van de stad Boer met een missie Tijdelijk icoon MobIEl bankieren

uitgave van TRIODOS BANK - NO 128 - HERFST 2014 - WWW.TRIODOS.NL

IN DIT NUMMER: Niet zomaar een fiets Steun de bij De Hallen Amsterdam Economie opnieuw uitvinden Parels van de stad Boer met een missie Tijdelijk icoon Mobiel bankieren

Beho monum maa sted leefb d kle va 04

Het Volkshotel is meer dan alleen een hotel

14

Natuurderij Keizersrande: hét voorbeeld van hoe landbouw en natuurbeheer hand in hand gaan

08

Steeds meer aandacht voor behoud en herstel van monumentale gebouwen

16

Thomas Rau: “We moeten de economie opnieuw uitvinden”

05

Mobiel Bankieren Wanneer u de Triodos Mobiel Bankieren app downloadt, is betalen met ideal gemakkelijk.

06

de hallen Amsterdam Bijzonder industrieel rijksmonument getransformeerd tot multifunctioneel centrum en hotel.

08

Parels van de stad Stadsherstelorganisaties leveren een wezenlijke bijdrage aan het behoud van cultureel erfgoed, en daarmee aan de levenskwaliteit van de stad.

12

Steun de bij Systemische pesticiden zijn een cruciale factor in de bijensterfte. Lever zelf een bijdrage aan onderzoek naar de bijensterfte en steun de bij.

inhoud

14

Boer met een missie Op Natuurderij Keizersrande in Diepen­ veen is de gehele voedselkringloop te zien.

16

Economie opnieuw uitvinden Architect Thomas Rau vindt het tijd om de economie te ‘ecologiseren’.

20

Niet zomaar een fiets Roetz-Bikes maakt trendy stads­ fietsen van oude fietswrakken.

22

Al uw bankzaken duurzaam geregeld Alle informatie over sparen, beleggen en betalen op een rij.

beeld cover Getty Images De Kleur van Geld informeert over de activiteiten van Triodos Bank en Triodos beleggingsfondsen. Het wordt gratis toegezonden aan klanten en relaties.

COLUMN MATTHIJS BIERMAN

NiEuWS

4

Bouw­ stenen van levens­ kwaliteit

Tadzjiki stan

We staan er niet altijd bij stil, maar de gebouwen waarin we wonen en werken hebben grote invloed op onze kwaliteit van leven. Die invloed is heel direct: het is prettig om in een sfeervol gebouw te verblijven. Maar de relatie met levenskwaliteit is breder. Zo hebben gebouwen invloed op hun omgeving. Een flat heeft nu eenmaal een andere uitstraling dan een blok met historische woonhuizen. Maar dat is niet het enige. In Nederland is de gebouwde omgeving verantwoordelijk voor een kwart van de totale co2-uitstoot en voor 40% van het energiegebruik. Ook dit heeft effect op levenskwaliteit. Triodos Bank is als financier betrokken bij het realiseren van energiezuinig vastgoed. Via onze hypotheken stimuleren we particulieren hun woningen energiezuiniger te maken. We dragen bij aan duurzame nieuwbouwprojecten en we investeren vooral veel in de renovatie van bestaande gebouwen. Zo werken we samen met stadsherstelorganisaties die zich inzetten voor het behoud van historische panden. Zij geven die oude gebouwen een nieuwe, eigentijdse functie. In dit nummer van De Kleur van Geld vertellen we over hun bijdrage aan een samenleving waarin duurzaamheid en levenskwaliteit centraal staan. We wensen u veel leesplezier. Matthijs Bierman Directeur Triodos Bank Nederland [email protected]

Triodos Fair Share Fund en Triodos Microfinance Fund zijn sinds kort aandeelhouder van microfinancierings­ instelling Arvand in Tadzjikistan. Na 70 jaar deel uitgemaakt te hebben van de Sovjet-Unie werd Tadzjikistan in 1991 onafhankelijk. Daardoor bloeide de handelsgeest weer op en startten veel mensen hun eigen bedrijf. Met een snelgroeiende vraag naar financieringen tot gevolg. Microfinan­cieringsinstelling Arvand speelt hierop in en verstrekt kredieten. Bijzonder is dat Arvand, naast krediet­ verlening, financiële educatie hoog in het vaandel zet. De instelling maakt daarbij gebruik van moderne media. Zo heeft Arvand een eigen reality TV-serie die ondernemers met een financieringsvraagstuk volgt. Ook beant­ woorden medewerkers wekelijks vragen van luisteraars op de radio. Meer informatie over deze en andere microfinancieringsinstellingen vindt u op www.triodos.com/arvand

Deze zomer werd het oude Volkskrant­ gebouw in Amsterdam omgedoopt tot Volkshotel. Een unieke herbestemming van een plek waar ooit zwoegende redac­ teuren te vinden waren en de drukpersen ’s nachts draaiden. Nu zijn er 172 hotel­ kamers te boeken. Kamers die weliswaar minimalistisch ingericht zijn, maar een prachtig uitzicht over Amsterdam bieden. De historie van het pand uit de jaren zes­ tig is zichtbaar gemaakt voor bezoekers, onder andere door oude foto’s en kranten aan de muren. Janneke Heijer van het Volkshotel: “Veel hotels zijn gesloten gemeenschappen; ze richten zich vooral op reizigers die komen en gaan.” Het Volkshotel is meer dan alleen een hotel. Het gebouw was al een culturele broedplaats en er zijn nu ook flexwerk­ plekken, een nachtclub, restaurant en cocktailbar. Hiermee richt het zich op buurtbewoners, Amsterdammers en toeristen. Heijer: “Er is een generatie reizigers ontstaan die meer wil dan een bed om in te slapen. Steeds meer men­ sen boeken via airBnB, een wereldwijd netwerk van mensen die hun huis ter beschikking stellen aan reizigers, en wil­ len een stad ervaren op dezelfde manier als de bewoners van de stad dat doen.” Het Volkshotel sluit aan bij die behoefte. Triodos Bank financierde de duurzame renovatie van het Volkshotel. www.volkshotel.nl

Hotel van het

volk

5

NIEUWS

NIEUW

Triodos Bank en Triodos Cultuurfonds financieren samen zo’n 30 culturele broedplaatsen in Nederland. Arna Notten is als relatie­manager betrokken bij deze ondernemingen. Notten: “Ze vormen een speerpunt in ons kunst- en cultuurbeleid. Creatieve ondernemers huren er een betaalbare werkplek en bovendien heb­ ben broedplaatsen bewezen de kwaliteit van een wijk te verbeteren. Daarnaast is het vaak een oplossing voor leeg­ staande panden.”

mobiel bankieren van triodos bank Met mobiel bankieren van Triodos Bank kunt u nu nog eenvoudiger aankopen doen via uw smartphone of tablet. Wanneer u de Triodos Mobiel Bankieren app downloadt, is betalen met ideal gemakkelijk.

In Utrecht wordt het nu voor culturele ondernemers eenvoudiger om een broed­ plaats te starten. Dit komt doordat Trio­ dos Bank en Triodos Cultuurfonds met de gemeente Utrecht een borgstellingsfonds zijn gestart. Het is voor broedplaatsen vaak lastig een lening te krijgen doordat de panden niet altijd eigendom van de ondernemers zijn. Het Utrechtse borg­ stellingfonds waar de gemeente 700.000 euro in stopt, zorgt voor een vervangend onderpand. Het geld is een garantstel­ ling voor Triodos Bank, in het geval een onder­nemer de lening niet zou kunnen terugbetalen. In Amsterdam bestaat er sinds 2010 al een soortgelijke regeling met de ge­ meente. In Utrecht worden inmiddels broedplaatsen als Vechtclub XL en Kytopia gefinancierd. www.triodos.nl/broedplaatsen

Kies in het ideal menu voor ‘Betalen met Bankieren App’. Met uw persoonlijke 5-cijferige pincode bevestigt u direct uw aankoop via ideal. De app is te vinden in Google Play en de Apple Appstore en kunt u downloaden via onze Mobiel Bankieren site. www.triodos.nl/mobielbankieren

2 oktober 2014 De halfjaarberichten van de Triodos Beleg­ gingsfondsen en van Triodos Bank over de 1e helft van 2014 zijn online beschikbaar. U kunt de halfjaarbe­ richten downloaden op onze website. U vindt de halfjaar­ berichten bij het betreffende fonds onder het kopje downloads. www.triodos.nl/ beleggen

De Hallen Amsterdam dient, zijn kenmerkend voor dit gebouw met hoge architectonische en cultuurhistorische waarde. In Nederland is dit de enige remise die nog in deze vorm geconserveerd bleef. Zo is de oude driewegwissel bewaard gebleven en die is te bewonderen in het restaurant.

De Hallen Amsterdam In Amsterdam is een van de oudste en grootste tramremises van de stad getransformeerd tot multi­­functioneel centrum en hotel. Vroeger werden hier trams gestald en werd het onderhoud gedaan. Nu zijn ‘De Hallen Amsterdam’ een bijzonder industrieel rijksmonument. Historische waarde Het pand stamt uit het begin van de twintigste eeuw. De langgerekte hallen, waar de passage als dwarsverband

Art deco In de verschillende hallen zijn culturele initiatieven ontstaan. Eén hele hal is gerestaureerd en omgedoopt tot de Filmhallen. Waar vroeger trams gerepareerd werden, kun je nu een film op groot doek bekijken. Eén van de zalen is ingericht met het historische interieur van de Parisienzaal uit het voormalige filmmuseum. Dit art-deco-interieur is afkomstig uit de bioscoop Cinema Parisien die van 1910 tot in de jaren 80 aan de Amsterdamse Nieuwendijk zat. Levendigheid De oude tramremise ten westen van de stad heeft nog meer openbaar te bezoeken activiteiten. Er is een foodcourt en de bibliotheek van Amsterdam opende er een van haar vestigingen. Daarnaast maakt Hotel de Hallen een belangrijk deel uit van het multifunctionele centrum. Hierdoor wordt het vroegere ‘werkende hart’ van de stad opnieuw een levendig centrum. Triodos Bank financierde de her­ont­ wikkeling van de Hallen. www.triodos.nl/dehallen

mijn geld gaat goed

“Met behoud van de monumentale uitstraling van dit industrieel erfgoed is een nieuwe, prettige en levendige plek in de wijk ontstaan die bijdraagt aan de leefbaarheid van Oud West.” Rianne Koster, relatiemanager Duurzaam Vastgoed bij Triodos Bank

Parels van de stad “Monumentale gebouwen hebben hun bestaans­recht bewezen. Letterlijk. Want ze staan er soms al eeuwen. Vaak gaat het om markante gebouwen waar mensen zich mee verbonden voelen en die het gezicht van een stad bepalen. Triodos Bank financiert stadsherstelorganisaties die zich inzetten voor de renovatie van historische panden. Deze organisaties leveren een wezenlijke bijdrage aan het behoud van cultureel erfgoed, en daarmee aan de leefbaarheid van de stad.” fotografie DAAN DOLMANS / Rutger Oosterhoff tekst TOBIAS REIJNGOUD

KWARTAALDOSSIER

40 organisaties zijn aan­ gesloten bij het overkoe­ pelend overlegorgaan van stadsherstelorganisaties en andere organisaties op het gebied van monu­ mentenbehoud: Landelijke Federatie Het Behouden Huis.

Het bouwjaar van het oudste stenen huis van Nederland. Dit huis staat in Deven­ ter en is in bezit van de NV Bergkwartier.

Eind april 2014 waren er in totaal 61.735 gebouwde rijksmonu­ menten in Nederland, waarvan iets meer dan de helft een woonhuis is.

Duurzaam vastgoed Triodos Bank finan­ ciert verschillende ondernemingen en projecten op het ge­ bied van duurzaam vastgoed. Wilt u weten welke dit zijn? Kijk dan op www.triodos.nl/ mijngeldgaatgoed

Er is steeds meer aandacht voor behoud en herstel van monumentale gebouwen, omdat ze dikwijls grote cultureelhistorische waarde hebben. Dat zegt Steven Rietberg, relatiemanager Duurzaam Vastgoed bij Triodos Bank. “In veel steden vind je organisaties die zich daarvoor inzetten. Bij de landelijke federatie zijn zo’n 40 stadsherstelorga­ nisaties aangesloten. Ze kopen monumenten, restaureren ze, en maken er als dat kan zelfs energiezuinige gebouwen van. Vervolgens worden de panden verhuurd. In de meeste gevallen gaat het om woonhuizen of appartementen, maar soms ook om panden voor bedrijven of culturele instellingen. De gerenoveerde gebouwen worden zelden verkocht. Want het bezit van vastgoed vormt een stevige financiële basis van de stadsherstelorganisaties. Rietberg: “Door de gebouwen in eigendom te houden, garanderen ze bovendien verantwoord beheer voor de lange termijn.” Triodos Bank is als financier betrokken bij energiezuinige renovatieprojecten van stadsherstelorganisaties in Deventer, Utrecht, Den Haag, Rotterdam en Amsterdam. Behoud en herstel van monumentale gebouwen is een bij­d rage aan de kwaliteit van leven van de samenleving, en dat sluit naadloos aan bij de missie van Triodos Bank.

Wederopbouw Veel stadsherstelorganisaties stammen uit de periode van de wederopbouw, vertelt Rietberg. “Vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw kregen ze de wind in de rug. In die periode hadden veel gemeenten plannen om delen van binnensteden af te breken en te vervangen door nieuwbouw. Veel organisaties voor stadsherstel kwamen voort uit verzet tegen die moderniseringsdrift.” Zo stond bijvoorbeeld in Deventer de gedeeltelijke sloop van de binnenstad op de agenda, weet Evert-Jan Eggink, directeur van de stadsherstelorganisatie van de Hanze­ stad: nv Bergkwartier. Triodos Bank financiert de renovatie van verschillende panden van de nv, waaronder een oude school, een schuilkerk en een voormalige graanfabriek. Die worden omgebouwd tot energiezuinige appartementen en bedrijfspanden.

Eggink: “Onze organisatie is in 1968 opgericht door een aantal notabelen van de stad. Ze verzetten zich tegen de plannen van het gemeentebestuur om een nieuwe toegangsweg aan te leggen door de historische binnenstad en de middeleeuwse wijk in het centrum: het Bergkwartier. Die plannen tekenen de tijdgeest van de wederopbouw. Alles moest nieuw.” Net als in veel andere steden, kocht de organisatie in Deventer huizen op in het historische centrum, vertelt Eggink. “Zo staken we een spaak in het wiel van de gemeentelijke plannen. Ondertussen werd de organisatie verder uitgebouwd tot een nv waar particulieren en bedrijven aandeelhouder van konden worden. Inmiddels hebben we vijf grote verzekeringsmaatschappijen als aandeelhouder aan ons gebonden. En er zijn onder de aandeelhouders veel betrokken burgers

“De waarde van monumenten zit hem voor een belangrijk deel in de bijdrage van de gebouwen aan de leefbaarheid van de stad.” Rianne Koster

BRON: www.federatiebehoudenhuis.nl, www.nvbergkwartier.nl, www.monumenten.nl

9

10

< rijks­monumeten Een rijks­monument is een gebouw dat door cultuurhisto­ rische waarde en schoon­­heid van nationaal belang is. De Rijksoverheid beschermt rijks­ monumenten met als doel de monumen­ tale waarde ervan te behouden. Bron: www.monumenten.nl

1.794 aantal rijksmonumenten in 1965

61.730 aantal rijksmonumenten in 2013

toegenomen Tussen 1987 en 2007 is het aantal gemeentelijke monumenten met een factor 6 toegenomen. In totaal kende Nederland in 2007 ongeveer 43.000 gemeentelijke monumenten. Bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed

Gemeentelijk monument Als een gebouw van plaatselijk of regionaal belang is, kan de gemeente het op de gemeentelijke monumentenlijst zetten. Het aantal gemeentelijke mo­numenten in september 2014 is 48.311. Bron: www.rijksoverheid.nl

van de stad. Net als collega-organisaties elders, worden we echt gedragen door de samenleving.” Ook de gemeente Deventer is al lang aandeelhouder van de plaatselijke stadsherstelorganisatie, net als andere gemeenten dat vaak zijn van de organisatie in hun stad. “Want sinds de jaren zestig, zijn de tijden veranderd,” zegt Rietberg van Triodos Bank. “De waarde van historische panden staat inmiddels buiten kijf.” Belevingswaarde Die waarde zit hem zoals gezegd grotendeels in de bijdrage aan de leefbaarheid en de belevingswaarde van de stad. Dat zegt Rianne Koster, relatiemanager Duurzaam Vastgoed bij Triodos Bank. “Monumenten bepalen het historisch aangezicht van de stad. De grotere panden bieden bovendien vaak unieke mogelijkheden voor culturele en commerciële activiteiten. Denk aan kerken die worden gebruikt voor concerten en tentoonstellingen. Of industrieel erfgoed dat wordt herontwikkeld voor commerciële functies. Ook die vergroten de aantrekkelijkheid van een stad. Dat is voor Triodos Bank een belangrijk motief om stads­ herstelorganisaties te financieren.” De afgelopen jaren is bij het restaureren van monumenten steeds meer aandacht voor duurzaamheid en energiezuinigheid. Zo is het Utrechts Monumentenfonds onlangs gestart met de energiezuinige restauratie van Brigittenstraat 20, een zeventiende eeuws pand in de binnenstad. Het is een gebouw met een bijzondere geschiedenis. In de Tweede Wereldoorlog werd het als geheime telefooncentrale door het verzet gebruikt. Als camouflage was er een hulporganisatie voor zieken gevestigd, onder de naam ‘het Klooster’. Nu wordt dit pand gerestaureerd met een financiering van Triodos Bank. “We willen er een voorbeeldproject van maken op het gebied van energiezuinigheid,” zegt directeur Hilde van Werven. “Er komen acht appartementen in. Het gerenoveerde gebouw wordt in 2015 opgeleverd. We streven ernaar dat het complex dan vrijwel energieneutraal is. En dat het bovendien zelfvoorzienend is in energie­gebruik. Dat is uniek voor een monument.” Monumenten zijn vaak wettelijk beschermd. Dat betekent dat je bij de renovatie te maken hebt met bijzondere regelgeving. “Maar door met de juiste partners op te trekken en innovatieve

ideeën uit te werken, kom je op het gebied van energiebesparende maatregelen een heel eind,” zegt Van Werven. “In de Brigittenstraat plaatsen we zonnepanelen op het dak. Dat kan vaak niet bij een monument. Maar in dit geval hebben we toestemming van de gemeente gekregen omdat de zonnepanelen vanaf de straat niet zichtbaar zijn. Door het dak en de vloeren met dunne materialen te isoleren, boeken we veel winst, en wordt het karakter van het gebouw niet aangetast. Ook maken we zo mogelijk gebruik van warmte-koudeopslag. En in plaats van met dubbelglas, werken we met losse inzetramen aan de binnenzijde. Daardoor blijft de uitstraling van het gebouw behouden.” Pareltjes Stadsherstelorganisaties draaiden tot een aantal jaren geleden voor een belangrijk deel op overheidssubsidies. “Maar gemeenten bezuinigen en de subsidiekraan wordt steeds verder dichtgedraaid,” zegt Koster. “De rol van banken wordt daarmee groter. Net als die van bijvoorbeeld het Nationaal Restauratiefonds: een stichting die tegen lage rente kre­ dieten verstrekt voor het renoveren van monumenten.” Dat gemeenten terughoudend zijn met subsidies, betekent niet dat ze het belang van monumenten niet inzien. Integendeel, benadrukt de Utrechtse wethouder Kees Geldof. “Voor een stad als Utrecht met haar rijke historie, is goed beheer van monumentaal erfgoed essentieel. Maar niet alleen dat: we willen ook dat de historische panden een functie krijgen die past in deze tijd. Renoveren zonder dat het gebouw een actuele invulling krijgt, heeft weinig zin.” Utrecht heeft een monumentenfonds waar beheerders tegen gunstige voorwaarden een lening kunnen afsluiten voor een renovatie. Geldof: “Juist vanwege die gunstige voorwaarden heeft zo’n fonds een belangrijke financieringsfunctie, naast die van banken. Verder heeft de gemeente een speciale afdeling die adviseert over renovatie en over de mogelijkheden om bijvoorbeeld energiebesparende maatregelen te treffen in monumenten. Utrecht heeft dus ruim aandacht voor goed monumentenbeheer, net als veel andere gemeenten. Monumentale ge­ bouwen zijn de pareltjes van de stad.” Meer stadsherstelorganisaties op www.triodos.nl/mijngeldgaatgoed

11

“De waarde van historische panden staat inmiddels buiten kijf.”

In de Brigittenstraat in Utrecht staat een groot herenhuis waar in de Tweede Wereld­ oorlog een geheime telefooncentrale van het verzet gehuis­ vest was. Op de rechterfoto bezoekt Prins Bernhard de geheime ruimte na de bevrijding. Het pand is in architec­ tonische zin interes­ sant door het mid­ deleeuwse voorhuis en de achttiendeeeuwse rococostijl aan de achterzijde. Het gebouw wordt nu duurzaam ge­ renoveerd tot een gebouw met acht appartementen. www.utrechtsmonu mentenfonds.nl

nieuws

12

Tijdelijk icoon

Kijken, proeven en beleven!

TrouwAmsterdam vormde de afgelopen jaren een cultureel icoon in de hoofd­stad. De oude krantendrukkerij werd omge­ bouwd tot kunstruimte, club en restau­ rant. Triodos Bank financierde deze ver­ bouwing in 2011. Er werden exposities in samenwerking met het Stedelijk Museum georganiseerd en de dansavonden van internationale dj’s trokken muzieklief­ hebbers uit het hele land. Dit culturele initiatief heeft vanaf het begin een tij­ delijke bedoeling gehad. Want eind dit jaar sluit TrouwAmsterdam haar deuren. Directeur en initiatiefnemer Olaf Boswijk licht toe: “Wij geloven in het feit dat alles in het leven tijdelijk is. Die tijdelijkheid kun je het beste omarmen, daar kun je kracht en energie uit putten en in je voordeel gebruiken om vandaag je doelen te ver­wezenlijken. En dat heeft hier onze verwachtingen overtroffen.” De sfeer en de ruigheid van het gebouw speelden volgens Boswijk een groot aandeel in het succes van Trouw.

Systemische pesticiden vormen een bedreiging voor de biodiversiteit en ons ecosysteem en zijn een cruciale factor in de bijensterfte. Dit is de belangrijkste conclusie van een internationaal onder­ zoek, gesteund door Triodos Foundation en uitgevoerd onder toezicht van de Internationale unie voor het behoud van natuur en natuurlijke hulpbronnen (IUCN). Overheden waren tot nu toe terughou­ dend in het nemen van maatregelen tegen deze pesticiden omdat harde conclusies nog niet getrokken waren. Dit onderzoek kan daar nu verandering in brengen.

TrouwAmsterdam biedt klanten van Triodos Bank in de laatste maanden een leuke actie aan. Want als u reserveert voor een groenteproeverij, krijgt u daar een gratis fles huiswijn bij. Kijk op de coupon bij dit nummer.

Om aandacht te geven aan dit en aan andere onderzoeken, houdt Triodos Bank zelf vier bijenvolken. Wilt u ook een bijdrage leveren aan onderzoek naar de bijensterfte? Bekijk dan de coupon bij dit nummer of kijk op

www.trouwamsterdam.nl

www.triodosfoundation.nl/bijen

STEUN DE

BIJ

De Triodos Hart-Hoofddag op 28 juni trok meer dan 2.000 bezoekers. Tijdens deze dag kon u zelf ervaren wat er met uw geld gebeurt. Meer dan 20 onderne­ mers, verspreid over het land, openden hun deuren speciaal voor klanten van de bank. Bezoekers konden bijvoorbeeld een klimparcours volgen in boomtoppen, een windmolencabine van binnen bekijken, een concert bijwonen of kaas maken. Deze dag was ook een uitgelezen moment om kennis te maken met de medewerkers van de bank. Op elke locatie stonden zij klaar om mensen te verwelkomen en per­ soonlijk te ontmoeten. Op onze website vindt u een foto-impressie van de HartHoofddag. www.triodos.nl/hart-hoofddag

Voormalige scheepswerf DE CEUVEL werd omgebouwd tot culturele broedplaats. De werkplek bestaat uit op het land geplaatste verduurzaamde woonarken. Het terrein wordt door de gebruikers schoongemaakt en het doel is om de locatie na 10 jaar weer fris opgeknapt terug te geven aan de gemeente.

Natalina Jurucan Lopic, Candelaria Solis Churunel en Marcela Lopic Morales weven ‘quipils’, de traditionele blouses van vrouwen in Guatemala. Een lening van zo'n 500 euro bij microfinancieringstelling FUNDEA gebruiken zij als werkkapitaal. Fundea maakt deel uit van de portefeuille van Triodos Fair Share Fund.

In Arnhem werd de voormalige Paasbergkerk omgebouwd tot woonzorgcomplex met 24 appartementen. De eigenaren van het complex hebben een woonvoorziening gecreëerd waar ze ook zelf zouden willen wonen. Aandacht en eigen regie staan centraal bij VILLA PAASBERG. De villa vervult een sociale functie in de wijk.

DE BUYTENHOF is een zorgboerderij midden in de Randstad. Mensen met een verstandelijke beperking krijgen hier de kans om in een veilige omgeving te werken. De producten van het land worden verkocht in de boerderijwinkel en kunnen geproefd worden in de theeschenkerij de Smaak van Buyten.

triodos.nl/mijngeldgaatgoed Deze projecten financieren we met uw geld. Kijk voor meer informatie over deze en andere projecten op www.triodos.nl/mijngeldgaatgoed

duurzaam INNOVEREN

14

Boer met een missie Natuurderij Keizersrande is meer dan een biologischdynamische boerderij aan de uiterwaarden van de IJssel. Annette Harberink richtte dit bijzondere bedrijf op in 2013. Hét voorbeeld van hoe landbouw en natuurbeheer hand in hand gaan. Want de jonge boer houdt niet alleen koeien, maar graaft ook oevers van de IJssel uit en laat kunstenaars hun gang gaan op haar terrein.

fotografie Michiel Wijnbergh tekst Tamara Rijnen

Supercomfortabel Wanneer je het terrein van Keizersrande op loopt, voel je direct de kracht waar­ mee Harberink deze boerderij leidt. Ze pacht 145 hectare uiterwaarden bij de IJssel in Deventer. Hier laat ze haar 80 melkkoeien het grootste gedeelte van het jaar grazen. De boerderij is biologischdynamisch. Dat houdt onder andere in dat de koeien biologisch geteeld voer krijgen, meer ruimte in de stal hebben en de horens behouden. Als de koeien naar binnen gaan, liggen ze in de stal in een laag stro. Harberink: “ Supercomfortabel en net of ze in de wei liggen.” Dat deze jonge en gedre­ven boer heel goed nadenkt over hoe je verantwoord met de omgeving omgaat, blijkt wel uit de ver doorgevoerde duurzaamheidsaspecten op het bedrijf. De immense stal is gemaakt van veel hout. Al dat hout is afkomstig van de plek waar de stal nu staat. Ook liggen er zonne­panelen op het dak. Gesloten kringloop De Keizersrande werkt volgens het principe van een gesloten kringloop.

15

PROJECT CV Natuurderij Keizers­ rande Door het open karakter van het erf van de Natuurderij zien de be­ zoekers en uiteindelijke consumenten waar hun voedsel vandaan komt. Zo wandelen zij door het gras dat de koeien eten, kunnen zij de boer zien die de koeien melkt en

Hierbij worden granen uit de akkerbouw en grassen van de weidelanden gebruikt als voedsel voor de koeien. En de koeien zorgen weer voor de bemesting van ditzelfde land. Harberink: “We laten geen meststoffen of andere mineralen aanvoeren. Onze koeien moeten het doen met dat wat we zelf verbouwen.” Waterbeheer Naast melkproductie en landschaps­ beheer, doet Harberink ook aan water­ beheer. Ze werkt mee aan het programma van Rijkswaterstaat dat ervoor zorgt dat de rivier beter buiten de oevers kan treden bij hoog water. Door de grazende koeien blijft het gras kort en groeien er geen wilgen. Uiterwaarden zijn bijzonder erfgoed voor de natuur, daarom is het extra belangrijk dit goed te beheren. Harberink is ervan overtuigd dat de manier waarop de mensen op Keizersrande werken, goed past in deze tijd. Bij de Natuurderij komt alles samen: verantwoord omgaan met de omgeving, rekening houden met de

kunnen zij kalfjes be­ kijken die net geboren zijn. De producten die van de koe afkomstig zijn, zoals melk en vlees, worden verkocht in een herkenbare verpakking, waaruit de herkomst duidelijk blijkt. Bezoekers bele­ ven als het ware de hele voedselkringloop op de Natuurderij. Daarmee worden het bewustzijn en de betrokkenheid bij Keizersrande vergroot.

natuur en inspelen op andere maatschappelijke wensen zoals educatie, rondleidingen en wandelingen over het landgoed. Kunst in de natuur Kunst verruimt de blik. Vanuit die gedachte vinden er op Keizersrande diverse culturele activiteiten plaats. Van kunstenaars die workshops geven tot voorstellingen en culturele wandelingen over de natuurderij. Harberink: “Dit doen we allemaal zodat de bezoeker de cultuur­h istorie van het gebied ervaart en de actuele veranderingen ziet die het landgoed aan de IJssel ondergaat.”

Beleggen bij Triodos Bank Keizersrande is een van de projecten waarin geïnvesteerd wordt door de Triodos beleggings­ fondsen. Wilt u meer weten over beleggen bij Triodos Bank, kijk dan op www.triodos.nl/ beleggen

Voorbeeldproject Triodos Bank en Triodos Groenfonds financieren Keizersrande. Het con-­ cept ‘boeren voor natuur’ betekent dat de agrarische exploitatie ten dienste staat van de natuur en het landschap. Relatiemanager Niels Back vindt de Keizersrande een voorbeeldproject. “De agrarische sector is erg terug­ houdend als het gaat om natuurbeheer. Terwijl dit nu juist een goede oplossing is voor de teruglopende subsidies van de staat voor natuurbeheer.” www.keizersrande.nl

“We laten geen meststoffen of andere mineralen aanvoeren. Onze koeien moeten het doen met dat wat we zelf verbouwen.” Annette Harberink

16

INTERVIEW

ECONOMIE OPNIEUW UITVINDEN

Het is tijd om de economie te ecologiseren, vindt architect Thomas Rau. “Dat gaat veel verder dan duurzaamheid. We moeten de economie opnieuw uitvinden.” fotografie Lilian van Rooij tekst TOBIAS REIJNGOUD

Kerstavond 1968 was cruciaal in de geschiedenis van de mensheid, zegt Thomas Rau. “Astronaut William Anders maakte die avond vanuit de Apollo 8 een foto van de aarde. De allereerste ruimtefoto van onze fragiele planeet, eenzaam zwevend in de donkere ruimte. Voor het eerst zag de mens met eigen ogen dat de aarde een gesloten systeem is. Een systeem waar nooit meer iets bij komt.”

CV THOMAS RAU

Thomas Rau (1960) volgde opleidingen op het gebied van beeldende kunst en dans, en studeerde architectuur in Aken. Sinds 1990 werkt hij als architect in Amsterdam, waar hij in 1992 RAU oprichtte. RAU neemt deel aan de internationale discussie over duurzaamheid en de ontwikkeling van energiebesparende technologieën. Rau staat op de vierde plaats in de jaarlijkse Duurzame top-100 van dagblad Trouw en werd uitgeroepen tot Architect van het jaar 2013, in de categorie Grote Bureaus. Hij is onder andere architect van het bestaande en nieuwe gebouw van Triodos Bank. www.rau.eu

Circulair In dat gesloten systeem is de mens te gast, meent Rau. “De vraag is: hoe moeten we ons gedragen in zo’n systeem? Voor een antwoord kunnen we ons laten inspireren door de natuur. In de natuur gaat niets verloren. Er is sprake van een kringloop. Oftewel: een circulair systeem. Dat ecologische principe zou ook de basis moeten zijn voor de manier waarop de mens leeft. We moeten immers zuinig omspringen met de aarde en het doen met wat er is.” Onze economie werkt echter precies tegengesteld, zegt Rau. “Die is lineair: we winnen grondstoffen, maken er spullen van, verbruiken ze, en gooien ze weg. Zo gaan kostbare grondstoffen definitief verloren. Dat is onhoudbaar. Daarom zullen we de economie moeten ecologiseren.” Ecologiseren gaat veel verder dan duurzaamheid, meent Rau. “Want dát is vaak niet veel meer dan het beperken van ecologische schade. We maken nog steeds een wasmachine, maar zorgen er alleen voor dat die energiezuiniger is en dat er minder grondstoffen voor nodig zijn. Ondertussen blijven we ons op dezelfde manier gedragen. Want de wasmachine en al die andere ‘duurzame’ producten, worden uiteindelijk slechts deels gerecycled, en verder toch weer gewoon weggegooid.”

Wat ontbreekt is het werkelijk sluiten van de cirkel. “We moeten naar een nieuw systeem waarin iedereen verantwoordelijk is voor de consequenties van zijn daden. Een producent blijft eigenaar van zijn product. Hij krijgt zijn wasmachine uiteindelijk zélf weer terug en heeft er zo belang bij om het apparaat demontabel te ontwerpen, tot op het niveau van grondstoffen.” De consument koopt in dit systeem geen spullen maar prestaties. Hij gaat gebruiken, niet verbruiken, zegt Rau. “Een consument koopt geen ‘wasmachine’ maar ‘wassen’. Daar is niks geks aan, want als je naar New York wilt koop je ook geen vliegtuig, maar een ticket. Oftewel: ‘vliegen’. Je koopt een dienst, meer niet.” Tijdelijke opslagplaats Het circulaire denken heeft ook gevolgen voor de architectuur en de bouw, het vakgebied van Rau. “We gaan van vastgoed naar losgoed,” zegt hij. “Ook een gebouw moet volledig te demonteren zijn. Het gebouw van de toekomst is een tijdelijk geordende opslagplaats voor grondstoffen. Als het gebouw niet langer nodig is, haal je er alle grondstoffen uit en kun je er iets nieuws mee maken.” Als een bedrijf huisvesting nodig heeft, gaat het niet om de keuze tussen nieuwbouw en renovatie van een bestaand gebouw. Rau: “De vraag moet zijn: áls we bijvoorbeeld voor nieuwbouw kiezen, aan welke eisen moet het gebouw voldoen om onze keuze te verantwoorden? Het gebouw heeft pas bestaansrecht als alle materialen zullen worden hergebruikt. Alleen dán is het beslag op de aarde nul en gedraag je je als verantwoorde gast.” LEES HET UITGEBREIDE INTERVIEW OP WWW.TRIODOS.NL/DEKLEURVANGELD

“We moeten naar een systeem waarin iedereen verantwoordelijk is voor de consequenties van zijn daden.” Thomas Rau

18

het nieuwe bankieren

Wanneer is een bank een goede bank? Onlangs hield The Economist, het Britse opinieweekblad, een enquête over goede en slechte banken. De interesse in dit onderwerp neemt toe. Triodos Bank vraagt al jaren aan haar cer­tificaathouders wat zij van hun bank vinden. Meer weten? www.triodos.com/ corporateinformation 1.500 Triodos Sustainable Trade Fund financiert duurzame handelsketens. Twee van deze ketens - die van sesam en zonnebloemolie - vinden hun oorsprong in Paraguay. Arasy Organic werkt samen met 1.500 kleinschalige boeren en exporteert biologische sesam naar Japan en Nederland. De zonnebloemolie die Prorgánica naar de Verenigde Staten exporteert is afkomstig van 250 boeren. Beide bedrijven kunnen de boeren direct bij aflevering van hun oogst betalen met de handelsfinanciering vanuit Triodos Sustainable Trade Fund. www.triodos.com/ sustainabletrade

23 oktober Kan bankieren iets persoonlijks en positiefs zijn? Deze vraag stelt de Global Alliance for Banking on Values op 23 oktober 2014. Dan start de campagne: (I Am) #BankingOnValues. Deze eerste internationaal gecoördineerde campagne heeft als doel bewustwording te creëren voor waardegedreven bankieren. Meer weten? Kijk op www.gabv.org

Met het rapport ‘Een schuldbewust land’ maakt het Sustainable Finance Lab (sfl) de balans op. Hoe staat Nederland er in financieel, maar ook in sociaal en ecologisch opzicht voor? Lees op www.sustainablefinancelab.nl welke vijf koerswijzigingen het Lab voorstelt voor een duurzame economische toekomst en een stabiele financiële sector. Het sfl is een initiatief van onder andere econoom en voormalig Rabobanktopman Herman Wijffels, aardwetenschapper Klaas van Egmond en Peter Blom, ceo van Triodos Bank. www.sustainablefinancelab.nl

Uw hypotheek oversluiten? Bij de Triodos Hypotheek geldt: hoe energiezuiniger uw woning, hoe lager de rente die u betaalt. Op deze manier belonen we eigenaren van energiezuinige woningen en stimuleren we het verduurzamen van bestaande woningen. Is de rente bij Triodos Bank lager dan de rente die u nu betaalt, dan kan oversluiten van uw hypotheek interessant zijn. Dat geldt vooral bij een rentevastperiode die binnenkort afloopt en een hypotheek vanaf 100.000 euro. www.triodos.nl/oversluiten

Ruim 750.000 consumenten in Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk en Nederland bestellen regelmatig producten uit de catalogi van het Duitse bedrijf Triaz Group. Tot de bekende merken behoren Waschbär, Vivanda en PranaHaus. Triaz Group levert meer dan 10.000 duurzame producten voor dagelijks gebruik: van kleding en schoeisel tot keukengerei. Triodos Organic Growth Fund heeft een aandelenbelang van 20 procent genomen om de verdere groei en ontwikkeling van deze Duitse koploper te ondersteunen. www.triodos.com/organicgrowthfund

19

2010

FEITEN & CIJFERS

CommerciËle dienstverlening

2002

niet-commerciËle dienstverlening

2002

nijverheid

2002 Land- & bosbouw en visserij 2010

2010

2010

2002

In 2013 groeide het percentage ondernemers met een zakelijke betaalrekening bij Triodos Bank met 19%.

70% van de onder­ nemers in Nederland is een ZZP-er.

104.000 personen starten in 2012 121.400 bedrijven.

personen

Aantal ondernemers dat bankiert bij Triodos Bank.

Zelfstandigen In de meeste bedrijfs­ sectoren steeg het aantal zelfstandigen zonder personeel in de werkzame beroepsbevolking.

Bron: Triodos Bank , Betaal­vereniging Nederland CBS, CBSvooruwbedrijf, KvK-Starters­profiel 2012

Miljoen

Op 1 januari 2012 telde Nederland 1,2 miljoen bedrijven en instellingen.

Pintransacties Het aantal pintrans­ acties steeg in 2013 met 7,5 procent.

iDeal In 2013 vonden er 114.222 zakelijke transacties plaats via iDEAL.

Bent u ondernemer? Dan regelt u uw dagelijkse bankzaken eenvoudig met de Triodos Internet Zaken Rekening. Met de Wereldpas, Internet en Mobiel Bankieren, regelt u uw bankzaken wanneer u dat het beste uitkomt. Bovendien draagt u met deze rekening ook bij aan een duurzame samenleving. Kijk voor meer informatie over de Triodos Internet Zaken Rekening op www.triodos.nl/zakelijk

20

Project CV RoetzBikes Roetz-Bikes zoekt naar creatieve en duurzame oplos­ singen voor de verspilling van grondstoffen. Tiemen ter Hoeven en Mark Groot Wassink zien waar­ de in de 1.000.000 fietsen die jaarlijks worden afgedankt. Elke Roetz-Bike is uniek en tot in detail afgewerkt in een sociale werkplaats. Als klant van Triodos Bank kunt u nu met korting een Roetz-Bike kopen. Kijk op de coupon bij dit nummer.

Niet zomaar een fiets Per jaar worden er in Nederland een miljoen fietsen bij het grofvuil gezet of aan hun lot overgelaten op de plek waar ze het begeven hebben. Ondernemers Mark Groot Wassink en Tiemen ter Hoeven vinden dit zonde en richtten Roetz-Bikes op. Een sociaal bedrijf dat trendy stadsfietsen maakt van oude fietswrakken. Zij wonnen deze zomer de Triodos Hart-Hoofdprijs, een publieksprijs voor de meest vernieuwende en inspirerende duurzame ondernemer. fotografie Roetz-Bikes / Bas Schuurman tekst Daphne Rieken

21

MIJN GELD GAAT GOED

“Door mooie producten te maken, willen we een verandering in gang zetten. Het idee van hergebruik moet de norm worden.” Mark Groot Wassink

Triodos HartHoofdprijs 2014 Roetz-Bikes won dit jaar de vierde editie van de HartHoofdprijs 2014, een publieksprijs van 10.000 euro voor de meest vernieuwende en inspirerende duurzame ondernemer. Roetz Bikes was een van de negen genomineerden voor de Hart-Hoofdprijs. Het publiek kon via de website stemmen op zijn of haar favoriet. Er zijn in totaal 22.567 stemmen uitgebracht. De negen genomineerden kregen allemaal veel bijval. Roetz-Bikes wist de Hart-Hoofdprijs met een verschil van een paar honderd stemmen te winnen. Meer informatie op www.triodos.nl/ hart-hoofdprijs

Gemeenten in Nederland weten vaak niet wat ze met afgedankte fietsen aanmoeten. Een deel is nog door te verkopen aan par­ ticulieren en bedrijven, maar veel fietsen zijn in zo’n slechte staat dat niemand er belangstelling voor heeft. Groot Wassink en Ter Hoeven hebben binnen drie jaar een productielijn op poten gezet waarin deze fietsen een nieuwe bestemming krijgen. En wat blijkt? Als zij alle onderdelen van de afgedankte fiets uit elkaar gehaald en gesorteerd hebben, dan is er ineens wél belangstelling voor het materiaal. De banden gaan naar een tassenmaker en de wielen en zadels kunnen steeds vaker ondergebracht worden bij fietsenmakers. Het frame en de voorvork worden gebruikt als skelet voor een nieuwe Roetz-Bike. Design Met Roetz-Bikes willen de jonge ondernemers de waarde van materialen laten zien en benutten. Ze werkten beide bij een groot adviesbureau, maar konden daar niet het verschil maken op thema’s die zij zo belangrijk vinden. Groot Wassink: “We wilden iets concreets doen. Het had ook een andere bedrijfstak kunnen zijn, maar bij fietsen ligt het zo voor de hand. Het gaat om grote aantallen en het materiaal is al in Nederland.” Als grondstoffen steeds schaarser worden dan is het van belang dat fietsproducenten in het design al rekening houden met het recyclen van producten. De handvatten van de Roetz-Bikes zijn van kurk en de spatborden worden van hout gemaakt. Het achterlicht is nog wel van plastic, maar werkt sinds kort op oplaadbare batterijen. Groot Wassink: “Ik voel me verantwoordelijk voor mijn product: waar het vandaan komt, hoe het gemaakt wordt, maar ook wat ermee gebeurt als het niet meer aan zijn functie kan voldoen.” Overtuiging De fietsen worden grotendeels geproduceerd in een sociale werkplaats in Cruquius, onder de rook van Amsterdam. Door te werken met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt krijgt het werk een bijzondere dynamiek. Groot Wassink: “De bouwers zijn vaak het meest gebaat bij structuur en herhaling, terwijl bij ons geen fiets gelijk is. Door met hen samen te werken, worden we continu bij de productie van de fietsen betrokken. Dat werkt heel inspirerend.” Een Roetz-Bike is dus niet zomaar een fiets. Elk exemplaar is uniek en komt voort uit de overtuiging dat productie- en arbeidsomstandigheden verbeterd kunnen worden. Niet alleen bij RoetzBikes, maar het liefst maatschappij breed. In september zijn ze een samenwerking met de ns gestart voor de herproductie van hun geel-blauwe huurfietsen. Roetz-Bikes kan in dit project zeventig procent van de fiets hergebruiken én bij een groot bedrijf laten zien dat afgeschreven producten nog van waarde kunnen zijn. “Door mooie producten te maken, willen we een verandering in gang zetten. Het idee van hergebruik moet de norm worden.” www.roetz-bikes.com

22

beleggen, sparen, Hypotheken, betalen

COLOFON

beleggen

de kleur van geld is een uitgave van Triodos Bank. redactie tamara rijnen ewa skotnickI MAARTEN THIJS

Rendementen per ultimo JULI 2014 berekend door Triodos Investment management 3 MND

1 JAAR

3 JAAR GEM.

5 JAAR GEM.

Certificaat Triodos Bank3

-0,1

2,6

4,5 4,1

3,9

Triodos Cultuurfonds3

1,2

3,9

3,4

3,0

-

Triodos Fair Share Fund3

1,0

4,1

7,2 7,6

6,4

Triodos Groenfonds2



1,2

2,9

1,4

1,3

2,0

Triodos Renewables Europe Fund1

1,5

4,8

1,2

1,3

-

Triodos Sustainable Bond Fund3

2,4

5,6

5,0

4,6

3,5

Triodos Sustainable Equity Fund3

4,8

11,8

12,7

11,9

5,0

Triodos Sustainable Mixed Fund

3,3

7,8

7,7

7,6

4,4

Triodos Sustainable Pioneer Fund1

3,7

24,4

11,5

9,1



-

Triodos Vastgoedfonds

-12,5

-6,7

-20,5

-12,9



-5,3

3

4

concept studio room WWW.STUDIOROOM.NL

10 JAAR GEM.

ontwerp heldergroen bv www.heldergroen.nl met medewerking van Brechje Bel Ted van den Bergh Sandra Bergsteijn Joset van der Hoeven Judith Janssen Steenberg Joke Jonkhoff LAURA KIKKERT CAROLINE DE KONING Monique Prins TOBIAS REIJNGOUD Daphne Rieken Lilian van Rooij THOMAS STEINER GERA VAN WIJK MARION ZANDERS

Rendement op basis van intrinsieke waarde. Rendement op basis van intrinsieke waarde, inclusief herbelegging dividend, exclusief belastingvoordeel. 3 Rendement op basis van intrinsieke waarde, inclusief herbelegging dividend. 4  Triodos Vastgoedfonds heeft op 15 juli 2013 de herstructurering van een open-end structuur naar een closed-end structuur afgerond. Sinds dat moment vindt de berekening van het rendement plaats op basis van de koers die bepaald wordt door vraag en aanbod, inclusief herbelegging dividend. 1 2

Zakelijk betalings­verkeer Voor duurzame ondernemers heeft Triodos Bank een zakelijke betaalrekening. Met de Triodos Internet Zaken Rekening bankiert u eenvoudig via internet en mobiel en u regelt uw betalingsverkeer bij een duurzame bank. Meer informatie vindt u op www.triodos.nl/ zakelijk

Over op IBAN Vanaf 1 augustus gaat iedereen over op IBAN (International Bank Account Number). Wilt u gemakkelijk een IBAN opzoeken, gebruik dan de gratis ‘overopIBAN-app’. Download de app via www.overopiban.nl/ consumenten

Disclaimer Informatie over de genoemde beleggingsfondsen is te raadplegen op www.triodos.nl Hier vindt u onder meer de Essentiële Beleggersinformatie en het prospectus. De beslissing om een fonds te kopen, dient uitsluitend genomen te worden op basis van het prospectus. Kijk voor fonds­ specifieke kosten en risico’s in het prospectus. www.triodos.nl/ beleggen

fotografen Pieter van den Boogert Onno Roozen Michiel Wijnbergh

SPAREN

Tarieven per 4 juli 2014 wijzigingen voorbehoudeN Het rentepercentage voor de onderstaande spaarrekeningen is met ingang van 4 juli 2014 gewijzigd: Spaar Meer Rekening 0,2%, Spaar Vrij Rekening 0,2%, Levensloop Rekening 0,7%, Kinder Groei Rekening 1,2% en Oogappel Rekening 1,2%. MAAND SPAREN

INTERNET SPAREN

NOORD-ZUID INTERNET SPAREN

SPAAR DEPOSITO

KINDER TOEKOMST PLAN

0,7 %

0,4%

0,4%

0,9%

1,8%

Maandelijks een vast bedrag tussen € 10,- en € 500,sparen en 24 uur per dag kosteloos over uw spaargeld beschikken.

24 uur per dag uw saldo raadplegen en snel en gemakkelijk overboeken via internet. Vanaf € 1.000.000,0,0% rente.

Sparen voor leningen aan kleine bedrijven in ontwikkelingslanden. Saldo informatie en overboeken via internet. Vanaf € 1.000.000,0,0% rente.

(Bij een looptijd van 5 jaar). Duurzaam sparen voor een vaste periode en profiteren van een hoge rente. Naar keuze van 1 tot 10 jaar vast.

Sparen voor de toekomst van uw (klein)kind met een hoge rente. Nu met startpremie van € 10,- of een prentenboek cadeau.

hypotheken

tarieven per 3 september 2014 wijzigingen voorbehoudeN Energie­ label Rentevast­ periode

A

B

C

D

E

F

G

1 jaar

2,1%

2,2%

2,3%

2,4%

2,5%

2,6%

2,7%

5 jaar

2,4%

2,5%

2,6%

2,7%

2,8%

2,9%

3,0%

10 jaar

3,3%

3,4%

3,5%

3,6%

3,7%

3,8%

3,9%

Deze tabel geldt voor hypotheken waarvan het hypotheekbedrag maximaal 51% van de marktwaarde van de woning bedraagt of die een NHG hebben. Voor andere hypotheken geldt een opslag, zie daarvoor WWW.triodos.nl/hypotheken

BETALEN

Tarieven per 1 januari 2014

Aan het gebruik van onze particuliere en zakelijke betaalrekening zijn kosten verbonden. Het tarief voor de particuliere Triodos Internet Betaalrekening bedraagt € 2,05 per maand per rekeninghouder. Ontvangt u papieren rekeningafschriften? Hiervoor bedragen de kosten € 0,85 per keer. Bent u een zakelijke klant? Dan betaalt u voor onze Triodos Internet Zaken rekening maandelijks € 7,00. Kijk voor alle tarieven op www.triodos.nl/tarieven

over hypotheken Hoe energiezuiniger uw woning, hoe lager het rentetarief. Meer informatie over de Triodos Hypotheek voor duurzame wo­ningen vindt u op onze website. www.triodos.nl/ hypotheken

Over sparen Kinder Toekomst Plan Duurzaam sparen voor uw kind of kleinkind? Open nu een Kinder Toekomst Plan, stort 100 euro of meer en ontvang het prentenboek Kleine Ezel en de durfal of 10 euro cadeau. www.triodos.nl/ kindsparen

Over vermogen

PRIVATE BANKING Heeft u het vermogen om bij te dragen aan een duurzamere samen­leving? Neemt u dan contact op met een relatie­ manager van Triodos Bank Private Banking. www.triodos.nl/ privatebanking of bel 030 693 65 05

fotografie cover Getty Images druk drukkerij pascal, utrecht issn nummer: 2210-8408 de kleur van geld is gedrukt op 100% gerecycled papier. triodos bank Utrechtseweg 44 Postbus 55 3700 AB Zeist telefoon 030 693 65 11 e-mail [email protected] www.triodos.nl KvK Utrecht nummer 3006 2415 Druk- en zetfouten voorbehouden. Triodos Bank NV is geregistreerd bij de Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De in deze uitgave genoemde Triodos beleggingsfondsen zijn geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten. Informatie over de genoemde beleggings­ fondsen is te raadplegen op www.triodos.nl of wordt u op verzoek kosteloos toegezonden. Wilt u De Kleur van Geld niet meer ontvangen, neemt u dan contact op met de mensen van Triodos Bank via telefoonnummer 030 693 65 11. copyright, © 2014

houd menten akt den baar de eur an

20

Een Roetz-Bike is niet zomaar een fiets

12

Aandacht voor de bij

18

Wanneer is oversluiten van uw hypotheek aantrekkelijk?

13

Quipils in Guatemala

10% korting op hippe duurzame fiets

Keizers­ rande

natuur en cultuur komen samen Zie pagina 14

Zie pagina 20

betalen met ideal gemakkelijk met de Triodos Mobiel Bankieren app www.triodos.nl/mobielbankieren

UTRECHTSEWEG 44 POSTBUS 55 3700 AB ZEIST 030 693 6511 [email protected] WWW.TRIODOS.NL

GOOI MIJ NIET WEG. Geef mIJ liever door aan Vrienden, familie of kennissen. BEDANKT!