14
Uitkomst voorkeurslocatie en locaties zoekgebieden windenergie Provinciale Verordening
zoeklocatie G zoeklocatie B
zoeklocatie A
zoeklocatie E
zoekgebieden lijnopstelling turbines van 3 MW. Bron: Brede MER windenergie Korendijk
zoeklocatie F
15
en
n en
zijn Deze eide aanden en ere r en
zijn n de
van oor enern en gepen
Kernkwaliteiten van het Nationaal Landschap Hoeksche Waard Bron: Structuurvisie Hoeksche Waard
Kernkwaliteiten Hoeksche Waard (bron: structuurvisie Hoeksche Waard)
43 H + N + S '11
zoeklocatie B
zoeklocatie E
Locaties E, B directe inbreuk op kernkwaliteiten Hoeksche Waard
16
zoeklocatie E
zoeklocatie F
Snelwegpanorama’s ‘E’ en ‘F’ liggen in panorama A29
zoeklocatie I
zoeklocatie E
opstellingen niet conform topografie en opstellingen te klein voor eigen orde
17
5. Tussenbalans Als we de balans opmaken van het verloop van de locatiekeuze voor windenergie dan zien we een
steeds verdere verkleining van de schaal waarop de locatiekeuze wordt onderzocht en beargumenteerd. Wat de quick scan oplevert is een waardevol
inzicht in de plekken waar het minste overlast van
windturbines gevreesd hoeft te worden. Wat het niet oplevert is een goede ruimtelijke inpassing. Omdat
de locaties voortkomen uit een proces van eliminatie van andere dan landschappelijke factoren is de
plek ervan in ruimtelijk opzicht volstrekt willekeurig. In de matrix van de Brede MER waarin de locaties
gescoord worden is de landschappelijke waardering van alle locaties dan ook neutraal tot negatief.
De discussie over de plaatsing van windturbines
is een sectorale discussie. Voor zover het gaat om het effect op andere activiteiten wordt het in het
negatieve getrokken,van overlast en hinder, van ‘hun’ en niet van ‘ons’. Dit kan leiden tot keuzes vanuit het negatieve – waar geven turbines het
minste overlast, waar zijn ze het meest uit het zicht
te plaatsen. Dat zou jammer zijn omdat de discussie uiteindelijk draait om een goede omgevingskwaliteit en omgevingskwaliteit is belangrijk voor iedereen. De rijksadviseur onderzocht hoe windturbines positief kunnen bijdragen aan het verhaal
van het landschap. In een eerder advies over
windturbines (juni 2013) van het Kwaliteitsteam aan het Portefeuillehouders Overleg van het
Samenwerkingsorgaan Hoeksche Waard heeft
het Kwaliteitsteam geadviseerd om ook te kijken
naar de mogelijkheid om de turbines te koppelen aan ander gebruik(ers) en programma’s, om een
gezamenlijke meerwaarde te bereiken. Dit advies is ook aangeboden aan de vijf gemeenteraden in de Hoeksche Waard.
18
6. Nieuwe invalshoek Het afgelopen jaar is voor de Zuidrand een visiedocument opgesteld, de Hoeksche Waardenmakerij. Met stakeholders is
geïnventariseerd wat voor initiatieven en
projecten er op stapel liggen. Dit is tezamen
met de omgevingskwaliteit gethematiseerd tot
‘waardenketens’, inspirerend concepten waarbinnen economische initiatieven elkaar kunnen versterken. Een deel van de zoeklocaties van de Brede MER ligt binnen de invloedssfeer van een van deze waardenketens, ‘Stromenland ‘.
Citaat uit ‘Stromenland 2020’ uit de Hoeksche Waardenmakerij:
‘Stromenland’ is een landschap om tot rust te
komen en op te laden, dat ligt in de westhoek
van de Hoeksche Waard. De meest duurzame
verblijfsrecreatie in een groene setting met ruige deltanatuur is de basis van deze waardenketen.
Gezondheid, zorg, sport, wellness en natuurbeleving voegen zich daarin en vormen een recreatie- en
zorgeconomie. Het verhaal van deze waardenketen speelt in op een groot verhaal over een natuurlijke delta. Dit is het Haringvliet de grootste monding van Maas en Rijn met op termijn een de zoet-
zoutovergang vanuit de Kier in de Haringvlietsluizen. De zeearm wordt weer tot leven gewekt, de
deltanatuur bloeit op. Ondernemers weten daar wel raad mee. (…)
De setting is robuust en duurzaam. Duurzame
energiewinning past in het verhaal, mits in balans met het landschap. Je komt hier om op te laden – figuurlijk en letterlijk. De verbinding met het
water, de kreken en stromen is essentieel. Piershil, Goudswaard, Nieuwendijk versterken de relatie
met het water. Het is een stromenland met Spui,
Haringvliet, Hitsertse Gat buitendijks en de oude
binnendijks gelegen kreek Pierhilse Gat. De stromen zijn ook energiestromen en het komen en gaan van recreanten. (…)
‘De boeren zijn hier zeer innovatief, dat bewijzen
de duurzame productiemethoden en de bloemrijke akkerranden en streekproducten. Zorgboerderijen en bijzondere zorgconcepten, bijvoorbeeld een
nierdialysecentrum, het schip van de Zonnebloem en biowalks van Rotterdamse ziekenhuizen, zijn in
dit gebied te vinden. De windmolens zijn onderdeel van een energiecoöperatie. Een informatiepunt
is tegelijk de plek waar je je elektrische voertuig oplaadt. En één van de windmolens is een
uitzichtpunt. Ruim 70 meter boven de grond krijgt de bezoeker een magnifiek uitzicht over een groot deel van dit Nationale Landschap en de Delta.’
Een paar locaties vallen ook binnen de invloedsfeer van het ‘Blauwe Hart’. Een citaat:
‘Midden in de zuidrand, bij de grootste kern Numansdorp, ligt het inmiddels verleidelijke
knooppunt van watersport, landschapsrecreatie en bedrijvigheid. In het gebied bloeit een toeristische
economie. Hier zorgen ondernemers voor gastvrije horeca, een goed aanbod in verblijfsrecreatie,
B+B’s tot groepsaccommodaties, perfecte havens en een levendig nautisch centrum.’
Stromenland 2020 uit de Hoeksche Waardenmakerij
19
rust en de weidsheid van het natuurgebied en het
Inventarisatie van projecten In het kader van de verdere uitwerking van
zicht op het water. Uit het projectenoverzicht van
geïnventariseerd en op kaart gezet. Dat heeft
domineren. Uit dat oogpunt lijkt het dan weer niet
is of de plaatsing van windturbines een bijdrage
plaatsen.
consequent zijn om de hierboven ontwikkelde
De ligging van locatie F is voor het Kwaliteitsteam
oogpunt zijn de zoeklocaties A en F uit de Brede
lijnopstelling aan het Haringvliet te onderzoeken,
Stromenland zijn de projecten die daar nu spelen
‘Stromenland’ blijkt dat juist hier natuur, rust en ruimte
geleid tot het onderliggende kaartbeeld. De vraag
logisch om hier grote windturbines als markering te
aan Stromenland kan betekenen. Dan zou het redeneerlijn hiervoor te hanteren. Vanuit dat
aanleiding om te adviseren om een nieuwe
MER potentieel interessant.
aansluitend aan die in de Westerse Polder van
Voor locatie A geldt dat de ligging bij de
van bestaande molens aan de koppelen. Dit is
maken met natuurontwikkeling. De omvang van
in een lijn met de Numansdorpse linie zouden
natuurontwikkeling en daar wordt ook sterk op
kleinschalige 17e eeuwse dijklint . Bij de in dit advies
‘Windenergie en Nationale Landschappen’ zien we
ontwikkeling van een ‘poortwerking’ van de A29,
beleving van het eiland vanaf het water. Zeilers
in het kader van de nota ‘Windenergie en Nationale
het land, zoals kerktorens, watertorens en recent,
voorgestelde zoeklocatie nabij de A29. De gemeente
windturbines bij.
voorkeurslocatie van de gemeente Cromstrijen.
monding van het Spui in de delta leesbaar maken
worden doorgetrokken in de Oosterse Laagjes, het
oriëntatiepunt vormen, zoals bij de zoeklocaties
dus ook hier is een afweging met natuurwaarden
zien we hier de ‘paradox van de randligging’:
alternatief is om de nieuwe turbines in Cromstrijen
vormen ze op het land juist een verstoring van de
gezamenlijke lijnopstelling te komen.
Numansdorp, en daar de sanering en opschaling
Spuimonding kansen biedt om een combinatie te
dus afwijkend van locatie F, waar de turbines niet
het buitendijkse gebied biedt unieke kansen voor
komen te staan en sterk contrasteren met het
ingezet. In de ontwerpverkenningen van de nota
voorgestelde locatie kun je ruimtelijk inzetten op de
dat er een aspect onderbelicht is gebleven – de
zoals eerder genoemd bij de ontwerpverkenningen
oriënteren zich van oudsher op oriëntatiepunten op
Landschappen’. Dat is in lijn met de in de Brede MER
zendmasten en televisietorens. Daar komen nu de
Korendijk zou in dat perspectief aansluiten bij de
De aanleg van windturbines bij locatie A kan het de
De consequentie kan zijn dat deze lijn moet
en daarmee voor watersporters een belangrijk
buitendijkse Natura2000-gors onder Zuid-Beijerland,
bij de monding van de Dordtse Kil. Tegelijkertijd
en cultuurhistorische waarden aan de orde. Een
terwijl turbines vanaf het water de oever markeren,
meer landinwaarts te plaatsen om op die wijze tot een
Projecten Stromenland in de Gemeente Korendijk
Zorgboerderij De Morgenster
Bloemrijke akkerranden
Ambitiekaart WWF en Havenbedrijf Rotterdam
Inrichtingsplan Leenheerengorzenpolder
Project Swaneblake
ParkerenTiengemeten
Landgoed Deltahoeve
Hitsersekade
20
Heijnenoord
Oud-Beijerland
A29
Haringvliet Zicht vanaf knooppunt Hellegatsplein naar Hoekschewaard. bestaande situatie. beeld: Urban Synergy
Kansen voor opschaling windturbines langs Haringvliet, direct naast de A29. beeld: Urban Synergy
Hoe verhoudt het zich tot zoeklocaties Provincie ZuidHolland?
Mijnsheerenland
Klaaswaal Numansdorp
21
Tiengemeten
Het Spui
Goeree
De Korendijksche Slikken
Beninger Slikken
Haringvliet Zicht vanaf Haringvliet, kijkend naar het oosten, richting Tiengemeten; turbines langs het Spui (360 m afstand tussen turbines) beeld: Urban Synergy
Zicht vanaf Haringvliet, kijkend naar het oosten, richting Tiengemeten; turbines langs het Spui (grotere turbines, 500 m afstand tussen turbines) beeld: Urban Synergy
Hoeksche Waardenmakerij beleving vanaf het water
22
7. Advies
de Spuimonding te plaatsen en dit te combineren
Om de impasse rond de discussie over
met plannen voor grootschalige natuurontwikkeling.
Kwaliteitsteam aan om de plaatsing van
waarop unieke getijdennatuur ontwikkeld kan
te zien en dit positief te benaderen. De nieuwe type
waarbij de ‘paradox van de randligging’– dat de
het landschap. De primaire invalshoek is hoe deze
het eiland en contrasteren met het weidse zicht-
de locatiekeuze te doorbreken beveelt het
Gezien de schaal van het buitendijkse gebied
windturbines alsnog als regionale ontwerpopgave
worden vraagt dat een heel precieze afweging,
windturbines zijn qua schaal een nieuw fenomeen in
molens het natuurgebied visueel afschermen van
nieuw fenomenen een positieve bijdrage aan de
nadrukkelijk aan bod moet komen.
Betrek eerdere studies en ontwerpverkenningen
Kijk naar de mogelijkheden om locatie F om
Kijk, naast harde belemmeringen, naar
voorkeurslocatie in de Westerse Polder van
windmolens aan meerwaarde in combinatie met
van de bestaande turbines en in te zetten op de
leesbaarheid van het landschap kunnen leveren. hierbij.
te zetten naar een locatie die aansluit op de
mogelijkheden voor een positieve bijdrage van
Numansdorp, te combineren met de opschaling
andere ontwikkelingen. Door de locatiekeuze in het
ruimtelijke ‘poortwerking’ van de A29.
uit de Hoeksche Waardenmakerij – in dit geval
Deze benadering vraagt wel om een andere blik,
integrale opgave worden opgepakt. Dit kan samen
Breng daarom deze benadering in als zienswijze
aan de hand van ontwerponderzoek, d.w.z. het
Windturbinepark Spui’ van de provincie Zuid
de belemmeringen, effecten op de omgeving, maar
benadering niet mag worden opgevat als voorkeur,
ontwikkeling, in beeld.
onderzoek naar de consequenties van locaties
zijn om bij locatie A windmolens als markering van
Stromenland.
licht te zien van de zogenoemde ‘waardenketens’
hebben we het over ‘Stromenland’ - kan dit als een
zowel vanuit de gemeente als vanuit de provincie.
met stakeholders in het gebied verkend worden
op de ‘Plan/project MER; provinciaal inpassingplan
schetsen van verschillende opstellingen. Dan komen
Holland. Met nadruk wordt hierbij gesteld dat deze
ook de potentiële meerwaarde van gezamenlijke
maar dat deze zich richt op een nader (ontwerp)
Kijk bij de concrete locatiekeuze of er mogelijkheden
A en F, in samenhang met de waardenketen
23
Concept
Kenmerk R001-1223584EMG-cri-V01
Concept Natuurbeschermingswet 1998
Kenmerk R001-1223584EMG-cri-V01 Natura 2000-gebieden (bestaande uit Vogel- en/of Habitatrichtlijngebieden) en Beschermde natuurmonumenten worden beschermd door de Natuurbeschermingswet 1998. Ieder gebied kent specifieke instandhoudingstoelen. Effecten op deze gebieden en doelen kunnen optreden door ontwikkelingen nabij of (deels) binnen de grenzen ervan. Daarnaast is het mogelijk dat gebieden Natuurbeschermingswet 1998 Natura 2000-gebieden (bestaande Vogel- en/of Habitatrichtlijngebieden) en Beschermde of soorten, die een belangrijke relatieuithebben met een met beschermd Natura 2000-gebied, natuurmonumenten worden beschermd door 1998. Ieder gebied kent beïnvloed worden en zo indirect een effect opde hetNatuurbeschermingswet Natura 2000-gebied veroorzaken. Dit wordt specifiekeals instandhoudingstoelen. op deze figuur gebieden en de doelen kunnen door omschreven ‘externe werking’. InEffecten onderstaande wordt ligging van optreden de locaties in ontwikkelingen nabij of (deels) binnen de grenzen ervan. Daarnaast is het mogelijk dat gebieden relatie tot Natura 2000 gebieden afgebeeld. De relevante gebieden zijn:
of soorten, die een belangrijke relatie hebben met een met beschermd Natura 2000-gebied, beïnvloed worden en zo indirect een effect op het Natura 2000-gebied veroorzaken. Dit wordt Hollands Diep omschreven als ‘externe werking’. In onderstaande figuur wordt de ligging van de locaties in Oudeland van Strijen relatie tot Natura 2000 gebieden afgebeeld. De relevante gebieden zijn:
Haringvliet - -in relatie Opstellingen tot Hollands Diep cultuurhistorische waarden. De specifieke gebiedsbeschrijving met bijhorende instandhoudingsdoelen komen nader aan de Oudeland van Strijen Bron Ecofys & Tauw orde in de - natuurtoets Haringvliet in bijlage 1. De specifieke gebiedsbeschrijving met bijhorende instandhoudingsdoelen komen nader aan de orde in de natuurtoets in bijlage 1.
Figuur 4.9 Opstellingen in relatie tot cultuurhistorische waarden Tabel 4.16 beoordelingscriteria thema cultuurhistorie en archeologie Criterium Cultuurhistorie (historische Criterium archeologie w en geografie)
++
Groot positief effect
Zeer aanzienlijke versterking van
n.v.t.
cultuurhistorische waarden door toedoen van het initiatief
+
Positief effect
Versterken van cultuurhistorische
n.v.t.
waarden door toedoen van het initiatief
0Ligging van de zes Neutraal effecten locaties
Geen effect
een gebied met lage
ten opzichte van Natura-2000 gebied Bron Ecofys & Tauw
-
Negatief effect
Aanwezigheid van een opstel verwachtingswaarde
Aantasting en of verstoring van vlakken
Aanwezigheid van een opstel
of elementen met een redelijke hoge tot
een gebied met middelhoge to
hoge waarde
verwachtingswaarde
4.6 Ligging van de zes locaties (met letters aangegeven) ten opzichte van Natura 2000-gebied -Figuur Zeer negatief effect Aantasting en of verstoring van vlakken Aanwezigheid van een opstel Figuur 4.6 Ligging van de zes locaties (met letters aangegeven) ten opzichte van Natura 2000-gebied
24
Bijlage 1 Bronnen NOTA’S
ADVIES •
Korendijk: •
•
•
concept brede MER windenergie Korendijk;
•
windenergie, natuurtoets; Tauw; nov 2014
•
•
toelaatbaarheid van windturbines in de randen Holland; provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit
Plaatsingsvisie windenergie Nota Wervelender;
in Zuid-Holland ; Eric Luiten - oktober 2011 •
Advies windenergie; Kwaliteitsteam Hoeksche
Landschappen; onderzoek naar studielocaties
•
Advies Polder Buitenzomerlanden;
Visie Ruimte en Mobiliteit ; Verordening Ruimte;
ANDERS
Windenergie en Nationale Landschappen’
H+N+S , CSO, ROM3D; okt 2011; iov prov
Nota Wervelender
provincie Zuid Holland; 2014
•
Windenergie in Korendijk; folder provincie over
•
Notitie Reikwijdte en Detailniveau; Plan-/
aanwijzing. Dec 2014
projectMER: Provinciaal Inpassingsplan
Windturbinepark Spui; provincie Zuid Holland; okt 2014 •
Daar bij die molen… Advies over de visuele van de Nationale Landschappen van Zuid-
provincie zuid holland ; 2011
zuid holland ; Windenergie en nationale
•
kwaliteit van windmolens in Zuid-Holland; Holland; Eric Luiten - September 2010
Provincie Zuid Holland •
Wind in Zicht! Advies over de ruimtelijke
provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit in Zuid-
Tauw en Ecofys; nov 2014
gemeente Korendijk; concept MER
Feddes, rijksadviseur voor het landschap; sept. 2010
Quick Scan Windenergie Korendijk; Ecofys; 17
juni 2014
Een choreografie voor 1000 molens; ir.Yttje
Posters inloopavond windenergie Korendijk ;
Bosch en van Rijn; provincie Zuid Holland; dec. 2014
•
Waard; juni 2013
Kwaliteitsteam Hoeksche Waard; juni 2014
Notitie Reikwijdte en Detailniveau
Milieueffectrapportage windpark Hogezandse
Polder; i.o.v. De Wolff Nederland Windenergie; dec. 2013
25
26
Bijlage 2 Bronne Samenstelling Kwaliteitsteam Leden •
Aad Klompe – H-Wodka
•
Basjan Niemansverdriet - LTO Noord
• • • • • • • • •
Adrie Konijnendijk – Streekcommissie Hoeksche Waard Dick Bussing – Hoekschewaards Landschap
Henk van den Berg – Hoeksche Waard Duurzaam Jan Prince – Hoekschewaards Landschap
Janneke Zevenbergen – Stichting Rietgors
Jeroen Ras – Erfgoedkoepel Hoeksche Waard
Jos Gevers – Streekcommissie Hoeksche Waard Raymond van Galen – Ondernemersvereniging Hoeksche Waard
Willy Spaan – Erfgoedkoepel Hoeksche Waard
De leden van het kwaliteitsteam leveren een bijdrage op
grond van hun specifieke gebiedskennis en op individuele, onafhankelijke basis. Het advies is niet bindend voor of namens hun organisatie. Voorzitter
Ir. Miranda Reitsma
Secretaris namens SOHW Jaap Groeneweg
Colofon Tekst: Miranda Reitsma
beeldbewerking, illustraties pag 14-16, 19-20 en lay out: Urban Synergy januari 2015
Kwaliteitsteam
Hoeksche Waard
