Tromp-NY-pr2
17-03-2009
10:42
Pagina 1
In New York en domweg gelukkig
Tromp-NY-pr2
17-03-2009
10:42
Pagina 2
Tromp-NY-pr2
17-03-2009
10:42
Pagina 3
Jan Tromp
In New York en domweg gelukkig
uitgeverij balans
Tromp-NY-pr2
17-03-2009
10:42
Pagina 4
Voor Judith, Julia en Julien
Copyright © 2009 Jan Tromp / Uitgeverij Balans, Amsterdam Alle rechten voorbehouden. Omslagontwerp Anton Feddema Omslagfoto Binnenwerkfoto’s en auteursfoto Judith Baas Typografie en zetwerk Studio Cursief Druk Wilco, Amersfoort isbn 978 90 5018 880 7 nur 508
www.uitgeverijbalans.nl Uitgeverij Balans stelt alles in het werk om op milieuvriendelijke en duurzame wijze met natuurlijke bronnen om te gaan. Bij de productie van dit boek is gebruikgemaakt van papier dat het keurmerk van de Forest Stewardship Council (fsc) mag dragen. Bij dit papier is het zeker dat de productie niet tot bosvernietiging heeft geleid.
Tromp-NY-pr2
17-03-2009
10:42
Pagina 5
Inhoud
1. Metropool en dorp 7 2. De vreugde erbij te mogen horen 12 3. Nette mensen 23 4. Bemoeizuchtige mensen 32 5. Central Park, een klassiek fresco 41 6. De view is alles 50 7. Een goed karma voor parkeren 54 8. Rangen en standen 60 9. Happy Holidays 70 10. Anything else I can do for you? 77 11. Thuis in New York 88 12. Zie ze schuifelen, de ouden 94 13. Arm, en God wil dat je rijk bent 100 14. De rijken en hun tanende rijkdom 113 15. De mooiste, de grootste appartementen 123 16. De gloeiendhete markt van het wonen 132 17. Beroofd van lucht en licht 140 18. Grote sterren voor het grote publiek 148 19. Schommelend beweegt het zich voort 158
Tromp-NY-pr2
17-03-2009
10:42
Pagina 6
20. De verpletterende schoolstrijd 165 21. Naar school tussen de jeugdbendes 176 22. Ouderliefde en kinderdwang 181 23. De hond als mens 191 24. De rat wint 200 25. I want to ride my bicycle 205 26. New York na 11 september 210 27. Op stap in New York 219 28. Op stap in New York (met de kinderen) 231
De buurten van Manhattan 245 Geraadpleegde literatuur 253
Tromp-NY-pr2
17-03-2009
10:42
Pagina 7
1 Metropool en dorp
Zo begon het. Ik stond in de lift van een appartementsgebouw aan Central Park, ik vroeg aan Kevin, mijn ietwat hoekige, doch trouwe makelaar met wie ik intussen enkele tientallen appartementen aan de Upper West Side van Manhattan had bezocht, waarnaar we deze keer op weg waren. ‘It’s a two bedroom,’ antwoordde Bob Mazzola voordat Kevin iets kon zeggen. Mazzola was de makelaar van de verhuurder. Je weet toch, sprak ik tegen Kevin, dat ik met een vrouw en twee kinderen en dan ook nog een kantoor aan huis niks koop voor die eindeloze reeks van two bedrooms van jullie. Negentig procent van de New Yorkers is klein behuisd en prijst zich dolgelukkig met een two bedroom. Maar ik foeterde, met Hollandse onbehouwenheid en ook wel omdat ik nog niet beter wist. Weer was het Bob Mazzola die reageerde. Hij was een lange, slanke man, in zijn genre een mooie jongen. ‘Wait until you see it,’ glimlachte Bob. Het was de smile van de quizmaster die op het punt staat de hoofdprijs uit te reiken. Op huizenjacht in New York is buitengewoon romantisch. Je raast door de wijken van de stad, van makelaar naar makelaar, ’s ochtends zie je vijf appartementen in Brooklyn, ’s middags zes in Manhattan, ze zijn bijna allemaal klein, ze zijn zonder uitzondering duur en ze zijn in elk geval heel erg New Yorks, in de zin dat je voortdurend je ervan bewust bent deel uit te maken van de metropool als bijenkorf. Waar je ook komt in New York, het beweegt. De stad is altijd in verandering, lijkt permanent op zoek naar het nieuwe, het andere. Het is niet vermoeiend. Het geeft juist energie. Brooklyn was al vrij snel afgevallen als mogelijke plek van 7
Tromp-NY-pr2
17-03-2009
10:42
Pagina 8
vestiging. Het is een fantastische wijk en met twee miljoen inwoners een stad op zichzelf. Maar als we nu toch voor een periode van vier jaar in de hoofdstad van de wereld zouden gaan wonen, moesten we ook maar voor de echte hoofdstad kiezen. Manhattan dus. Er is die alom bekende cartoon van Saul Steinberg waarop Manhattan in vogelvlucht is afgebeeld. Onderaan de tekening ligt ‘9th Ave’, aan de einder zie je ‘Pacific Ocean’. Voor New Yorkers levert die tekening het beste bewijs dat Manhattan het centrum vormt van het universum. In Lafayette Street, Soho vier steile trappen op. Ik wilde wel eens een loft zien, een van die beroemde lofts van Soho. We kwamen uit bij drie kamertjes, waar een moeder en drie dochters woonden. Douche in de wc. Of wc in de douche, het was maar hoe je het bekeek. Een loft? De makelaar haalde haar schouders op. Het hield het midden tussen onverschilligheid en een verontschuldiging. ‘No lofts,’ is alles wat ze zei. Ook Soho, weliswaar Manhattan, kon als woonoord worden doorgestreept. Het is de bohemienwijk waar de bohemiens al lang geleden zijn vertrokken en de neringdoenden ten behoeve van de toeristen de suggestie van een zeker soort artisticiteit proberen hoog te houden. Te veel publiek tref je er, heel veel bezoekers van buiten. Ze komen met het verkeerde lawaai, van straatventers en ongeduldig verkeer. Het is niet het lawaai dat specifiek bij New York hoort en waarvan je gaat houden, de galop van de ondergrondse die je hoort dreunen door de roosters op straat, de schorre sirenes van brandweerwagens die als geen ander de stilte van de nacht kunnen verbrijzelen. We zochten een plek op Manhattan voor kinderen. Zo’n plek zou als vanzelf ook ons schikken: een modern stadsleven zonder het ongemak van het stadsleven. Nu ja, ik stond dus een beetje gefrustreerd in die lift van 327 Central Park West, ik kankerde tegen Kevin de makelaar en de beau garçon Mazzola opende met een zwierig gebaar de deur van 17b. 8
Tromp-NY-pr2
17-03-2009
10:42
Pagina 9
Dat superieure glimlachen van hem kreeg in één keer zijn invulling. Een prachtige foyer van wel acht meter lang verbond dining room, aan de achterkant, met living room, aan de voorzijde. Overal hoge plafonds, zoals gebruikelijk in zogeheten pre-war buildings. Aan de voorkant het uitzicht over Central Park, met linksonder de tennisbanen en rechtsonder de Jacqueline Onassis Reservoir met de omloop voor joggers, wereldberoemd gemaakt door Dustin Ho¬man in de film Marathon Man. Aan de overkant, een kilometer verder, de Upper East Side, met de spiraalvormige schil van het Guggenheim, magnifiek werkstuk van Frank Lloyd Wright, als icoon. Aan de achterkant van het appartement, naar 93rd Street, was er het uitzicht op een flink aantal grote en kleinere watertorens, wonderlijke emblemen van New York. Het lijken relikwieën van een voorbije tijd, maar dat is niet het geval. Ze zijn onmisbaar voor de watervoorziening van de grote appartementsgebouwen. New York is gebouwd op betrekkelijk plat gesteente; de waterdruk is laag. Daardoor is het dikwijls moeilijk de bovenste verdiepingen van de wolkenkrabbers te bereiken. De torens op de daken fungeren als ketels. Het water wordt omhoog gepompt en opgeslagen; twintig- tot veertigduizend liter per toren. Vervolgens kan de zwaartekracht zijn werk doen en de onderliggende appartementen van water voorzien. Er was ruimte en er was licht. En bovenal was er dat adembenemende uitzicht over Central Park. Het was zo’n plek die voor de hand liggende vragen (kunnen we het wel betalen? was niet de minst belangrijke) opzij drong. En zo werd het de Upper West Side waar we zouden gaan wonen. Het is een buurt die van west naar oost tussen de Hudson en Central Park ligt en van zuid naar noord tussen laten we zeggen 66th en 96th Street. Voor de betere standen onder de gezinnen is het the place to be. De straten zijn er breed, de huizen betrekkelijk monu9
Tromp-NY-pr2
17-03-2009
10:42
Pagina 10
mentaal, er is het grote genoegen van Central Park binnen handbereik en anders dan de Upper East Side, aan de andere kant van het park waar het oude, rechtse geld huist, de blanke koude kak met hun auto’s met chau¬eur, is de Upper West het domein van hele en halve artiesten en intellectuelen. Het combineert mooi wonen met de afwezigheid van burgerlijke stijfheid. Het was fijn vanaf het begin. ••• Vier jaar lang was het bestaan meeslepend zonder dat je er veel voor hoefde te doen. Nergens wordt het leven energieker geleefd dan in New York, de hoofdstad van de wereld. De krant, de Volkskrant, had niet van harte doch uiteindelijk op genereuze wijze ermee ingestemd dat de nieuwe Amerikaanse correspondent zich niet zoals gebruikelijk in Washington dc zou vestigen – Big Bore –, doch in New York City – Big Love! Wonen in New York betekent dat je ervaart hoe perfect het cliché samenvalt met de werkelijkheid. Het is de stad van glorie en ondergang, van hebzucht en verdriet, van welstand en achterstand. Een gemiddeld appartement – benauwd, gehorig, met een ruime kans op kakkerlakken – doet één tot anderhalf miljoen dollar. Gemiddeld. Aan het imperium van Rupert Murdoch, de mediamagnaat ontbrak nog een pied-à-terre in Manhattan. Hij legde 45 miljoen neer voor een knappe woning aan 5th Avenue. Hoe ze het volhouden, snap je niet. Wat hun uiteindelijk drijft weet je niet. Maar New Yorkers beschikken over een onstuitbare wil om hun bestaan vaart te geven. Dikwijls weten ze ook zelf niet waartoe het leidt, maar dat is dan ook een van de minst interessante vragen. Zolang het leven maar snel is, intens, theatraal. 10
Tromp-NY-pr2
17-03-2009
10:42
Pagina 11
Prof. Bram de Swaan schreef in NRC Handelsblad een vrolijk essay over ‘de mentaliteit van de voorstad’: onbeduidend, benepen. Hij doelde op Amsterdam. Nee, dan New York! De Swaan: ‘Er zou een hoogtekaart te tekenen zijn van de aarde, met hoogtelijnen die de culturele invloed en de economische macht ter plaatse aangeven. Op die hoogtekaart zou New York City verschijnen als de wereldtop, de Mount Everest van cultuur en economie, en van alles dat zich afspeelt op het snijvlak van die twee: reclame, amusement, en uiteraard ook de kunsten.’ New York is de Mount Everest, zeker. En tegelijk is het Culemborg, of Geldrop. New York is ook een dorp, ‘een kerk, een kar met paard, een slagerij J. Van der Ven’. Niet letterlijk natuurlijk naar het lied van Wim Sonneveld, maar wel naar zijn sfeer. New York is in het gebruik van alledag ook een verzameling van talloos veel dorpen, vaak niet groter dan vier of vijf blokken. Het leven is er gemoedelijk, de mensen zijn voorkomend, haast is er een slechte raadgever. Het kost tien minuten voordat de invalide medemens langs hydraulische weg in de stadsbus is getakeld, het kan ook een kwartier zijn. Niemand maakt aanmerkingen. In het dorp New York word je de hele dag gegroet, door Said de doorman en door Joseph de hondenwandelaar, door de hotdogverkoper, door de klaar-overmoeder en de bezorger van de wasserij, door miss Brook, miss Nina, miss Barbara, door Tasso, de eigenaar van de mini-market, door coach Marvin, de gymleraar en door coach Katie, de assistent van coach Marvin. Oud-premier Van Agt zei ooit over zijn geboortedorp Geldrop dat hij er leefde ‘in de oorschelp van de Heer’. Ook dat bepaalt het leven in New York. Het is er onstuimig en geborgen.
11
