Tuppercare: homeparty met een sociaal adviseur Met het project Tuppercare leidt de stad Antwerpen vrijwilligers op tot sociaal adviseurs. Zij geven aan allochtone en autochtone kansarme Antwerpenaren informatie over onderwijs, opvoeding, ouder worden, vrije tijd, energiebesparen en gezondheid. De sociaal adviseurs trekken naar de mensen thuis waar ze in een sfeer van vertrouwen deze thema’s ter sprake brengen. De infosessies gebeuren in de eigen taal of in eenvoudig Nederlands. In wat volgt wordt eerst dieper ingegaan op het waarom van het project en de doelstellingen die worden nagestreefd. Vervolgens is er aandacht voor het ontstaan en de uitwerking van het Tuppercareproject. Tot slot volgt een uitvoerige beschrijving van de verschillende vormingspakketten die de sociaal adviseurs gebruiken. Op deze pagina's is het participatietraject volledig gedocumenteerd. Via onderstaande structuur kan u door de teksten surfen en interessante achtergronddocumenten downloaden. Indien u de volledige tekst wenst, kan u hier een bundel in PDF-formaat downloaden. Andere artikels en interviews over het project Tuppercare vind je hier. 1. Het waarom van het project en de doelstellingen die worden nagestreefd 2. Het ontstaan en de uitwerking van het project 3. De vormingspakketten
1
Het waarom van het project en de doelstellingen die worden nagestreefd 1. Het waarom van het project? Armoede treft mensen van allochtone en autochtone herkomst. Uit studies blijkt dat kansarme mensen weinig kennis hebben van de voorzieningen in de maatschappij waarin ze leven. Het project wil focussen op volgende problemen: -
onvoldoende doorstroming naar hogere opleidingsniveaus, nood aan opvoedingsondersteuning; het vrijetijdsaanbod voor kinderen en jongeren is niet voor iedereen toegankelijk: ouders zijn niet op de hoogte van het aanbod, kennen de sociale voordelen (socialisatie) onvoldoende, hebben te weinig middelen; grote informatieachterstand m.b.t. gezondheidszorg, mede door de taal- en cultuurbarrière (waarden en normen t.a.v. gevoelige thema’s zoals HIV, druggebruik …); allochtone (eerste migratiegeneratie) en kansarme senioren vinden nauwelijks de weg naar dienstencentra of rust- en verzorgingstehuizen.
Het project wil aan de moeilijkst bereikbare groepen in de samenleving in een sfeer van vertrouwen (met respect voor de nestwarmte) belangrijke informatie verschaffen opdat zij beter kunnen participeren aan de samenleving.
2. De doelstellingen Het project wil kennisarmoede op het vlak van onder meer gezondheid, onderwijs en opvoeding, vrijetijdsbesteding en ouderenzorg, bij kansarme en allochtone gezinnen wegwerken met het oog op een verhoogde kans tot participatie aan het brede aanbod in onze diverse samenleving. Het project wil preventief werken: de gezinnen die bezocht worden zijn niet noodzakelijk probleemgezinnen, maar wel risicogezinnen. Door mensen tijdig te informeren over allerhande sociale onderwerpen, is de kans groter dat bijvoorbeeld opvoedings- of gezondheidsproblemen in de gezinnen worden voorkomen. Een belangrijke nevendoelstelling is om – via het opzetten van zeer concrete acties in een breed samenwerkingsverband - andere actoren (onderwijs en opvoeding, vrije tijd, gezondheid…) extra te motiveren om hun aanbod op korte termijn toegankelijker te maken voor deze kwetsbare doelgroepen. Een overzicht van de verschillende partnerschappen die in het kader van het Tuppercare-project zijn opgezet vind je hier. Een laatste nevendoelstelling is extra informatie over de noden van allochtone en kansarme Antwerpenaren te verzamelen en te signaleren aan de bevoegde instanties.:actuele thema’s of problemen die ter sprake komen tijdens de huisbezoeken en de informatiesessies worden geregistreerd en beleidsmatig opgevolgd. Hierbij zijn de samenwerkingsverbanden met bestaande instanties uiterst belangrijk.
2
Ontstaan en uitwerking van het Tuppercare-project 1. Ontstaan Televisiespotjes, affichecampagnes, advertenties in dag- en weekbladen, … Informatie en slogans over gezondheid, onderwijs, vrijetijdsaanbod, … komen dagelijks op ons af. Een deel van deze campagnes mist haar doel omdat mensen er zich niet in herkennen of de boodschap niet begrijpen. De stad Antwerpen stuurt als antwoord sociaal adviseurs op pad om bij moeilijk bereikbare doelgroepen thuis informatie te geven. Voor deze infosessies maken de adviseurs gebruik van de tuppercare-methode van Altox, beter bekend als homeparty’s. Altox, een deelwerking van de Vereniging voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg in Antwerpen, gebruikte de Tuppercare-methode in het kader van drugspreventie. Op initiatief van de voorzitter van het OCMW van de stad Antwerpen werd de Tuppercare-methodiek aangepast en uitgebreid naar andere thema’s zoals opvoeding, onderwijs, ouder worden, vrije tijd, energiebesparen en gezondheid. Vrijwillige adviseurs gaan op huisbezoek bij een allochtone of kansarme gastvrouw of -heer die vrienden, kennissen en familieleden bij hem of haar thuis heeft uitgenodigd. In huiselijke kring geeft de adviseur in eigen taal of in eenvoudig Nederlands voorlichting over onderwijs, opvoeding, ouder worden, vrije tijd, energiebesparen en gezondheid.. Dit gebeurt aan de hand van vertaald of eenvoudig gepresenteerd didactisch materiaal . Een andere manier om de vorming aan te bieden is het bezoek aan een lokaal waar mensen uit de doelgroep spontaan bijeen komen, zoals een vzw-café, een moskee, een vereniging … en daar, weliswaar op afspraak, de mensen te informeren over één van deze thema's.
2. Uitwerking In september 2008 werden de eerste sociaal adviseurs gerekruteerd. De vrijwilligers die zich aandienden waren hoofdzakelijk van Turkse en Marokkaanse origine. Een foto van de eerste lichting sociaal adviseurs vind je hier. Op 24 september 2008 volgde de officiële kick-off van het project. De eerste homeparty vond plaats op 23 november 2008. Voor de verdere uitwerking van het Tuppercare-project werd er een stuurgroep opgericht die mee de inhoudelijke keuzes bepaalt. In de stuurgroep zetelen o.a. vertegenwoordigers van de dienst Integrale Veiligheid (sinds de laatste reorganisatie van Stad Antwerpen heeft dienst Integrale veiligheid niet meer deelgenomen aan de stuurgroep van het project, de dienst is ook van naam veranderd en heet nu Sociale Interventie) en Lerende Stad van de stad Antwerpen, het OCMW van de stad Antwerpen en de cel Minderhedenbeleid van de Provincie Antwerpen. Je vindt hier het verslag van de stuurgroepvergadering van 24 november 2008, 20 maart 2009 en 17 januari 2010.
Opleiding en vorming De vrijwilligers werden niet zomaar op pad gestuurd. Voor ze aan de slag gingen kregen ze een opleiding. Ze leerden hoe ze voor een groep moeten spreken en hoe ze informatie kunnen overbrengen. Een presentatie van de opleiding didactische- en presentatievaardigheden vind je hier. Uiteraard werden ze ook grondig bijgeschoold door experten en gastsprekers over de verschillende thema’s die aan bod kunnen komen tijdens de homeparty’s. Na verloop van tijd werden er ook intervisiesessies ingericht voor de sociaal adviseurs. Intervisie is een specifieke werkvorm om te leren leren en concrete werkproblemen te verhelderen en op te lossen. De sociaal adviseurs konden er terecht met hun ervaringen, vragen en feedback. Soms gebeurde de intervisie onder de vorm van een werkbezoek. Zo hebben de sociaal adviseurs op 5 december 2008 een bezoek gebracht aan Altox. Een beknopte toelichting over de rol van intervisie binnen het Tuppercareproject vind je hier. Een verslag van het intevisiemoment van 10 juni 2009 vind je hier, het verslag van 25 februari 2010 hier.
3
Homeparty: verloop, bereik en aantal Hoe wordt een homeparty geregeld? In eerste instantie wordt er een beroep gedaan op het netwerk van de sociaal adviseurs. Van daaruit worden de eerste homeparty’s georganiseerd. Als het netwerk van de sociaal adviseur uitgeput is worden er nieuwe gastvrouwen of –heren gezocht via de netwerken van verenigingen van Etnisch Culturele Minderheden en de dienst Sociale Netwerken van de Stad Antwerpen. Het bereiken van de deelnemende gezinnen gebeurt enerzijds door sleutelfiguren, anderzijds wordt na elke homeparty geprobeerd om met één van de deelnemers een afspraak te maken om een nieuwe groep samen te stellen. De geïnteresseerde maakt een afspraak met de sociaal adviseur en legt een datum en uur vast voor een homeparty. De sociaal adviseur laat de gastvrouw of – heer kiezen uit de verschillende thema’s. Tijdens een homeparty kan de sociaal adviseur de deelnemers zonodig doorverwijzen naar andere instanties zoals het sociaal infopunt, studiewijzer, de opvoedingswinkel of de huisarts. Het ter beschikking stellen van een eigen huiskamer voor een vormingsavond is niet altijd evident en brengt nog bepaalde drempels met zich mee. Daarom wordt de gastvrouw of –heer beloond met een FairTrade pakket, als extra stimulans. De stad Antwerpen is een FairTrade gemeente maar de ervaring leert dat hiermee enkel een bepaalde niche in de samenleving wordt bereikt. Met het Tuppercareproject worden FairTrade pakketten ook ruimer toegankelijk gemaakt. Als de gastpersoon en zijn netwerk de toelichting liever laat doorgaan in een ander lokaal dan de huiskamer (bij een vereniging, organisatie, moskee, vzw-café ...) wordt dit vanzelfsprekend gerespecteerd. Een homeparty is gratis en duurt ongeveer 2 uur. Meer informatie over het verloop van een homeparty vind je hier. Na afloop van elke homeparty vult de sociaal adviseur een evaluatieformulier in. Tussen 23 november 2008 en 31 december 2008 werden er 15 homeparty’s georganiseerd. In het totaal werden 64 Marokkanen en 56 Turken bereikt. Tussen 1 januari 2009 en 30 juni 2009 hebben er 35 homeparty’s plaats gevonden. Bereikte Marokkanen: 146, bereikte Turken: 134. In de tweede jaarhelft van 2009 werden er 32 homeparty’s georganiseerd. Er werden 132 Marokkanen en 118 Turken bereikt. Het gemiddeld aantal deelnemers per homeparty bedraagt 8 personen. De populairste thema’s zijn: 1) borstkanker, 2) energiebesparing, 3) gezonde voeding, 4) opvoeding en 5) ouder worden.
Nieuwe sociaal adviseurs Sociaal adviseurs zijn mensen die voeling hebben met en/of ervaring hebben in de sociale sector of als vormingswerker. Ze zijn bij voorkeur van allochtone herkomst of ervaringsdeskundig m.b.t. kansarmoede. Daardoor kunnen ze allochtone of kansarme ouders, jongeren, vrouwen en senioren informeren en begeleiden. De sociaal adviseurs worden gerekruteerd via allochtone organisaties en verenigingen waar kansarmen het woord nemen. Allochtone (vormings)medewerkers of ervaringsdeskundigen van relevante diensten en organisaties worden eveneens aangesproken. Ook het netwerk van de dienst sociale netwerken van de stad Antwerpen wordt aangesproken. Er worden tot slot ook vrijwilligers gerekruteerd via een advertentie in de media. Bij de selectie van de vrijwillige sociaal adviseurs wordt rekening gehouden met een evenwichtige man-vrouw verhouding. De sociaal adviseurs krijgen een forfaitaire vrijwilligersvergoeding van 30.22 € per prestatie. Jaarlijks wordt een feest georganiseerd om al deze vrijwilligers in de bloemetjes te zetten. Na de eerste rekrutering in september 2008 werd er in augustus 2009 een nieuwe oproep gelanceerd. Er werden vooral vrijwilligers gezocht met de volgende talenkennis: Marokkaans Berbers, Roma 4
(Servo Kroatisch) en Frans - Afrikaans. Een foto van de tweede lichting sociaal adviseurs vind je hier Van de eerste lichting adviseurs blijven er nog 6 vrijwilligers over: 3 Marokkaans Arabisch sprekende en 3 Turks sprekende. Bij de tweede lichting dienden zich aanvankelijk 22 vrijwilligers aan maar daarvan zijn er ondertussen weer weggevallen. In januari 2010 werd er een derde lichting sociaal adviseurs gerekruteerd om opnieuw aan de slag te kunnen met een groep van ongeveer 20 sociaal adviseurs. Een lijst van alle adviseurs vind je hier. Men beschikt momenteel over 32 sociaal adviseurs waarvan 3 Russisch sprekende.
5
De vormingspakketten Hieronder vind je per thema het voorlichtingsmateriaal dat de sociaal adviseurs gebruiken tijdens de homeparty’s. Het aanbod wordt steeds uitgebreid en aangepast aan de noden van de doelgroep. Energiebesparing en menopauze zijn bijv. twee thema’s die vanuit de doelgroep naar voren zijn geschoven. Verschillende partners hebben geholpen bij de opmaak van de vormingspakketten. Een overzicht van de verschillende organisaties die het voorlichtingmateriaal mee hebben vorm gegeven vind je hier. Een algemeen overzicht van de vormingspakketten vind je hier . De teksten van de vormingspakketten werden gescreend op goed taalgebruik - onder meer op basis van de 20 tips voor klare taal van Wablieft - door de dienst diversiteitsmanagement van de stad Antwerpen.
Gezondheid Borstkanker en borstkankerscreening: -
oefening zelfonderzoek borstkanker oefenvragen met antwoorden één twee powerpointpresentatie borstkankerpreventie
Gezonde voeding -
handleiding bij de informatiesessie ‘Gezonde voeding ter preventie van overgewicht en diabetes’ powerpointpresentatie ‘Gezonde voeding ter preventie van overgewicht en diabetes’ notities bij powerpointpresentatie ‘Gezonde voeding ter preventie van overgewicht en diabetes’ oefenvragen met antwoorden: één, twee, drie, vier en vijf
Beter leren omgaan met depressieve klachten -
oefening één, twee en drie
Energiebesparing -
powerpointpresentatie ‘De vrije energiemarkt. Rechten van de consument’ powerpointpresentatie ‘Minder energie verbruiken? Tips voor thuis’ notities bij powerpointpresentatie ‘Minder energie verbruiken? Tips voor thuis’ inhoud energiekoffer
Menopauze en osteoporose: -
oefenvragen met antwoorden (menopauze) één, twee en drie oefenvragen met antwoorden (osteoporose) één, twee en drie
Seksuele gezondheid: -
atelier ‘Parle-moi. Programma d’éducation sexuelle pour les parents’
Drugspreventie: -
voorlichtingsmateriaal Altox ‘Aanvullende informatiemap Tuppercare’ 6
Opvoeding Er zijn twee informatiesessies uitgewerkt. De eerste sessie richt zich tot ouders van peuters: ‘Peuter in zicht, Themabijeenkomsten voor kinderen van 0-3 jaar’ (reeds bestaande vormingspakket uit Nederland). -
draaiboek ‘Peuter in zicht’ steunen: ouders realiseren zich dat hun peuter zich ontwikkelt vanuit de veilige basis die zij bieden stimuleren: ouders leren hoe zij hun kind op een goede manier kunnen stimuleren zelfstandiger te worden sturen: ouders leren om duidelijke regels en grenzen aan te geven, vanuit een positieve opvoedingshouding
De tweede sessie richt zich tot ouders van pubers: -
cursusmateriaal ‘Omgaan met pubers’ oefening ‘Stellingen over omgaan met conflicten tussen pubers en ouders’ mogelijke antwoorden op de ‘Stellingen over omgaan met conflicten tussen pubers en ouders’ cursusmateriaal ‘Veranderingen in de puberteit’ en ‘Regels voor straf’
Onderwijs Deze informtatiesessie is bedoeld om de kansen op kwalificatie, kennis en/of tewerkstelling te vergroten door de deelnemers een beter inzicht te verschaffen in de onderwijsstructuren (kleuter- , lager- en secundair onderwijs). -
powerpointpresentatie ‘Onderwijs in Vlaanderen’
Vrije tijd Informatie over aanbod jeugd- en sportactiviteiten in Antwerpen: -
powerpoint ‘Vrije tijd voor je kinderen’ informatiefiche ‘De jeugddienst in Antwerpen en de verschillende districten’ informatiefiche ‘Pleinontwikkeling’ informatiefiche ‘Kids’ overzicht (buurt-)sportaanbod spelregels ‘Rad van fortuin’ kaarten ‘Rad van fortuin’ – geel – pleinontwikkeling kaarten ‘Rad van fortuin’ – wit – sportclubs kaarten ‘Rad van fortuin’ – groen – jeugddienst kaarten ‘Rad van fortuin’ – rood – buurtsport
Ouder worden Deze sessie richt zich zowel tot de hulpbehoevende senior met informatie over dienstencentra, rust- en verzorgingstehuizen, … als tot de jonge actieve senior met informatie over seniorenverenigingen, sport en ontspanning, ontmoetingsruimte en thuiszorgdiensten. - powerpointpresentatie ‘Ouder worden in Antwerpen’ - folder ‘personenalarmsysteem’ - stellingen om thema ‘ouder worden’ bespreekbaar te maken 7
