Alentejo
Tekst: Nanette van Mourik
Tussen de wijnranken en kurkeiken
46 | Reisgids | september/oktober 2011
Portugal
Grote foto: Zicht op Estremoz en het achterland Links: Op het Giraldoplein in Évora Rechts: Uitzicht vanaf Beja
Mooie stranden, een prachtig binnenland, goede wijn, natuurparken om te wandelen, slaperige dorpjes en levendige steden en dat op een uur rijden van Lissabon. De Portugese Alentejo heeft alles voor een heerlijke vakantie.
Akkers met goudgeel koren, olijfbomen, grasland met vee en duizenden – of miljoenen? – eeuwenoude kurkeiken. De Alentejo ten noorden van de Algarve is van origine een gebied waar de bevolking leefde van de akkerbouw en de opbrengst van de kurkeiken. Nog steeds is het geen rijke streek maar de armoede van weleer is verdwenen. De dorpen en stadjes zien er netjes uit en de wegen zijn prima. En waar het asfalt scheuren vertoont, wordt aan de weg gewerkt, zoals rondom de stad Beja. De streek verkennen doe je het best met de auto, want de afstanden zijn flink en het openbaar vervoer is een tijdrovend alternatief, als het er al is. Vanuit Lissabon via de Vasco da Gamabrug over de Taag – met 16 kilometer de langste van Europa – is het slechts anderhalf uur rijden naar Évora, de hoofdstad van de provincie Alentejo.
Kurkeiken Vooral het binnenland van Midden- en Noord-Alentejo is de moeite waard. Al liggen in het gebied ten zuiden van Lissabon en iets ten noorden van Sines
leuke dorpen. En de kust van het natuurpark aan de Costa Vicentina is vermaard vanwege de ruige kliffen en nog volledig authentiek dankzij het ontbreken van (massa)toerisme. In het binnenland met de witte dorpjes gaan we op zoek naar het verhaal achter de kurkeik. Onmiskenbaar is deze karakteristieke boom de kurk waarop de regio drijft. Hij siert menig logo, van wijnflessen tot agroturismos. De kurkindustrie leverde Portalegre in het noorden het kenmerkende stadsgezicht op door de 19e-eeuwse fabriek met de twee rode schoorstenen. Oude foto’s tonen noeste arbeiders die in de verzengende hitte de kurkeiken met hun messen bewerken, allemaal voor de dop die
de wijn doet ademen. Zelf gebruikten ze de kurk ook, voor bijvoorbeeld drinklepels en koeltassen avant la lettre waarin het van thuis meegenomen vlees op temperatuur werd gehouden. Tegenwoordig worden er veel meer
Allemaal voor de dop die de wijn doet ademen producten van kurk gemaakt. In de kurkwinkeltjes, zoals van de keten Mont’Sobro, liggen sieraden, hoeden en zelfs schoenen, tassen en complete koffersets van kurk. Deze artikelen
Paleolithicum In de Alentejo zijn sporen gevonden van menselijke aanwezigheid sinds het Paleolithicum, de oude steentijd. Overal staan hunebedden, menhirs (enkele stenen) en cromlechs (groepen stenen). Een mooie verzameling is te vinden rond de as van Montemor-o-Novo, Évora en Monsaraz. Ook herinneren vele ruïnes, kastelen en forten aan het Moorse verleden van dit gebied.
Reisgids | september/oktober 2011 | 47
zijn voornamelijk bedoeld voor de toeristenindustrie. Dankzij nieuwe verwerkingstechnieken bezitten de hedendaagse kurkproducten dezelfde krachtige eigenschappen als leer. Maar eerlijk is eerlijk, het visitekaartje van
kurk dat we meekrijgen scheurt net zo gemakkelijk als papier.
Historie en gezelligheid Op anderhalf uur rijden van Lissabon is provinciehoofdstad Évora met 45.000
inwoners de parel van de Alentejo. We raden aan om ten minste een paar dagen neer te strijken in deze stad, die op de UNESCO-Werelderfgoedlijst prijkt. De nauwe straatjes in het oude deel zijn geplaveid met keien en de aan elkaar geregen wit en geel gepleisterde huizen ademen de sfeer van vroeger. Desondanks is het er levendig, mede dankzij de aanwezigheid van de universiteit en dus de studenten. Evora is een kunst- en cultuurstad met historische wortels die teruggaan tot de Romeinen om langs diverse cultuurhistorische stromingen zoals gotiek en renaissance uit te komen bij het neoclassicisme.
Topselectie Alentejo De prijzen zijn voor een tweepersoonskamer in september/ oktober. Achter de prijs staat in sommige gevallen een B gevolgd door een cijfer. Dat is de waardering van gasten die er boekten via www.booking.com. Kies voor de vermelde telefoonnummers 00 351. EVORA 1. Santa Clara (Best Western) Voordelig en uitstekend gesitueerd hotel in het centrum van Évora vlakbij het Praça do Giraldo. Met parkeerplaatsen vlakbij.
48 | Reisgids | september/oktober 2011
Portugal Het erfgoed heeft de tijd bijzonder goed doorstaan. Misschien komt dat door het ontbreken van druk verkeer in de smalle straten en het rustige levenstempo. Het Giraldo-plein met de 16e-eeuwse fontein verenigt cultuur en gezelligheid. Ouden van dagen en studenten zitten er gebroederlijk naast elkaar onder de arcaden. De grootste bezienswaardigheden in Évora zijn de Templo Romano uit de 2e eeuw, verreweg de mooiste Romeinse tempel van Portugal, het klooster Convento dos Lóios met zijn tuinen, mooie azulejos en knekelkelders uit de 15e eeuw, en de 12e-eeuwse gotische kathedraal Sé inclusief het ernaast gelegen stadsmuseum. De aartsbisschoppelijke graven en voorstellingen van de Portugese ontdekkingsreizen met een hoofdrol voor Vasco da Gama maken duidelijk dat Évora een invloedrijke stad is geweest. In de winkelstraten vind je leuke boetieks en kleine zaakjes met traditionele producten van aardewerk en kurk, maar ook de dure ketens ontbreken niet. In de etalage naast de plaatselijke bakker prijken tasjes en jasjes van Chanel en Dolce & Gabbana. Laat de restaurantjes met menukaarten in het Engels, Duits en Nederlands links liggen en ga naar een van de studentencafés. Er staan maar vier à vijf gerechten op de kaart maar die zijn allemaal lekker: denk bijvoorbeeld aan verse gazpacho met daarbij een schaaltje gegrilde sardientjes of een echte klassieker uit Évora, soep van gedroog-
de hondshaai met een flinke schep verse kervel. Uiteraard met een glas wijn uit de streek.
Adelaarsnesten Andere belangrijke steden in de Alentejo zijn Beja en Portalegre. Portalegre wordt soms wat klinisch omschreven als industriestad, maar
Naast de bakker prijken tasjes en jasjes van Chanel dat valt alleszins mee. Beja is heel wat minder charmant. De ligging van Portalegre is fraai: statig op een heuvel in een groene, bergachtige omgeving. Het noorden is sowieso groen en bergachtig. Hier liggen ook Castelo de Vide en Marvão. Marvão dateert uit de 9e eeuw en werd als een adelaarsnest gebouwd op de steilste, ontoegankelijkste berg van de Serra de Sapoio. Het stadje stond model voor een groot deel van de forten van de Alentejo. Castelo de Vide is een fijn plaatsje om een paar dagen te blijven. Er is wat reuring en het heeft een gezellig centrum inclusief een oude joodse wijk. Het is bovendien de toegangspoort tot het wandelgebied van natuurpark Serra de São Marmede. De plaatselijke VVV heeft er verschillende routes uitgezet die ook op internet terug te vinden zijn. Alleen al het uitzicht op Castelo de Vide vanaf de heuvels maakt een wandeling de moeite waard.
De kamers zijn eenvoudig maar van alle gemakken voorzien. Het wit met gele pand is karakteristiek (zie foto). 266 70 41 41, www.hotelsantaclara.pt, vanaf €54, B: 7,8. 2. Solar de Monfalim Deze 16e-eeuwse stadsvilla ligt midden in het hart van Évora. In 1892 werd de eerste gast welkom geheten. Het interieur is een beetje ouderwets maar prima in orde. 266 75 00 00, www.monfalimtur.pt, €70, B: 7,7.
De route vanuit Estremoz naar het noorden en de Serra de São Marmede is lieflijk met veel grazend vee tussen de wijn- en olijfgaarden. Estremoz zelf is ook een bezoek waard, onder meer vanwege de ligging op een heuvel, met wijnranken die tot aan de muren van de oude vestingstad reiken. Het uitzicht over het dal vanaf de muren bij de kerk is prachtig. In het grote kasteel dat het stadsgezicht domineert, is tegenwoordig een pousada gevestigd. Om de sfeer te proeven hoef je er niet per se te verblijven, je kunt er ook een wijntje drinken of lunchen.
Kurkeiken zijn belangrijk voor de economie van Alentejo
CASTELO DE VIDE 3. Quinta do Pomarinho Landgoed van 25 hectare met een camping en vakantiehuisjes in nationaal park Serra de São Marmede. Er is een natuurkampeerterrein en je kunt kamperen in de olijfboomgaard. De huisjes zijn eenvoudig maar wel netjes ingericht. 965 75 53 41, www. pomarinho.com, B&B vanaf €35, appartementen vanaf €57,50. Prijzen camping: volwassene €4 en tent €4 per nacht.
Reisgids | september/oktober 2011 | 49
Reizen & prijzen Beste reistijd In de Alentejo zijn de zomers erg warm en droog (tot 40 graden) en de wintermaanden nat en koud. In de lente en de herfst zijn de temperaturen aangenaam. Vliegen TAP Portugal vliegt vanaf Amsterdam drie keer per dag rechtstreeks op Lissabon. Er zijn ook goede verbindingen vanaf Brussel en Düsseldorf. Prijs vanaf €170 retour, www.flytab.com. Autohuur Een auto in de categorie economy, bijvoorbeeld een Renault Clio, kost medio september via Holiday Cars €187 voor een week, inclusief allriskverzekering. Reisaanbod Reizen naar de Alentejo
worden onder meer aangeboden door Primavera Reizen (www.primaverareizen. nl), tot 15 dagen met verblijf in Évora en Monte Juntos. Kras biedt een fly-drive aan van 8 tot 12 dagen (vanaf €523) waarvan de Alentejo een onderdeel vormt, www. kras.nl/vliegreizen-portugal-evora.nl. Op www.villanoa.com staat een flink aantal villa’s en vakantiehuizen in de Alentejo. Reisinformatie Het Portugees Verkeersbureau heeft een goede Nederlandstalige gids over de Alentejo, die je gratis kunt downloaden op www.visitportugal.com. 100% Algarve en Alentejo (2010, 366 pag., ISBN 9789057674570, €24,95) van
Het wijngeheim Portugezen weten allang dat er goede wijn uit de Alentejo komt. In de hippe wijnbars van Lissabon prijkt de Alen-
Opzichter Paolo neemt ons mee door de wijngaarden tejo-wijn op de kaart trots naast die van de Douro. De beste DOC-wijnen komen uit de gebieden rond het gezellige wijnstadje Reguengos de Monsaraz; in onder andere Moura, Borba, Vidi-
Mo’Media biedt informatie over de bezienswaardigheden en praktische informatie. De gids wijdt 136 pagina’s aan de Alentejo. Handige websites zijn www.visitportugal. com en www.visitalentejo.com. En voor meer informatie over reizen met het openbaar vervoer: www.rede-expresso.pt, www.cp.pt en www.rodalenejo.pt. Eten & drinken Gemiddelde prijzen in €. Koffie 1,20, biertje 0,95, glas wijn 1, grote fles water 1,50, soep van de dag 1,50, vissoep uit Évora 3,50, maaltijdsalade met geitenkaas en gerookte ham 6, gazpacho met gefrituurde sardientjes 3, kip met paddenstoelen en rijst 6,50, fruitsalade 1,50.
gueira en Portalegre worden ook goede regionale wijnen gemaakt. Het geheim van de Alentejo-wijn leren we kennen in Herdade da Malhadina Nova in Albernôa ten zuiden van Beja. Opzichter Paolo neemt ons in zijn jeep mee door de wijngaarden. Hij wijst op de subtiele verschillen in het groen van de bladeren waarmee we de soorten, die het hier allemaal goed doen mits ze voldoende water krijgen, van elkaar kunnen onderscheiden. Hij legt uit dat de mooie rozen tussen de wijnranken een functie hebben. Rozen zijn zwakker dan de druiven dus als er een ziekte heerst, is dat het eerste te zien aan de
rozen. ‘Mijn familie heeft een droom’, zegt hij. ‘De droom is om hier, op dit bedrijf, het allerbeste van de Alentejo bij elkaar te brengen.’ De broers zijn begonnen met wijn, want hun vader had wijnzaken in de Algarve, maar de afgelopen jaren is er vee aan toegevoegd. Met vee bedoelt Paolo de Alentejana-runderen en zwarte varkens die hier op DOP-wijze gefokt worden. DOP is een keurmerk dat garandeert dat ieder dier 700 meter eigen leefruimte heeft. Ook het veevoer komt uit de streek, niets wordt geïmporteerd. Het landhuis op de heuvel is pas een paar jaar terug ingericht als hotel met
Topselectie vervolg MARVÃO 4. Santa Maria de Marvão In de pousada Santa Maria waan je je even in een andere wereld. Wat een schitterend uitzicht over de heuvels van de Serra de São Marmede! De prachtige kamers zijn in verschillende, goed verzorgde stijlen ingericht en in het restaurant staan lokale specialiteiten op het menu. 245 99 32 01, www.pousadas.pt, vanaf €95 (bij een verblijf van twee nachten).
50 | Reisgids | september/oktober 2011
ALBERNÔA - BEJA 5. Herdade da Malhadinha Nova Voor een speciale gelegenheid is dit prijzige herdade (landhuis) een aanrader. De tien kamers ademen een romantisch chique stijl. Op alle momenten van de dag kun je hier eten en wijn proeven. Een tocht met gids en jeep over het wijnlandgoed is bij de prijs inbegrepen. Een spa en een mooi zwembad completeren het geheel. 284 96 54 32, www.malhadinhanova.pt, vanaf €250.
Portugal
tien gastenkamers. De meeste bezoekers zijn Portugees, maar mondjesmaat komen er ook Engelsen en Duitsers. Nederlanders zijn er nog nauwelijks maar dat gaat vast niet lang meer duren.
Water schaars Water is schaars in de Alentejo. Het merengebied met dikke rietkragen aan de oevers en talloze kleine, met olijfbomen bedekte eilanden bij Alqueva en wijnstad Reguengos de Monsaraz, is dan ook heel bijzonder. Het meer beslaat een oppervlakte van 250 km2 en blijkt kunstmatig aangelegd.
De eilandjes die boven het wateroppervlak uitpiepen, zijn de toppen van de heuvels in het ooit gortdroge landschap. Het meer ziet er echter volstrekt natuurlijk uit. Dat komt waarschijnlijk door de grillige oever met duizenden inhammen. Hier vinden ook allerlei activiteiten plaats die de loomheid van het platteland doorbreken en zorgen voor een gezellige impuls. Zo zijn er georganiseerde boottochten maar je kunt ook een kano, kajak of zeilboot huren. Langs de oevers zijn tochten per fiets of jeep uitgezet en bij Alqueva starten drie wandelroutes van 4 tot 11 kilometer.
PÓVOA E MEADAS 6. Quinta da Bela Vista De Portugese eigenaren onthalen hun gasten hartelijk in dit traditionele landhuis. Het ligt in een landelijke omgeving op zo’n 15 kilometer van Castelo de Vide, rust is hier gegarandeerd. Vanaf het zwembad kijk je naar de omringende groene heuvels. Quinta da Bela Vista beschikt over vijf eenvoudig ingerichte kamers in het hoofdgebouw en twee kleinere casa’s
Gieren en koeien Het droge land(schap) van de Alentejo is fascinerend. De natuur is alomtegenwoordig. Ibissen, talloze ooievaars met hun jongen, gieren en andere roofvogels – wij zagen er een met een grote slang in zijn snavel op het nest landen – hebben hier hun thuis. De koeien zogen hun kalveren in de weilanden tussen de bomen en hoewel je zou denken dat de plaatselijke bevolking hieraan gewend is, vinden de Alentejanen het zelf ook nog steeds bijzonder. Een auto naast ons stopt en een ouder echtpaar stapt uit: ‘Ach, kijk nou, ze drinken bij hun moeder!’ ●
met appartementen. Op het menu staan onder andere de gerookte worstjes van de eigen zwarte varkens. 245 96 81 25, www.quintabelavista. net, €80.
Reisgids | september/oktober 2011 | 51
