onder de noemer ”Isolatie, onafhankelijkheid, syncretisme en dialoog: interactiemodellen tussen jodendom en christendom in verleden en heden”. De conferentie was de zesde op rij, zegt Poorthuis aan een tafeltje in restaurant De Tijd op Utrecht-Centraal. „Sinds een jaar of vijftien onderhouden de faculteit katholieke theologie –die in Utrecht is gevestigd, maar behoort tot de Universiteit van Tilburg– en de Bar-Ilan University in Ramat-Gan nauwe contacten. Nog niet zo lang geleden is daar het Schechter Institute of Jewish Studies in Jeruzalem bijgekomen, waar ik erg blij mee ben.” De bundel is verdeeld in vijf ”parts”. Deel 1 beschrijft de relatie tussen joden en christenen in de RomeinsByzantijnse periode. De Tilburgse onderzoeker Gerard Rouwhorst bijvoorbeeld wijdt een essay aan de doop in het christendom én, opmerkelijk, in het jodendom. Deel 2 gaat in op de verhouding tussen joden en christenen in de Middeleeuwen; deel 3 op ”De problemen van de moderniteit”; deel 4 op ”Ritueel en theologie in de moderne, postmoderne en nieuwe tijden”; deel 5 op het thema kunst. Overigens leverden niet alleen rooms-katholieke en joodse auteurs een bijdrage, benadrukt Poorthuis. Hij wijst op de hoofdstukken die kerkhistoricus Gert van Klinken en theoloog Simon Schoon, beiden (toen nog) verbonden aan de Theologische Universiteit in Kampen (Oudestraat), voor hun rekening namen. Een van de bijdragen die hem „bijzonder aanspreken”, is die van Mirjam Rajner van de Bar-Ilan University. Rajner neemt enkele werken van de Russisch-Joodse kunstenaar Marc Chagall onder de loep die de ”heilige familie” verbeelden. Poorthuis: „Chagall heeft in Nederland een beetje de naam dat hij het christendom heel positief benaderde. Rajner laat zien dat daar best wat vraagtekens bij te plaatsen zijn.” Zo beeldt Chagall Jezus op een van zijn schilderijen af als een oude man. „Op hetzelfde schilderij wordt een varken geslacht, op de plek waar je een lam zou verwachten. In dat niet-koosjere dier kunnen we toch wel zoiets als een statement van Chagall over het christendom bespeuren.” Zelf schreef Poorthuis, samen met zijn Tilburgse collega Frank Bosman, een artikel over ”Kabbala op internet”. De twee constateren een overvloed aan sites, joodse en „protestants-fundamentalistische.” Poorthuis: „Zulke met name Amerikaanse sites gaan uit van een enorme samenzwering tussen kabbalisten en het Vaticaan. Daarnaast zijn ze fel anti-islamitisch. Feitelijk is hier sprake van een agressief en gewelddadig denken. De verworvenheden van de joods-christelijke dialoog spelen geen enkele rol.” Wat hebt u, als rooms-katholiek theoloog, zelf met het jodendom? „Veel. Ik heb indertijd gestudeerd bij de bekende joodse rabbijn Jehuda Aschkenasy. En dat heeft me gestempeld. Ik leer nog steeds van hem. Ik heb altijd het gevoel dat de joodse bronnen je dichter bij Jezus Zelf brengen. En als bestuurslid van de B. Folkertsma Stichting voor Talmudica –die onder andere de immense bibliotheek van Aschkenasy beheert– ben ik nauw betrokken bij de joods-christelijke dialoog.” Hoe staat het daarmee, wat u betreft? „Eén ding is zeker: de kwestie-Williamson zoals die op dit moment in de Rooms-Katholieke Kerk speelt, heeft veel schade toegebracht aan de verhouding tussen Vaticaan en jodendom. Sterker nog: de kerk lijkt hiermee terug te gaan naar vóór Vaticanum II. Wat de dialoog in Nederland aangaat: je merkt dat de vanzelfsprekendheid van de interesse voor het jodendom zoals oudere kerkleden die kenden, voorbij is. In dat opzicht heeft de ontkerkelijking, naast misschien een klein positief effect, een ongelooflijk negatief effect gehad: mensen, studenten, weten vaak niet meer wat Bijbel, jodendom en christendom voorstellen. Als Folkertsma Stichting willen we hier de komende tijd ook meer op gaan inzetten.” bron : http://www.refdag.nl/artikel/1390879/Relaties+joden+en+christenen+al+eeuwenoud.html Nadere informatie ook op http://www.folkertsmastichting.nl/

BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP -

febr.-maart-april 09

-

blad 6

BIJ ONZE BUREN

De werkgroep Jodendom VPKB / Coördinatie Dialoog richt in : Informatieve discussieavond m.m.v. drs. Douwe van der Sluis

”60 jaar Israël: zegen en vloek” dinsdag 17 maart 2009 17u00-19u30 Met inachtneming van de verbondenheid met het Jodendom en de Joden die Christenen van nature eigen hoort te zijn, willen wij de feiten van 60 jaar staat Israël onder ogen te zien. Hoofdspreker is drs. Douwe van der Sluis, die vele jaren studiereizen in Israël en Palestina en ontmoetingen tussen Joodse en Arabische jongeren organiseerde. Reacties op zijn verhaal worden gegeven door: Said Mdaouchi, voorzitter Islamitisch en Cultureel Centrum van Hoboken (ICCH), Aaron Malinsky, lector Hebreeuws UA, leraar jodendom, bezig met interreligieuze dialoog. Organisatie: werkgroep Jodendom VPKB / Coördinatie Dialoog VPKB; FPG; Motief en VVW. Plaats: gebouw VPKB, Bollandistenstraat 40, 1040 Brussel Bereikbaarheid: zie www.protestafac.be > “Welkom” > “Bereikbaarheid”. Op deze website vindt u ook de meest actuele informatie over de discussieavond. Toegangsprijs € 7,50.

Instituut voor Joodse Studies 12/3/2009: The Tradition of Philology, the Philology of Tradition: G. Scholem and Jewish Memory Dr. Daniel Weidner - Zentrum für Literatur- und Kulturforschung Berlin 19/3/2009: Maimonides as a Philosophic Mystic Prof. dr. Daniel Blumenthal - Emory University 26/3/2009: New British Holocaust Kitsch Prof. dr. Robert Eaglestone - Royal Holloway, University of London 2/4/2009: The Sick and the Healthy Jew: Images and Stereotypes Prof. dr. Robert Jütte - Institut für Geschichte der Medizin der Robert Bosch Stiftung 23/4/2009: "Doesn't that Remind You of Something?": Caché, the Papon Trial, and Multidirectional Holocaust Memory, Prof. dr. Michael Rothberg - University of Illinois 30/4/2009: The Fairy Tales of Béla Balazs, the Homeless Wanderer: Jewish Alienation and Aspiration in Turbulent Europe, Prof. dr. Jack Zipes - University of Minnesota 7/5/2009: "The Despicable Romanticism of 'Holy War' ": Palestine, 1919-1926 Prof. dr. Yael Feldman - New York University 14/5/2009: "Is it Possible to Understand the Germans?": Reflections on the Life and Writings of Primo Levi Prof. dr. Alvin Rosenfeld - Indiana University Al deze voordrachten beginnen om 20 uur, worden gegeven in de Rodestraat 14, lokaal R.013 en de toegang is gratis. Inschrijven is niet nodig. Meer informatie : Instituut voor Joodse Studies, Universiteit Antwerpen, Prinsstraat 13, L.400, 2000 Antwerpen, T: +32 (0)3 275 52 43, F: +32 (0)3 275 52 41, [email protected], www.ua.ac.be/ijs Bezoekersadres : Lange Winkelstraat 40-42, 4de verdieping , 2000 Antwerpen

Het International Council of Christians and Jews richt van 19 tot 27 mei een seminarie in in Jerzalem en in Galilea rond het thema : From two narratives to one culture of peace. Meer informatie op http://www.iccj.org/en/?id=412 en bij Dick Pruiksma , General Secretary, Martin Buber House, Heppenheim, Duitsland; tel. 00 49 6252 93120

BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP -

febr.-maart-april 09

-

blad 7

MATERIAAL Tenachon Van de reeks: ‘de Psalmen - worstelen met God, met hart en ziel’ verscheen reeds deel 1 ‘Psalm 7, 9, 10, tussen hoop en vrees’, deel 2 ‘Psalm 13, 14, 21, 22, een zee van emoties’, deel 3 ‘Psalm 25, 27, de dynamiek van een spiritueel leven’, deel 4 ‘Psalm 33, 34, weest dankbaar en blij’, deel 5 ‘Psalm 23, 37, 38', deel 6 ‘Psalm 44,52,53, over ballingschap en verlossing in een gefragmenteerde wereld’, deel 7 ‘Psalm 54,55, 57 de pijn van het verraad’, deel 8 ‘Psalm 58,59,60 en 62 Geloof en waar(achtig)heid', deel 9 ‘Psalm 73,74 en 78 De grote en kleine verhalen van de geschiedenis', deel 10 ‘Psalm 83 en 84 In dialoog met de Allerhoogste'. Een abonnement kan genomen worden aan 49,50 EUR bij de abonnementenadministratie Tenachon, Antwoordnummer 17, NL-7940 VB Meppel. Nadere info: Folkertsma Stichting, Burg.Lambooylaan 18, NL-1217 LD Hilversum; tel.00-31-356219406; e-mail: [email protected] ; www.folkertsmastichting.nl Het rapport van de antisemitische incidenten over 2008 is reeds beschikbaar in het Frans op http://www.antisemitisme.be/site/event_detail.asp?eventId=921&catId=40&language=FR Men telde 73 incidenten. De steden die het meest te lijden hebben gehad, zijn Brussel (16 keer), Antwerpen (13), Mechelen (2), en verder nog Brugge, Gent, Oostende, Hasselt, Luik, Charleroi, Waterloo. Andere mikten via de media bvb. op het hele grondgebied. In de conclusie wordt op de verslechtering van het algemeen klimaat gewezen. Het 17de deel (voor 2008) is verschenen van het ‘Jahrbuch für Antisemitismusforschung’ dat onder de verantwoordelijkheid verschijnt van de Technische Universität Berlin; het volledige overzicht is te vinden op http://zfa.kgw.tu-berlin.de/publikationen/jahrbuch.htm . Digitaal woordenboek voor Hebreeuwse en Jiddisje woorden in het Nederlands Uit de promotie halen we : Schrijf je Jiddisj of Jiddisch? Is het gazzan of chazan? Wie woorden of namen uit het Hebreeuws of Jiddisj gebruikt, heeft Sofeer nodig. Sofeer (Hebreeuws voor ‘schrijver’) is een elektronische spellingscorrector plús elektronisch woordenboek voor Hebreeuwse en Jiddisje woorden in het Nederlands. Het programma is speciaal ontwikkeld voor Microsoft® Word en Office voor Windows. De spelling van Sofeer sluit aan bij de spellingregels van de Woordenlijst Nederlandse Taal (het ‘Groene Boekje’). Sofeer is een digitale bewerking van het boek Hebreeuwse en Jiddisje woorden in het Nederlands (Sdu, 2002), een gezaghebbende leidraad die al enkele jaren is uitverkocht, en waaraan we indertijd bekendheid gaven. In Sofeer zijn de woordenschat en woordenboekinformatie aanzienlijk uitgebreid ten opzichte van het boek. Kijk voor meer informatie op www.sofeer.nl , waar u ook begeleid wordt bij het gratis downloaden. Er wordt extra knoppen toegevoegd, met een spellingchecker en een extra woordenboek. Inleiding Jodendom 2 geluidsCD’s ‘Van Bar Mitswa tot Chanoeka’ door Jochanan Belinfante (130 min.), en ‘Kabbala’ door L. Mock (60 min.) beide aan 9,95 EUR bij www.LuisterWijs.nl

MEDEDELINGEN Joods Cultuurfestival in Vlaanderen Vergeet niet regelmatig te gaan kijken op http://www.joodscultuurfestival.be/ . Hier wordt het verdere programma aangekondigd en zijn kleine fragmenten mee te maken van wat reeds voorbij is. Tevens kan ingetekend worden op de nieuwsbrief. Krakau (in het zuiden van Polen en 300 km van Warschau) heeft van 27 juni tot 5 juli 2009 weer zijn Cultuurfestival. De website van dit festival is www.jewishfestival.pl en het volledige aanbod van de stad vindt u op www.cracow-life.com . Het wordt dit jaar de 19de editie. Een dertigduizend bezoekers komen lezingen, concerten, films en workshops bijwonen. In de stad waar ooit eens 69.000 Joodse inwoners waren, bleven er na WO-II slechts 200 over. De film Schindler’s List van Steven Spielberg uit 1993 bracht met een schok dit verleden weer tot leven. Drie omroepen in Nederland Dat de drie omroepen (de EO, de Nederlandse Moslim Omroep en de Joodse Omroep ) voor het eerst gezamenlijk naar buiten treden, vindt Hadassah de Boer een uitstekende zaak. De religieuze verdeeldheid en het antisemitisme nemen toe. Pas was er weer nemen toe. Pas was er weer een brandstichting bij een synagoge in Amsterdam. Door als drie omroepen met een geheel verschillende religieuze achtergrond gezamenlijk een programma te maken, geven we een duidelijk signaal af: we staan open voor de vele werkelijkheden die er zijn.’ Abdellah Dami hoopt dat de verschillende visies van de drie omroepen zullen doordringen tot de achterbannen, (uit de VPRO-gids, geciteerd in Woord en Dienst 58/5 van 27/2/09) zodat daar de discussie kan ontstaan.

BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP -

febr.-maart-april 09

-

blad 8

De geschiedenis als ‘spitsroedenlopen’ N.a.v. de gebeurtenissen in het Midden-Oosten, januari 2009. Leo Tolstoj (1828-1910) vertelt in zijn verhalenbundel ‘Na het bal’ over een jongeman, die een dansavond meemaakt. Middelpunt op deze feestelijke avond is een snoezig meisje in een witte baljurk met roze sjerp. Zij maakt een diepe indruk op de hoofdpersoon. Na afloop van het bal dwaalt de verliefde jongeling door de stad. Op die dromerige zwerftocht komt hij terecht bij een kazerne en wordt zo ongewild toeschouwer van een strafexecutie. Een gedeserteerde Tartaar is opgepakt en moet spitsroeden lopen. Hij stoot daarbij steeds weer de smekende woorden uit: “Broedertjes, erbarmen!” Tot zijn grote verrassing ontdekt de jongeman, dat de bevelvoerende officier bij deze marteling de vader van het meisje in de witte baljurk is. Tot vermaak van de aanwezigen had hij op het bal met haar een mazurka gedanst ‘op ouderwetse manier’. Nú commandeert hij: ‘Nieuwe spitsroeden!’ Hij kent geen enkele genade voor zijn, reeds danig toegetakelde, slachtoffer. De jongeman holt weg. Maar deze afschuwelijke ervaring blijft hem bij, zodat zijn gevoelens voor het meisje totaal verdwijnen…… Verschillende werkelijkheden: In dit verhaal laat Tolstoj het wonderlijke mysterie zien, dat de werkelijkheid uit meer dan één niveau bestaat. Er is niet één, maar er zijn meerdere werkelijkheden, waarvan de één achter een ander schuilgaat. Toch houden deze verschillende werkelijkheden wel degelijk verband met elkaar. Zelfs al lijken zij door een diepe kloof van elkaar gescheiden te zijn. Op beklemmende wijze wordt dit duidelijk, doordat de werkelijkheid van het feestelijke bal even reëel is als de duistere strafexecutie. Beiden, bal èn executie, zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het gedrag van de vader/officier laat zien dat de werkelijkheid met haar verschillende niveaus zich ook in het innerlijke van de mens verder zet. Dat maakt het fenomeen van de verschillende werkelijkheden dubbel raadselachtig. Werkelijkheid in de geschiedenis: Wanneer we dit inzicht toepassen op, bijvoorbeeld, geschiedenis, ontdekken we dat het niet eenvoudig is om tot een juist oordeel over historische gebeurtenissen te komen. Doorgaans worden die gebeurtenissen beschreven vanuit het standpunt van de overwinnaars en niet van de overwonnenen. Maar, vooral, kennen wij daarbij het probleem dat wij sommige niveaus of “gelaagdheden” niet (kunnen/willen) zien. Bijvoorbeeld oorzaken, die tot een confrontatie hebben geleid. Om bij de Tartaar uit het verhaal te blijven. Niemand vraagt zich af waarom hij toch gedeserteerd is! Kijken naar de actuele geschiedenis: Doorgaans is het zo dat wij, terugkijkend op de geschiedenis, na verloop van tijd tot een afgewogen oordeel komen. Maar zelfs dan is het een illusie te menen dat alle niveaus zichtbaar zijn. Waarom mensen handelden, zoals ze handelden zal na verloop van tijd misschien eerder verbazing en ongeloof oproepen. “Hoe is het mogelijk dat men die of die gevolgen niet heeft voorzien?” Zo kan men stellen dat het beoordelen van bepaalde historische gebeurtenissen hoe dan ook ‘spitsroedenlopen’ is. De reacties op de oorlog in Gaza waren daar een frappant voorbeeld van. Die reacties waren ongemeen heftig. De humanitaire tol bij de burgerbevolking met meer dan 1.000 doden is dan ook heel zwaar, nog afgezien van de talloze gewonden en de gigantische materiële schade. Dit alles maakte het zwijgen van de rechtstreekse “buren” in het gebied minstens opmerkelijk! Tenzij men in rekening brengt dat haat het nationale bindmiddel van Hamas is. En haat brengt nooit iets goeds! Nu beide partijen een bestand hebben uitgeroepen, lijkt de rust weergekeerd. Maar voor hoelang? De Staat Israël heeft militair gewonnen, maar heeft op het vlak van moreel gezag en diplomatie onnoemlijk veel verloren. Hamas mag dan wel verzwakt zijn; de propagandamachine heeft zijn werk goed gedaan. Spitsroeden lopen: Onder deze werkelijkheden, zijn er echter nog andere “lagen”. Hamas leeft bij de factor “haat”. De organisatie erkent de werkelijkheid “Israël” niet. En maakt daarbij gebruik van een zeer bepaalde interpretatie van de Islam èn van de eigen nationale geschiedenis. Nu kan men niet zeggen dat deze “werkelijkheid” overeen komt met het gedachtegoed van alle Palestijnen of van heel de Islam. Integendeel! Maar, gezien de reacties in Europese Moslimmiddens is het wel geboden dit onderscheid te blijven maken. En dat geldt ook voor wat men onder Israël verstaat. De Staat Israël is een andere grootheid dan het wereldwijde Jodendom. Echter, bij de betoging in Brussel op 11 januari werd gesproken over “de Joden” als men Israëli’s, of liever de Israëlische regering bedoelde. Nog altijd hebben Moslims èn Christenen moeite beide grootheden te onderscheiden. En zo doemt op het niveau van de godsdienst het zwarte spook van het antisemitisme weer op. Uitgerekend een belangrijke reden van het ontstaan van de Staat Israël na Wereldoorlog II. Deze “lagen” van de werkelijkheid brengen velen in verwarring. Wat kan dan de

BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP -

febr.-maart-april 09

-

blad 9

Christelijke bijdrage zijn? Deze eerste weken van 2009 hebben wel aangetoond dat het conflict daar gemakkelijk geëxporteerd kan worden naar hier en meer bepaald naar Antwerpen. Er wonen in die stad immers grote groepen van beide godsdiensten? Is er dan geen maatstaf, die recht doet aan alle werkelijkheden en de actuele geschiedenis niet herschrijft volgens eigen inzichten? Verzoening? Het is de vraag of een dergelijke maatstaf te vinden is. Maar godsdienst, iedere waarachtige godsdienst streeft naar vrede en verzoening. De vraag is of de belijders in hun handelen zich laten leiden door dit streven. Nadenken over de huidige gebeurtenissen betekent: reflectie op het handelen. En dat kan de christelijke bijdrage zijn als het gaat om vrede en verzoening voor allen. Tolstoj, waarmee we begonnen, heeft de figuur van Jezus in het middelpunt van zijn denken gezet. En van alles wat Hij gezegd heeft, was, volgens Tolstoj, de Bergrede het belangrijkste. Hij vond de Bergrede het Magna Carta van het Christendom. De Bergrede: Verbazingwekkend daarbij is dat deze Russische schrijver de woorden van Jezus: “Jullie hebben gehoord dat gezegd werd: Een oog voor een oog, een tand voor een tand. Maar Ik zeg jullie, je niet te verzetten tegen wie kwaad doet (de boze niet te weerstaan….)” (Matth. 5 : 38-39) tot ‘sleutel van alles’ verklaarde. In de oproep tot uiterste weerloosheid ziet hij niet alleen een bewust afzien van elke toepassing van geweld, maar ook de meest diepzedelijke christelijke eis en bijdrage tot de vrede. Zijn 19e eeuwse tijdgenoten konden met de beste wil van de wereld dit standpunt niet delen. In de XXe eeuw waren dat hooguit een Gandhi, Tolstoj’s grootste leerling, of een Martin Luther King. En wij? De Joodse theoloog en filosoof Pinchas Lapide merkte bij deze bijbelverzen op dat weerloosheid nog geen lijdzaamheid betekent. Volgens hem is dat nu juist het typisch christelijke misverstand. Wie de aanbeveling van Jezus “maar wie je een slag geeft op de rechter wang, keer hem ook de linkerwang toe.” (Matth. 5 : 39) toepast, ontdekt dat hij/zij in zijn/haar houding zich boven diegene stelt, die hem/haar slagen toebrengt. Men kan dit zowel letterlijk als figuurlijk nemen. Dit “je er boven stellen” is krachtiger dan welke vorm van geweld ook. Bovendien breekt het angst en vooroordeel af en geeft zo een helderder kijk op hetgeen mensen overkomt. Leer het ons nog eens! Brengen deze standpunten van wijsgeren en theologen ons verder bij onze worsteling met de vragen over oorlog en vrede? Helpen zij ons de verschillende niveaus en geledingen van de werkelijkheid te doorzien? Worden wij, o.a. door de media, niet eerder juist gedwongen om ‘partij te kiezen’? In ieder geval willen de woorden van Jezus ons steunen om ernst te maken met ons streven naar vrede en verzoening. Niet dat wij het antwoord hebben. Maar eerder dat wij onszelf èn anderen – bescheiden - vragen durven stellen. Juist omdat ‘godsdienst’ op de achtergrond en als onderliggend niveau zo’n rol speelt, kan het Christendom héél misschien een verzoenend element zijn. Zelfs al zijn de woorden van de Heer ook voor ons nog altijd moeilijk te vatten. En zelfs al komen we niet verder dan wat Leo Tolstoj beschreef in een andere verhaal: ‘De drie grijsaards’. Het is, hoe weinig ook, ‘iets’ en wellicht voor anderen ook van belang! In dat verhaal wordt namelijk verteld hoe een bisschop drie grijsaards het Onze Vader tracht bij te brengen. Nadat dit eindelijk gelukt is, komen zij na verloop van tijd bij hem terug en zeggen dan: “Wij hebben vergeten wat gij ons geleerd hebt, knecht Gods, wij hebben het vergeten! Zolang wij het herhaalden, wisten wij het, maar toen wij een uur lang het bidden staakten, zijn wij een woord kwijtgeraakt en viel alles uit elkaar. Nu weten wij niets meer. Leer het ons nog eens!” Ds. G.Schouten, predikant VPKB