Nieuwsbrief Vrijwilligers PWN Nummer 34, Winter 2014-2015
Colofon De redactie van de Nieuwsbrief Vrijwilligers PWN wordt gevormd door : Ellen Roosloot Klaas Pelgrim Monique Verhaar
Hermine Smit Jan Jaap Moerkerk Jaap Koper
In dit nummer: P1. Van de redactie
Van de redactie
P2. Website PWN P2. WK trial Schotland
Het is ons deze keer helaas niet gelukt om de Nieuwsbrief eind 2014 op tijd klaar te hebben. Daarom een iets verlaat exemplaar wat dan ook weer de eerste PWN Vrijwilligers Nieuwsbrief van 2015 is.
P4. Hulst P5. Koel en vochtig de winter door P6. Nieuws uit het zuiden
Een aantal vaste onderwerpen komt terug en natuurlijk sluiten we weer af met een passend gedicht. In de vorige editie werd gesproken over de oostelijke grijze vos. Dit keer nieuws over een grijze vos op vier poten. Verscheidenheid alom in onze mooie gebieden!Verder treft u onder andere bijdragen over een, in mijn ogen, niet alledaagse hobby, de hernieuwde website van PWN, vleermuizen in Zuid en treft u de uitnodiging voor de vrijwilligersavonden 2015 aan.
P11. Foto-impressie vrijwilligersuitje P12. Cursus Natuurbeschermingsrecht p12. Serieus plezier P13. Kerstbomen actie P14. Routepalen controleur
U kunt nog steeds uw mooiste natuurfoto’s voor de “Fotohoek” naar ons toesturen. Daarnaast zijn wij als redactie ook benieuwd naar uw mening over de lezerswaardigheid, de verschijningsfrequentie en de keuze van onderwerpen voor de Nieuwsbrief en de Nieuwsflits. Stuur uw reacties en foto’s naar het bekende e-mailadres.
Rest mij nog u, mede namens alle andere redactieleden, een goed en gezond 2015 toe te wensen.
P14. Vrijwilligers avonden 2015 P15. Open dag Andijk P18. Verbrande vlak P20. Natuur in woord en beeld P21. Natuur– en recreatie onderzoek PWN P22. Fotohoek P23. Gedicht
Jan Jaap Moerkerk
Deze nieuwsbrief is door en voor vrijwilligers van PWN. Opmerkingen, suggesties of bijdragen, kunt U mailen 11 naar de redactie:
[email protected]
Nieuw: directe ingang vrijwilligerspagina via de website van PWN
aste vrijwilligers, wordt met enige regelmaat verplaatst. Eén van deze gepassioneerde mensen is Chris van Reeuwijk, in het dagelijks leven machinist bij NS Reizigers. Zo’n twee keer per maand verblijft hij met zijn honden gedurende een aantal uren in het duin en gaat
1. Homepage Via de startpagina van www.pwn.nl is het mogelijk om via de hoofdgroep "Natuur" door te klikken naar het kopje 'Vrijwilligers". Hier kunnen de Nieuwsbrieven worden gedownload, is er een overzicht van vrijwilligervacatures en vind u meer informatie over activiteiten. Dit is tevens de plek waar onderzoeksrapporten te vinden zijn. Klik daarvoor op ‘Onze gebieden’ en vervolgens in de tekst op het onderstreepte ‘het doel van ons beheer’. Dan komt u op de pagina ‘Ons Beheer’. In de tekst onder het hoofdstuk Beheernota, klikt u vervolgens op het onderstreepte ‘onderzoek’. Op deze pagina klik je op het veldje rechtsboven ‘overzicht van rapporten en publicaties over natuur en beheer in de duingebieden van PWN’ 2. Vrijwilligers Via de pagina Natuur kom je op de pagina van de vrijwilligers. Op deze pagina kunnen de nieuwsbrieven worden opgehaald, is er een overzicht welke vrijwilligersvacatures er zijn en vind je meer informatie over activiteiten. 3. Onderzoek Via de pagina Natuur kunnen ook onderzoeksrapporten worden opgehaald. Klik dan op ‘Onze gebieden’ en vervolgens in de tekst op het onderstreepte ‘het doel van ons beheer’. Dan kom je op de pagina ‘Ons Beheer’. In de tekst onder het hoofdstuk Beheernota, klik je vervolgens op het onderstreepte ‘onderzoek’. Op deze pagina klik je op het veldje rechtsboven ‘overzicht van rapporten en publicaties over natuur en beheer in de duingebieden van PWN’
WK Trial in Schotland Niet alleen in het NoordHollands duingebied lopen schapen rond om met name de Amerikaanse Vogelkers te bestrijden, ook in de Kennemerduinen loopt een kudde van maximaal 250 Schoonebeekers rond. Zij hebben alleen niet de beschikking over zo’n mooie schaapskooi als die bij Bergen staat. De kudde, die wordt gehoed door Regina Koupier als vaste PWN-werknemer en een groep van zes enthousi-
TOP
222
HOME
dan met de kudde op pad. Zijn grote steun en toeverlaat zijn de 12 jaar oude Bordercollie Zoë en haar zeven jaar oude soortgenoot Jilke.
meter van hem verwijderd staan. De hond moet vervolgens de groep schapen in een rechte lijn naar de herder toebrengen. Daarna is het de bedoeling om de schapen via een zogenaamde “crossdrive” naar een bepaald punt te brengen. De groep schapen moet vervolgens worden gescheiden in de gemerkte en ongemerkte schapen . Tot slot moeten de schapen een kooi in gedreven worden.
Chris is tijdens zijn tienerjaren gefascineerd geraakt door de eigenschappen van dit hondenras en op veertigjarige leeftijd heeft hij zich via een autodidactische opleiding de rol van herder, met bordercollies, eigen gemaakt.
Chris heeft de halve finale net niet gehaald, maar uit zijn enthousiaste manier van vertellen bleek overduidelijk dat hij tijdens de trial met volle teugen heeft genoten. Tijdens de trials was Jilke overigens de hond die het allemaal heeft moeten doen.
Tijdens mijn bezoek aan de kudde liet Chris zien hoe hij in eendrachtige samenwerking met zijn hond de kudde in de juiste richting weet te krijgen. Het gros van de schapen in de kudde laat zich redelijk gedwee sturen door de hond, maar er zijn altijd een paar dwarse schapen, die uitdagen en vooral hun eigen gang willen gaan. Ook daar moeten de honden mee om kunnen gaan.
Jan Jaap Moerkerk
Het was geweldig om tussen deze 'vogelkersmaaiers' te lopen!
Overigens lieten tijdens ons rondje nog twee nieuwsgierige vossen zich zien. Zoals de aanhef al doet vermoeden, was de kudde in de Kennemerduinen eigenlijk niet de echte aanleiding voor mijn bezoek. Aanleiding was het feit dat Chris, na eerst geplaatst te zijn, heeft deelgenomen aan het WK Trial (schapen drijven). Dit WK werd gehouden in Schotland, vlakbij Inverness. Aan dit WK heb een ruim 200 deelnemers (90% professioneel en 10% “amateurs”) uit vijftien landen deel genomen. Het WK bestaat uit twee dagen voorronden, twee halve finales en uiteindelijk de finale. Tijdens een voorronde blijft de herder in eerste instantie op een vast punt staan en stuurt zijn hond naar een vijftal schapen toe die op een afstand van ongeveer 500
TOP
333
HOME
Plant/boom van de maand: Hulst – Ilex Aquifolia
Voorkomen en ecologie Deze plant komt van nature voor in het westen en zuiden van Europa, het noordwesten van Afrika en het Zuidwesten van Azië. Het is de enige groenblijvende loofboom die in de Benelux voorkomt in beuken- en eikenbossen op een zure grond. De boom groeit erg langzaam en kan wel 10 meter hoog en 100 jaar oud worden. De plant is tweehuizig: mannelijke en vrouwelijke bloemen komen op verschillende planten voor in de maanden mei tot en met juni. De hulstbloemen worden door insecten bestoven. Daarna volgen de bessen die eerst groen en daarna oranje, rood en/of geel kleuren. Let op: deze bessen worden weliswaar door veel vogels gegeten, maar voor mensen zijn ze giftig! De leerachtige bladeren worden door veel dieren met rust gelaten, maar de larven van de bladmineerder en de bladluis vinden ze erg smakelijk.
Is het U ook opgevallen dat er momenteel erg veel hulst in onze bossen te zien is met mooie rode bessen? Hulst is een groenblijvende heester of boom met meestal rode en soms ook gele bessen. De bladeren zijn glimmend, getand en stekelig. Mythen en verhalen Evenals maretak werd hij door de Kelten als een heilige plant beschouwd als symbool van het leven te midden van de schijndood van de winter. Hij zou volgens hen bescherming bieden tegen blikseminslag en heksen en demonen. Ook de Romein Plinius de Oudere schreef hierover. De mensen in Engeland geloofden dat alleen rond kerst groen in huis geluk bracht. Maar het groen mocht niet langer dan tot de Twaalfde Nacht
Gebruik De hulst wordt veel in hagen gebruikt, je kunt er ongewenste dieren/mensen mee op afstand houden. De plant kan goed in de schaduw staan. Van de hulst worden er vele cultivars ontwikkeld, die vermeerderd worden door middel van stekken. Zo is er bijvoorbeeld ook hulst die bontbladig is (geel/groen), of een hulst zonder stekels en bij kasteel Assumburg te Heemskerk is er
een minihulst gebruikt voor de broderies. Dat zou beter te onderhouden zijn dan buxus en blijft vrij klein.
(Driekoningen) in huis gehouden worden, anders bracht het ongeluk. Om geen ellende te krijgen moest het groen op Driekoningen verbrand worden. Is het daarom dat wij nu nog kerstbomen verbranden rond die datum?
TOP
De bladeren en bessen worden veel gebruikt in kerststukjes en het hout wordt gebruikt voor meubels en inlegwerk. Vroeger werden er ook stelen en wandelstokken van gemaakt. De jonge bladeren kunnen in juni worden geoogst en gedroogd. De thee die hiervan wordt getrokken werkt koortsverlagend en urinedrijvend.
444
HOME
Het wordt ook wel gebruikt ter verstopping van de luchtwegen. De plant bevat looizuur en bitterstoffen. Ook zou de plant (samen met alchemilla en equisetum) goed helpen bij reuma en artrose. Wel wordt aanbevolen om de thee te zoeten met honing omdat het erg bitter smaakt.
De meest voorkomende soorten zijn:
Kortom ik vind het een fascinerende plant en toen mijn medeflatbewoners gingen snoeien, heb ik alvast enkele takken in huis gehaald ter decoratie Hermine Smit
Koel en vochtig de winter door Ieder jaar wordt eenmalig een vleermuizentelling verricht in het NPZK en de nabije omgeving. Ook in het NHD vinden tellingen plaats, maar in dit artikel beperk ik het tot Zuid Kennemerland. Vleermuizen zijn vrij gevoelig voor verstoring en hebben het moeilijk om de winter door te komen. Wakker moeten worden is voor de mens al vaak moeilijk, laat staan voor een-diep-in-slaap zijnde vleermuis.
Watervleermuis.
‘s Winters zijn er geen insecten en zijn de vleermuizen gedwongen om, al vastend, letterlijk te overleven. Zij zoeken een donkere, koele(0-8 graden) ruimte met een hoge vochtigheidsgraad op, verlagen de hartslag naar ongeveer 1 x per minuut en hun lichaamstemperatuur naar vier graden. Zo redden ze het net tot het voorjaar. In Zuid-Kennemerland zijn legio mogelijkheden om een gunstig winterverblijf te vinden. Bunkers zijn er nog in overvloed en op de diverse landgoederen zijn nog oude ijs- en appelkelders. Soms moeten potentiële overwinteringplekken een beetje vleermuisvriendelijk worden gemaakt. Grootoorvleermuis.
Medewerkers van Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Landschap Noord Holland, Nozos (Zoogdier vereniging) en PWN voeren de telling uit op ongeveer 30 locaties verspreid door het hele gebied.
De wat meer zeldzamere soorten zijn:
Meervleermuis
TOP
555
HOME
Roesje. Franjestaart
Dagpauwoog.
Dwergvleermuis.
Kleine Vos.
Jan Jaap Moerkerk
Nieuws uit het zuiden 1. Op camping de Lakens, vlakbij Bloemendaal aan Zee, liet een zwarte vos zich afgelopen september met enige regelmaat zien. In dezelfde periode is ook in de Amsterdamse Waterleidingduinen een Zwarte vos gesignaleerd. Waar ze vandaan komen is tot op heden onduidelijk. Dat ze niet schuw zijn bewijzen de foto's!
De baardvleermuis
Opmerkelijk is dat in onze omgeving bij de meervleermuis alleen mannelijk exemplaren overwinteren. De dames vertrekken na de paring in het najaar richting de grotten en kelders in België en Zuid-Limburg. Zij dragen het sperma met zich mee en de bevruchting vindt pas in het voorjaar plaats. Daarna komen de dames weer deze kant op.
TOP
.
666
HOME
Schoolexcursies gesponsord.
Overigens zijn er minimaal nog twee vossen in het duingebied die nou niet bepaald schuw zijn. Eén exemplaar had afgelopen zomer met enige regelmaat belangstelling voor de inhoud van de tassen van bezoekers aan duinmeer “het Wed”. De andere vos hield zich op
Voor groep 4 van basisschool de Brandaris uit Schalkwijk in Haarlem, was woensdag 24 september een bijzondere dag. De leerlingen gingen met een natuurgids op zoek naar dierensporen in Nationaal Park ZuidKennemerland. Dankzij gratis vervoer van Connexxion konden zij daar aan meedoen. De groep was een van de tien klassen die een gratis excursie kregen aangeboden. Voor een aantal kinderen betekende dit hun eerste bezoek aan de duinen of het strand. Scholen kunnen een excursie boeken in Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Het NPZK biedt schoolexcursies
rond camping de Lakens. Deze vos kwam ik waarschijnlijk zelf een keer tegen bij het Vogelmeer. Vol verwachting zat hij op ongeveer een meter afstand van mij te wachten of er nog iets te eten over de brug kwam. Op zo’n moment heb je natuurlijk geen fototoestel bij je. Sindsdien ga ik niet meer zonder camera de duinen in. 2. Brand in het Kraansvlak Op 22-09 is een duinbrand geweest in het noordelijke gedeelte van het Kraansvlak.De brand is ontstaan in een stuk dennenbos en is door de brandweer met vuurzwepen en water geblust. De afstand tot het waterpunt was ongeveer 500 meter, dus moesten er veel slangen worden uitgerold. Een totale oppervlakte van 250-300 m2 stond in brand. De oorzaak is niet bekend.
aan aan scholen die scholen vervolgens kunnen boeken. Scholen zijn echter vaak afhankelijk van ouders die de kinderen halen en brengen. Dat is niet voor alle ouders mogelijk. De Gemeente Haarlem bracht het NPZK daarom in contact met Connexxion, die zijn medewerking aanbood om tien ritten uit te voeren.
De 19, in het gebied levende wisenten, zijn niet in gevaar geweest.
Nu leren genieten is later er voor zorgen .
TOP
Kinderen die in gezinsverband niet of nauwelijks de natuur in gaan, maken tijdens een schoolexcursie toch kennis met de duinen of het strand. Zo ervaren zij hoe leuk en mooi het in de natuur is! Belangrijk, omdat spelen in de natuur gezond is voor kinderen. Bovendien le-
777
HOME
ren ze ook om de natuur te waarderen, wanneer ze op jonge leeftijd op een leuke manier kennis maken met de duinen en/of het strand en de dieren die er leven.
De hazelworm (geen slang maar een pootloze hagedis) heeft zich afgelopen afgelopen jaar regelmatig laten zien rond duinmeer “het Wed”. Duinherstel projecten. Noordwest Natuurkern Gedurende de afgelopen jaren zijn in het door PWN beheerde duingebieden een aantal omvangrijke natuurherstel projecten uitgevoerd. Doel van de projecten is het weer in oude glorie herstellen van stuivende duinen, natte duinvalleien en de daarbij behorende flora en fauna. In de Kennemer duinen en het Kraansvlak zijn in de afgelopen jaren behoorlijke stukken begroeid duin van de bovenste laag rijke duingrond ontdaan. Een goed voorbeeld is het project “Noordwest Natuurkern”. Hierover kon u al in de vorige nieuwsbrief lezen.
Vrijwilligersuitje PWN
Inmiddels is het effect van het stuiven in en achter de sleuven goed zichtbaar. Het zand stuift er lustig op los en het landschap heeft zijn dynamiek weer terug.
Op 27-09 is het jaarlijkse uitje van de NPZKgidsen georganiseerd. Een korte impressie: Samen met Walter Oosterom is na de koffie een wandeling door het Kraansvlak gemaakt. Doel was hen te informeren over de status van diverse projecten die daar de afgelopen jaren zijn uitgevoerd. En hopelijk een glimp op te vangen van de kudde wisenten. Dat laatste is helaas niet gelukt; zij lieten zich niet zien!
De bruid van Haarlem Om het zand ook in de toekomst te laten stuiven is wel nabeheer nodig. Een goed voorbeeld daarvan was te zien op 1 november jongstleden in De Bruid van Haarlem: vele vrijwilligers staken de handen uit de mouwen om dit paraboolduin weer kaal te maken. De ‘Bruid van Haarlem’ ligt iets ten westen van het Vogelmeer in de Kennemerduinen. Ongeveer 35 volwassenen en 15 kinderen hadden zich aangemeld om “de Bruid” handmatig te ontdoen van helmgras.
Na de lunch was er een bezoek aan het gebied van de Noordwest Natuurkern en de Houtglop, waar Yneke Bentink de groep uitgebreid vertelde over de bijzondere planten in dit gebied. Na de borrel kon iedereen terugkijken op een geslaagde dag met prachtig weer.
De uitgetrokken helm ging in reusachtige, geweven zakken met grote hengsels, heel toepasselijk ‘big bags’ genoemd. Die vervolgens door een paar flink uit de kluiten
Hazelwormen.
gewassen Brabantse trekpaarden weggesleept zijn. TOP
888
HOME
Naar een plek waar de gestorte inhoud het stuiven niet kan belemmeren. De sfeer was goed. Er is keihard gewerkt en het resultaat mag er zijn. De boswachters die verantwoordelijk waren voor deze activiteit, hebben zich voorgenomen om dit in 2015 te herhalen. Mocht u niet zo lang willen wachten om de handen uit de mouwen te steken en te helpen bij beheer, dan kan u ook aansluiten bij een ‘vaste’ vrijwilligersploeg in de Kennemerduinen. De woensdagploeg heeft nog een paar plekken vrij. Bij voldoende aanmelding start ook op donderdag een vrijwilligersgroep die ingezet zal worden de duinen stuivend te houden. Een unieke kans om wekelijks een ac-
2. Begin september is een aannemer in het NPZK gestart met het vernieuwen van delen van het wandelen fietspad vanaf strandslag Kattendel tot Groot Olmen, in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Gedurende de werkzaamheden was ter plaatse een omleidingsroute voor fietsers en wandelaars aangegeven. Het bewuste pad pad bestond uit betonplaten uit de Tweede Wereldoorlog en deze zijn vervangen door straatstenen. De betonplaten zijn vermalen tot kleinere deeltjes die worden gebruikt als fundering voor de eveneens, deels, te vernieuwen Waterwinweg, die elders in het NPZK ligt. Dit werk start op een later tijdstip. 3. In het najaar van 2014 is men ook begonnen met het natuurherstel van duingebied Klein Doornen. Hier worden onder andere acht nieuwe natte duinvalleien aangelegd. Het gebied ligt ten oosten en westen van de Waterwinweg iets ten zuiden van het door Natuurmonumenten beheerde gebied Duin en Kruidberg. Met bovenstaande projecten rondt PWN het Masterplan Regeneratie Duinvalleien in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland af. Landgoed Elswout
tieve dag op één van de mooiste en meest dynamische plekken in het duin, mee te kunnen maken! PWN zorgt voor vakkundige begeleiding, goed materiaal, koffie en soep.
Er is een prachtig boek verschenen over Het Landgoed Elswout, dat feitelijk geen landgoed is maar een “buitenplaats”. Dit boek behandelt de rijke geschiedenis van de diverse generaties die de tuinen rond Elswout hebben opgebouwd tot het schitterende voorbeeld van de Engelse Landschapstijl zoals die nu nog steeds, in al zijn schoonheid, aanwezig is. Landgoed Elswout is eigendom van SBB en wordt door vele bezoekers beleefd als een oase van rust middenin de drukke Randstad. Vafamil In 1963 heeft de bevelhebber van de strijdkrachten in Nederland een aanzet gegeven tot oprichting van een aantal campings, verspreid door het land. Ten behoeve van defensiepersoneel en veteranen. O.a. aan het begin van de Zeeweg in Overveen, op de plek van een oude schietbaan, is zo'n zgn. Vafamil-camping verrezen. Een camping gelegen in een prachtig duingebied en aan alle kanten omsloten wordt door de Kennemerduinen.
Aanmelding via www.pwn.nl/vrijwilligers.
TOP
999
HOME
Defensie heeft dit campingterrein inmiddels in de verkoop gezet. Wat ons betreft zou het prachtig zijn de nieuwe eigenaar (mogelijk de provincie of de gemeente) het terrein in beheer geven aan PWN. Of dat ook daadwerkelijk zal gebeuren zal de toekomst uitwijzen. Bezoekers Centrum de Kennemerduinen
Periodiek zal er een netwerkbijeenkomst worden georganiseerd waar nieuws en onderzoeksresultaten kunnen worden gedeeld. Voor de eerstvolgende wordt gedacht aan het voorjaar van 2015 op de Veluwe. Want als alles volgens planning gaat, lopen daar dan wisenten!” In een eerdere Nieuwsbrief is al gemeld dat er op twee plaatsen in Nederland gevorderde plannen zijn om ook wisenten te gaan introduceren in natuurgebieden. De kans om op de Veluwe, in de buurt van De Harskamp en Kootwijk, wisenten in de vrije natuur te kunnen bewonderen, wordt met de dag groter.
Op 25 november hebben al 220.000 gasten het BC bezocht. Wisenten op de Veluwe?
PWN organiseerde op dinsdag 18 november een wisentseminar voor collega-natuurbeheerders onder de titel 'Wisenten in de Nederlandse natuur: een seminar over ervaringen en toekomstperspectieven'. Hierbij waren vertegenwoordigers van 9 mogelijk toekomstige wisentgebieden aanwezig. Het hoofddoel was om andere beheerders enthousiast te krijgen en daardoor niet alleen figuurlijk maar ook letterlijk aan meer ruimte voor de wisent in de Nederlandse natuur te werken. Er werd veel informatie gedeeld en ervaringen uitgewisseld. Van alle potentiële gebieden werd een actuele stand van zaken gegeven en bekeken welke uitdagingen er liggen. De aanwezigen zijn unaniem positief en zien kansen. Ze spraken hun waardering uit voor onze wisentpilot in het Kraansvlak. Dit is hét grote voorbeeld voor toekomstige projecten elders in Nederland. PWN staat ze daarin graag met raad en daad terzijde. Na een veldexcursie (waar de wisenten zich van hun beste kant lieten zien) is besloten tot de oprichting van een Wisentennetwerk: een uitwisselings- en samenwerkingsverband van wisenthouders in natuurgebieden. TOP
1010 10
HOME
Foto-impressie van het vrijwilligersuitje d.d. 20 september 2014 in en rond de Schaapskooi te Bergen Marianne Snabilie
Op pad met Luc Knijnsberg, die tekst en uitleg geeft over het gebied en de begroeiing rondom de schaapskooi.
Luc geeft uitleg over het heidebeheer, een typische plant voor het noordelijke gebied van het Noordhollands Duinreservaat.
Herder Marijke Dirkson, eigenaar van Landschapbeheer Rinnegom, geeft tekst en uitleg over het Kempische heideschaap, het type schaap dat hier graast.
Het was fantastisch weer en het verhaal van Marijke vermakelijk en interessant. Schaap liet het allemaal gewoon toe, ze lag relaxed tegen Marijke aan.
In het gebied waar de schapen ingerasterd staan, vertelt Hubert Kivit over het onderzoek dat gekoppeld is aan de schapenbegrazing. De komende jaren worden de effecten van de schapenbegrazing op de vegetatie bijgehouden. Om zo een goed beeld te krijgen van de waarde van begrazing door schapen in dit gedeelte van het Noordhollands Duinreservaat.
TOP
1111 11
Tussendoor nog even een verfrissing.
HOME
Kort verslag van de Cursus Natuurbeschermingsrechtd.d. 11-12-2014 in het kantoor van Landschap Noord-Holland te Heiloo
Tijdens een druk bezochte avond heeft Lex de Savornin Lohaman, juridisch medewerker bij de Milieufederatie Noord-Holland, ons alles verteld over Soortenbescherming door middel van de Flora- en faunawet en hoe/ waar je ontheffingen (bezwaar en beroep) kan aanvragen. Na de pauze werd wat dieper ingegaan op bomenkap en de boswet. Terug bij de schaapskooi een lekker wijntje.
Het was taaie kost maar interessant. Ik ben weer een stuk wijzer geworden! Mocht u na het lezen van dit korte verslag meer willen weten dan kunt u zich tot mij wenden. Tot slot werd nog aangegeven dat wanneer u een jurist op dit gebied nodig hebt, u zich het beste kunt wenden tot de Milieufederatie van Noord-Holland. Zie website: www.milieurechtsbijstand.nl Hermine Smit
Serieus plezier Of een biertje, en daarna de BBQ
Op een late donderdagmorgen maak ik kennis met Jeroen van der Boon. Jeroen is één van de vele vrijwilligers die PWN heeft. Hij is geboren in Katwijk en heeft gewerkt in de gemeente Wassenaar. Na zijn werkzame periode is hij als vrijwilliger in dienst gekomen als ‘hecketeur’ voor het natuurgebied in ZuidKennemerland. ,,Als jongen kwam ik vroeger veel in het duin. In de jaren dat ik opgroeide had je niet veel, dus gingen we naar het duin. Ik ben in de duinen groot gebracht”, zo zegt Jeroen. Dat duin heeft hem altijd getrokken en speelt nog steeds een belangrijke rol in zijn leven.
In de luwte van de schaapskooi en nog heel lang het zonnetje erbij. Het was een gezellige middag.
TOP
Als het goed weer is pakt hij zijn scooter om naar het Nationaal Park Zuid-Kennemerland te gaan. Om de hekken te controleren. ,,Ik vind het ook een vak”, vertelt hij. Jeroen neemt het dan ook serieus. Zo denkt hij bijvoorbeeld na hoe de palen langer kunnen meegaan. Hij is van mening dat de palen, vastgezet met betonnen klemmen, langer in de grond kunnen zitten.
1212 12
HOME
Jeroen heeft vaak zijn geïsoleerde wandelstok bij zich. Het handvat is van kurk en de rest is van metaal. Waarom? ,,Ik kijk weleens bij hekken waar normaal stroom op moet staan. Als ik op zo’n hek met mijn wandelstok tik en er komen vonken vanaf, dan weet ik dat het goed werkt. Soms gebeurt dit niet en dat geef ik dan door aan de boswachters, zodat zij dit kunnen herstellen”, zegt Jeroen. De boswachters reageren soms verbaasd waarom hij dat weet. Dan geeft hij zijn geheim prijs. Jeroen is één van de hecketeurs die vaak in het duin te zien is. ,,Het gaat altijd op afspraak. We krijgen dan een keer in het half jaar een opstelling van de coördinator”, vertelt hij. Hierin staat meestal waar de hecketeurs op moeten letten. Dat controleren is voor Jeroen serieus plezier hebben in dat wat hij doet.
Zo ook basisschool Bikube uit Hoofddorp. Op 10-12 jl. werd een dennenboom door medewerkers van NRO op het schoolplein neergezet. Na de plaatsing heeft Walter Oosterom in groep acht nog het een en ander verteld over het duingebied, de herkomst van hun dennenboom en de in de duinen levende dieren. Uiteraard werden er nog goede vragen aan Walter gesteld over zijn dagelijkse bezigheden en zijn vakgebied. Eén vraag wil ik u niet onthouden: "In welk bos wacht u?"
Jaap Koper
Kerstbomen actie PWN Soms kunnen de lezers van deze Nieuwsbrief iets winnen. Rond de kerstperiode konden drie basisscholen een dennenboom voor het schoolplein 'winnen'. Nu was het idee opgekomen om een drietal scholen te
De twee andere winnende scholen waren De Hoeksteen uit Krommenie en De Springplank uit Volendam. Het was een geslaagde actie want alle betrokkenen waren dolenthousiast.
gaan voorzien van een kerstboom op hun schoolplein. Ouders of grootouders van schoolkinderen konden aan deze actie meedoen. TOP
1313 13
HOME
Routepalencontroleur: vrijwilligerswerk voor wie van duinwandelingen houdt In de Kennemerduinen en Kraansvlak onderhoudt PWN een dicht netwerk aan gemarkeerde wandelroutes. De routes vertrekken bij een hoofdingang en brengen je na een mooie korte of lange wandeling door het duin weerbij je vertrekpunt. Voor wie hier weleens de benen komt strekken zijn de ronde houten routepalen met kleurige banden ongetwijfeld een bekend gezicht. Om alles in goede staat te houden worden de routes elke maand gecontroleerd. Vrijwilligers kijken of alles nog duidelijk is, brengen waar nodig nieuwe gekleurde banden aan, doen kleine reparaties en melden grotere aan de boswachters. Dit systeem bevalt iedereen prima en de markeringen staan er goed bij.
nikpaarden zich daar ook zien. Dan is het plaatje helemaal compleet. Tip voor de nieuwe controleur: wees niet bevreesd dat het lopen van eenzelfde route eentonig gaat worden. Je gaat namelijk steeds meer zien en het duin is iedere keer weer anders…
Routepalencontroleur Herman: Ik loop de groene route vanaf Parnassia. Mijn favoriete plekken zijn het Vogelmeer en de Hazenberg. De laatste keer dat ik mijn route controleerde zag ik een paar Konikpaarden, waarvan één haar veulen aan het zogen was. Dat is prachtig om te zien. Ik doe vrijwilligerswerk om iets terug te doen voor de natuur. Goed gemarkeerde routes nodigen de bezoekers uit om een gemarkeerde wandeling te lopen. Tip voor de toekomstige collega routecontroleur: doen en onderga de pracht van de natuur! Jaap Koper
Uitnodiging vrijwilligersavonden 2015 Beste vrijwilliger, Voor 2015 kunnen we nog een aantal nieuwe routepalencontroleurs gebruiken, onder meer voor de lange rode wandelroute Bergweg-Parnassia- Bergweg (11 km). Ook voor het voetspoor door het wisentgebied in Kraansvlak (3 km) zoeken we nog iemand. Nieuwsgierig naar wat dit vrijwilligerswerk de moeite waard maakt? Lees hieronder de ervaringen van Herman en Jan Jaap, beiden routepaalcontroleur van het eerste uur… Aanmelden voor dit vrijwilligerswerk kan via de PWNsite, met vermelding ‘Routepalencontroleur’. Routepalencontroleur Jan Jaap: Ik loop de blauwe route van Koevlak naar Parnassia en terug. Het bevalt mij prima: mooie route en halverwege koffie bij het strandpaviljoen. Ik ‘beloof’ mijzelf tenminste één duinwandeling in de week en met dit werk combineer ik het aangename met het nuttige. Het Vogelmeer is mijn favoriete plek. Het uitzicht en het ‘gedoe’ van al die vogels is iedere keer weer genieten. Met enige regelmaat laten de Hooglanders en/of de Ko-
TOP
In januari en maart organiseert PWN twee avonden voor haar vrijwilligers. De eerstevrijwilligersavond vindt plaats op dinsdagavond 20 januari 2015 in het bezoekerscentrum De Kennemerduinen, Zeeweg 12, 2051 EC Overveen. Locatie: parkeerterrein Koevlak op de Zeeweg tussen Overveen en Bloemendaal (400 meter voorbij de rotonde rechts). Reizigers per trein overstap station Haarlem naar station Overveen: Vertrek: 19.09 uur station Haarlem, Spoor 6B Aankomst 19.12 uur station Overveen Wanneer u bij het station wilt worden opgehaald graag even doorgeven aan Jolanda ten Cate, dan wordt u opgehaald. Programma 20 januari 2015 locatie bezoekerscentrum De Kennemerduinen:
1414 14
HOME
zaal open 19.30 uur: 20.00 – 20.45 uur:
Ontvangst met koffie en thee Presentatie van Marieke Kuipers en Ina Roels
Noordwest Natuurkern: blijven de duinen stuiven? 20.45 – 21.15 uur:
Pauze
21.15 – 22.00 uur:
Fotopresentatie paddenstoelen Jan en Riek Bischoff Tulleken
“Stackfotografie – de pracht van het detail” Vanaf 22.00 uur:
Afsluiting met een drankje en hapje
De tweede vrijwilligersavond wordt gehouden op donderdagavond 12 maart 2015 in de filmzaal van het bezoekerscentrum De Hoep, Johannisweg 2 te Castricum. Vervoer PWN: Het PWN stelt voor deze avond vervoer beschikbaar. Er vertrekt een busje vanaf het bezoekerscentrum De Kennemerduinen om 19.00 uur naar het bezoekerscentrum De Hoep. Reizigers per trein station Haarlem naar station Castricum: Vertrek: 19: 12 uur station Haarlem, Spoor 5 Aankomst 19:33 uur station Castricum
U bent van harte uitgenodigd om deze avonden bij te wonen. U kunt zich voor deze avond(en) aanmelden bij Jolanda ten Cate (
[email protected]) of telefonisch mob. 06-10120440. Graag even aangeven of u met eigen vervoer komt of dat u mee wilt rijden met het busje. Wij wensen u alvast veel plezier toe tijdens de vrijwilligersavond(en).
Namens de coördinatoren vrijwilligers: Linda Doedens - Hubert Kivit - Cock Lammers - Paul an der Linden - Ruud Maaskant - Marianne Snabilie
Open Dag Andijk overtreft alle verwachtingen Donderdag 27 november is Andijk III, zoals hij binnen PWN-gelederen heet, officieel geopend. En zaterdag 29 november kon heel de wereld een kijkje nemen bij het nieuwste paradeplaatje van PWN: De ingebruikname van een nieuwe voorzuivering van het IJsselmeerwater. En dat heeft PWN geweten! Bezoekers stroomden in grote getale toe om dit staaltje van techniek met eigen ogen te aanschouwen. De auto’s stonden ver voor het PWN-terrein al in de berm geparkeerd. Pendelbusjes
De vrijwilligers die met de trein komen, worden door een busje aan de achterzijde (duinzijde) van het station Castricum opgehaald. Programma 12 maart 2015 locatie bezoekerscentrum De Hoep: zaal open 19.30 uur:
Hoe werken de nieuwste membranen nou precies.
Ontvangst met koffie en thee
20.00 – 20.45 uur: Bart Veenstra ‘Broedvogelonderzoek Kennemerland’ 20.45 – 21.15 uur: 21.15 –22. 00 uur:
Pauze Herman van Oosten
‘Tapuiten in het Vogelduin: voedsel, sterfte en overspel’ Vanaf 22.00 uur:
TOP
Afsluiting met een drankje en hapje
1515 15
HOME
zorgden ervoor dat bezoekers bij de juiste plek kwamen: een grote tent waar koffie, thee en limonade werd geschonken, waar meerdere PWN-gelieerde bedrijven, zoals de Hoep, Aquanet en Hoogheemraadschap, zich presenteerden en waar er diverse films werden vertoond. Bij het energiegebouw, waar het water wordt ingenomen en waar de rondleiding begon, tot in de grote hal waar het gezuiverde water wacht op transport, werd door veel enthousiaste PWN’ers uitgelegd hoe de nieuwe zuiveringstechniek werk. Er is een methode ontwikkeld om het water zo helder te maken dat het UV-licht veel beter werkt. Harskorrels en de nieuwste membranen zorgen voor een laag energieverbruik, minder afval en de beste zuivering ter wereld. Een prestatie waar elke PWN’er trots op is!
Een van de regelkamers in het Energiegebouw
Energiegebouw-uitleg bij inlaat IJsselmeerwater door Paul de Jong en Irene van Dam
Remco van der Gulik vertelt meer over het hergebruik van de harskorrels
TOP
1616 16
HOME
Ontvangst in de grote tent
kinderen konden knutselen en kleuren
een van de behuizingen van membranen, water en hars
TOP
1717 17
HOME
bied en om uitbreiding dan wel inkrimping van bepaalde zeldzame soorten te kunnen nagaan.
Verbrande vlak Enige tijd geleden heeft Hubert Kivit (als ecoloog werkzaam bij Natuur en recreatie van PWN), aan Tineke Ikelaar en John Bakker (twee vrijwillgers) gevraagd een bijzonder gebied in het Noord Holland Duinreservaat wederom te inventariseren. In het verleden was al eerder een inventarisatie van dit speciale gebied gemaakt. Hieronder vindt u de resultaten van het onderzoek.
Inventarisatie van de Westhoff pq’s in de Verbrande Pan te Bergen, zomer 2014 Historie De Verbrande Pan is een langgerekt in noord-zuid richting gelegen complex van duinvalleien ten zuiden van Bergen dat wordt begrensd door de Zeeweg in het noorden en de Woudweg in het zuiden. Het maakt deel uit van het overgangsgebied tussen de kalkrijke duinen in het zuiden en kalkarme duinen in het noorden. Als grenszone heeft dit gebied reeds lang de aandacht getrokken van botanici.
Na uitgebreid onderzoek van de vegetatie in het gebied en vergelijking met de situatie die Bijhouwer 25 jaar eerder bij een onderzoek had aangetroffen, concludeerde Westhoff dat verdroging was opgetreden. Dat laatste schreef hij met vooral toe aan bemaling in het aangrenzende poldergebied en aanplant van naaldhout in het duin dat de verdamping bevordert.
De vlakken werden indertijd gemarkeerd door twee betonnen paaltjes. Op de paaltjes staan naast het nummer van het vak, twee pijlen die een richting aangeven en een getal dat de lengte van de betreffende rechthoekzijde weergeeft. Sinds 1950 zijn van de pq’s regelmatig vegetatieopnamen gemaakt. Twee pq’s zijn in de loop der jaren afgevallen, zodat er tegenwoordig nog 34 over zijn.
Ligging van de Westhoff pq’s in de Verbrande Pan te Bergen. (Kaartje google earth.)
In 1950 zijn in dit gebied 36 proefvlakken of permanente kwadraten (pq’s) uitgezet door de bioloog Victor Westhoff nadat hij van de nieuwe beheerder, PWN, het verzoek had gekregen het gebied floristisch en vegetatiekundig te onderzoeken. Door het regelmatig opnemen van de proefvlakken was het volgens Westhoff mogelijk de successie te bestuderen en daaruit conclusies te trekken over de toekomstige veranderingen in het ge-
TOP
Eén van de betonnen paaltjes die de Westhoff pq’s markeren.
In 2010 is door Ilse Leuvenink, in opdracht van PWN, een analyse gemaakt van de vegetatieontwikkeling van
1818 18
HOME
de voorafgaande 60 jaar. Eén van de hoofdconclusies uit dit rapport is dat na een sterke daling sinds 1950 de soortenrijkdom na 1990, behoudens kleinere fluctuaties, redelijk stabiel is geworden.
De door Ilse Leuvenink in 2010 beschreven trend dat na een sterke daling sinds 1950 de soortenrijkdom na 1990, behoudens kleinere fluctuaties, redelijk stabiel is geworden lijkt zich tot in het heden voort te zetten. Brede wespenorchis
Aanpak Eind 2013 kregen wij van Hubert Kivit van PWN de vraag of we de Westhoff pq’s in een onderzoek wilden opnemen. Gezien de historie van dit project en de aantrekkelijkheid van het gebied, hebben we deze uitdaging met beide handen aangegrepen. In de (zachte) winter en lente van 2014 zijn wij begonnen met het terugzoeken van de paaltjes. Dit was met name in de beboste delen van het gebied zeker niet eenvoudig. Paaltjes waren verzakt, geheel begroeid met mos of stonden verscholen onder dichte braamstruiken. Uiteindelijk lukte het alle vlakken te lokaliseren. Vervolgens is een globale inventarisatie gemaakt. waarin de ligging (bos, bosrand, helling, etc.), sporen van dieren (mest, begrazing, omwoelingen) en opvallende zaken, zoals gekapte of omgevallen bomen, zijn aangegeven. Ook werden monsters en foto’s genomen van (korst)mossen ter determinatie. In het zomerseizoen zijn de definitieve vegetatieopnamen gemaakt, gebruikmakend van de PWN tabellen voor de vaststelling van de vegetatiestructuur en de bedekkingsschaal van de opnamesoorten.
Resultaten We hebben in één seizoen een volledige opname kunnen maken van alle pq’s en onze waarnemingen ingevoerd in het door PWN meegeleverde spreadsheet. Vervolgens hebben we de scores nog eens nader onder de loep genomen en zijn we tot de volgende voorlopige conclusies gekomen.
Wat betreft de vegetatiestructuur zien we weinig verandering, wanneer we onze waarnemingen vergelijken met die van de voorgaande opname in 2007-2009. Bij de soortenrijkdom is dat eveneens het geval. Bij de vaatplanten zien we een kleine daling van het gemiddelde aantal soorten per pq, bij de mossen een geringe stijging. TOP
Ervaringen Zo’n 9 maanden het gebied doorkruisend leer je de ‘medebewoners’ wel kennen, het veulentje elke keer weer een stukje gegroeid, de hooglanders nieuwsgierig of heerlijk zonnend net in het pq dat die dag aan de beurt was. De meeste wandelaars zien niet dat er in het veld gewerkt wordt, maar een enkele keer kwam iemand vragen wat we aan het doen waren of er werd streng gevraagd als we uit het bos kwamen of daar een officieel pad liep. Ook de boswachters en IVN’ers toonden hun interesse. Uit deze gesprekken bleek hun belangstelling en zelf ook veel weten over het gebied.
1919 19
HOME
De samenwerking met PWN verliep prettig door snelle en ter zake communicatie. Ook in het veld werd direct gehandeld, bijvoorbeeld door dhr. de Waard, met wie we een bezoek brachten aan een pq waarin een grote takkenbos lag en één van de paaltjes afgebroken was. Binnen een maand was alles weer keurig verzorgd.
Eén van de pq’s, nr. 27, verdient extra aandacht. Het is gelegen in het gedeelte van de Verbrande Pan dat Westhoff en collega’s omschreven als het ‘Tranendal’ vanwege de onmiskenbare verdroging van het gebied. Dankzij ingrepen van PWN is er veel veranderd. Wij konden het niet laten om steeds weer een bezoek te brengen aan dit terrein. De overgang van een drenkpoel met waterpunge naar een vochtig dalletje met onder andere dwergzegge en tormentil en vervolgens drogere duinhellingen met muizenoor, vleugeltjesbloem en diverse Cladonia’s levert nu een mooi en gevarieerd beeld op. Het was een hele klus, maar het landschap, vogels, vlinders, vegetatie, etc. maakten veel goed. Je leert een mooi en interessant gebied tot in detail kennen.
Rondom Castricum, natuurlijk We beseffen het niet altijd maar we wonen hier in een prachtig stuk Nederland. Dit heeft alles te maken met de nabijheid van de zee, de duinen, de achterliggende bosgebieden en de polders. In deze lezing met mooie beelden laat natuurfotograaf Jan Castricum zien hoe ontzettend mooi onze omgeving is en welke vogels, dieren en planten we kunnen tegenkomen. Jan kan uren op de natte grond liggen om prachtige plaatjes te schieten. Woensdag 7 januari 2015, 20.00 uur Bosuilen- en boommarteronderzoek in het NoordHollands Duinreservaat Sinds 1983 inventariseert Arend de Jong bosuilen en heeft door de jaren heen veel data verzameld. Met o.a. mooie plaatjes geeft hij uitleg over de uilenpopulaties in het gebied tussen Wijk aan Zee en de Hondsbossche Zeewering bij Petten. Hij zal de inventarisatiemethode toelichten die hij deels zelf ontwikkeld heeft. Boommarters worden vanaf 2006 geïnventariseerd door Leo Heemskerk. Hij vertelt over zijn onderzoek naar deze zoogdieren en neemt ons mee met foto- en filmmateriaal naar de leefwereld van marters en andere nachtdieren in het N.H.D.
Literatuur
Zaterdag 7 februari 2015, 14.00 uur
Hoffmann, Miek E. en Westhoff, dr. V. Flora en Vegetatie van de Verbrande Pan bij Bergen (N.H.). De begroeiing van een “kalkgrensgebied” tussen Duin- en Waddendistrict. In: De Levende Natuur 1951, jaargang 54, nrs. 3, 4 en 5, p. 45-51 (I), 74-79 (II), 92-98 (III).
Sperwers, IJsvogels, Rallen en meer uit Amsterdam en rondje Noord-Holland
Leuvenink, Ilse. Analyse van de ecologische trends in de Westhoff-pq’s in de afgelopen 60 jaren in de Verbrande Pan bij Bergen. Stage rapport Wageningen Universiteit, juli 2010. Duinen bezuiden Bergen aan Zee: Verbrande Pan en omgeving. In: Rolf Roos (red.) 2009: Duinen en mensen Kennemerland, p. 300-305. Uitgave Stichting NatuurMedia in samenwerking met PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland.
Natuur in woord en beeld Een bijzondere lezingenreeks in Bezoekerscentrum De Hoep voor echte natuurliefhebbers. Zaterdag 22 november 2014, 14.00 uur TOP
Ton Döpp en Rien van Zuijlen kennen elkaar al van de lagere school. Zij groeiden op in Amsterdam Geuzenveld en waren na schooltijd en in de weekenden te vinden op de “Opgespoten velden”, het gebied tussen Sloterdijk en Spaarndam in de jaren 60-70 van de vorige eeuw, een eldorado voor vogels en natuurfotografen. Rien woont nu in Broek op Langedijk en Ton in Amsterdam oost. Rien struint de vogelplekken in NoordHolland af en Ton weet de mooiste foto’s te maken binnen de ring van de A 10 van Amsterdam. Er zullen spectaculaire beelden getoond worden. Donderdag 5 maart 2015, 20.00 uur Vijf jaar Vogelwacht op Engelmansplaat Engelsmanplaat is een zandplaat in de Waddenzee tussen Ameland en Schiermonnikoog. Vogelaar Fred van Vliet uit den Helder heeft hier samen met Wim-Bart Stoop uit Alkmaar gedurende 5 jaren als wadwacht gewerkt. Hij laat de letterlijk beperkte ruimte zien die de wadwacht heeft in de onmetelijke ruimtelijke schoonheid
2020 20
HOME
van het wad. Een enorm belangrijk gebied voor de vogels die er rusten, foerageren en broeden. Het onderwerp wordt niet al te zwaar en met humor behandeld.
over een presentatie plaatsvinden aan de boswachters van regio zuid en andere belangstellenden .
Deze lezingenreeks wordt door de Vogelwerkgroep Midden-Kennemerland georganiseerd in samenwerking met PWN. Alle lezingen worden gehouden in de filmzaal van Bezoekerscentrum De Hoep in Castricum. De toegang is gratis voor leden van de Vogelwerkgroep, niet leden zijn van harte welkom en betalen 3 euro entree. PWN Bezoekerscentrum De Hoep, Johannisweg 2, Castricum (0251) 66 10 66 Meer informatie over de www.vwgmidden-kennemerland.nl
Vogelwerkgroep:
Natuur- en recreatieonderzoek PWN September-oktober 201,4 Redactie: Hubert Kivit Bijdragen voor deze nieuwsbrief zijn allen ontvangen van Hubert Kivit.
Evaluerend onderzoek Ontwikkeling vegetatiestructuur NPZK onder invloed van begrazing Dit najaar wordt gewerkt aan de evaluatie van in integrale begrazing van het NPZK, waar sinds 2005 pony's en hooglanders lopen (in Duin- en Kruidberg al in lagere dichtheden sinds 1990). Om de veranderingen in de vegetatiestructuur te kunnen kwantificeren heeft Bernard Oosterbaan van bureau van der Goes en Groot de infrarood-luchtfoto's van 2003, 2009 en 2012 geanalyseerd (Oosterbaan 2014 Structuurkartering Nationaal Park Zuid-Kennemerland Evaluatie begrazingsbeheer dmvvegetatiestructuuranalyse in 2003 2009 2012 rap.pdf). Hieruit blijkt dat het aandeel zand toeneemt (ook buiten de herstelprojecten), de hoge struwelen zich hebben uitgebreid, en dat hoge kruidenvegetaties fors zijn afgenomen ten gunste van lage kruidenvegetaties. De figuur hieronder illustreert deze ontwikkelingen. Het lastige is te bepalen welke rol de begrazing hierin gespeeld heeft, want in de afgelopen tijd is ook de konijnenstand sterk toegenomen en is er intensief prunusen struweelbeheer geweest. De komende tijd zal hier-
TOP
Analyse masterplan-pq's t.b.v. begrazing NPZK Eveneens voor de evaluatie van de begrazing van het Park heeft Ben Kruijsen van het gelijknamige onderzoeksbureau een groot aantal permanente vegetatievlakken die indertijd zijn ingesteld voor het vernattingsonderzoek opnieuw bezocht en opgenomen. Het rapport hiervan is in concept gereed. Zowel droge als vochtige duingraslanden zijn onderzocht. Ook bij dit onderzoek blijkt het lastig te zijn de invloed van vee en konijnen te scheiden. Gelukkig is er in Klein Doornen een grote vee-exclosure, die Ben ook heeft onderzocht, en een kleine exclosure die ook de konijnen buiten houdt. Het blijkt dat het vee een voorkeur heeft voor de vochtige graslanden; hun invloed op de droge graslanden is met de huidige konijnenstand relatief beperkt. In de valleien blijken er grote verschillen te zijn in de veedichtheid. Waar de dichtheid hoog is, zoals in het Houtglop, is de vegetatie uniform kort gegraasd. Waar minder vee is kan mede onder invloed van vernatting kruipwilg- en duindoornstruweel zich snel uitbreiden. Het vee zorgt ervoor dat er onbedekte bodem blijft waar planten zich kunnen vestigen. Ondanks soms veel vee groeit er kranswier in de poelen. Ook dit onderzoek wordt binnenkort besproken met de boswachters . Effecten van maaien, plaggen en kappen op de Grijze duinen Masterstudente Esther Dielissen heeft in op dracht van de drie duinwaterbedrijven bij KWR een meta-studie gedaan naar de effectiviteit van drie typen beheermaatregelen op de droge grijze duinen. In dit onderzoek zijn tien eerdere studies, waarvan één in het Kraansvlak, samengevat. Plaggen is nog weinig toegepast in grijze duinen, en het herstel van een soortenrijk duingrasland duurt langer dan de zeven jaar waarover deze studie gaat. Hoe ondieper geplagd wordt des te sneller herstelt zich de vegetatie, maar met kans op (her)vergrassing omdat wortels en zaden in de bodem blijven zitten. Ook voor ont-
2121 21
HOME
struwelen geldt dat de projecten nog te kort geleden zijn uitgevoerd om veel over de effectiviteit te kunnen zeggen. Herhaald maaien maakt de vegetatie open en herstelt de soortenrijkdom. Dielissen 2014 the ecological effects of mowing shrub removal and sod cutting measures on the vegetation of Dutch grey dunes scriptie.pdf .
Signalerend onderzoek Vegetatiemeetnet Inmiddels is het vijfde veldseizoen van het meetprogramma in het kader van het vegetatiemeetnet afgesloten. Wederom zijn er verspreid over alle beheerde gebieden 500 meetpunten opgenomen. Voor het eerst is hierbij gebruik gemaakt van een 'handheld' GPS die tot op 10 cm nauwkeurig is. Hiermee kan in de toekomst ieder meetpunt zonder markering in het veld teruggevonden worden, hetgeen een veelbelovende mogelijkheid is voor bijv. beheerevaluatie. De gegevens worden op dit moment gecontroleerd en opgenomen in het Beheer- en Onderzoeksarchief . Broedvogels Over de inventarisatie van terrein Wimmenum-Bergen is in de vorige Nieuwsbrief al gerapporteerd. De broedvogelwebsite is inmiddels geactualiseerd met de nieuwe gegevens: http://www.eco-on-site.nl/mirrors/pwn-puurnatuur/pwn-broedvogels/NHD/site2014/Start.
Fotohoek
TOP
2222 22
HOME
DE HERDERIN koestert de lichtheid van haar bestaan de dag, de nacht struint stapvoets, laat de kudde begaan de hond voelt zacht. de gescheperde kudde valt aan, daar waar duin vegetatie verruwd stikstof, vergrassing/verstruiking stuwt stilte koestert, onwerkelijk zo’n baan. hier en daar een duinkonijn, eens heer en meester van het domein meer dan een lekkernij de stroper heerste er vrij. koestert haar grote doel groei en bloei van het duin neerlands beroemdste tuin een uitdaging, zo cool. Rob Mul.
TOP
2323 23
HOME
