Uitgave ter herinnering aan de openstelling van Paleis Soestdijk 2006-2011. Gedrukt in een oplage van 250 exemplaren en uitgereikt op 27-12-2010 aan allen die hebben meegewerkt aan de totstandkoming en uitvoering van de tijdelijke openstelling
Uitgave ter herinnering aan de openstelling van Paleis Soestdijk 2006-2011. Gedrukt in een oplage van 250 exemplaren en uitgereikt op 27-12-2010 aan allen die hebben meegewerkt aan de totstandkoming en uitvoering van de tijdelijke openstelling.
ieltogend en verweesd, zo voelde het paleis bij de eerste rondgang in november 2005. Een verlaten leegstaand huis. Droeve snaar. Bewoners weg. Een voelbare leegte in doorleefde kamers. Alle huisraad weg. Hier en daar een verloren schilderij. Wat restte waren de verwaarloosde, gemeubileerde staatsievertrekken en een gewijde sfeer. Het patina van bijna zeventig jaar bewoning gaf gevoel en kleur aan de kamers en gangen. Lief en leed. Jong en oud. Plekken vol herinnering voor familie en personeel.
De omarmende witte façade kende iedereen, maar wat daarachter schuil ging, was slechts bij enkelen bekend. Decorarchitectuur in optima forma. Het gebouw bleek veel kleiner dan het woord paleis doet vermoeden. Een tweetal zalen en veel kamers, kleine kamers. Een verbouwd jacht- en zomerhuis met de schijnbare allure van een paleis. Een wit gestuct huis gelegen in een schilderachtig park; een negentiende-eeuwse aanleg van grote kwaliteit. Vrijwel onbekend en grotendeels onveranderd tot op de dag van vandaag.
1958
Een huis vol geschiedenis. Met veel Oranjenamen. Juliana en Bernhard waren de tot de verbeelding sprekende hoofdrolspelers in het lege huis. Was hun geest achtergebleven en voelbaar? Nooit in geloofd, maar toch. De sfeer in de vertrekken vermengde zich met
27 december 2010
Z
beelden en referenties uit het eigen hoofd. Een volstrekt suggestief en subjectief leven ontspon zich in het lege, maar daardoor minder zieltogende huis. Mijn perceptie, mijn Paleis Soestdijk. “En dan kijken ze in je intimiteit, en dan krijgen ze een vals beeld”, zei Koningin Juliana eens toen ze het over haar privacy had. De spijker op z’n kop. Een opgekalefaterd en reversibel aangepast paleis had een verhaal nodig. Verteld door een rondleider; ouderwets interactief. Veilig voor het gebouw en comfortabel voor de bezoeker. Tijdens de openstelling werden er 437.181 gasten in het paleis verwelkomd en rondgeleid. De meestal wat oudere bezoekers hadden allemaal hun herinneringen aan Soestdijk; van defilés in het echt of voor de televisie. Hun Paleis Soestdijk. Reuring in het paleis, ons paleis. Rondleidingen: 24 per dag, 15 gasten per keer, 6 dagen per week, ruim vier jaar lang. Het begon als een militaire operatie en eindigde als een geoliede machine. Een inspirerende beeldentuin en ’s zomers bolides van Prins Bernhard in het park. Het lommerrijke park waar de seizoenen zich lieten bewonderen door bijna 157.000 wandelaars. Een intieme winkel in de Watertoren en in de vorstelijke Oranjerie een aantrekkelijke uitspanning. Ons Paleis Soestdijk werd een onvergetelijk dagje uit voor velen.
Het paleis is oud en kwetsbaar. De houten vloeren kreunen en steunen. Koningin Juliana en Prins Bernhard staan inmiddels meer dan levensgroot in de voortuin en drie fototentoonstellingen brachten het echtpaar en hun oudste dochter even terug in het paleis. Er is waardig afscheid genomen van de voormalige bewoners en met de laatste tentoonstelling doet Bernhard als het ware de deur dicht, zes jaar na zijn verscheiden. De openstelling was tijdelijk. De ‘oude dame’, zoals het paleis liefkozend is genoemd, is aan onderhoud toe. Mede namens de ruim een half miljoen bezoekers, dank aan al diegenen die zich hebben ingezet om er iets moois van te maken. En mooi is het geweest, heel mooi!
Rob van Zoest
Vertrouwelijk
Een bezoek aan Paleis Soestdijk is voor de bezoeker een unieke belevenis. Voor het eerst is het mogelijk om het Paleis en de schilderachtige landschapstuin te bezoeken. Het gebouw is oud en kwetsbaar. Indeling en interieur lenen zich niet om bezoekers vrij te laten rondlopen. Daarom is er gekozen voor rondleidingen die de bezoeker door de bel-etage en het souterrain van het ‘corps de logis’ voeren en verhalen van 350 jaar geschiedenis van het Paleis en zijn koninklijke bewoners. In het park is een speciale wandelroute aangelegd. Van 1948 tot 1980 was Paleis Soestdijk het woon- en werkpaleis van ons staatshoofd. Vele hoogwaardigheidsbekleders en gekroonde hoofden hebben in die tijd een bezoek aan het Paleis gebracht; van Churchill tot Eisenhower en van de Franse president Coty tot de Japanse kroonprins Akihito. Die historische lading wordt tijdens een bezoek voelbaar. De rondleiding doet recht aan de geschiedenis van het Paleis en zijn bewoners. ‘De geest van de plek’ (genius
1 februari 2006
Tijdelijke openstelling Paleis Soestdijk Grondhouding en uitgangspunten van de presentatie
loci) is onontkoombaar en het historisch patina wordt waardig ingezet. De bijna permanente bewoning van de afgelopen zeventig jaar heeft zijn sporen nagelaten. Het verlies aan decorum, dat wordt veroorzaakt door de staat van het huis in algemene zin en de woonvertrekken in het bijzonder, zal proportioneel op creatieve en evocatieve wijze worden opgelost. De vertrekken worden niet heringericht en de toegang tot het bordes wordt afgesloten. De situatie zoals die is, wordt afgestoft en opgepoetst, maar niet opgeleukt. Moderne presentatietechnieken, fotografie en film laten beelden herleven die in het collectieve geheugen gegrift staan van voor- en naoorlogse generaties. De bezoekers worden met égards ontvangen en het niveau van de rondleiding wordt op de groep toegesneden. De inhoud spitst zich niet alleen toe op de bewonersgeschiedenis maar richt zich ook op het interieur, het meubilair en de bouwhistorie. Inhoud, toon en presentatie zijn helder en getuigen van respect voor omgeving, bewoners en bezoekers. Er is sprake van een rondgang met strikte regels. Het gehanteerde ambitieniveau van de presentatie getuigt van kwaliteit en degelijkheid op alle terreinen. Er wordt uitgegaan van het gebruik voor een aantal jaren, niet voor de eeuwigheid. De vormgeving is helder
en eigentijds, chique met een glimlach. De communicatie over de tijdelijke openstelling is duidelijk, helder en geeft reeds de contouren aan van wat de bezoeker in het Paleis kan verwachten. Ook de fysieke beperkingen van huis en park worden nadrukkelijk voor het voetlicht gebracht.
In deze notitie openbaarde D’ARTS de plannen van de openstelling aan de Koninklijke familie en de Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje-Nassau.
Cijfers
Rondleidingen: 28.623
Parkbezoekers: 157.000 Geparkeerde auto’s: Deelnemers parkrondleidingen:
159.407 7.717
Paleisfolders: 532.600 Parkfolders: 130.000 Beeldenparkfolders: 225.000
Vervangen gloeilampen:
1.514
31 december 2010
Paleisbezoekers: 437.181
Het raam
peens stonden we in de werkkamer van koningin Juliana.
Als dat geen intrigerende beginzin is, dan weet ik het niet meer. De gids op paleis Soestdijk had ons, vijftien bezoekers in totaal, eerst de naastgelegen werkkamer van prins Bernhard laten zien. Het was er schemerig en leeg, afgezien van enkele boekenplanken. Geen olifantje meer te zien. Wat alleen nog aan de prins herinnerde, was de afdruk van zijn autostuur in de muur – hij had het stuur daar altijd bewaard nadat hij in 1937 met deze auto bijna verongelukt was. De afdruk zat op een smalle strook behang, het enige in deze kamer dat intact was gebleven.
1953
Er is op paleis Soestdijk genoeg te zien, je kunt er zelfs het beroemde bordes tot op enkele meters naderen, maar de privévertrekken zijn zoveel mogelijk ontdaan van alles wat persoonlijk was. Juliana wilde nooit dat mensen te veel van haar privacy zagen, dat gaf maar ‘een vals beeld’. Toen opende de gids de verbindingsdeur naar de werkkamer van Juliana en ging ons voor. Ook hier heerste
2 februari 2007
O
schemer doordat de vitrage gesloten was. Des te groter was onze verrassing toen de gids haar praatje onderbrak, naar het raam liep en met een snelle beweging de gordijnen opende. Aaahhhh, zuchtten we uit één mond. Voor ons lag een weids, groen panorama, gevuld met een grote vijver, een spuitende fontein, een eilandje en overal bomen, planten en struiken. De tuin was aangelegd in de Engelse landschapsstijl, grillig, met intieme hoekjes en bruggetjes. Dit was al die jaren het uitzicht van Juliana geweest, en er was weinig waar ze zó van had genoten. Bernhard had de gordijnen vaak dicht, maar Juliana wilde ze altijd open. In deze kamer was ze op haar uitdrukkelijke wens ook opgebaard. Bernhard wilde na zijn dood in het indrukwekkendste vertrek liggen, de Stuczaal, waar de grote ontvangsten plaatsvonden. Daar zie je ook wel zijn karakter in, zei de gids, en dat had ze niet eens hoeven zeggen. Een goede gids weet hoe hij de verrassingen moet doseren, dit was zo’n goede gids. Er was nog iets, zei ze, en ze stapte nog dichter naar het grote raam. Ze wees op een knop (“niet aankomen, hoor, wij mogen dat zelf ook niet!”) en vertelde dat het raam na een simpele druk op de knop langzaam geheel in de grond zou verzinken. Voor die tijd, de jaren dertig, een knappe technische
vondst. Zo kon de koningin vanuit haar werkkamer op een terras stappen – een voorrecht dat Bernhard vanuit zijn kamer niet beschoren was. Van hieruit liep de koningin naar haar favoriete bomen verderop, die ze allemaal een naam had gegeven. Ik moest denken aan het filmpje dat we aan het begin van de rondleiding hadden bekeken. Het is een fraaie zomerdag en Juliana doet Bernhard uitgeleide naar zijn auto. “Mooi weer”, zegt ze. “Ja. Dag!” zegt hij terwijl hij monter de trap af huppelt. Hij kan er vandoor – en hij heeft er zin in. Zij zal achterblijven, in deze kamer met dat uitzicht en de bomen verderop. Het raam kon ook nog halverwege worden stilgezet, hoorde ik de stem van de gids zeggen. Dat was om te voorkomen dat de hondjes er vandoor gingen. De hondjes, ja, die was ik vergeten.
Frits Abrahams NRC Handelsblad 2 februari 2007
Foto: Michiel van Nieuwkerk
Foto: Bert Verhoeff
Uit het gastenboek
16 december 2006
Bijzonder om hier rond te lopen en te bedenken dat hier zo vele bekende mensen zijn geweest en historische figuren hun leven hier hebben geleefd. Jammer dat de Koninklijke familie hier niet meer is gevestigd.
17 januari 2007
Er was eens… Een burgermeisje die zich vandaag een prinses voelde in haar paleis… En ze leefden nog lang en gelukkig! Een compliment voor de enthousiaste gids (historica) en de vriendelijke gastheren.
29 december 2006
Leuk om dit gedeelte van het paleis te zien. Als kind kwam ik in de rechter arcade (Baarnsche kant) in de gymzaal op het eind hadden we met prinses Christina ballet en kleden ons om in een van de slaapkamers met een groot bed. Daar gooiden we onze kleren neer en sprongen op het matras van het bed. Lakeien brachten op zilveren dienbladen flesjes fris en koekjes. Je mocht zoveel als je wilde nemen! Soms kwam Juliana kijken en zei tegen ons zeg maar “mevrouw’’ tegen me!
6 mei 2007
ik heb wel een leuk idee denk ik voor over drie jaar. ik heb ooit horen zeggen dat daar een vertrek is met neushoorn beeldjes. maak er een neushoorn museum van of een natuurfonds museum. of een anjer museum. of een museum waar Juliana een fonds van had. staat er ook een neushoorn in de tuin?
10 januari 2008
Wat heerlijk als iemand tegen je zegt: “U wordt om 12.45 uur op het Paleis verwacht’’ Dat klinkt chic!! Ik vond het fantastisch!! Ongelooflijk dat wij dit nu allemaal mogen bekijken. Bedankt!!!
22 maart 2008
Als kind ging ik met pap, mam en Frank Sinterklaasfeest vieren met de Topolinoclub hiertegenover. Elk jaar weer tot we niet meer in Sinterklaas geloofden. In ’t sprookje ertegenover bleef ik wel geloven. Eindelijk konden we een kijkje nemen in ‘t ‘sprookjesleven’. Erg leuk!
1 april 2008
Zuinigheid met vlijt bouwt huizen als kastelen Dat blijkt wel weer toch vond ik het fijn dit gezien te hebben
3 maart 2009
Het (nog?) niet-gerestaureerd zijn v/h paleis brengt alles (herinneringen via cineac/tv/kranten) juist heel dichtbij. Na een restauratie (vglk. Het Loo) is het ook mooi – maar toch afstandelijker.
4 maart 2009
Beste locatiemanager. Je bent verplicht je jas uit te doen, maar ik heb in deze tijd van het jaar lopen blauwbekken. Ik had liever m’n jas aangehad. Verder was het erg leuk, maar wel jammer dat het al goed kaalgeplukt was.
19 augustus 2009
Jammer dat er niet meer te zien was hoe er de laatste jaren hier geleefd is. Het geeft geen goede indruk hoe Juliana en Bernard hier geleefd hebben met gezin. We voelden ons toch wel opgejaagd en bekeken of we nergens aanzaten. Dat terwijl we al met onze 2e jeugd bezig zijn. Het servies misten we.
28 mei 2010
Onder de indruk van de voelbare Nederlandse geschiedenis die in dit gebouw vertegenwoordigd wordt en de menselijke maat die vooral de vrouwen van ons koningshuis er in gelegd hebben, nemen wij afscheid van dit mooie monument van ons Vaderland.
3 augustus 2010
We kregen een ogenblik Inzage in een koninklijk leven Niets menselijks was hen vreemd Daarom hebben wij zoveel om hen gegeven!
12 augustus 2010
Wat ga ik weer genieten van mijn eigen huis! Een prachtig gebouw, maar niet om gezellig in te wonen.
Openstelling Paleis Soestdijk 15-12-2006/31-12-2010 Stichting Openstelling Paleis Soestdijk Raad van Toezicht Jan Jessurun † Ab Welgraven Charlotte van Rappard Saskia van Dockum Ties Hilgers Bestuur en directie Rob van Zoest Paul Spies Wite de Savornin Lohman Bureau Carel Berenschot Baukje de Boer Richard Brauer Marjolein van Dijk Kathelijne Eisses Rosanne van Heerikhuize Lieke Heerschop Irene Holstvoogd Ellen Hoogendoorn Monica Korpelshoek Pieter Peek
Marjolein Starreveld Theanne Stuivenberg Marlin Witteveen Winkel en kassa Aster Groenensteijn Nicky van Hengstum Judith Hoogerhuis Lisanne Kok Caroline Laoût Sylvia Oosterman Carola Slockers Marion Veldhuizen Rinette Welte Sophie van Keulen Sonja Koen Malalay Paryan Wilma van Woudenberg Rondleiders Marja Alten Antoon van Balveren Rob Bloemendal Josine Blüm Bert van den Bosch Tineke Bouwman Irene Brands
Wilma van Breemen Chantal Cossais Léon Daemen Ditty van Dijk Paula van Dijk Alice Gipon Francis Kalle Elske Klein Kitty Kleinen Marjo Koelemij Mieke Kolster Ella Kruft Anita Liemburg Liesbeth Merle Peter Pelkmans Mark Quint Wendy van Saane Jan Schilstra Frank Sloothaak Ariënne Witte Jeroen van Schie Maarten Westerveen Wendelmoed van Beusekom Melanie Ciuraj Evelyn Cnossen Giulia Franceschini Eva Geudeker Francine Hioolen Nathalie Kuik
Maartje Smitskamp Jean-Marie van Staveren Anna van Stuivenberg Leonieke Terlouw Vera Vincken Gastheren/gastvrouwen Hans van Beek Jan Willem Brummelkamp Herman Drost Jo Hamaekers Bertus Harskamp Irene Heens Ab Heij Berry Henebiens Fred Hilligehekken Gerrit Hoen Marion Hol Theo Jacobs Wil Keurentjes Evert-Jan van Kooij Fred Leive Rob te Lintel Hekkert Riekele Meinema Jan Nieuwenhuis Ad Nijenhuis Derk Okken Leen Pieterse Dick Pos
Elly Reniers Coen van Roekel Dirk Schuurman Gerrit van Suntenmaartensdijk Kick Tielen Cees Walraven Wim Werker Monique de Wit Wim Dekker Thijs van Duinen Fetze de Haan Peter Keij Jan van Pelt Bert Vermeer Algemene en huishoudelijke dienst Simone Alkema Margriet Jansen Roy Kars Kick Vieleers
Parkrondleidsters Joosje Balemans Marijke Bartlema Nelleke van den Beld Marianne de Boer Maaike Dom † Anja Frijlink Ria Heerema Truus Jongtien Babette de Kanter Maria Limborgh Marjoke Mersmann Magda Meuwissen Carla Roosen Boudewien Sillevis Smitt Vera Veul Clan Visser ’t Hooft Rozeriet Visser Ineke Vrije Lidy Zandbelt Bruikleengevers
Tuinmedewerkers Dennis van Essen Renger Hartog André Hoeve Henk Regterschot William Tolboom Edwin van Weel
Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje-Nassau museum Beelden aan Zee Den Hartogh Ford Museum Frans van Haren
Partners Albron Creations Maaike Baars Ivar Boom Ilse Brommersma Hanneke Brouwer Valeska Buringa Michael Hamann Allard Jaring Peter de Kamper Theo de Koning Edwin Kos Jolanda Lam Paula Marseille Marloes Mittendorff Jorrit Oosthoek Sander Pieters Sandra Salentijn Rico Sittrop Alexander Verkaik Rijksgebouwendienst Jan Altenburg Talithi Hartog Cuno Korff Gerard Lukassen Henk de Raad Marc van Roosmalen
Hein van Rossum Gusta van Engeldorp Gastelaars Alfons Teuwisse Bedrijven en instellingen Artcare Asito Auke Jansen Basic Orange Bom Kassenbouw De Jong Accountants Event Software Benelux Irma Lichtenwagner Job Film Koninklijk Huisarchief Kunsthistorisch Bureau D’ARTS Meine Bruinsma Management MTH Accountants Nationaal Museum Paleis Het Loo Phantavision Randstad bewaking Randstad P/flex Redrock Studio Rijksvoorlichtingsdienst Van Rosmalen & Schenk Rumeco Automatisering Ruys Interiors Verboeket Art Consult
