Upgrade Schoon Schip Trein Receptuur Thematraject participatie: Spijkenisse CONCEPT
In opdracht van Gemeente Spijkenisse en Agentschap NL Tweede versie: 14 Maart 2012 Public Result B.V. Postbus 11649 2502 AP Den Haag Tel: 070 – 3468816 Fax 070 – 3644151 e-mail:
[email protected] http: www.publicresult.nl
Opdrachtnummer: ZWETH11s
CONCEPT: Receptuur ©Copyright Public Result 2012. Niet uit deze uitgave mag worden vermenigvuldig en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Inhoud 1. Inleiding
3
1.1 AANLEIDING
3
1.2 LEESWIJZER
4
2. De Schoon Schip Trein
5
2.1 OORSPRONKELIJKE INSTEEK
5
2.2 ONTWIKKELING SCHOON SCHIP TREIN
6
3. SWOT-analyse en diagnose Schoon Schip Trein 7 3.1 SWOT-ANALYSE
7
3.2 DIAGNOSE
8
4. Upgrade Schoon Schip Trein
10
4.1 AMBITIE
10
4.2 PRODUCTEN
10
4.3 ORGANISATIE
11
4.4 PARTICIPATIE
12
4.5 COMMUNICATIE
14
5. Vervolgacties 5.1 ONTWIKKELEN DRAAIBOEK
CONCEPT
16 16
2
1. 1.1
Inleiding AANLEIDING Op 1 januari 2010 is het Focusprogramma Zwerfafval van start gegaan. Dit ambitieuze actieprogramma wordt uitgevoerd in opdracht van de VNG en VNO-NCW en bestaat uit twee onderdelen: Gemeente Schoon en Nederland Schoon. Het onderdeel Gemeente Schoon wordt door Agentschap NL uitgevoerd in samenwerking met de Vereniging voor afval- en reinigingsmanagement (NVRD) en Nederland Schoon door de Stichting Nederland Schoon. Dit thematraject, waarbij gemeenten en intermediairen worden ondersteund bij het uitvoeren van een effectieve aanpak van zwerfafval, valt onder het onderdeel Gemeente Schoon. Thematrajecten hebben als doel om gemeenten kennis en ervaring op te laten doen met een specifiek aspect van zwerfafvalbestrijding. Te denken valt aan monitoring, reiniging, communicatie, handhaving en natuurlijk participatie. De ondersteuning vanuit Public Result dient gemeenten te helpen (nieuwe) kennis over bepaalde thema’s eigen te maken en in de praktijk toe te passen. Gemeente Spijkenisse heeft bij het Agentschap NL aangegeven begeleiding te wensen in e het kader van de 2 tranche bij hun eigen gemeentelijke opgave. Public Result pakt dit op vanaf begin oktober 2011. Na het intakegesprek is gestart met de opstelling van een plan van aanpak. Dit plan van aanpak is op 18 oktober 2011 opgeleverd aan de gemeente en op 21 oktober 2011 besproken. Vervolgens zijn de interviews met de stakeholders van deze opgave gestart op basis waarvan een SWOT-analyse is opgesteld. Deze analyse heeft geresulteerd in eindproduct 1; een operationeel advies ten behoeve van upgrading van de ‘Schoon Schip Trein’. Vervolgens is een workshop georganiseerd waarin de diverse stakeholders hebben geparticipeerd. De workshop vond plaats op 9 februari 2012 en heeft diverse verbetervoorstellen opgeleverd aan de hand waarvan dit document is opgesteld. De insteek van de workshop was tot voorstellen te komen voor de Schoon Schip Trein in de wijk De Grassen, maar veel voorstellen zijn toe te passen op de Schoon Schip Trein in de hele gemeente. Dit eindproduct 2 is een uitgewerkte receptuur voor een upgrade van de Schoon Schip Trein. Ter illustratie worden voorbeelden genoemd die betrekking hebben op de wijk De Grassen.
CONCEPT
3
1.2
LEESWIJZER In hoofdstuk 2 wordt teruggekeken naar de oorspronkelijke insteek van de Schoon Schip Trein en hoe de SST zich de jaren daarna heeft ontwikkeld. De eerder opgestelde SWOT-analyse is naar aanleiding van de workshop aangepast en deze staat in hoofdstuk 3. De upgrade van de SST wordt uitgewerkt in hoofdstuk 4 mede aan de hand van de verbetervoorstellen die gedaan zijn tijdens de workshop van 9 februari 2012. Het document wordt afgesloten met een hoofdstuk waarin een aantal vervolgacties wordt voorgesteld.
CONCEPT
4
2.
De Schoon Schip Trein In dit hoofdstuk wordt kort uiteen gezet wat de Schoon Schip Trein is en wat de actie beoogt. Daarnaast wordt beschreven hoe de SST zich heeft ontwikkeld en waar deze nu staat. 2.1 OORSPRONKELIJKE INSTEEK Sinds een aantal jaren rijdt de Schoon Schip Trein door Spijkenisse. Periodiek wordt één wijk gedurende een periode van één week intensief gereinigd. Naast het schoonmaken wordt er klein onderhoud gepleegd aan de openbare ruimte en kunnen bewoners gratis hun (grof)vuil aanbieden op de zaterdag. Het schoonmaken en opknappen van de buurt is het primaire doel van de Schoon Schip Trein. De bedoeling van de Schoon Schip Trein is dat bewoners actief meedoen tijdens de georganiseerde activiteiten die in die week plaatsvinden. De SST heeft dus tevens tot doel het vergroten van de betrokkenheid bij de eigen wijk en het stimuleren van onderlinge contacten tussen bewoners. In 2008 bestond de SST uit vijf onderdelen die standaard in iedere wijk werden uitgevoerd1: “kloppen, vegen en zuigen” van de openbare ruimte; verwijderen van onkruid en zwerfvuil in bossages; straatmeubilair repareren dan wel vervangen wanneer nodig; verkeersborden reduceren waar verantwoord en openbare verlichting herstellen waar nodig; mogelijkheid tot aanbieden van (grof)vuil. Gekozen werd voor een zogenaamd ‘groeimodel’, wat inhoudt dat er geleidelijk onderdelen kunnen worden toegevoegd aan de SST. Voor gemeente Spijkenisse was het belangrijk dat in iedere wijk dezelfde onderdelen aangeboden werden bij uitvoering van de SST.
1 Wijkbehereer – Evaluatie Schoon Schip Trein 2008, 2008
CONCEPT
5
2.2 ONTWIKKELING SCHOON SCHIP TREIN Uit de diverse interviews die in een eerder stadium gehouden zijn met stakeholders en de georganiseerde workshop komt het beeld naar voren dat na een aanvankelijk positieve start het enthousiasme omtrent de SST is weggeëbd. Sinds eind 2011 wordt er een wijkschouw georganiseerd voorafgaand aan de SST, zodat duidelijk wordt wat de knelpunten op het gebied van schoon en heel zijn in de wijk. Aan de wijkschouw doen veel verschillende partijen en disciplines mee, waaronder bewoners. De insteek is dat dit er in de toekomst nog meer zullen worden. De SST is toe aan een nieuwe impuls. Deze impuls wordt gegeven door een upgrade van de SST; er worden meer wagonnetjes aan de trein gekoppeld. Het doel is de participatie van burgers bij de SST acties te verhogen en duurzame betrokkenheid bij de bewoners te creëren.
CONCEPT
6
3.
SWOT-analyse en diagnose Schoon Schip Trein In dit hoofdstuk wordt op basis van de eerder opgestelde SWOT-analyse een diagnose gesteld. De diagnose vormt de basis voor de upgrade van de SST die in hoofdstuk 4 aan bod komt. 3.1 SWOT-ANALYSE De SWOT-analyse die eerder door Public Result is opgesteld na interviews met diverse stakeholders werd gepresenteerd tijdens de workshop. De analyse werd grotendeels gedeeld, met een aantal kanttekeningen. Deze zijn verwerkt in onderstaande SWOTanalyse. STERKTEN:
ZWAKTEN:
Gratis grof vuil ophalen ’s zaterdags op slotdag
Brieven aan bewoners over SST worden niet altijd
SST-actie werkt enorm goed
gelezen
Meerdere disciplines betrokken bij schouw
Terugkoppeling naar bewoners over gehouden
(bestuur, politie, reiniging, gemeente,
schouw en SST ontbreekt
buurtpreventie, corporaties, burgers) waardoor
Te weinig aandacht voor gedragsbeïnvloeding van
men elkaar beter weet te vinden, ook na actie
burgers
Afsluiting gebiedsschouw met drankje en hapje;
Er wordt te weinig overhangend groen/onkruid in
Portefeuillehouder gaat regelmatig actief mee
voorjaar weggenomen
op gebiedsschouw
SST-actie moet geen actie worden om achterstallig
Op informatiebijeenkomsten in de wijk is de
onderhoud te plegen
opkomst van burgers relatief hoog (30%).
Bij een regenachtige SST-week is er minder resultaat Niet elk rayon/wijk heeft actieve bewonersorganisatie Bewoners(groepen) worden te laat betrokken bij voorbereiding SST-actie SST-logo is niet herkenbaar/sexy Onvoldoende burgers lopen mee met schouw Borden waarmee SST-actie wordt aangekondigd vallen niet op.
CONCEPT
7
KANSEN:
BEDREIGINGEN:
Brief aan bewoners vervangen door standaard-
Verdergaande bezuinigingen terwijl juist extra
kleurenfolder
investeren in SST loont
Brief persoonlijk aan bewoners richten
Steeds minder actieven betrokken bij
Leuke activiteiten organiseren rondom SST-
buurtpreventie
actie (bv. kindermodeshow met vuilniszakken in
Slechte bereidheid burgers om auto elders te
speeltuin)
parkeren tijdens SST-actie
Deelnemers schouw belonen met presentje
Reorganisatie in rayons (ook kans!)
Visueel maken van actie d.m.v. spandoeken &
Samenwerking en verdeling rollen en
bebording)
verantwoordelijkheden tussen gemeente en
GOA’s mogen zich nadrukkelijker manifesteren
woningcorporaties bij SST-actie nog los zand
SST-actie centraler via de rayonmanager
Bij beperkte tijdspanne duurt het erg lang voor SST
organiseren
heel Spijkenisse is doorgeweest
Zet actieve bewoners i.k.v. SST-actie in het
Wet- en regelgeving onkruidbeheer.
zonnetje Actieve bewonersgroepen het goede voorbeeld laten geven in wijken met minder actieve bewoners Buurtpreventie ook bereid mee te werken Woningcorporaties zijn welwillend: bereid communicatiekanalen en complexbeheerders in te zetten Sociale dienst (reïntegratietrajecten) Aansluiten bij lopende initiatieven en ideeën die in de buurt leven (bv. speeltuintjes opknappen in De Grassen) Specifieke vriendengroepen aanspreken om jongeren te betrekken.
3.2 DIAGNOSE Uit de SWOT-analyse komt naar voren dat de Schoon Schip Trein in de basis een sterk instrument is, maar dat de SST op een aantal punten nog tekort komt. Positief is dat er voldoende mogelijkheden aanwezig zijn om deze punten te verbeteren. De zwakten van de SST in zijn huidige vorm hebben vooral betrekking op: Herkenbaarheid en communicatie: bewoners zijn enthousiast over het ophalen van grofvuil op de slotdag van de SST, maar zien dit als een losstaand iets en koppelen het niet aan de Schoon Schip Trein. Middelen waarmee de actie wordt aangekondigd hebben onvoldoende bereik (brieven een bewoners en borden in de wijk).
CONCEPT
8
Participatie van bewoners: bewoners(organisaties) worden niet tijdig betrokken bij de voorbereidingen, waardoor het enthousiasme om te participeren verdwijnt. Tevens bestaan er verschillen tussen wijken, afhankelijk van de aanwezigheid van bewonersorganisaties en hoe actief deze zijn. Samenwerking tussen partijen: de verschillende partijen zoals Reinis, de woningcorporaties en bewonersorganisaties zijn erg welwillend mee te doen en bij te dragen aan de SST, maar er bestaat te veel onduidelijkheid over de rolverdeling en verantwoordelijkheden die iedere partij heeft.
CONCEPT
9
4.
Upgrade Schoon Schip Trein In dit hoofdstuk worden concrete voorstellen gedaan voor het upgraden van de Schoon Schip Trein op basis van de SWOT-analyse en de workshop met stakeholders. Ter illustratie zullen voorbeelden gebruikt worden die tijdens de workshop zijn genoemd, deze hebben vooral betrekking op de wijk De Grassen. Tevens zullen praktijkvoorbeelden uit andere gemeenten gebruikt worden. 4.1 AMBITIE Het basisidee van de SST blijft gehandhaafd: periodiek één week lang, één wijk grondig schoonmaken. De SST zal in drie perioden plaatsvinden: het voorjaar, de zomer en het najaar. Per periode wordt één wijk per rayon schoongemaakt. Met de geüpgrade Schoon Schip Trein is het de bedoeling dat meer bewoners bereikt worden en vervolgens participeren bij activiteiten en dat meer partijen zich aansluiten bij de organisatie. 4.2 PRODUCTEN Het ophalen van grofvuil en het klein onderhoud dat gepleegd wordt aan de openbare ruimte zijn onderdelen van de SST die erg gewaardeerd worden door bewoners. De wijkschouw die sinds 2011 voorafgaand aan de SST georganiseerd wordt, biedt de mogelijkheid tot het vergroten van de participatie van bewoners en geeft van tevoren inzicht in wat er specifiek in een wijk gedaan moet worden. Om deze redenen blijven de producten gehandhaafd in de geüpgrade SST. De oorspronkelijke insteek van de SST was om onderdelen toe te voegen die in iedere wijk uit te voeren zijn (gelijke monniken, gelijke kappen). Echter is niet iedere wijk hetzelfde en zal de prioriteit per wijk verschillen. Door het toevoegen van de wijkschouw wordt hier op Opruimen speeltuinen ingespeeld, wanneer bewoners meelopen, hebben zij Tijdens de workshop werd door de mogelijkheid aan te geven waar zich de de bewonersvereniging knelpunten in de wijk bevinden. Hierdoor is het aangegeven dat zij in De Grassen speeltuintjes willen mogelijk de SST beter aan te laten sluiten op de opruimen. Dit is een initiatief wensen en prioriteiten van bewoners. Door tijdig om dat mooi aansluit op de SST. de tafel te zitten met de bewonersorganisatie kan ingespeeld worden op initiatieven die al in de wijk lopen.
CONCEPT
10
In één van de wijken waar de SST in 2011 werd georganiseerd, zijn oude schuttingen van huurwoningen vervangen door een woningcorporatie. Dit was geen vast onderdeel van de SST, maar was wel een initiatief dat op prijs werd gesteld. In samenspraak met de woningcorporaties zou zoiets vaker onderdeel van de SST kunnen worden wanneer dit nodig is in een bepaalde wijk. De inzet van corporaties kan ook verder uitgebreid worden naar het samen met bewoners opknappen van portieken of achterpaden. Upgrade
Trekker
Voor wanneer
Bewonersbijeenkomst / overleg met
Gemeente
Week 12
Gemeente
Week 12
Initiatieven aandragen voor eigen wijk
Bewoners
Week 14
Vervangen oude schuttingen (tijdens
Corporaties
Week 16
bewonersorganisatie (mogelijk combinatie met wijkschouw) Vervangen oude schuttingen (overleg met corporatie)
SST)
4.3 ORGANISATIE In de voorbereiding, samenwerking en regie van de SST is nog een aantal punten te verbeteren. Aangegeven is dat er momenteel onvoldoende voorbereidingstijd is voordat de SST een wijk aandoet. Concreet voorstel is hier twee maanden voor uit te trekken, dit is genoeg om de relevante partijen te spreken. Het is nodig per wijk te inventariseren welke partijen – naast de vaste kern van o.a. gemeente, Reinis en corporaties – bereid zijn mee te werken. Het gaat hier niet alleen om helpen schoonmaken en opknappen, want het is ook mogelijk bij te dragen in andere vormen. Gedacht kan worden aan lokale ondernemers die een hapje en drankje voor deelnemers beschikbaar stellen of Woonbron en Reinis die materiaal uitlenen – bv. bezems, schoffels en afvalknijpers – aan deelnemers. De voorbereidingsperiode dient tevens gebruikt te worden voor een communicatiecampagne (zie ook 4.5). Wat betreft samenwerking is er bij de diverse partijen voldoende enthousiasme aanwezig te helpen bij de organisatie en uitvoering van de SST. Echter bestaat er onduidelijkheid over de rollen en verantwoordelijkheden die de partners hebben. De gemeente zou hier de regie steviger in handen kunnen nemen, ondersteund door een vertegenwoordiger van de bewonersorganisatie wanneer deze aanwezig is. Door de SST een vast agendapunt te maken tijdens het rayonteamoverleg blijft de aandacht voor de SST constant. Bij het maken van afspraken tussen deelnemende partijen kan gedacht worden aan het tekenen van een intentieovereenkomst of een convenant. Hierdoor worden
CONCEPT
11
afspraken minder vrijblijvend en groeit het onderling vertrouwen tussen partijen omdat ze er van op aan kunnen dat iedereen zijn rol vervult. WijkCreator Met de WijkCreator worden afspraken gemaakt tussen bewoners en maatschappelijke organisaties die in een wijk actief zijn om gezamenlijk zwerfafval aan te pakken en een gedragsverandering teweeg te brengen. Door uit te gaan van het DNA van de wijk kan specifieke zwerfafvalproblematiek in die wijk aangepakt worden. Omdat meerdere partijen al met elkaar samenwerken op het gebied van zwerfafval, is het mogelijk de samenwerking uit te breiden en ook andere zaken in de openbare ruimte aan te pakken. Dit sluit aan op de aanpak met de SST. De WijkCreator is succesvol toegepast in Deventer (zie bijlage 1).
Upgrade
Trekker
Voor wanneer
Inventariseren partijen in de wijk
Gemeente /
Week 12
(tijdens bewonersoverleg)
bewoners
Starten communicatiecampagne
Gemeente
Week 12
Overleg met partijen in de wijk over
Gemeente
Week 14
taak- en rolverdeling
4.4 PARTICIPATIE Een veel gebruikte methode om buurtbewoners te laten participeren is ze te belonen na deelname (voor wat, hoort wat). De beloning kan iets individueels zijn of iets voor de hele buurt. Een hapje en een drankje na afloop van een geslaagde actie wordt erg gewaardeerd. Tijdens de workshop werd voorgesteld buurtbewoners die participeren te belonen met een bak viooltjes die ze in de tuin kunnen zetten. Dit is leuk om te krijgen voor de individuele bewoner, maar fleurt tegelijkertijd de buurt op wanneer deze in de voortuin wordt geplant. Bij het belonen is het van belang rekening te houden met de doelgroep. Zwerfafvalrace Jongeren doe je eerder een plezier met een Voor kinderen in de hoogste bioscoopbon. Jongeren zijn een lastige doelgroep om te betrekken bij schoonmaakacties. Bij de workshop was een drietal jongeren aanwezig en door hen werd gezegd dat ze best mee zouden willen doen als de rest van hun vriendengroep ook mee zou helpen. Een manier om jongeren te betrekken zou dus kunnen zijn het
CONCEPT
groepen van het basisonderwijs of in de brugklas is het leuk een zwerfafvalrace te organiseren in aanloop naar de SST. De kinderen worden opgedeeld in groepjes en wie het meeste zwerfafval verzamelt, wint een prijs. Mogelijk is een lokale ondernemer bereid dit te sponsoren.
12
benaderen van vriendengroepen. Hier is een belangrijke rol weggelegd voor bewonersverenigingen, jongerenwerkers en/ of Maatschappelijke stages opbouwwerkers. Zij hebben het meeste zicht op welke vriendengroepen zich in de wijk bevinden en Vanaf het schooljaar 2011 – welke hiervoor open zouden staan. Jongeren maken 2012 is iedere leerling op de middelbare school verplicht een veel gebruik van sociale media, daar liggen maatschappelijke stage van ten mogelijkheden direct in contact te komen met minste 30 uur te volgen. Voor jongeren en daar staan ze ook voor open. Via de gemeenten Zaltbommel en Lisse is een aantal scholen is het ook mogelijk kinderen en jongeren te maatschappelijke stages op het bereiken, een middel wat hiervoor in andere gebied van zwerfafval gemeenten ingezet wordt is de maatschappelijke ontwikkeld en deze zullen vanaf het schooljaar 2012 – stage. Dit kan gecombineerd worden met een 2013 worden aangeboden in bezoek aan de stadswerf of een voorlichting door deze gemeenten (zie bijlage 2). een medewerker van Reinis. Het betrekken van meer partijen bij de SST acties kan ook leiden tot meer participatie. Maak gebruik van de partijen die aanwezig zijn in de wijk. Zo zou de scouting wanneer deze in de wijk aanwezig is kunnen helpen bij het opknappen van de openbare ruimte. Op deze manier wordt een moeilijk bereikbare doelgroep – jongeren – bereikt door ze iets te laten doen wat ze leuk vinden en waarmee ze bijdragen aan de woonomgeving. Door stakeholders is tijdens de interviews en workshop aangegeven dat mensen die actief zijn bij buurtpreventie een actievere rol willen spelen en dat complexbeheerders van de woningcorporaties mee kunnen helpen. Dit zijn veelal personen die dichtbij de bewoners staan en een zeker aanzien in de wijk genieten. Wanneer zij participeren zal dit andere bewoners mogelijk aansporen ook mee te doen. Tevens werd aangegeven dat ondernemers en winkeliers in de wijk nog onvoldoende betrokken worden bij de SST. Ook zij hebben baat bij een schone, opgeruimde omgeving en waarderen het wanneer deze acties plaatsvinden. Dit biedt mogelijkheden voor participatie of op een andere manier bijdragen aan de actie.
Upgrade
Trekker
Voor wanneer
Benaderen scouting
Gemeente /
Week 13 (voor
bewoners (wanneer
overleg in week 14)
contacten er zijn) Benaderen winkeliers
Gemeente /
Week 13 (voor
bewoners
overleg in week 14)
Inschakelen complexbeheerders
Corporaties
Week 13-14
Inschakelen buurtpreventie
Gemeente /
Week 13-14
bewoners
CONCEPT
13
Benaderen vriendengroepen
Bewoners
Week 13-14
Participerende bewoners belonen
Gemeente
Week 17 (einde SST)
4.5 COMMUNICATIE Het verbeteren van de communicatie is nodig omdat de SST onvoldoende bekendheid onder de inwoners van Spijkenisse geniet. De actie wordt aangekondigd door middel van een brief aan de buurtbewoners. Ondertussen is besloten deze brief te vervangen door een nieuwsbrief in kleur. Alleen deze nieuwsbrief is niet voldoende, andere voorstellen die gedaan zijn om de SST aan te kondigen zijn het ophangen van spandoeken en het gebruiken van gemeentevoertuigen (met magnetische letters). Ook zouden bewoners die van plan zijn mee te doen posters achter hun ramen kunnen plakken. De borden die momenteel worden gebruikt om de SST aan te kondigen, vallen niet voldoende op en sorteren daarom weinig effect. Niet alleen kan de communicatie via de gemeentelijke kanalen verbeterd worden, ook de kanalen van andere partijen kunnen beter benut worden. Woningcorporatie Woonbron is bereid de eigen communicatiekanalen, zoals het wijkblad, in te zetten om de SST onder de aandacht te brengen van bewoners. Bewonersverenigingen hebben vaak een eigen website of profielen op sociale media, versturen nieuwsbrieven of wijkkranten en staan over het algemeen dichter bij hun medebewoners dan de gemeente. Maak hier gebruik van.
Geparkeerde auto’s Een probleem is dat bewoners hun geparkeerde auto’s niet wegzetten, waardoor veegmachines minder effectief kunnen worden ingezet. In De Grassen heeft de bewonersvereniging een keer briefjes onder de ruitenwissers van auto’s gedaan. Dit bleek zeer succesvol.
Door het herhalen van de boodschap wordt meer bewustwording gecreëerd bij de ontvangers van de boodschap. Herhaling betekent niet alleen het vaker versturen van een brief of meerdere persberichten schrijven, maar kan ook andere vormen aannemen. Voorafgaand aan de SST wordt een wijkschouw gelopen, wat de aandacht van bewoners trekt. Dergelijke momenten kunnen benut worden door onder andere herkenbare hesjes te dragen. Wellicht zullen er vragen gesteld worden door bewoners, maak een praatje of neem een stapel folders mee om uit te delen. Plaats vervolgens een foto van de wijkschouw in de nieuwsbrief en bewoners zullen de associatie maken tussen de groep mensen die eerder door de wijk liep en de SST. Het doel van het verbeteren van de communicatie is niet alleen meer bekendheid te verwerven. Het informeren van bewoners die al wel bekend zijn met de actie is net zo belangrijk. Wanneer de wijkschouw met bewoners gelopen is, is het een goed idee om de acties die naar aanleiding van de schouw wel en niet uitgevoerd zullen worden terug te koppelen naar de bewoners. Geef daarbij ook aan waarom iets wel of niet gedaan wordt,
CONCEPT
14
vooral wanneer iets niet wordt gedaan is dit van belang. Op deze manier voelen bewoners zich serieus genomen en blijven zij betrokken bij de buurt. De hoofdpunten uit de wijkschouw kunnen verwerkt worden in de nieuwsbrief die inmiddels gebruikt wordt om de SST aan te kondigen. Upgrade
Trekker
Voor wanneer
Aankondigen SST wijkblad
Corporatie
Week 13 (herhalen week 15)
Aankondigen SST website / social
Bewonersorganisatie
Week 13
Terugkoppelen wijkschouw
Gemeente
Week 15
Aankondigen SST spandoeken
Gemeente
Week 15
Aankondigen SST persoonlijke brief
Gemeente
Week 15
Briefje geparkeerde auto’s
Bewonersorganisatie
Week 16
media
CONCEPT
15
5.
Vervolgacties In dit afsluitende hoofdstuk wordt een aantal vervolgacties voorgesteld waardoor de Schoon Schip Trein op de middellange termijn uitgroeit tot een nog effectiever en efficiënter instrument.
5.1
ONTWIKKELEN DRAAIBOEK In een draaiboek worden de acties beschreven die plaatsvinden voor en tijdens ieder bezoek van de SST. De SST wordt georganiseerd in wisselende coalities afhankelijk van de wijk en het rayon waarin de actie plaatsvindt. Het opstellen van een draaiboek helpt bij het verbeteren van de organisatie van de SST, omdat hierin de planning, communicatie, rolverdeling en inhoud van de SST geregeld worden. Om de organisatie verder te verbeteren kan een ‘kick off’ bijeenkomst georganiseerd worden met de relevante partijen. Tijdens dit overleg kunnen het conceptdraaiboek voor de wijk in kwestie besproken worden, aanvullende acties worden voorgesteld en taken worden verdeeld tussen de partners. In het standaard draaiboek kan rekening gehouden worden met de volgende elementen: Wijkschouw: wanneer deze plaatsvindt, tijdig uitnodigen van bewoners en andere partijen, terugkoppeling resultaten wijkschouw in nieuwsbrief. Communicatie: wanneer vindt de eerste aankondiging plaats, welke communicatiekanalen worden wanneer ingezet, het is goed voor de communicatie en motivatie ergens tijdens het proces een bestuurder in te zetten (bijv. de wethouder ontvangt na afloop van de SST een aantal bewoners en geeft ze een presentje, de wethouder loopt mee met een schouw of participeert in een onderdeel van de SST), het is van belang dit tijdig te regelen in verband met de agenda van de wethouder. Rol rayonmanager: de rayonmanager heeft de regie, wanneer moeten er overleggen gepland worden (incl. kick off en evaluatie), welke partijen moeten bij welke overleg aanwezig zijn. Schoon Schip Trein: voorbereiding SST, de standaardinhoud van de SST met ruimte voor maatwerk, vast onderdeel is dat op de afsluitende zaterdag grofvuil wordt opgehaald, mogelijk zijn er andere acties die op een vaste dag in de week plaatsvinden. Na afloop van de SST actie kan een evaluatiebijeenkomst georganiseerd worden met de betrokken partijen. Op deze manier blijven partijen betrokken en wordt tevens inzicht verkregen in wat goed ging tijdens de actie en wat beter kan in de toekomst. Dit is niet
CONCEPT
16
alleen van nut voor de wijk in kwestie, maar kan ook tot verbeteringen leiden voor de organisatie en uitvoering van de SST in het geheel.
CONCEPT
17
BIJLAGE 1: WIJKCREATOR ZWERFAFVAL IN DEVENTER In opdracht van Agentschap NL heeft Public Result het instrument Wijkcreator Zwerfafval ontwikkeld. Deventer was één van de pilot gemeenten voor het instrument. Op initiatief van de gemeente Deventer en Cambio (buurtbeheerbedrijf) hebben verschillende partners uit een wijk in Deventer tussen juni 2009 en januari 2010 een traject doorlopen waarbij gebruik is gemaakt van het instrument de Wijkcreator. Dit heeft uiteindelijk geleid tot het tekenen van een intentieakkoord voor het gezamenlijk aanpakken van zwerfafval in de wijk. Betrokken partijen waren onder andere winkeliers, een welzijnsorganisatie en verschillende scholen. De uitvoering van het instrument de Wijkcreator bestaat uit verschillende fases. De Wijkcreator start met het opstellen van een doorbraakplan. Het doorbraakplan bevat een analyse van de bestaande situatie, ambities en mogelijkheden: het DNA van de wijk. Daaruit zijn de mogelijke ‘doorbraken’ (kansen) en ‘vitale coalities’ (samenwerkingsverbanden) gedistilleerd. Dit alles is voor de belangrijkste doorbraken, samen met partners, uitgewerkt in concrete businesscases, waarin de afgesproken resultaten staan weergegeven. Deze businesscases vormen de basis voor de uiteindelijke intentieovereenkomst die gesloten wordt tussen partijen in de wijk. In het intentieovereenkomst verbinden partijen zich nadrukkelijk aan een gezamenlijk vastgesteld (lange termijn) doel. In Deventer zijn drie businesscases opgesteld. Per businesscase is een werkgroep ingesteld waarbij in 2 van de 3 gevallen een maatschappelijke partner als trekker fungeerde. De samenhang en voortgang werd bewaakt door een regiegroep waarvoor de gemeente als trekker diende. Er zijn zowel afspraken gemaakt over acties op korte termijn (‘quick wins’) als over lange termijn doelen. De aanpak is succesvol gebleken en partijen zijn voortvarend aan de slag gegaan.
CONCEPT
18
BIJLAGE 2: MAATSCHAPPELIJKE STAGES In het kader van het thematraject participatie in de gemeenten Lisse en Zaltbommel heeft Public Result een aantal ideeën uitgewerkt ter invulling van een maatschappelijke stage met betrekking tot jongeren en zwerfafval. Een maatschappelijke stage is een verplicht gesteld leertraject voor leerlingen van het voortgezet onderwijs. Binnen de stage staat vrijwilligerswerk centraal, het is dus de bedoeling dat de leerlingen een vrijwillige bijdrage aan de samenleving leveren. Dit kan gebeuren bij non-profit instellingen, maatschappelijke organisaties maar ook buiten bestaande instanties om. Getracht wordt om de stage aan te laten sluiten bij de interesses van de leerling zodat ze gemotiveerder zijn. Ook is creativiteit belangrijk om de leerlingen te motiveren en enthousiasmeren. De doelstelling van een maatschappelijke stage is dat de leerling persoonlijk leert van de opdracht, maar vooral dat er een bijdrage aan de samenleving wordt geleverd. Alle leerlingen die in schooljaar 2011-2012 starten in het voortgezet onderwijs (praktijkonderwijs, vmbo, havo en vwo) moeten een maatschappelijke stage doen van minimaal 30 uur. De gemeenten Lisse en Zaltbommel willen het instrument maatschappelijke stages inzetten om jongeren te laten participeren en bewustwording te realiseren waar het gaat om zwerfafval. In Zaltbommel zal een bezoek aan de afvalverwerkingsdienst AVRI een vast onderdeel van alle stages worden. Er wordt onderscheid gemaakt tussen maatschappelijke stages voor praktijkgerichte stromingen in het voortgezet onderwijs (vmbo basis- en kaderberoepsgerichte leerweg) en meer theoretische stromen (vmbo theoretische leerweg, havo en vwo). Een voorbeeld voor de eerste doelgroep is het ontwerpen van een eigen afvalbak die mogelijk in de gemeente geplaatst zal worden. Een mogelijke stage voor de tweede doelgroep is het verzorgen van een les over zwerfafval op een basisschool binnen de gemeente.
CONCEPT
19
