Uw tuin een vogeltuin T U INADV IES VOOR MW. J. BA K K E R
Voor: Mevrouw J. Bakker Door: Ad Erich
APRIL 2012
Geachte mevrouw Bakker, Hartelijk dank voor uw belangstelling voor een vogelvriendelijke tuin. De Tuinvogelconsulent, Ad Erich, heeft het met plezier voor u uitgewerkt in een tuinadvies. Fijn dat u met uw tuin wilt bijdragen aan een voor vogels prettiger leefklimaat. Want ook de stedelijke woonomgeving is belangrijk als leefgebied voor vogels. Het tuinadvies dat u hierbij aantreft houdt zoveel mogelijk rekening met de wensen van u en die van de vogels. De belangrijkste levensbehoeften van tuinvogels zijn water, voedsel, nestgelegenheid en schuilplekken. Deze elementen zijn zoveel mogelijk in het advies verwerkt. In een échte vogeltuin mogen insecten (belangrijke voedselbron) natuurlijk niet ontbreken. En zo mogelijk is er plek voor kleine zoogdieren en andere organismen. Want hoe gevarieerder en natuurlijker een tuin, hoe aantrekkelijker voor vogels! Het tuinadvies is geen gedetailleerd tuinontwerp, maar een grove schets. Het helpt u zeker op weg om uw tuin aantrekkelijker te maken voor vogels. Wij wensen u daarbij veel succes en natuurlijk veel vogels toe. Naast het advies geeft dit rapport een aantal extra mogelijkheden (bouwstenen) en tips voor nog meer vogelvriendelijke tuinelementen. Wie weet maakt u er wel een compleet ‘vogelparadijs’ van. Wij zijn heel benieuwd naar de ontwikkelingen en horen graag wat het eindresultaat is!
Met vriendelijke groet, Vogelbescherming Nederland
1
1 Uw tuin een vogeltuin......................................................................................................3 1.1 Wat is een vogelvriendelijke tuin?...................................................................3 1.2 Waarom een vogelvriendelijke tuin?..............................................................3 2 3
Van huidige situatie naar streefbeeld.....................................................................4 2.1 Omgeving ................................................................................................................4 2.2 Tuin...............................................................................................................................4 2.3 Wensen van de bewoner.....................................................................................5 2.4 Conclusie....................................................................................................................5 Vogelvriendelijk tuinadvies.........................................................................................6 3.1 Indeling van de tuin..............................................................................................6 3.2 Verhardingen...........................................................................................................6 3.3 Gazon..........................................................................................................................6 3.4 Bomen.........................................................................................................................6 3.5 Klimplanten..............................................................................................................6 3.6 Borders........................................................................................................................7 3.7 Voedsel.......................................................................................................................7 3.8 Pergola........................................................................................................................7 3.9 Voortplanting...........................................................................................................7 3.10 Veiligheid...................................................................................................................7 3.11 Tot slot.........................................................................................................................8 3.12 Vlekkenplan..............................................................................................................8
4 Legenda...................................................................................................................................9
2
1. Uw tuin een vogeltuin Een tuin met vogels komt tot leven! Wat is er niet leuker dan kool- en pimpelmezen in je eigen tuin, in het voorjaar druk met het voeren van hun jongen? Of een merel die op de punt van het schuurdakje de vroege morgen toezingt? Welke vogels er in de tuin zingen, broeden en eten hangt af van u als gastheer of gastvrouw. Het is maar wat u ze rond het huis en in de tuin aanbiedt!
1.1 Wat is een vogelvriendelijke tuin? Een vogelvriendelijke tuin voldoet aan de 4 V’s. • Voedsel • Veiligheid (schuilplaatsen) • Voortplanting (nestplaatsen) en • Variatie Om te beginnen biedt een goede vogeltuin een verscheidenheid aan beplanting: bomen, struiken, hoge en lage inheemse planten. Maar er is ook variatie in de tuinopbouw. Dat bereik je met elementen als een vijver, stapelmuurtje, pergola, composthoop en/of een takkenril. Natuurlijk hangt een en ander af van de grootte van de tuin. Maar zelfs de kleinste tuin en ook balkons bieden toch nog verrassende mogelijkheden voor variatie. In een kale, strakke tuin is voor vogels niets te beleven. Ze vinden er geen voer, laat staan beschutting of nestgelegenheid. Vogels komen af op plekken waar insecten te vinden zijn. Bij de rijk bloeiende planten bijvoorbeeld of later, in de herfst, onder de afgevallen bladeren of plantenresten. Uiteraard mogen (doornige) struiken niet ontbreken: als vluchtplaats, maar ook om nesten in te bouwen. Mussen vinden het weer heerlijk om een stofbad in droog zand te nemen, het liefst onder struiken. En drinkwater bieden we aan met een drinkschaal of, als er ruimte is, met een natuurlijke vijver. De waterplanten trekken weer extra insecten aan voor de vogels! Hoe groter de variatie, hoe meer (soorten) vogels uw tuin zullen waarderen! In dit tuinadvies leest u, hoe u dit in uw tuin kunt bereiken.
1.2 Waarom een vogelvriendelijke tuin? Wie eens goed om zich heen kijkt, ziet het stedelijk gebied ‘ontgroenen’. De stad biedt steeds minder gevarieerde plekken waar vogels de vier ‘V’s’ vinden. Niet voor niets is de spreekwoordelijke ‘stadsvogel’, de huismus, op de Rode Lijst beland. Ons drukke bestaan dwingt to keuzes. Tuinen worden daarom strak aangelegd met houten schuttingen, veel verharding en weinig begroeiing. Lekker makkelijk in het onderhoud. Ook veel gemeentes doen hieraan mee. Steeds meer natuurlijk groen verdwijnt om de onderhoudskosten naar beneden te brengen. Het gevolg is wel dat het stedelijke gebied verarmt aan vogels en vogelsoorten. Daarom voert Vogelbescherming Nederland de campagne ‘Elke tuin een vogeltuin’. Die campagne dient meerdere doelen tegelijk. Allereerst willen we bewoners behulpzaam zijn om van hun tuin een vogelparadijs te maken. En de ene bewoner kan misschien weer de andere stimuleren hetzelfde te doen. Zo vergroten we het leefgebied voor vogels. Met als ‘hoger’ doel, de stedelijke omgeving weer veel aantrekkelijker te maken voor vogels én mensen. Dat komt de leefbaarheid beslist ten goede. Daarvoor doen we uiteraard ook een beroep op gemeenten en andere betrokkenen. Maar we beginnen bij u, in uw tuin!
3
2. Van huidige situatie naar streefbeeld 2.1 Omgeving De tussenwoning is gelegen in een oude woonwijk met hogere woningen. De woning ligt dicht in de buurt van het oude centrum van Leiden net buiten de singel die het gehele centrum omgeeft. De bebouwing in de omgeving domineert maar er is ook redelijk wat groen aanwezig. De wijk zelf is arm aan gemeenschappelijk groen maar op korte afstand is veel groen aanwezig waaronder de bekende Hortus botanicus.
2.2 Tuin Uw huidige tuin wordt visueel gedomineerd door een mooie oude hoge den. Aan de oostzijde van de tuin staat een lelijke grijze betonschutting die gedeeltelijk is overgroeit met klimop. De achterzijde van de tuin bestaat uit een ongeveer 4 meter hoge gemetselde muur begroeit met wilde wingert. Bij de woning is een klein terras en door de tuin loopt een breed pad van natuursteen tegels. Ongeveer de helft van de tuin bestaat uit verharding wat de tuin hard maakt en minder interessant voor vogels.U heeft al veel potten met beplanting en er staan in de borders ook al veel vaste planten. De tuin is veel aantrekkelijker te maken voor vogels maar de veel aanwezige katten van buren zijn een belangrijke hindernis. gelukkig zorgt u al goed voor de vogels want er is voer in overvloed en ook een drinkschaal is al aanwezig.
4
2.3 Wensen van de bewoner Uw grote wens is om meer vogels in de tuin te trekken, de lelijke grijze schutting te verwijderen of aan het zicht te onttrekken en veel klimplanten te planten. U wilt minder verharding en graag een stukje gazon, maar uw allergrootste wens is iets tegen de katten. U heeft zelf al enige wensen schetsmatig op papier gezet.
2.4 Conclusie Van uw tuin is moeilijk er een vogelparadijs van te maken, maar het is toch een uitdaging om er zoveel mogelijk van te maken, en ik denk dat het met uw enthousiasme zeker zal lukken. U kunt, ook met behulp van buren, veel zelf doen en het is veel werk. Daar staat tegenover dat niet alles op heel korte termijn hoeft te worden gerealiseerd, trek er gerust een aantal jaren voor uit. Een aantal aanwezige elementen zijn ook in de nieuwe situatie goed in te passen. Meer groen zal zeker de tuin aantrekkelijker maken maar door de kale omgeving is niet te garanderen dat de vogels snel uw tuin zullen vinden. Wanneer u de tuin vogelvriendelijker maakt zal de tuin ook voor uzelf en voor de kinderen aantrekkelijker worden. Op bijgaande schets heb ik een aantal mogelijkheden aangeven. Uw idee om samen te werken met andere tuinbezitters is erg goed, zo maakt u een groter aaneen gesloten reservaat.
5
3. Vogelvriendelijk tuinadvies 3.1 Indeling van de tuin U heeft zelf al een schets gemaakt waarin u wat mogelijkheden aangeeft welke u graag zou willen realiseren. Ik heb een ruwe schets gemaakt waarin uw wensen zo goed mogelijk zijn opgenomen met als basis uw schets. Om uw tuin aantrekkelijker te maken voor vogels en natuurlijk ook voor andere dieren en insecten is het aan te bevelen om meer variatie in uw tuin aan te brengen. Dat kan door enige struiken, een paar bomen en vooral veel bloeiende planten in uw tuin aan te planten. Hieronder geef ik puntsgewijs een toelichting op de bijgaande schets.
3.2 Verhardingen Het terras bij de woning kunt u handhaven maar maak het niet al te klein anders is het helemaal niet meer bruikbaar, de tuin moet natuurlijk naast vogelvriendelijk ook gebruiksvriendelijk zijn. Een pad van boomschors is goed mogelijk maar het is ook mogelijk om bestaande tegels als staptegels toe te passen, wat geld en werk spaart, boomschors is wel vriendelijker. Wanneer u voor boomschors kiest zorg dan voor schoon zand onder de schors. Vogels geven de voorkeur aan een pad van boomschors omdat in het verterende hout allerlei diertjes en insecten te vinden zijn. U moet zich wel realiseren dat boomschors wat minder op de plaats blijft dus wat meer onderhoud geeft en na enige tijd moet worden aangevuld. Deze nadelen vallen weg tegen de voordelen. Zoals u zelf al aangaf kunt u langs de witte muur een smalle grindstrook aan brengen tegen opspattend vuil.
3.3 Gazon Gazon werkt ruimtelijk wat zeker in een kleine tuin erg belangrijk is, en het maakt de tuin aantrekkelijk voor merels, lijsters en heggenmus. Ze hebben een voorkeur voor een bloemrijk gazon, geuren en kleuren lokken immers insecten. Laat madeliefjes en hier en daar een paardenbloem, pinksterbloem, ereprijs of andere kruiden in het gazon gewoon opkomen. Het hoeft geen Engels gazon te zijn, maai niet te vaak en te kort, iets langer gras blijft wat langer vochtig waardoor er een micro klimaat ontstaat wat insecten heerlijk vinden en voedsel zijn voor vogels.
3.4 Bomen Uw voorstel om een Prunus subhirtella ‘Autumnalis’ te planten is prima. Naast de bladhoudende den heeft u een bladverliezende boom die ook in de winter periode wat bloemen geeft. De vogels gaan deze boom zeker gebruiken als uitzicht en vluchtplaats. Door zijn transparante kroon neemt ze ook niet te veel licht weg.
3.5 Klimplanten Tegen de schutting en de achtermuur kunt u gaas spannen en daar veel klimplanten tegen planten. Plant gerust kamperfoelie, clematis en klimop door elkaar, door de warrige groei zullen er veel kleine insecten in huizen dus ook weer vogels aantrekken. Wanneer u enige ruimte houdt tussen het gaas en de schutting aanbrengt kunnen de niet zelfhechtende soorten makkelijker steun vinden en door de ruimte die er dan ontstaat vinden vele insecten schuilplaatsen. Het maakt ook voor vogels mogelijkheden om nesten te maken. Naast de openslaande deuren kunt u op de grens met de buren tegen de achtergevel Akebia quinata planten. Het is een snel groeiende klimplant die heel warrig groeit, merels willen er heel graag in nestelen. Span een paar draden verticaal langs de muur zodat deze zich kan hechten want hij is niet zelfhechtend. U zou dat ook eventueel naast de voordeur als tegeltuintje kunnen doen.
6
3.6 Borders Om vogels dekking en voedsel aan te bieden is het aan te bevelen om hoger wordende heesters aan te brengen, te denken valt aan krentenboompje ( wel klein houden door geregeld te snoeien ) en vlinderstruik. Door variatie in de beplanting aan te brengen zullen meerdere soorten vogels uw tuin bezoeken. Maar ook insectenlokkende, bloeiende vaste planten zoals Teunisbloem (nachtvlinders), Salvia, Lavendel en Kattekruid (hommels, zweefvliegen en bijen) zullen het zeker goed doen. De borders liggen deels in de schaduw, dus plant hier dan ook schaduwminnende planten zoals Longkruid, Look zonder look, Zenegroen en Damastbloem. Uit de bijgevoegde lijsten kunt u zelf een keuze maken naar uw eigen smaak. U kunt ook bladhoudende soorten planten waarin de vogels in de winter beschutting kunnen vinden. Onder de den waar het droog en schaduwrijk is zou u dovenetel of maagdenpalm kunnen planten, ze blijven laag en merels vinden het heerlijk om er in te scharrelen en insecten te zoeken.
3.7 Voedsel Bied voedsel aan op verschillende plaatsen in de tuin en op verschillende manieren zodat schuwe en minder schuwe soorten uw tuin kunnen bezoeken. Hangend onder de pergola, op een verhoogde plank of gewoon op de grond is mogelijk. Voer geregeld zodat vogels kunnen wennen en weten wanneer wat te halen valt. U voert nu ook al veel dus daar zal het niet aan liggen, zorg er wel voor de voederplaatsen te beschermen tegen grote eters als kauwen zodat er ook voor de kleintjes wat te vinden valt. Voer op plaatsen waar de katten wat moeilijker bij kunnen en waar ook de vogels vrij uitzicht hebben zodat ze gevaar zien aankomen.
3.8 Pergola Enige pergola’s zoals getekend geven heel veel mogelijkheden in de tuin. Zorg dat er tussen de onderkant van de pergola en de bovenkant van de schutting ruimte overblijft zodat de afscheiding niet te dicht wordt. Uw voorstel met de kastanje houten paaltjes en gevlochten draad is erg geschikt als vervanging van de betonschutting. Ik heb gezien dat ze er ook in grotere hoogtes te koop zijn. Door de open structuur kunnen egels en ook andere kleine dieren vanuit andere tuinen in uw tuin komen. De pergola is uitermate geschikt om snelgroeiende klimplanten tegen te plaatsen, zoals blauwe regen. Ook kunt u daar voederbuizen of vetbollen aan hangen, doordat ze onder de pergola hangen zijn ze beschut tegen de grotere voedsel zoekende vogels zoals meeuwen en kauwen en voor katten moeilijk te bereiken.
3.9 Voortplanting De nestkast voor huismussen aan de noordzijde tegen de schuur heeft een goede kans op bezoek. Hang het iets naar links zodat het eerder in de ochtend in de schaduw hangt. Nestkasten worden in de winter ook gebruikt om in een koude periode te overnachten, dus wanneer ze niet bezocht worden om te broeden hebben ze toch hun nut. Voor de heggenmus hoeft u geen nestkast op te hangen, zij maken zelf een nest dus kunt u zorgen voor dichtgroeiende planten. U heeft op de achtergevel nog ruimte voor een nestkast voor mezen.
3.10 Veiligheid Zoals we al besproken hebben is het zeer moeilijk om katten te weren uit uw tuin. U kunt wel zoveel mogelijk doen door de nestkasten te beschermen. Span langs de goot boven de nestkasten horizontaal heel slap gaas dat dan 30 cm uitsteekt, hierdoor kunnen de katten niet meer op de nestkasten komen. Maak een kraag van gaas op de stam van de boom zodat ze er niet meer in kunnen klimmen. Zet voeder en drinkplaatsen niet te dicht bij struiken met zoveel mogelijk uitzicht zodat ze gevaar kunnen zien aankomen. Zet de drinkschaal bij voorkeur op een verhoging zodat de badderende vogels wanneer ze erg kwetsbaar zijn
7
toch op tijd weg kunnen komen. Vraag aan mensen met katten of ze de katten een belletje aanbinden zodat vogels ze ook horen aankomen.
3.11 Tot slot U heeft zelf ook al veel leuke ideeën die goed kunnen bijdragen aan een vogelvriendelijke tuin. Ik ben erg benieuwd wat voor effect de te nemen maatregelen hebben en wens u veel plezier met de werkzaamheden en het observeren van de gevleugelde vrienden. Mocht u nog vragen hebben dan kunt altijd contact met me opnemen.
3.12 Vlekkenplan
8
Uw tuin een vogeltuin
Bijlage 1b: Legenda
9
