Trendbrochure mbo groen gediplomeerden -----Groen in perspectief KBA, april 2015
Inleiding Sinds 2010 voert KBA in nauw overleg met ROA, AOC Raad en Aequor, en op initiatief van het ministerie van EZ, loopbaanonderzoek onder gediplomeerden mbo-groen uit. Het loopbaanonderzoek start met het karakteriseren van de positie - op de arbeidsmarkt of in vervolgonderwijs - van een afstudeercohort ongeveer anderhalf jaar na diplomering, dat wil zeggen de intredepositie. In vervolgmetingen wordt van de individuen uit het betreffende afstudeercohort de positie in verdere fasen van hun loopbaan vastgesteld, inclusief ontwikkelingen daarin. Zie ook www.mbogroengediplomeerden.nl. Bij het analyseren van intredeposities worden vergelijkingen getrokken a) tussen verschillende afstudeercohorten mbo-groen en b) tussen afstudeercohorten mbo-groen en afstudeercohorten van het totale mbo. Dit levert belangrijke inzichten op. Bijvoorbeeld dat de intredewerkloosheid van mbo-groen in 2010 lager is dan van mbo-totaal, maar in de daaropvolgende jaren sterk is gestegen en inmiddels hoger is dan de (eveneens sterk gestegen) intredewerkloosheid van mbo-totaal. Deze trendbrochure gaat verder in op de ontwikkeling van de intredewerkloosheid over de afgelopen twintig jaar, laat zien hoe mbo-groen het doet in vergelijking met mbo-sectoren (zoals mboeconomie, mbo-techniek en mbo-zorg)1, behandelt kwalitatieve aspecten van de aansluiting tussen het mbo in de verschillende sectoren en de arbeidsmarkt, én geeft een beeld van de loopbaanontwikkeling na verloop van tijd. De brochure focust respectievelijk in op de volgende kernthema’s: werken of doorstuderen na diplomering; doorstuderen na diplomering: mbo of hbo; werkloosheid en flexibele contracten; intredesegmenten en mobiliteit op de arbeidsmarkt; aansluiting tussen opleiding en functie; tevredenheid over de gevolgde opleiding.
1 Referentiegegevens over de intredeposities zijn afkomstig uit de bve monitor van ROA. In deze trendbrochure zijn een aantal kerngegevens opgenomen over de loopbanen van gediplomeerden mbo-groen tot drieënhalf jaar na afstuderen. Tot op heden ontbreken gegevens over de verdere loopbaan van gediplomeerden uit andere mbo-sectoren.
1
1. Werken of doorstuderen na diplomering Na afronding van de opleiding gaat de grootste groep mbo gediplomeerden werken: gemiddeld tot 60 procent in de afgelopen zeven jaar. Gediplomeerden mbo-groen kiezen vaker voor werk in plaats van doorstuderen dan mbo gediplomeerden van andere mbo-sectoren.
Meer dan 30 procent van alle mbo gediplomeerden studeert door, in een voltijd-, dan wel in een deeltijd- of duale opleiding. Gediplomeerden mbo-groen studeren relatief het minst vaak door, gediplomeerden mbo-economie relatief het vaakst. Een kleine groep werkt niet en studeert niet, maar doet iets anders. Zij zijn bewust of onbewust inactief (bijvoorbeeld huismoeders/-vaders en werklozen). In het hoofdstuk ‘Arbeidsmarktperspectief’ gaan we nader in op de werkloosheid na diplomering.
2. Doorstuderen: mbo of hbo Een belangrijk deel van de mbo gediplomeerden studeert dus door. Daarvoor hebben zij verschillende redenen. Sommige mbo’ers studeren door om bijvoorbeeld extra competenties te verwerven in een aansluitende opleiding op een hoger niveau. Andere mbo’ers kiezen voor een nieuwe opleiding in een andere richting, bijvoorbeeld omdat zij elders betere perspectieven zien of omdat de vorige opleiding niet is bevallen. Onderstaande grafiek laat zien dat het aandeel doorstudeerders uit mbo-groen voor een deel afhangt van baankansen en verdringing op de arbeidsmarkt en de conjunctuur van de economie. Een vergelijkbaar patroon is ook zichtbaar bij gediplomeerden uit andere mbo-sectoren. De witte lijn geeft de conjunctuurgolven van de Nederlandse economie weer.2 Het aantal doorstudeerders daalt in economische gunstige tijden (bijv. 1998-2001 en 2005-2007) en stijgt in economisch moeilijke tijden (bijv. 2001-2005, 2007-2008).
2 Het is de conjunctuurindicator van De Nederlandse Bank (DNB). Deze is gebaseerd op de maandelijkse cijfers van de industriële productie in Nederland en geeft de gestandaardiseerde afwijking van de trend (witte gestippelde lijn) weer.
3
Sinds 2008 is het aantal doorstudeerders relatief hoog. De opleving van de economie rond 2010 heeft het aantal doorstudeerders slechts beperkt doen dalen. Wellicht zijn de baankansen voor schoolverlaters in de afgelopen jaren - ook tijdens de opleving relatief gering geweest en/of speelden verdringingstendensen op de arbeidsmarkt. Mogelijk spelen ook andere factoren een rol, zoals (overheids)beleid gericht op stimulering van doorstuderen of een toenemend belang dat gediplomeerden hechten aan doorstuderen. Doorstuderen: mbo of hbo? Eerder hebben we gezien dat gediplomeerden mbo-groen het minst vaak van alle mbo gediplomeerden doorstuderen. Uit onderstaande figuur valt af te lezen dat doorstuderende gediplomeerden mbo-groen (van niveau 4) door de jaren heen minder vaak doorstuderen in het hbo en dus relatief vaker in het mbo dan de overige mbo gediplomeerden (grafiek van Groen ligt het laagst).
In het volgende hoofdstuk wordt gekeken in welke mate de gediplomeerden succesvol zijn in het vinden van een baan en hoe vast die baan is.
3. Werkloosheid en flexibele contracten Werkloosheid Aan de hand van de intredewerkloosheid en het aandeel tijdelijke aanstellingen van functies wordt het arbeidsmarktperspectief van het groene mbo in dit hoofdstuk in historisch perspectief geplaatst en vergeleken met de mbo-sectoren techniek, economie en zorg & welzijn.
Bovenstaand figuur laat tegengestelde bewegingen zien tussen de intredewerkloosheid en de economische conjunctuur. De werkloosheid anderhalf jaar na diplomering is laag tijdens een hoogconjunctuur en hoog tijdens een laagconjunctuur. De conjuncturele opleving rond 2010 blijkt - net als bij het percentage doorstudeerders in het vorige hoofdstuk - geen effect te sorteren op de intredewerkloosheid van mbo gediplomeerden: die blijft stijgen. Het loopbaanonderzoek heeft laten zien dat de werkloosheid onder gediplomeerden mbo-groen in 2010 onder het mbo-gemiddelde ligt en in 2013 er boven. Bovenstaand figuur maakt duidelijk dat de intredewerkloosheid van mbo’ers groen door de jaren heen gemiddeld genomen vergelijkbaar is met die van techniek en zorg & welzijn, en sinds 2001 structureel onder die van economie ligt. 5
In de volgende figuur is ingezoomd op de intredewerkloosheid van gediplomeerden mbo-groen in de periode 2007-2013 (groene lijn). Daarbij zijn de werkloosheidspercentages drieënhalf jaar na diplomering voor drie cohorten toegevoegd (d.m.v. de witte lijnen). Zowel de groene als de witte lijnen stijgen sinds 2010: de economische crisis treft zowel pas afgestudeerden als de groep die iets langer geleden is afgestudeerd. Gezien de grofweg parallel lopende witte en groene lijn sinds 2010 lijkt de crisis beide groepen in ongeveer dezelfde mate te treffen, de kortelings en de al wat langer afgestudeerden.
Tijdelijke aanstellingen Men zou wellicht verwachten dat de groep die langer geleden is afgestudeerd meer gespaard blijft van de gevolgen van de crisis in vergelijking met nieuwe intreders op de arbeidsmarkt. Toch blijkt dat niet zo te zijn. Dat heeft wellicht te maken met de mogelijkheid bij werkgevers om tijdelijke dienstverbanden niet te verlengen. Het volgende gedeelte geeft weer dat het aandeel tijdelijke dienstverbanden onder intreders omvangrijk is en stijgt in economisch moeilijke tijden.
Bovenstaande figuur toont dat werkgevers tijdens een laagconjunctuur vaker tijdelijke aanstellingen aanbieden aan nieuwe werknemers. De gekleurde lijnen lopen echter niet precies synchroon met de conjunctuurgolven: de reactie van werkgevers lijkt met enige vertraging op de economische situatie te komen. Tussen 1996 en 2013 heeft gemiddeld 34 procent van alle mbo gediplomeerden een tijdelijke aanstelling bij de intredefunctie. Gediplomeerden mbo-groen zitten doorgaans onder dit gemiddelde en in de laatste 10 jaar hebben zij ten opzichte van overige mbo gediplomeerden het laagste aandeel tijdelijke aanstellingen en dus het hoogste aandeel vaste aanstellingen. Het aandeel tijdelijke aanstellingen is in de laatste 20 jaar het hoogst bij gediplomeerden mbo-economie, en bedraagt in de laatste 10 jaar 40 tot 50 procent.
7
Er zijn beperkingen aan het aantal en de duur van tijdelijke aanstellingen die een werkgever aangaat met een werknemer. In 2014 mag een werkgever zijn werknemer achtereenvolgens drie tijdelijke aanstellingen aanbieden met een totale duur van maximaal drie jaar. Vanaf 1 juli 2015 zijn dat er maximaal drie in een periode van twee jaar. Onder meer gezien deze beperkingen zou het logisch zijn dat het aandeel tijdelijke aanstellingen in verdere fases van de loopbaan afneemt. Dat blijkt in het geval van de gediplomeerden mbo-groen ook zo te zijn, zoals bovenstaande figuur laat zien. Alleen bij het laatste cohort gediplomeerden mbo-groen neemt het aandeel tijdelijke aanstellingen (licht) toe.
4. Intredesegmenten & mobiliteit op de arbeidsmarkt Het groene mbo biedt heden ten dage een breed palet aan opleidingen in de groene opleidingsrichtingen: ‘Voeding’, ‘Dier’, ‘Plant’, ‘Natuur, groene ruimte en milieu’, ‘Bloem, groene detailhandel en vormgeving’ en ‘AKA’. Gediplomeerden van mbogroen, die gaan werken, komen hoofdzakelijk in de vier afgebeelde sectoren terecht. Duidelijk is dat het belang van de traditionele sector Landbouw/bosbouw/visserij voor starters op de arbeidsmarkt de laatste 20 jaar sterk is afgenomen.
Gediplomeerden van mbo-groen blijken – uit eigen beweging of noodgedwongen – zeer mobiel in de eerste drie à vier jaren van hun loopbaan op de arbeidsmarkt: circa 30 procent wisselt van sector, circa 40 procent van branche. Op geaggregeerd niveau laten cijfers nauwelijks of geen verschillen zien, op het niveau van individuele loopbanen dus te meer. Tabel 1 – Verandering van sector en branche tussen 1,5 jr. en 3,5 jr. na afstuderen (afstudeercohorten 2009 en 2010 tezamen) Werkzaam in dezelfde branche (en sector) Verandering van branche binnen dezelfde sector Verandering van sector (en branche) Totaal
59% 11% 31% 100% 9
5. Aansluiting tussen opleiding en functie Belangrijke aspecten van de kwalitatieve aansluiting tussen mbo-opleiding en de functie waarin men werkzaam is zijn de mate waarin het functieniveau overeenkomt met het opleidingsniveau (‘verticale match’) en de mate waarin de inhoud van de functie overeenkomt met de opleidingsrichting (‘horizontale match’). Verticale match De verticale match (percentage van de gediplomeerden met een intredefunctie op minimaal het gelijke niveau als de gevolgde mbo-opleiding) beweegt enigszins mee met de conjunctuurgolven. In economisch goede tijden vinden meer gediplomeerden een baan op niveau en in slechtere tijden juist minder.
Gediplomeerden mbo-groen vinden structureel minder vaak een baan op hun niveau dan de overige mbo gediplomeerden. In de periode 1996-2013 bedraagt de verticale match voor gediplomeerden mbo-groen circa 55 procent. Uit het intredeonderzoek is bekend dat de verticale match het laagst is bij gediplomeerden mbo-groen van niveau 1. Het in het groene mbo relatief grotere aandeel niveau-1-deelnemers (9% versus 12% in overige mbo-sectoren) verklaart in ieder geval voor een deel de lagere verticale match voor groen als geheel.
Gediplomeerden mbo-zorg & welzijn hebben structureel de hoogste verticale match. Deze bedraagt gemiddeld 78 procent tussen 1996 en 2013. Voor gediplomeerden mbo-techniek en mbo-economie bedraagt de gemiddelde verticale match respectievelijk 64 en 62 procent. In de volgende figuur is ingezoomd op de verticale match van gediplomeerden mbogroen voor de periode 2007-2013. Voor drie afstudeercohorten is met de witte lijnen weergegeven hoe de verticale match zich ontwikkelt tussen de meetmomenten anderhalf en drieënhalf jaar na diplomering.
De verticale match is drieënhalf jaar na diplomering aanzienlijk hoger in vergelijking met die anderhalf jaar na diplomering. Het ligt weliswaar in de lijn der verwachting dat het gemiddelde functieniveau, en daarmee de verticale match, in de tussenliggende twee jaren steeds hoger komt te liggen, maar de sterke stijging is opmerkelijk. Nadere analyse wijst uit dat de toename geldt voor gediplomeerden mbo-groen van alle vier opleidingsniveaus, en dat de stijging veruit het sterkst is voor gediplomeerden mbo-1. Zoals gezegd is de verticale match voor gediplomeerden mbo-1 bij de intrede verhoudingsgewijs veel lager. De verhoudingsgewijs sterke stijging in de verticale match van
11
de gediplomeerden mbo-1 duidt op een inhaalslag. Eerder onderzoek naar vaardigheden die van belang zijn voor de arbeidsmarktpositie van laagopgeleiden (Den Boer e.a., 1998)3 laat zien dat werkgevers bij de intrede vooral de werkhouding en motivatie van laagopgeleiden belangrijk vinden. De vaktechnische bekwaamheid en zelfstandigheid in de functie worden in de jaren na intrede steeds belangrijker, en worden voor een belangrijk deel tijdens de beroepsuitoefening verworven. Den Boer concludeert dat de ontwikkeling op de werkplek en de schoolbaarheid (vermogen en bereidheid om te leren) van doorslaggevende betekenis zijn voor handhaving. De inhaalslag van gediplomeerden mbo-1 duidt op een sterk handhaafperspectief dat het groene mbo hen biedt. Het verhoudingsgewijs lage intredeperspectief van gediplomeerden mbo-1 zou verklaard kunnen worden doordat werkgevers hen niet direct inzetten naar hun capaciteiten. Omdat het antwoorden van beroepsbeoefenaren zelf betreft, is het ook mogelijk dat de gediplomeerden het gevoel hebben niet optimaal ingezet te worden naar hun capaciteiten. Daarbij speelt mee dat de overgrote meerderheid van mbo groen gediplomeerden op niveau 1 ouder is dan 23 (dus mogelijk al de nodige werkervaring heeft) en zijn vaardigheden hoger inschaalt dan de vaardigheden die zijn functie vereist. Hoewel vergelijkbare cijfers over de gediplomeerden van andere mbo-sectoren niet voorliggen, kan - gezien het relatief kleine aandeel niveau-1-gediplomeerden bij de andere mbo-sectoren - worden aangenomen dat de stijging in de verticale match voor gediplomeerden van de andere mbo-sectoren minder sterk is dan van mbo-groen. Horizontale match De economische conjunctuur lijkt niet of nauwelijks invloed te hebben op de per mbosector geaggregeerde horizontale match (percentage van de gediplomeerden met een functie in dezelfde of verwante richting in relatie tot de gevolgde mbo-opleiding). De horizontale match is per mbo-sector bezien redelijk stabiel. Er zijn wel schommelingen waarneembaar, maar deze bevinden zich door de jaren heen in een kleine bandbreedte.
3 Den Boer, P., J. Frietman, B. Hövels (1998), “Vaardigheden met perspectief? Een onderzoek naar vaardigheden die van belang zijn voor de arbeidsmarktpositie van laagopgeleiden”, OSA-werkdocument W158, januari 1998
De horizontale match van gediplomeerden mbo-groen schommelt tussen 1996 en 2013 rond de 60 procent. Dat is gemiddeld hoger dan de horizontale match van gediplomeerden mbo-economie (56%), maar lager dan die van mbo-techniek (73%) en mbo-zorg & welzijn (79%). De gemiddelde horizontale match van alle mbo gediplomeerden in de periode 1996-2013 bedraagt 68 procent. Ook voor de horizontale match van gediplomeerden mbo-groen is ingezoomd op de periode 2007-2013, waarbij voor drie afstudeercohorten met de witte lijnen is weergegeven hoe de horizontale match zich ontwikkelt tussen de meetmomenten anderhalf en drieënhalf jaar na diplomering. Bij het eerste en derde cohort is de horizontale match drieënhalf jaar na diplomering hoger dan anderhalf jaar na diplomering en bij het tweede cohort lager. Bij dat tweede cohort is dat niet het geval, maar is de horizontale match 3,5 jaar na diplomering echter wel hoger dan de horizontale match van de nieuwe intreders op dat moment: de witte lijn bevindt zich in 2013 boven de groene lijn. Op basis van deze drie cohorten lijkt het zo te zijn dat gediplomeerden mbo-groen in een latere fase van de loopbaan vaker dan aan het begin werkzaam zijn in een richting die gelijk of verwant is aan die van de gevolgde opleiding.
13
6. Tevredenheid over de gevolgde opleiding Als graadmeter voor de (on)tevredenheid van deelnemers over de door hen gevolgde mbo-opleiding is gekeken naar het aandeel gediplomeerden dat achteraf bezien spijt heeft van de keuze voor de opleiding.
Afgemeten aan de spijt achteraf voor de keuze van de opleiding zijn gediplomeerden mbo-groen door de jaren heen overall iets minder tevreden over de gevolgde opleiding dan de gemiddelde mbo gediplomeerde. Gediplomeerden mbo-economie hebben gemiddeld genomen het vaakst spijt achteraf. In het onderstaande is dezelfde figuur herhaald, met daaronder de intredewerkloosheid van mbo gediplomeerden uit de vier mbo-sectoren. De golfbewegingen vertonen een behoorlijk gelijke tred. Spijt achteraf lijkt verband te houden met intredewerkloosheid. Een hogere intredewerkloosheid gaat gepaard met een hogere spijt voor de keuze van de opleiding.
15
7. Beschouwing In 2010 is, in opdracht van het ministerie van EZ, het loopbaanonderzoek onder gediplomeerden mbo-groen door KBA opgestart. Inmiddels zijn in het loopbaanonderzoek de intredeposities van vier opeenvolgende afstudeercohorten geanalyseerd, met 2009 als eerste afstudeercohort. De vergelijking tussen vier cohorten biedt relevante inzichten. Voor een beter begrip van de resultaten is een beeld nodig over een langere periode. De trendbrochure levert dat beeld voor een geselecteerd aantal thema’s. Het percentage gediplomeerden dat doorstudeert is een mooi voorbeeld. In het laatste intredeonderzoek4 wordt geconcludeerd dat het aandeel doorstuderende gediplomeerden mbo-groen in de periode 2010-2013 niet is gestegen, ondanks de crisis en de verwachting dat meer gediplomeerden hun toetreding tot de arbeidsmarkt uitstellen en starten met een vervolgopleiding. Over een langere periode bezien blijkt het percentage doorstudeerders wel degelijk te stijgen in economisch slechtere tijden. Het percentage doorstudeerders is dan ook hoog vanaf 2008, het begin van de crisis. Het blijkt de laatste jaren zelfs historisch hoog te zijn. Reden waarom dit percentage sinds 2010 niet (nog verder) is gestegen. Om de intredeposities van gediplomeerden mbo-groen in perspectief te plaatsen zijn deze vergeleken met die van mbo-totaal. De vergelijking toont dat mbo-groen op een aantal punten minder goed scoort dan mbo-totaal. Het arbeidsmarktperspectief van mbo-groen loopt in recente jaren terug en is tegenwoordig minder goed dan dat van mbo-totaal: hogere werkloosheid en een minder goede aansluiting tussen opleiding en intredefunctie. Om de resultaten in een nog beter perspectief te plaatsen is in deze brochure de vergelijking getrokken met de individuele mbo-sectoren (over een lange periode). Dat leidt tot nuancering van de uitkomst dat gediplomeerden mbo-groen een minder goed arbeidsmarktperspectief hebben. De intredewerkloosheid is historisch gezien namelijk vergelijkbaar met die van gediplomeerden mbo-techniek en mbo-zorg & welzijn en lager dan die van mbo-economie. Het beeld over de relatief minder goede aansluiting tussen opleiding en functie naar zowel richting (horizontaal) als niveau (verticaal) blijft wel staan. De horizontale match is (beduidend) minder 4 Jager, A. e.a. “Intredeposities van mbo’ers-groen in 2013. Ontwikkeling in intredeposities van mbo groen gediplomeerden anderhalf jaar na diplomering”. Nijmegen: KBA.
17
goed dan voor de mbo-sectoren techniek en zorg & welzijn en ongeveer gelijk aan die voor economie. De verticale match in het groen is al minstens 10 jaar het laagste van de vier mbo-sectoren. Zoals eerder gezegd hoort daar de kanttekening bij dat de verhoudingsgewijs lagere verticale match in ieder geval voor een deel te verklaren is door het relatief grote aandeel niveau-1-gediplomeerden van het groene mbo. Het loopbaanonderzoek onder gediplomeerden mbo-groen volgt cohorten ook na de intredepositie. Vooralsnog zijn voor drie cohorten de loopbanen tot drieënhalf jaar na diplomering in beeld gebracht. Dat levert een aantal inzichten op. Allereerst blijkt de arbeidsmobiliteit onder gediplomeerden mbo-groen in de eerste jaren na diplomering hoog te zijn. Voorts blijkt de economische crisis het zowel voor intreders als voor mbo gediplomeerden in een iets latere fase van hun loopbaan moeilijk te maken om een baan te vinden, dan wel te houden. De werkloosheid stijgt de afgelopen jaren in beide gevallen. Ten derde sluiten de functies qua richting en niveau drieënhalf jaar na diplomering beduidend beter aan op de gevolgde opleiding dan twee jaar daarvoor. Voor de mbo groen gediplomeerden op niveau 1 laat het loopbaanonderzoek, aan de hand van de sterke toename van de verticale match bij deze groep in de jaren na intrede, zien dat het groene mbo haar deelnemers op niveau 1 een goed handhaafperspectief op de arbeidsmarkt biedt. In de loop der jaren is een veelheid aan rijke informatie verzameld over de intrede en loopbanen van (mbo) gediplomeerden. Door middel van secundaire analyses kan ingezoomd worden op specifieke interessante vraagstukken die aan het licht zijn gekomen en die hier nog niet of onvoldoende zijn beantwoord. Enkele voorbeelden. - Hoe heeft het groene mbo zich door de jaren ontwikkeld qua populatie deelnemers (bijv. volwassen bbl-ers en deelnemers mbo-1) en qua opleidingsaanbod (verbreding/vergrijzing)? Wat betekenen deze ontwikkelingen voor de aansluiting van het groene mbo met de arbeidsmarkt? - Deze trendbrochure laat zien dat de economische conjunctuur nauwelijks invloed heeft op de (per mbo-sector geaggregeerde) horizontale match. Houdt deze conclusie ook stand als op het niveau van branche/opleidingsrichting wordt gekeken? KBA streeft ernaar om in 2015 vraagstukken zoals hierboven vermeld op te pakken en in trendbrochures of factsheets te rapporteren.
Sinds 2010 voert KBA in nauw overleg met ROA, AOC Raad en Aequor, en op initiatief van het ministerie van EZ, loopbaanonderzoek onder gediplomeerden mbo-groen uit. Het loopbaanonderzoek start met het karakteriseren van de positie - op de arbeidsmarkt of in vervolgonderwijs - van een afstudeercohort ongeveer anderhalf jaar na diplomering, dat wil zeggen de intredepositie. In vervolgmetingen wordt de verdere loopbaan van de individuen uit het betreffende afstudeercohort gevolgd. Loopbaanonderzoek kan belangrijke toegevoegde waarde hebben en voorzien in informatiebehoeften van diverse actoren. Voor het arbeidsveld (brancheorganisaties, werkgevers) geeft het zicht op de instroom van nieuwe werknemers, zicht op de arbeidsmobiliteit van huidige werknemers en aanwijzingen om hen te binden aan de sector, en mogelijkheden om branchegerichte arbeidsmarktinformatie te genereren. Voor het onderwijs (mbo-instellingen) geeft loopbaanonderzoek aanwijzingen om de kwaliteitszorg te optimaliseren, de relatie met vervolgonderwijs te monitoren en te versterken, en om uitvoering te geven aan alumnibeleid. Voor de overheid (OCW/MBO Raad, EZ, SZW) biedt loopbaanonderzoek informatie omtrent macrodoelmatigheid en vereiste competenties in latere loopbaanfases. Naarmate loopbaanonderzoek vordert, ontstaat een steeds vollediger beeld van patronen in latere fases van de loopbaan en kunnen ontwikkelingen in beeld worden gebracht door cohorten met elkaar te vergelijken. Op dit moment is het nog niet mogelijk vergelijkingen te trekken met de verdere loopbaanfases van gediplomeerden van de andere mbo-sectoren. Voor de intredeposities is dat al wel mogelijk. Deze trendbrochure laat zien dat referentiegegevens meerwaarde geven aan resultaten. ROA en KBA nemen dan ook in 2015 het voortouw bij het uitwerken van een voorstel voor loopbaanonderzoek onder gediplomeerden van alle sectoren in het mbo. KBA Nijmegen, april 2015
