Uitkomsten van de enquête naar het schoolexamenprogramma Duits. Als u aan de slag gaat met de checklist schoolexamens voor het vak Duits, kan het voor u en uw sectie interessant zijn kennis te nemen van de resultaten van de enquête, afgenomen onder docenten Duits, over de wijze waarop het schoolexamen Duits bij hen op school wordt vormgegeven (okt-dec 2010). De 142 respondenten waren met name gebruikers van de Kennisnet Community Duits, aangevuld met docenten Duits werkzaam op scholen waarmee SLO projecten uitvoert. De respons op de enquête was te klein om op basis daarvan betrouwbare uitspraken te doen. Wél geeft de uitslag van de enquête een indicatie van de wijze waarop secties met verschillende aspecten van het schoolexamenprogramma omgaan. De enquête ging in op de volgende onderwerpen: 1. Toetst de sectie Duits ook leesvaardigheid in het schoolexamen? 2. Toetst de sectie Duits ook zogenaamde schooleigen onderwerpen in het schoolexamen? 3. Werkt de sectie Duits met handelingsdelen? Is er op de school geïntegreerd literatuuronderwijs (GLO)? 4. Neemt de sectie Duits ook schoolexamentoetsen af in de voorexamenklassen en zo ja, welke? 5. Hoe is de weging die secties aan toetsen meegeven bij de berekening van het schoolexamencijfer? 6. Welke toetsvormen gebruiken secties bij schoolexamentoetsen? 7. Hoe gaan secties om met de constructie van schoolexamentoetsen? 8. Welke knelpunten ervaren secties en welke ondersteuning zouden ze willen hebben?
1 CE-onderdelen in het schoolexamen. Uit de enquête bleek, dat op ruim 70% van de scholen voor havo en vwo leesvaardigheid niet in het schoolexamen getoetst wordt (n=142). Op 30% van de havoscholen wordt leesvaardigheid in het schoolexamen getoetst. Op 29% van de vwo-scholen is dat ook het geval.
Het voornaamste argument dat secties aanvoeren om leesvaardigheid niet (ook) in het schoolexamen te toetsen is, dat zij vinden dat leesvaardigheid al 50% van het eindcijfer bepaalt omdat het in het centraal examen getoetst wordt. 98% van de respondenten voerde dit argument aan. 2 Schooleigen onderwerpen in het schoolexamen. Sinds 2007 mogen scholen ook onderwerpen in het schoolexamenprogramma opnemen die niet in het examenprogramma zijn opgenomen. Bij het vak Duits maakt ongeveer 90% van de secties (n=142) geen gebruik van die mogelijkheid (havo: 86%, vwo 93%). Secties die wel van die vrijheid gebruik maken, bepalen in de meeste gevallen zelf welke schooleigen onderwerpen aan de orde komen (88% havo, 100% vwo). Zij benutten de vrijheid om schooleigen onderwerpen in het SE-programma op te nemen op de volgende wijze: 3) Welke schooleigen onderwerpen/ vaardigheden biedt u al uw leerlingen aan? (aantallen respondenten weergegeven).
bezoek aan een Duitstalige voorstelling idioom literatuur Filmproject e-mailproject Excursie met opdrachten
1 `3 3 1 1 1
1
3 Handelingsdelen en GLO. Ongeveer 40% van de respondenten (n=141) werkt met handelingsdelen, ondanks dat deze met ingang van 1 augustus 2007 niet meer verplicht zijn (39% havo, 41% vwo). De volgende argumenten werden gegeven voor het werken met handelingsdelen: Leerlingen veel laten lezen/'kilometers maken' Iets extra's doen met literatuur. Leerlingen motiveren om te blijven werken Biedt de mogelijkheid iets extra's met het vak te doen of om op een andere wijze te toetsen Controle houden op het werk van de leerlingen Leerlingen extra laten oefenen
23 keer genoemd 4 keer genoemd 4 keer genoemd 3 keer genoemd 6 keer genoemd 4 keer genoemd
Voor de volgende vakonderdelen werkt men met handelingsdelen: Luisteren Schrijven spreken literatuur extensief lezen idioom Landeskunde
21 keer genoemd 5 keer genoemd 6 keer genoemd 22 keer genoemd 20 keer genoemd 5 keer genoemd 1 keer genoemd
Zo'n 23% van de scholen werkt met geïntegreerd literatuuronderwijs (25% havo, 22 vwo)
4 De spreiding van toetsen over de tweede fase. Op de havoafdeling wordt door 37% van de scholen (n=57) ook schoolexamentoetsen afgenomen in 4 havo. Op de vwo-afdeling neemt 57% van de scholen (n=83) ook in 4v en/of 5v schoolexamens af, 30% van deze scholen nemen schoolexamentoetsen af in 4v en 96% in 5v.
Wat toetst men in de voorexamenklassen? De 21 respondenten die aangaven al in 4h schoolexamentoetsen af te nemen, toetsen de volgende onderdelen: Cito leesvaardigheid (8 van de 21) Kijk-/luistertoets (14 van de 21) Schrijfvaardigheid (12 van de 21) Gespreksvaardigheid (interactie) (14 van de 21) Spreekvaardigheid (monoloog) ( 8 van de 21) Grammaticakennis (11 van de 21) Idioomkennis (10 van de 21) Literatuur (13 van de 21) De 16 respondenten die aangaven al in 4v schoolexamentoetsen af te nemen, toetsen de volgende onderdelen: Cito leesvaardigheid (10 van de 16) Kijk-/luistertoets (11 van de 16) Schrijfvaardigheid (12 van de 16) Gespreksvaardigheid (11 van de 16) Spreekvaardigheid ( 7 van de 16) Grammaticakennis (13 van de 16) Idioomkennis (14 van de 16) Literatuur (19 van de 16) Schooleigen onderwerpen (2 van de 16)
2
De 45 respondenten die aangaven al in 5v schoolexamentoetsen af te nemen, toetsen de volgende onderdelen: Cito leesvaardigheid (14 van de 45) Kijk-/luistertoets (25 van de 45) Schrijfvaardigheid (26 van de 45) Gespreksvaardigheid (22 van de 45) Spreekvaardigheid (14 van de 45) Grammaticakennis (18 van de 45) Idioomkennis (19 van de 45) Literatuur (34 van de 45) Schooleigen onderwerpen (5 van de 45)
5 Weging van toetsing 5.1 Weging van SE-toetsen in voorexamenklassen. Secties Duits die al schoolexamentoetsen afnemen in 4v geven de volgende weging aan die toetsen mee: 72% van deze respondenten geeft deze toetsen een weging tussen 0% en 10%. 21% van deze respondenten geeft deze toetsen een weging tussen 11% en 20% 7% van deze respondenten geeft deze toetsen een weging tussen de 21% en 30% Secties Duits die al schoolexamentoetsen afnemen in 5v geven de volgende weging aan die toetsen mee: 22% van deze respondenten geeft deze toetsen een weging tussen 0% en 10%. 29% van deze respondenten geeft deze toetsen een weging tussen 11% en 20% 20% van deze respondenten geeft deze toetsen een weging tussen de 21% en 30% 22% van deze respondenten geeft deze toetsen een weging tussen de 31% en 40% 5% van deze respondenten geeft deze toetsen een weging tussen de 41% en 50% 2% van deze respondenten geeft deze toetsen een weging tussen 51% en 60%. Door een onvolkomenheid in de enquête is niet aan te geven hoe zwaar secties Duits de schoolexamentoetsen die zij afnemen in 4h meewegen. 5.2 Weging van leesvaardigheid in het schoolexamen. Op 30% van de havoscholen wordt leesvaardigheid in het schoolexamen getoetst. Op 29% van de vwo-scholen is dat ook het geval.
Hoe zwaar rekenen deze scholen leesvaardigheid mee bij de berekening van het schoolexamencijfer? De respondenten tellen op de havoafdeling leesvaardigheid als volgt mee: 65% van deze respondenten geeft de toetsing van leesvaardigheid een weging tussen 0% en 10%. 29% van deze respondenten geeft leesvaardigheid een weging tussen 11% en 20% 6 % van deze respondenten geeft leesvaardigheid een weging tussen 21% en 30% De respondenten tellen op de vwo-afdeling leesvaardigheid als volgt mee: 67% van deze respondenten geeft de toetsing van leesvaardigheid een weging tussen 0% en 10%. 11% van deze respondenten geeft leesvaardigheid een weging tussen 11% en 20% 11 % van deze respondenten geeft leesvaardigheid een weging tussen 21% en 30% 4 % van deze respondenten geeft leesvaardigheid een weging tussen 31% en 40% 7 % van deze respondenten geeft leesvaardigheid een weging tussen 41% en 50%
5.3 Weging van schooleigen onderwerpen in het schoolexamen. Van de secties Duits op havoafdelingen kiest 14% (8 respondenten) ervoor om schooleigen onderwerpen in het schoolexamenprogramma op te nemen. Deze onderwerpen krijgen de volgende weging: 50% van de secties geven schooleigen onderwerpen een weging van tussen 0% en 10% 38% van de secties geven aan schooleigen onderwerpen een weging tussen 11% en 20% 12% van de secties geven aan schooleigen onderwerpen een weging tussen 21% en 30%
3
Van de secties Duits op vwo-afdelingen kiest 7% (6 respondenten) ervoor om schooleigen onderwerpen in het schoolexamenprogramma op te nemen. Deze onderwerpen krijgen de volgende weging: 66% van de secties geven schooleigen onderwerpen een weging van tussen 0% en 10% 17% van de secties geven aan schooleigen onderwerpen een weging tussen 11% en 20% 17% van de secties geven aan schooleigen onderwerpen een weging tussen 21% en 30%
5.4 Weging van de vakonderdelen die in het schoolexamen getoetst moeten worden (spreekvaardigheid, luistervaardigheid, schrijfvaardigheid en, indien van toepassing (literatuur). In het volgende schema staat het hoe zwaar de verschillende vakonderdelen gemiddeld meegewogen worden bij de berekening van het SE-cijfer.
Kijk- en luistervaardigheid Spreek- en gespreksvaardigheid Schrijfvaardigheid Literatuur
havo 24% 26%
vwo 23% 24%
25% 11%
24% 15%
5.5 Weging van rapportcijfers uit voorexamenjaren. Havo 17% van de secties (n=53) rekent het rapportcijfer uit 4 havo mee bij de berekening van het schoolexamencijfer. Deze secties (n=10) rekenden het rapportcijfer uit 4 havo op de volgende wijze mee: 3 van de 10 gaven het rapportcijfer uit 4 havo een weging tussen 0% en 10% 3 van de 10 gaven het rapportcijfer uit 4 havo een weging tussen 11% en 20% 3 van de 10 gaven het rapportcijfer uit 4 havo een weging tussen 21% en 30% 1 van de 10 gaf het rapportcijfer uit 4 havo een weging tussen 41% en 50% Vwo 13% van de secties (n=9) rekent het rapportcijfer uit 4 vwo mee bij de berekening van het schoolexamencijfer. Deze secties rekenden het rapportcijfer uit 4 vwo op de volgende wijze mee: 6 van de 10 gaven het rapportcijfer uit 4 vwo een weging tussen 0% en 10% 3 van de 9 gaven het rapportcijfer uit 4 vwo een weging tussen 11% en 20% 22% van de secties (n=79) rekent het rapportcijfer uit 5 vwo mee bij de berekening van het schoolexamencijfer. Deze secties rekenden het rapportcijfer uit 5 vwo op de volgende wijze mee: 6 van de 17 gaf het rapportcijfer uit 5 vwo een weging tussen 0% en 10% 4 van de 17 gaven het rapportcijfer uit 5 vwo een weging tussen 11% en 20% 1 van de 17 gaf het rapportcijfer uit 5 vwo een weging tussen 21% en 30% 3 van de 17 gaven het rapportcijfer uit 5 vwo een weging tussen 31% en 40% 2 van de 17 gaven het rapportcijfer uit 5 vwo een weging tussen 41% en 50% 1 van de 17 gaf het rapportcijfer uit 5 vwo een weging tussen 91% en 100%
6 Welke toetsvormen gebruiken secties in het schoolexamen? Havo: Toetsvorm Schriftelijke toets Presentatie Discussie of debat Tweegesprek (twee leerlingen)
Toegepast 89% 51% 2% 36%
4
Tweegesprek (leerling-docent) Cito kijk-/luistertoets Cito ERKgespreksvaardigheidstoets Schooleigen gespreksvaardigheidstoets (ERKgerelateerd) Schooleigen gespreksvaardigheidstoets (niet ERK-gerelateerd) Cito gespreksvaardigheidstoets (niet ERK-gerelateerd) Cito ERK-schrijfvaardigheidstoets Cito schrijfvaardigheidstoets (niet ERK gerelateerd) Schooleigen schrijfvaardigheidstoets (ERKgerelateerd) Schooleigen schrijfvaardigheidstoets (niet ERKgerelateerd) Vakoverstijgend werkstuk Vwo Toetsvorm Schriftelijke toets Presentatie Discussie of debat Tweegesprek (twee leerlingen) Tweegesprek (leerling-docent) Cito kijk-/luistertoets Cito ERKgespreksvaardigheidstoets Schooleigen gespreksvaardigheidstoets (ERKgerelateerd) Schooleigen gespreksvaardigheidstoets (niet ERK-gerelateerd) Cito gespreksvaardigheidstoets (niet ERK-gerelateerd) Cito ERK-schrijfvaardigheidstoets Cito schrijfvaardigheidstoets (niet ERK gerelateerd) Schooleigen schrijfvaardigheidstoets (ERKgerelateerd) Schooleigen schrijfvaardigheidstoets (niet ERKgerelateerd) Vakoverstijgend werkstuk
77% 98% 6% 26%
43%
4% 19% 25% 28%
42%
4%
Toegepast 88% 49% 10% 30% 78% 96% 5% 32%
46%
13% 17% 22% 38%
54%
3%
5
16) Als u ook leesvaardigheid in het schoolexamen toetst, hoe toetst u die? (n=38)
oud Citoleesvaardigheidsexamen havo oud Citoleesvaardigheidsexamen vwo leesvaardigheidsopgaven uit de methode eigen gemaakte leesvaardigheidsopgaven
ja: 24 nee: 14 ja: 20 nee: 18 ja: 9 nee: 29 ja: 8 nee: 30
7 De constructie van schoolexamentoetsen. Bij de constructie van schoolexamentoetsen maakt 36% van de respondenten (n=131) gebruik van de toetsvragen die bij de methode worden meegeleverd. 64% van de respondenten doet dat niet. 82% van de respondenten maakt zelf de schoolexamentoetsing, in samenspraak met de vaksectie. 18% maakt niet zelf toetsen. 23% van de respondenten maakt gebruik van toetsvragen van anderen, bv. van collega's uit de vakcommunity. 77% maakt geen gebruik van toetsvragen van anderen. 23% van de respondenten maakt gebruik van toetsvragen uit oude centrale examens, 77% doet dat dus niet. 41% van de respondenten maakt bij het construeren van schoolexamentoetsen gebruik van eerder afgenomen toetsen. 59% doet dat dus niet. 67% van de respondenten maakt voorafgaand aan de afname van de toets een beoordelingsmodel, 28% doet dat soms en 5% doet dat nooit. 3% van de respondenten stelt het beoordelingsmodel weleens bij na afname van een toets, 76% doet dat soms, 21 doet dat nooit. 1% van de respondenten vergelijkt de eigen schoolexamens vaak met collega's van andere scholen, 29% doet dat soms, 70% doet dat nooit. 93% van de respondenten geeft leerlingen voorafgaand aan een schoolexamentoets of een vaardigheden opdracht in het kader van het schoolexamen een oefentoets of voorbeeldvragen die het niveau van de schoolexamentoets weerspeigelen, 7% doet dat dus niet.
8 knelpunten bij het schoolexamen en gewenste ondersteuning. De vijf belangrijkste knelpunten die werden genoemd zijn: 1. Het bewaken van het niveau (13 keer genoemd) 2. Tijdrovende karakter van het maken en nakijken van toetsen (10 keer genoemd) 3. Gespreksvaardigheid vergt veel voorbereidingstijd (6 keer genoemd); 4. Het vaststellen van het niveau van de opgaven (6 keer genoemd); 5. Het naar elkaar toebrengen van CE en SE-cijfers (4 keer genoemd). Acht van de respondenten gaven aan geen knelpunten te ervaren. De drie belangrijkste punten waarop secties ondersteund zouden willen worden zijn: 1. Een databank met goede toetsen en andere opdrachten (18 keer genoemd); 2. Algemeen geldende richtlijnen en correctiemodellen voor de schoolexamenonderdelen (11 keer genoemd); 3. Contact met andere scholen om ervaringen en toetsen uit te wisselen (10 keer genoemd) Zeventien van de respondenten gaf aan geen ondersteuning nodig te hebben.
6
