Transparante communicatie op voedingsverpakkingen

Transparante communicatie op voedingsverpakkingen Maxime Smulders Trending Topic

Fontys Hogeschool Communicatie Begeleider: Majel Ruyters 4 december 2015 te Eindhoven

Voorwoord ‘’Op welke manier kan een voedingsetiket gebruiksvriendelijker en overzichtelijker gemaakt worden?’’ Dit is de vraag die tijdens het onderzoek en het schrijven van de paper centraal stond. Omdat ik zelf veel bezig ben met gezonde voeding, vind ik het een super interessant onderwerp. Het doen van boodschappen duurt voor mij vaak ontzettend lang omdat ik op ieder product het etiket probeer te doorgronden om zo een bewuste keuze te maken. Om te begrijpen wat alle ingrediënten inhouden, moet je je er echt voor interesseren. Er is een wildgroei aan benamingen terwijl ze soms hetzelfde betekenen. Zo bestaan er een hoop ‘verborgen’ ingrediënten omdat de consument niet altijd weet dat bijvoorbeeld ‘Sacharose’, ‘Maltose’, ‘Trehalose’ en ‘Galactose’ chemische namen zijn voor suiker. Op dit moment wordt er veel gesproken over E-nummers in de maatschappij. E-nummers zouden gevaarlijk zijn en deze kun je het beste verbannen uit je dieet, maar niet alle E-nummers zijn slecht voor je. Er worden ook E-nummers toegekend aan natuurlijke producten. Daarnaast zijn er nog tal van andere factoren die zorgen voor verwarring bij de consument. Mijn inziens kunnen deze verwarringen worden beperkt, wat daar voor nodig is wordt duidelijk tijdens het lezen van mijn paper. Graag wil ik bedanken: Stance Derks, 4e jaars student Diëtetiek, stagiaire CO-EUR Obesitaskliniek Linda Hofman, docent Fontys Academy for Creative Industries / Lifestyle, Communicatiewettenschapper & Foodtrendwatcher Valerie Kilkens, Gewichtsconsulente Door jullie input heb ik veel inzichten verkregen en mijn paper met succes kunnen schrijven. Smulders, Maxime 30-11-2015

|

Transparante communicatie op voedingsverpakkingen

|

2

Inhoudsopgave Inleiding............................................................................................................................................4 Complexiteit van het probleem................................................................................................4 Terugkerende begrippen.................................................................................................................6 Maatschappelijk belang...................................................................................................................6 Transparantie...........................................................................................................................6 Gezonde levensstijl.................................................................................................................7 Technologische innovaties.............................................................................................................7 Gebruiksvriendelijkheid en het overzicht van een etiket.............................................................8 Claims......................................................................................................................................8 Vormgeving.............................................................................................................................8 Voedingsles.............................................................................................................................9 Kwaliteitssystemen zo lek als een mandje..............................................................................9 Transparantie al een stuk verbeterd........................................................................................9 Voedselveiligheid....................................................................................................................9 Etiketten lezen................................................................................................................................10 Keurmerken.....................................................................................................................................10 Keurmerken zijn nodig...........................................................................................................10 Media - voedselangst.......................................................................................................................11 Voedselonderzoek lastig........................................................................................................11 Communicatie en voedselkeuze...................................................................................................11 Richtlijnen.......................................................................................................................................12 Conclusie........................................................................................................................................13 Literatuurlijst..................................................................................................................................14 Bijlagen...........................................................................................................................................17 Keurmerken...........................................................................................................................17

|


|

3

Inleiding Nederlanders zijn steeds meer bezig met een bewuste levensstijl. Er worden bewuste voedingskeuzes gemaakt en we gaan steeds vaker naar de sportschool. Maar hoe makkelijk is het om nu echt een verantwoorde keuze te maken op het gebied van voeding? De claims op voedingsmiddelen beweren allemaal de beste, lekkerste en meest verantwoorde keuze te zijn. Hoe herkenbaar is het wanneer je na een lange dag werken, gewoon even snel boodschappen wil doen en wil eten omdat je honger hebt en moe bent? Dan heb je geen zin om op iedere verpakking te kijken wat erin zit. Maar toch wil je een verantwoorde keuze maken. Kijkend naar de ingrediëntenlijst op de verpakking staar je je blind op termen als: “Gemodificeerd maïszetmeel, zout, azijn, witte peper, nootmuskaat, stabilisator: E401, aroma, emulgator: E471 [soja]), stabilisatoren: E415, E450 en E452, smaakversterker: E621, antioxidant: E301, kleurstof: karamel, voedingszuur: citroenzuur, suiker, glucosestroop, gehydrolyseerd eiwit [soja en maïs]). Jus 14,0% (water, gemodificeerd maïszetmeel, suiker, aroma's, [tarwe en soja], smaakversterkers: E621 en E631, gemodificeerd aardappelzetmeel, gistextract, kleurstof: karamel, voedingzuur: melkzuur, verdikkingsmiddel: E412, conserveermiddelen: E202 en E211, zonnebloemolie)” Wat houdt een ingrediënt in en waar dient het eigenlijk voor? Wat doet het met het lichaam? Hoe maak ik een verantwoorde keuze zonder een voedingsstudie te hebben afgerond? Wat is het belangrijkste om op te letten wanneer het gaat om een etiket van een product?

Complexiteit van het probleem Om de complexiteit van het probleem helder weer te geven heb ik een infographic gemaakt (volgende pagina). Hierin is te zien, wat het lezen en begrijpen van de etiketten zo lastig maakt. De consument krijgt van alle kanten dingen te horen. De ene week zou hij aan de ‘Superfoods’ moeten, de andere week geheel ‘glutenvrij’ moeten eten. Er zijn zoveel diëten en ‘specialisten’ (lees: mensen die beweren veel kennis te hebben van voeding en de werking daarvan) en iedereen beweert iets an-

|

ders. Daarnaast bestaan er zo’n 170 verschillende keurmerken die de keuze kunnen beïnvloeden. De meest voorkomende keurmerken, de omschrijving van het keurmerk en wat dit inhoudt staan verwerkt in een tabel. Hiervoor verwijs ik naar de bijlage. Vrijwel dagelijks wordt er iets over voeding in de krant of in het nieuws vermeld. Hierbij gaat het om onderwerpen als E-nummers, suikers, vetten, zoutconsumptie, de werking van melk, vleesschandalen, misleidende claims en zo kan ik nog wel

even doorgaan. Alsof dat de consument nog niet genoeg in verwarring brengt, gebruiken producenten ook nog eens allerlei verschillende benamingen om een ingrediënt aan te duiden op een verpakking. Een etiket bestaat uit heel veel verschillende elementen. De belangrijkste elementen zijn: merknaam (met toelichting), allergenen, herkomst en oorsprong, gebruiksvoorschrift, houdbaarheid, fabrikant, traceercode, de

voedingswaarden, referentie-inname, keurmerk, de ingrediënten en de claims. De laatste vier elementen – referentie-inname, keurmerk, de ingrediënten en claims –, komen in deze paper uitgebreid aan bod. Een afbeelding van hoe een etiket gelezen dient te worden, is te zien op pagina 10.


|

4

|


|

5

Terugkerende Begrippen Label: Een gedrukte aanwijzing met (gebruiks)voorschriften (Van Dale, n.d.). E-nummers: E-nummers zijn stoffen die door de Europese Unie zijn goedgekeurd als toevoeging aan een product (Consumentenbond, n.d.). Claims: Een eis, aanspraak op iets (Van Dale, n.d.). Etiket: Een etiket is onderdeel van een verpakking dat informeert over een levensmiddel (Voedingscentrum, n.d.). Wat precies op een etiket vermeld moet staan staat vastgelegd in de Warenwet Informatie Levensmiddelen (Wetboek, 1935). FOP- labelling: Front of Package labelling. Label aan de voorzijde van een verpakking (Hawley et al., 2013).

Maatschappelijk belang Transparantie Een trend op het gebied van communicatie is; transparantie, ook wel het glazen huis genoemd. Deze trend heeft veel invloed op hoe een organisatie communiceert (Wester, 2015). Deze trend zien we binnen iedere branche terug maar bij voeding misschien nog wel wat meer. Meer dan ooit wil de consument weten waar voeding vandaan komt en wat er allemaal in

een product verwerkt zit. Het paardenvleesschandaal in 2013 gaf aanleiding tot een betere aanpak van etikettering en onderzoek (Rettman, 2013). Voedselvertouwen is een wereldwijd issue (Hilkens, Meijers, Morren, Ruyter, & Veerman, 2015). Het vertrouwen in gezond en veilig voedsel neemt steeds verder af (Meer, 2014). Mede door genoemde

voedselfraudezaken blijft het vertrouwen van de consument in de producenten dalen. Als sinds 2007 daalt dit vertrouwen, en een laag consumentenvertrouwen is slecht voor de economie (Doorn, 2013). De consument 2.0 wil de oorsprong van voedsel kennen, eist eerlijkheid, respect en transparantie (Morren, 2014). Alleen door transparant te zijn

kan de producent het vertrouwen van de consument weer terug winnen (Hofman, 2015; Meer, 2014).

(Nagelkerke, Ooijen, Schuttelaar, Trijp, & Uffelen, 2014)

|


|

6

Gezonde levensstijl Een trendmatige ontwikkeling binnen Nederland is het hebben van een “gezonde levensstijl”. Een algemene trend hierbij is terug naar de basis, puur, lekker en goed voor lichaam en geest. We gaan terug naar naar het zelf maken en bereiden van producten (Dijkman, 2014). Ook gaan we meer bewegen, verminderen we onze suikerconsumptie en creëren we bewustwording voor E-nummers (Matthijn, 2014). Dat mensen bewuster zijn gaan leven mag duidelijk zijn. Uit onderzoek blijkt dan ook dat de helft van de Nederlanders in de afgelopen 3 jaar bewuster geworden is. “Bewuster leven uit zich over het algemeen in gezonder en bewuster omgaan met voeding en meer bewegen”, aldus (Multiscope, 2015).

Technologische innovaties Als we het heben over voeding en de communicatie daarvan denken we misschien minder snel aan technologie. De laatste jaren heeft Nederland veel technologische ontwikkelingen doorgemaakt. De voedingsindustrie gaat mee in die ontwikkelingen. De Nederlandse organisatie voor Toegepast-Natuurwetenschappelijk Onderzoek (TNO) is bijvoorbeeld al bezig met 3D-foodprinting. Dit zou mensen met allergieën of slikproblemen moeten helpen. Zo zou je voeding kunnen personaliseren. Dit noemen ze ‘smart food’ (TNO, n.d.). De consument wil steeds meer weten waar een product vandaan komt, wat de werking ervan is. Hoeveel het suiker en vetgehalte is. Of het biologisch is en noem het zo maar op. Je krijgt steeds meer applicaties die daarop inspelen. Voeding wordt steeds meer scanbaar. Dit om ziektes te verminderen en mensen langer gezond te houden. Neem als voorbeeld de ‘Questionmark’ app. Een app die resultaten weergeeft van onafhankelijk onderzoek naar de duurzaamheid van consumentenproducten. Zij staan voor transparantie, onderbouwing, standaardisering en inhoud geven aan discussie. Ieder product dat zij onderzoeken krijgt een score op de volgende thema’s: Volksgezondheid, Milieu, Mensenrechten en Dierenwelzijn (Questionmark, n.d.). Steeds meer consumenten gaan voor ‘self-tracking’. Er bestaan talloze apps om je eetgewoontes in bij te houden. Dit leidt tot bewustwoording en het maken van gezondere keuzes. Voor de sporters onder ons is er de app MyFitnessPall, hierbij gaat het om het tellen van calorieën en daarmee inzicht te krijgen in de macro’s (eiwitten, vetten, koolhydraten). Ook deze applicatie heeft een optie gemaakt om producten te scannen om het op die manier makkelijker in te kunnen voeren (MyFitnessPal, n.d.). Kortom de consument geeft aan hier steeds meer inzicht in te willen krijgen. Om de consument beter te kunnen helpen met verpakkingen kreeg ik van Hofman de tip: producenten zouden de verpakkingen scanbaar moeten maken. Zodat je heel makkelijk gegevens kunt uploaden in je eigen systeem. Dit in de vorm van (wat nu al veel gebeurd) de bar-code, maar ook vormgeving en lettertype kan ervoor zorgen dat een product beter scanbaar is (Hofman, 2015).

|


|

7

gebruiksvriendelijkheid en het overzicht van een etiket Ook het voedingsEr zijn veel aspecten en hier en daar wat centrum waarschuwt die een rol spelen als claims om in te spelen op de emotie van consumenten dat het gaat om verduizij zich niet moeten de consument. Toch delijking van een voedings“Claims van ontbijtgranen tot aan laten “foppen” door de verpakpeutermelk vaak misleidend” verpakking. king. Een “Claims’ op belangrijk de verpakking: Op aspect is transblijken die claims de voorkant van de parantie. Hoewel vaak mooier dan de verpakking vind je werkelijkheid. Claims transparantie hoog vaak kreten als “nu van ontbijtgranen in het vaandel hoort met meer vezels” tot aan peutermelk te staan binnen de of “goed voor de zijn vaak misleidend voedingsbranche, blijkt dit bij sommige (NOS, 2015; producenten minder NVWA, 2015). aan de orde. Producenten doen er alles aan om een product zo aantrekkelijk mogelijk te maken om de aandacht te trekken van de consument. Een opvallende verpakking

weerstand”. Die kreten noemen we claims. Soms klopt zo’n claim inderdaad, maar ze worden ook regelmatig gebruikt om het mooier te laten klinken dan het is. Ons advies: Blijf altijd alert bij claims” (Voedingscentrum, n.d.).

Vormgeving Claims zijn erg suggestief. Ze kunnen qua tekst wel voldoen aan de strenge richtlijnen van de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit (NVWA) en de European Food Safety Authority (EFSA), maar marketeers spelen hier op een andere manier toch weer slim op in door middel van beeldgebruik en vormgeving. Linda Hofman, Foodtrendwatcher, zegt: “Je ziet nu dat producenten de producten min of meer authentiek vormgeven. Hierdoor lijkt het alsof het thuis vanuit eigen keukenkastjes is klaargemaakt. Dat straalt ook een soort van vertrouwen uit naar de consument” (2015). Dit past binnen ‘clean of clear labelling’ een trend die al een paar jaar speelt in de voedingsmiddelenwereld (VMT, 2014).

|

Deze trend kan op verschillende manieren geïnterpreteerd worden. Enerzijds het weglaten van alle additieven en chemisch- en kunstmatig klinkende ingrediënten (E-nummers). Anderzijds een eenvoudige kennisgeving over het product waardoor het beter te begrijpen is. Een ander aspect die binnen deze trend valt is transparantie, consumenten informeren over de producteigenschappen (Flanders’ FOOD, 2012). Ook hier hebben marketeers iets op gevonden; in plaats van de E-nummers te vermelden op de verpakking gebruiken fabrikanten gewoon de echte benaming. Zo wordt bijvoorbeeld E201, ‘natriumsorbaat’, dit klinkt ineens een stuk minder ‘eng’, terwijl het nog steeds een chemisch conserveermiddel is (Derks, 2015; Hofman, 2015).


|

8

Verschillende wetenschappelijke studies tonen aan dat bij een heldere etikettering, gezondere voedingskeuzes gemaakt worden. Verbetering van het design van de ingrediëntenlijst zou ertoe moeten leiden dat de consument een gezondere keuze maakt en bewust wordt van een verantwoorde portie (Miller & Cassady, 2015; Nelson, Graham, & Harnack, 2014; Roberto & Khandpur, 2014). Met name wanneer FOP-labelling verduidelijkt wordt. Ook diëtiste in spé, Stance Derks, geeft aan voedingslessen te geven aan cliënten. Derks is laatstejaars studente dietethiek en loopt stage bij CO-EUR, een obesitaskliniek in Vught. Tijdens deze lessen leren cliënten waar ze op moeten letten bij het lezen van een verpakking, om zo een verantwoorde keuze te maken(2015). Een wetenschappelijke studie toont aan dat wanneer kinderen voedingslessen krijgen en daarmee leren welke producten goed voor ze zijn, ze de rest van hun leven bewustere voedingskeuzes maken (Bohacova, 2014). Dit heeft echter ook een andere kant. Het kan namelijk erg confronterend zijn. Derks geeft aan dat een kind van een cliënt tijdens een voedingsles op school zijn lichaamsgewicht moest zeggen in de klas. Hieruit bleek dat hij t.o.v. klasgenoten “te dik” zou zijn. Zulke uitspraken kunnen erg confronterend zijn en een psychische uitwerking hebben. Die psychische uitwerking zou in het ergste geval kunnen leiden tot een eetstoornis. Derks zegt: “Kinderen moeten kind kunnen zijn en nog niet te veel bezig zijn met voeding”.

Kwaliteitssystemen zo lek als een mandje Voedingsmiddelen moeten in Nederland aan strenge kwaliteitseisen voldoen. Ook de verpakking van een voedingsmiddel moet voldoen aan strenge richtlijnen. Zo moeten allergenen duidelijk vermeld worden en moet er per 100 gram of millimeter aangegeven worden wat de voedingswaarde is (MVO, 2015; Rijksoverheid, n.d.). Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit (NVWA) baas, Harry Paul, geeft tijdens een haringparty van het Centraal Bureau van Levensmiddelen (CBL) in Scheveningen aan dat de kwaliteitssystemen zo lek als een mandje zijn. Bij controle constateerde Paul

en zijn controleurs dat geen enkel etiket klopte. Paul: “Ingrediënten stonden niet op het etiket terwijl ze er wel op hoorden te staan. Andersom was ook het geval: bestanddelen prijkten op het label maar zaten niet in het product” (Jong, 2015). Voor de allergische consument kan dit in het ergste geval desastreuze gevolgen hebben. In Engeland zijn drie doden gevallen na het consumeren van een Indiase curry met een pinda allergie. Wat als amandelmeel verkocht werd, bleek voor meer dan 50% pindameel te bevatten (Allergenen Consultancy, 2013; Daily Mail Online, 2014).

Uiteraard is er ook een keerzijde, één daarvan is dat ons eten nog nooit zo veilig is geweest. Door de strenge wetgeving van de NVWA en de EFSA, zijn er nog nooit zo weinig mensen ziek geworden van eten. Eten is een organisch iets, er kan iets mis mee gaan (Hofman, 2015). De EFSA, heeft de eisen voor claims tussen 2008 en 2011 al flink aangescherpt. Zij blijven claims onderzoeken naar wetenschappelijke onderbouwing en helderheid om ervoor te zorgen dat de Europese consument beschermd wordt tegen misleiding of potentieel schadelijke claims (EFSA, 2012).

|

Transparantie is al een stuk verbeterd Toch is de transparantie op verpakkingen ook al een stuk verbeterd. De voedingsnorm ADH, aanbevolen dagelijkse hoeveelheid, is een maat om aan te geven hoeveel van een voedingsstof, gezonde mensen dagelijks nodig hebben. Deze voedingsnormen worden vastgesteld door de Gezondheidsraad voor bijna alle vitamines en mineralen (Voedingscentrum, n.d.). Een vernieuwde variant op ADH is de referentie-inname op de voorkant van

pakking zou het gemakkelijker en eerlijker maken voor de consument (Foodwatch, 2014; Hawley et al., 2013). Het systeem wordt al een aantal jaar gebruikt in Engeland. Hier is het vrijwillig ingevoerd, naast de Guidlines Daily Amount (GDA) (Foodwatch, 2014). Veel diëtisten en specialisten zouden dit systeem ook graag terug zien op de producten in Nederland. Helaas houden producenten de implementatie van dit systeem tegen omwille van geld en

Hierbij dient wel rekening gehouden te worden dat dit aangeduid is per portie. Het product is vaak meer/groter dan de vermeldde portie.

een verpakking. Dit geeft snel weer wat het product qua voedingsstoffen bevat (Fooddrink Europe, 2014). De referentie-inname is sinds 13 december 2014 ingevoerd. Pas vanaf eind 2016 zal ieder voorverpakt voedingsmiddel een voedingsdeclaratie bevatten (VMT, 2014). Toch zou het nog een stuk overzichtelijker kunnen. Het verkeerslichtsysteem aan de voorzijde van een ver-

concurrentie. Fabrikanten zijn bang dat de consument het product sneller laat liggen wanneer in een oogopslag duidelijk wordt dat het een minder gezonde keuze is. De voedselindustrie heeft maar liefst €1 miljard in lobbyactiviteiten gestoken om te voorkomen dat het Europese Parlement voor dit systeem zou kiezen (Consumentenbond, 2010; Earth Matters, 2014; Foodwatch, 2014).


|

9

Etiketten lezen Als het gaat om voedingsverpakkingen is het etiket daar een heel groot onderdeel van. Om bewuste keuzes te maken op het gebied van voeding, moet het etiket gelezen en begrepen worden. Maar hoe werkt zoiets? Waar moet je op letten? Wat is belangrijk? Eerder beschreef ik al dat een etiket uit veel verschillende elementen bestaat. Op de site van het voedingscentrum staat helder uitgelegd hoe een etiket gelezen dient te worden (Voedingscentrum, 2000). Ter illustratie heb ik hier een afbeelding van gemaakt.

Ingrediënten: Ingrediënten zijn grondstoffen waarmee het levensmiddel is gemaakt. Het meest gebruikte ingrediënt staat vooraan, het minst gebruikte achteraan.

Herkomst en oorsprong: Op het etiket van vis, rund- en kalfsvlees, groente, fruit, honing en olijfolie staat de regio of het land van herkomst vermeld. Fabrikanten zijn hiertoe verplicht. Voedingswaarde: Dit geeft aan hoeveel energie en Allergenen: voedingsstoffen in het product zitten, Allergenen, bijvoorbeeld zodat je ze onderling kunt vergelijken. noten of vis, moeten altijd duidelijk vermeld worden.

Levensmiddel: Dit is de gebruikelijke naam, bijvoorbeeld maatjesharing. Bij een merknaam staat altijd een toelichting.

Keurmerk: Een keurmerk op de verpakking of het etiket kan helpen bij het maken van een gezonde of duurzame keuze.

Hoeveelheid: Dit is het aantal stuks of de nettohoeveelheid. Vloeistoffen worden uitgedrukt in milliliters of liters. Vaste stoffen worden uitgedrukt in grammen of kilo’s.

Streepjescode: Dit is de code voor het voorraadbeheer en een snelle afwikkeling bij de kassa.

Claims: Voedingsclaims zoals ‘rijk aan omega-3 vetzuren’ en gezondheidsclaims, zoals 'cholesterolverlagend' moeten aan Europese regels voldoen en gebaseerd zijn op wetenschappelijke feiten. Referentie-inname: Referentie-inname geeft aan hoeveel één portie bijdraagt aan je dagelijkse hoeveelheid energie (kcal) of voedingsstoffen. Hiermee is het mogelijk om levensmiddelen onderling te vergelijken.

EU-ovaal: Fabrikanten die dierlijke producten gebruiken zoals vlees, vis, zuivel of eieren moeten door de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) erkend zijn. Dit kun je zien aan het nummer in het EU-ovaal.

Traceercode: Soms staat er op een verpakking of een etiket een losse code. De fabrikant gebruikt deze code om het product te traceren. Als iets niet in orde is met het product, dan kan het snel worden teruggehaald.

Ingevroren op: Vlees of vis kan ingevroren worden om vervoerd of opgeslagen te worden.

Houdbaarheid: Zolang de verpakking niet geopend is, kun je het product bewaren tot en met de houdbaarheidsdatum.

Fabrikant / importeur: De naam en het adres van de fabrikant of de importeur staan altijd op de verpakking vermeld,zodat je weet met wie je contact moet opnemen als je een klacht hebt of meer informatie wilt. Gebruiksvoorschrift: Hier staat hoe je het product het beste kunt bereiden, gebruiken of bewaren.

Keurmerken Om het de consument ‘gemakkelijker’ te maken zijn er keurmerken gekomen op voedingsverpakkingen. Zoals al eerder aangegeven bestaan er ontzettend veel keurmerken. Meer dan 170 om precies te zijn. Het is voor de con-

“Je ziet door de ‘keurmerken’ het bos niet meer”

sument erg verwarrend om te weten welke betrouwbaar zijn. Een aantal keurmerken, waaronder het ‘Vinkje’ – ik kies bewust –, worden gesubsidieerd (Derks, 2015; Hofman, 2015; Kilkens, 2015). Niet alle gezonde of bewuste voedingsmiddelen in de winkel hebben een Vinkje, omdat niet alle producenten van levensmiddelen zich hebben aangesloten bij stichting Ik Kies Bewust. Producenten betalen (een flink bedrag) om het keurmerk op hun product te mogen zetten. Producten zonder Vinkje kunnen dus ook een gezondere keuze zijn.

|

Keurmerken zijn nodig Eerder beschreef ik dat er zo ontzettend veel keurmerken zijn dat het voor de consument erg lastig is om te weten waar ze op moeten letten en welk keurmerk nu waar voor staat. Toch geven keurmerken in zekere zin ook meerwaarde. Denk hierbij aan biologisch. Daar zit een hele wetgeving achter. Als bedrijf ben je veel meer geld kwijt om het product te produceren. Daarnaast heb je ook nog eens een hoop investeringskosten om het keurmerk op je verpakking te mogen zetten. Dit is wel nodig.

Hoe kun je anders aanduiden dat jouw product geheel biologisch is. Bovendien kun je het als consument door die strenge wetgeving heel makkelijk opzoeken waar het voor staat. Maar ook heel praktisch het keurmerk Halal. In zoveel producten zit iets van een varken verwerkt. Zelfs in winegums zitten varkensbotjes verwerkt. Het zou voor Moslims anders een onmogelijke zoektocht zijn om in een gewone supermarkt na te gaan wat ze mogen eten (Hofman, 2015).


|

10

Media – voedselangst Bijna dagelijks wordt er wel iets in de krant over voeding geschreven of in het nieuws vermeld. Het is het meest besproken onderwerp na seks geworden. Zijn we niet wat te transparant geworden als het gaat om voeding? Er bestaan zoveel diëten, ‘experts’, foodies, boeken, blogs en zo kan ik nog wel even doorgaan, dat de consument geen idee meer heeft naar wie hij moet luisteren en dat maakt hen ongerust. Er is een heuse voedselangst ontstaan. Dit geeft huisarts Pieter Barnhoorn aan in een interview met columnist Toine Heijmans van de Volkskrant. “Zorgen maken geeft problemen, relativeren is gezond.” (de Volkskrant, 2015). Trendwatcher Hofman zegt: “Wat je ziet is dat mensen hun informatie op andere plekken gaan zoeken. Dat ze eigenlijk een soort van gidsen zoeken die vertellen wat wel en niet goed is. Ik denk dat daar ook een beetje de populariteit van al die bloggers vandaan komt. Bloggers zijn mensen die benaderbaar zijn en die bijna vrienden lijken te zijn. Die vertellen je wat wel en niet goed is en dan hoef je er zelf eigenlijk niet meer zo heel erg goed over na te denken en op te letten. Alleen, helaas, is het zo dat die bloggers ook niet altijd precies weten wat ze nou aan het vertellen zijn dus daar zit wel een probleem. Er wordt zoveel onzin beweerd op internet over voedsel, dat doet bijna pijn soms. Dat je denkt, ja het klopt niet.” (2015). Derks heeft er in haar dagelijkse werkzaamheden als diëtiste ook veel mee te maken: “De helft van de tijd dat je met een cliënt bezig bent, ben je bezig met dingen die in de wereld komen door een Rens Kroes bijvoorbeeld, te ontkrachten. Dat is wel lastig omdat er zoveel om te doen is. Aan de ene kant is er zoveel transparantie dat mensen gewoon helemaal niet meer weten hoe en of wat. Er zijn geen richtlijnen. Iedereen mag zichzelf voedingsdeskundige noemen, daar hoef je nog geen 5 uur voor gestudeerd te hebben.” (2015).

Voedselonderzoek is lastig Dit heeft iets minder met transparantie te maken maar is mijn inziens wel van belang om te benoemen. Zojuist beschreef ik dat de consument geen idee meer heeft naar wie hij moet luisteren omdat zoveel mensen zichzelf als voedingsdeskundige bestempelen. Maar ook de echte deskundigen en onderzoekers zorgen onverhoopt soms voor verwarring bij de consument.

Helaas is het zo dat dat dingen vooraf niet altijd goed ingeschat kunnen worden. Door

uitkomsten van onderzoek weten we steeds beter welke voedingsmiddelen goed zijn voor het lichaam en welke we beter met mate kunnen consumeren of helemaal niet. Hierdoor kan het zijn dat een product die voorheen misschien wel geadviseerd werd om te consumeren, nu geadviseerd wordt om het te laten staan. Dit zorgt voor verwarring bij de consument.

Een keerzijde aan het onderwerp is dat voedselonderzoek heel erg lastig is en je dingen niet zo heel

Mensen veranderen zelf met de tijd, waar vroeger relatief veel mensen rookten worden dat er nu steeds minder. Om die reden worden ze ook gezonder. Mensen krijgen andere voedingsgewoonten, eten steeds gezonder. Dat zijn allemaal dingen waar je als onderzoeker rekening mee dient te houden (Wageningen UR, 2011).

erg hard kunt maken (Hofman, 2015) Het gaat niet om één stof maar om meerdere stoffen tegelijk. De nutriënten en bio-actieve stoffen werken samen, of juist niet. De nutriënten en bio-actieve stoffen werken op allerlei plaatsen in het lichaam, niet alleen op één orgaan. Bewijslast is erg lastig omdat je met zoveel verschillende aspecten te maken hebt. Onderzoek duurt ontzettend lang. Je hebt experimenten en observaties, zo is het een representatiever dan het ander.

Door tranparant te zijn over de onderzoeksresultaten, is de verwarring in de toekomst dus ook niet geheel uit te sluiten,.

Communicatie en voedselkeuze Wageningen UR Food & Biobased Research onderzoekt hoe je de voedselkeuze van consumenten via communicatie gericht kunt beïnvloeden. Zij testen op veel verschillende manieren en in veel verschillende omgevingen. Onder andere in supermarkten, restaurants, verzorgingstehuizen en ziekenhuizen worden onderzoeken verricht. Ook maken zij gebruik van zogeheten ‘moodrooms’, vier identieke kamer waarin ze de tempera-

|

tuur, het licht en/of de geur laten veranderen (Wageningen UR, n.d.). Daarnaast wordt er gekeken naar wat de aandacht van de consument trekt. Er zijn verschillende manieren om de aandacht van een consument naar een product te trekken. Dit kan in de vorm van labeling; hiermee wordt bepaalde productinformatie expliciet benadrukt. Maar het kan ook door middel van ‘nudges’. Richard H. Thaler en Cass R. Sunstein zijn met deze theorie

gekomen in 2008. Nudges zijn subtiele hints die nauwelijks waarneembaar zijn, om de consument te verleiden tot aankoop. Hierbij kan gebruik worden gemaakt van omgevingsfactoren. Licht, geluid en geuren kunnen ervoor zorgen dat de consument overgaat op verkoop. Het is een beïnvloeding van het onderbewust gedrag. De verpakking speelt ook een rol in het trekken van de aandacht van de consument (Wageningen UR, n.d.).

Het grootste kritiekpunt op de nudging is dat gezien wordt als manipulatie omdat het ons gedrag beïnvloed zonder dat we ons er bewust van zijn (Canicas, 2015). Over deze nudging techniek zijn producenten dus ook niet echt transparant. Het helpt hen om het product makkelijker te verkopen. Als de consument weet waar hij op moet letten, werkt deze tactiek misschien niet meer of minder goed.


|

11

Richtlijnen Om nog even terug te komen op de consument die aangeeft dat hij veel verwarring ervaart doordat hij niet meer weet naar wie hij moet luisteren. Er bestaan verschillende richtlijnen die de consument kan hanteren als het gaat om het kiezen van verantwoorde voeding. Maar ook deze richtlijnen zorgen voor verwarring. Dit ligt niet zozeer aan de richtlijnen zelf maar aan de diëten waarvan het ene dieet zegt dat je geen koolhydraten moet eten en de ander zo min mogelijk vet. Vooralsnog wordt als richtlijn de schijf van vijf veel geadviseerd, maar deze richtlijnen worden op dit moment veranderd door de Gezondheidsraad. In het voorjaar van 2016 zullen de nieuwe richtlijnen worden gepresenteerd (Voedingscentrum, 2015). Schijf van vijf is een hulpmiddel dat in een oogopslag laat zien hoe je gezond kunt eten. Het hanteert 5 vakken met 5 regels. De vijf vakken laten zien hoe je je lichaam gezond kan houden. In combinatie met de vijf regels: 1. 2. 3. 4. 5.

Eet Eet Eet Eet Eet

gevarieerd niet te veel en beweeg minder verzadigd vet veel groente, fruit en brood veilig

zou dit een goede basis moeten vormen. Op voedingcentrum. nl kun je op basis van je leeftijd en geslacht inzicht verkrijgen over hoe zo’n dieet er dan uit ziet. Dit ziet er voor mij als volgt uit: Daarboven roodvlees, bewerkt vlees, boter, witte rijst, brood en pasta, frisdranken, zoetigheden, zout, zulke dingen. Je kunt dit natuurlijk naar eigen smaak invullen” (2015).

De laatste jaren is hier echter veel kritiek op mede door eerder benoemde diëten. Zo zijn anderen meer voorstander van de voedselzandloper. Zo ook Valerie Kilkens, gewichtsconsulente. In een interview legt Kilkens uit hoe het werkt: “Je begint onderaan. Hier staat dus dagelijks bewegen en gewichtscontrole. Vervolgens ga je steeds een stapje omhoog; Groenten en fruit, volkoren granen, gezonde vetten en oliën. In die daarboven noten, zaden en tofu. Daarboven, vis, gevogelte en eieren. Daarboven de zuivelproducten.

Linda Hofman, docent Fontys Academy for Creative Industries / Lifestyle, Communicatiewettenschapper & Foodtrendwatcher kan zich meer vinden in de richtlijnen van Michael Pollan. “Eet echt eten, zo min mogelijk bewerkt en zo plantaardig mogelijk. En ik denk dat dat eigenlijk een richtlijn is die voor veel mensen wel vol te

|

houden is. Alleen wat daar het probleem van is, is dat mensen wel moeten kunnen koken. Als men een koolrabi heeft maar vervolgens niet weet wat hij ermee moet, wordt het lastig.” (2015) Ook is zij fan van de Braziliaanse voedingsrichtlijnen, heel simpel met maar drie gouden regels: 1. 2. 3.

Maak maaltijden van verse producten en minimaal bewerkte voedingsmiddelen tot de basis van uw voedingspatroon. Matig het gebruik van olie, vetten, suiker en zout bij het bereiden van uw maaltijden. Eet zo min mogelijk kant-en-klare voedingsmiddelen en dranken (die in een fabriek gemaakt zijn)

Hier kunnen alle experts zich in vinden gezien de tips die ze mee willen geven aan de consument: “Eet echt eten, zo min mogelijk bewerkt en zo plantaardig mogelijk” – Hofman “Ga voor de producten met de minste ingrediënten op de productenlijst” – Derks “Waar ze het beste op kunnen letten is gewoon geen kant-en-klaarproducten kopen” – Kilkens


|

12

Conclusie Na veel inzichten te hebben verkregen vanuit (wetenschappelijke) onderzoeken, interviews en deskresearch ben ik erachter gekomen dat de communicatie op voedingsverpakkingen allemaal een stuk complexer in elkaar steekt dan ik in eerste instantie dacht. Duidelijk is in ieder geval geworden dat fabrikanten eerlijk moeten zijn. Zij moeten doen wat zij zeggen dat ze doen. In deze tijd met internet binnen handbereik kan de consument alles opzoeken wat hij wil. Als een fabrikant niet doet wat hij zegt, kan dat enorme imago schade tot gevolg hebben. Zoals het spreekwoord luidt: “Eerlijkheid duurt het langst”, komt het een keer boven water. Door de audits die gedaan zijn door de NVWA hoop ik dat bedrijven inzien dat het niet langer kan om een consument ‘voor de gek te houden’. Om antwoord te geven op mijn hoofdvraag: ‘’Op welke manier kan een voeding-

setiket gebruiksvriendelijker en overzichtelijker gemaakt worden?’’ zie ik

het verkeerslichtsysteem heel rooskleurig in. Helaas is de kans dat dit nog een keer op de agenda van het Parlement komt te staan heel erg klein. Maar wat dan wel? Het clean/clear labelen wat je steeds meer ziet is van toegevoegde waarde mits producenten de waarheid spreken. Dit draagt er in ieder geval aan bij dat een verpakking en daarmee ook het etiket overzichtelijker wordt. Daarnaast is gebleken dat de consument anno nu veel zelf op zoek gaat naar informatie maar niet goed weten waar ze het moeten zoeken of welke bron betrouwbaar is. Ook gaat de consument steeds meer voor ‘self-tracking’, het bijhouden van voedingsinname in een door hem of haar gekozen applicatie. Om beter in te spelen op wensen en behoeften van de consument, liggen hier nog kansen voor producenten.

Conclusie Media

Technologie

Vertrouwen

Keurmerken

Clean label

Overzichtelijke verpakking

Door de verpakking ‘scanbaar’ te maken zou er vanuit een onafhankelijk bedrijf, bijvoorbeeld de NVWA of Wageningen Universiteit, een applicatie ontwikkeld kunnen worden zonder winstoogmerk maar puur om de consument te helpen. Deze applicatie zou meteen inzicht moeten geven in de voedingswaarde, maar ook de herkomst van een product moet in deze applicatie te achterhalen zijn. Doordat de herkomst meteen te achterhalen is hoeft de consument zich minder te verdiepen in keurmerken om de betrouwbaarheid ervan na te gaan. Zo wordt in een oogopslag duidelijk wat voor product de consument in handen heeft. Ook denk ik dat het effect van ‘nudging’ daarmee beperkt wordt. Op basis van de gescande producten kan er inzicht verkregen worden in het voedingspatroon van de consument. De applicatie zou gepersonaliseerd kunnen worden om gerichte voedingsadviezen te kunnen geven. Dit samen zal ervoor zorgen dat voedingsverpakkingen transparanter en daarmee gebruiksvriendelijker en overzichtelijker. Tevens kan de consument hierdoor gemakkelijker bewuste keuzes kan maken wat bijdraagt aan een goede gezondheid.

|


|

13

Literatuurlijst Allergenen Consultancy. (2013). Gezondheidsrisico bij voedselfraude. Geraadpleegd op 23 november 2015, van http://allergenenconsultancy.nl/nieuws.php?nid=166 Bohacova, K. (2014). The explicitness of health messages on food labels : A field experiment. Canicas. (2015). Nudging: beinvloeding van onderbewust gedrag. Geraadpleegd op 25 november 2015, van http://www.canicas.nl/visie/canicas-sex-and-the-city-model/nudging-beinvloeding-van-on derbewust-gedrag/ Consumentenbond. (n.d.). E-nummers en hun betekenis | Consumentenbond. Geraadpleegd op 14 oktober 2015, van http://www.consumentenbond.nl/e-nummers/extra/categorieen-e-nummers/ Consumentenbond. (2010). Verkeerslicht op verpakking verworpen. Geraadpleegd op 23 november 2015, van http://www.consumentenbond.nl/actueel/nieuws/nieuwsoverzicht-2010/Verwerpen-verkeers licht-ver pakking-gemiste-kans/ Daily Mail Online. (2014). Curry sauces in restaurants across country being tested after three deaths linked to peanut allergy. Geraadpleegd op 23 november 2015, van http://www.dailymail.co.uk/news/ article-2608686/Curry-sauces-restaurants-country-tested-three-deaths-linked-peanut-allergy.html de Volkskrant. (2015). Hoe gezonder we zijn, hoe groter de voedselangst. Geraadpleegd op 23 november 2015, van http://www.volkskrant.nl/opinie/hoe-gezonder-we-zijn-hoe-groter-de-voedse langst~a4181556/ Derks, S. (2015). Interview met Diëtiste. Dijkman, T. (2014). 10 voedseltrends 2015: welk voedsel ga je lekker vinden? | Mens en Gezondheid: Gezonde voeding. Geraadpleegd op 24 oktober 2015, van http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/ gezonde-voeding/141165-10-voedseltrends-2015-welk-voedsel-ga-je-lekker-vinden.html Doorn, J. P. van. (2013). “Consumenten vertrouwen” - columns - Food For Food. Geraadpleegd op 23 november 2015, van http://www.foodforfood.info/columns/artikel/consumentenvertrouwen/ Earth Matters. (2014). Nieuwe etiketteringswet beschermt consument niet tegen misleiding | E-nummers. Geraadpleegd op 23 november 2015, van http://www.earth-matters.nl/24/10298/e-nummers/etiket teringswet-consument-misleiding.html EFSA. (2012). Health claims: looking beyond the label. Geraadpleegd op 14 oktober 2015, van http://www. efsa.europa.eu/en/press/news/120130e Flanders’ FOOD. (2012). De groeiende markt van clean label producten. Geraadpleegd op 23 november 2015, van http://www.flandersfood.com/artikel/2012/01/26/de-groeiende-markt-van-clean-label-pro ducten Fooddrink Europe. (2014). Understanding the label - Reference Intakes. Geraadpleegd op 23 november 2015, van http://referenceintakes.eu/understanding-label.html Foodwatch. (2014a). Hoe werkt het verkeerslichtsysteem? Geraadpleegd op 15 oktober 2015, van http:// www.foodwatch.org/nl/onze-campagnes/onderwerpen/verkeerslichtsysteem/meer-informatie/ Foodwatch. (2014b). Verkeerslichtsysteem. Geraadpleegd op 14 oktober 2015, van http://www.foodwatch. org/nl/onze-campagnes/onderwerpen/verkeerslichtsysteem/2-minuten-info/ Hawley, K. L., Roberto, C. A., Bragg, M. A., Liu, P. J., Schwartz, M. B., & Brownell, K. D. (2013). The science on front-of-package food labels. Public Health Nutrition, 16(03), 430–439. http://doi. org/10.1017/S1368980012000754 Hilkens, W., Meijers, C., Morren, R., Ruyter, J. D., & Veerman, D. (2015). vers in 2020, 24.

|


|

14

Hofman, L. (2015). interview met Foodtrendwatcher. Jong, M. de. (2015). NVWA-topman Paul: kwaliteitssystemen zo lek als een mandje (video) - VMT. Geraad pleegd op 14 oktober 2015, van http://www.vmt.nl/Nieuws/NVWAtopmanPaulkwaliteitssyste men_zo_lek_als_een_mandje-150619110000 Kilkens, V. (2015). Interview gewichtsconsulente. Matthijn. (2014). Gezonde trends in 2015 | NLbewustgezond.nl. Geraadpleegd op 14 oktober 2015, van https://www.nlbewustgezond.nl/gezonde-trends-2015/ Meer, T. Van Der. (2014). Hand in eigen boezem steken, 33–35. Miller, L. M. S., & Cassady, D. L. (2015). The effects of nutrition knowledge on food label use. A review of the literature. Appetite, 92, 207–216. http://doi.org/10.1016/j.appet.2015.05.029 Morren, R. (2014). Eerlijkheid leeft het langst - Insights. Geraadpleegd op 14 oktober 2015, van https://in sights.abnamro.nl/eerlijkheid-leeft-het-langst/ Multiscope. (2015). Nederlanders steeds meer in topconditie | Multiscope. Geraadpleegd op 15 oktober 2015, van http://www.multiscope.nl/persberichten/nederlanders-steeds-meer-in-topconditie.html MVO. (2015). Etikettering en allergenen. Geraadpleegd op 14 oktober 2015, van http://www.mvo.nl/ge zondheid/wetgeving/etikettering-en-allergenen MyFitnessPal. (n.d.). Free Calorie Counter, Diet & Exercise Journal. Geraadpleegd op 24 november 2015, van https://www.myfitnesspal.com/ Nagelkerke, A., Ooijen, F. van, Schuttelaar, M., Trijp, H. van, & Uffelen, T. van. (2014). Nieuwjaardebat Voedselvertrouwen - Schuttelaar & Partners. Geraadpleegd op 23 november 2015, van http:// www.maatschappelijkcafe.nl/events/2014/nieuwjaarsdebat Nelson, D., Graham, D., & Harnack, L. (2014). An Objective Measure of Nutrition Facts Panel Usage and Nutrient Quality of Food Choice. Journal of Nutrition Education and Behavior, 46(6), 589–594. http://doi.org/10.1016/j.jneb.2014.04.296 NOS. (2015). Informatie etiketten peutermelk vaak misleidend. Geraadpleegd op 14 oktober 2015, van http://nos.nl/artikel/2062820-informatie-etiketten-peutermelk-vaak-misleidend.html NVWA. (2015, July 14). Gezondheidsclaims op helft etiketten ontbijtgranen onduidelijk. Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Geraadpleegd op 14 oktober 2015, van https://www.nvwa.nl/actueel/ nieuws/nieuwsbericht/2065361/gezondheidsclaims-op-helft-etiketten-ontbijtgranen-onduidelijk Questionmark. (n.d.). Onafhankelijke productinformatie. Geraadpleegd op 24 november 2015, van http://www.thequestionmark.org/ Rettman, A. (2013). EU-lidstaten: paardenvleesschandaal aanleiding bredere aanpak etikettering en on derzoek (en) - Europa Nu. Geraadpleegd op 23 november 2015, van http://www.europa-nu.nl/id/ vj7hdp30fey6/nieuws/eu_lidstaten_paardenvleesschandaal?ctx=vj76kh2osief&start_tab0=20 Rijksoverheid. (n.d.). Wat moet er op het etiket van voedingsmiddelen staan? | Vraag en antwoord. Geraadpleegd op 14 oktober 2015, van https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/voeding/vraag- en-antwoord/wat-moet-er-op-het-etiket-van-voedingsmiddelen-staan Roberto, C. A., & Khandpur, N. (2014). Improving the design of nutrition labels to promote healthier food choices and reasonable portion sizes. International Journal of Obesity (2005), 38 Suppl 1(S1), S25–33. http://doi.org/10.1038/ijo.2014.86 TNO. (n.d.). Food & Nutrition: ontwikkeling van gezonde en veilige voeding. Geraadpleegd op 24 november 2015, van https://www.tno.nl/nl/aandachtsgebieden/gezond-leven/food-nutrition/ Van Dale. (n.d.-a). Claim. Geraadpleegd op 14 oktober 2015, van http://www.vandale.nl/opzoeken? pattern=claim&lang=nn#.Vh6HPbQyyWo

|


|

15

Van Dale. (n.d.-b). Label. Geraadpleegd op 14 oktober 2015, van http://www.vandale.nl/opzoeken? pattern=label&lang=nn#.Vh6GMbQyyWo VMT. (2014a). “Duidelijke labeling is de trend voor 2015.” Geraadpleegd op 23 november 2015, van http://www.vmt.nl/Nieuws/Duidelijke_labeling_is_de_trend_voor_2015-141118113000 VMT. (2014b). Europese voedingsindustrie biedt hulp bij uitvoeren etiketteringswetgeving. Geraadpleegd op 23 november 2015, van http://www.vmt.nl/Nieuws/Europese_voedingsindustrie_biedt_hulp_bij_uit voeren_etiketteringswetgeving-141212134100 Voedingscentrum. (n.d.-a). Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH). Geraadpleegd op 23 november 2015, van http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/aanbevolen-dagelijkse-hoeveelheid-adh. aspx Voedingscentrum. (n.d.-b). Etiket. Geraadpleegd op 15 oktober 2015, van http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/etiket.aspx Voedingscentrum. (n.d.-c). Laat je niet foppen door de verpakking. Geraadpleegd op 14 oktober 2015, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/mijn-boodschappen/eten-kopen/etiketten-lezen/laat-je-niet-fop pen-door-de-verpakking.aspx Voedingscentrum. (n.d.-d). Schijf van vijf. Geraadpleegd op 23 november 2015, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/schijf-van-vijf/schijf.aspx Voedingscentrum. (2000). Etiketwijzer Haal meer uit het etiket, 1–6. Wageningen UR. (n.d.-a). Consument en Communicatie. Geraadpleegd op 23 november 2015, van http://www.wageningenur.nl/nl/Expertises-Dienstverlening/Faciliteiten/Restaurant-van-de-Toe komst-3/Consument-en-Communicatie.htm Wageningen UR. (n.d.-b). Consument en Gedrag. Geraadpleegd op 25 november 2015, van http://www.wageningenur.nl/nl/Expertises-Dienstverlening/Faciliteiten/Restaurant-van-de-Toe komst-3/Consument-en-Gedrag.htm Wageningen UR. (2011). College WUR. Geraadpleegd op 24 november 2015, van http://www.pitactief.nl/fileadmin/content/scholingen/1212_Voeding_bij_CVRM/Feskens.print2.pdf Wester, R. (2015). Rapportage Communicatiejaaronderzoek 2015 Inhoud. Wetboek. (1935). Warenwet - BWBR0001969. Geraadpleegd op 15 oktober 2015, van http://www.wetten.overheid.nl/BWBR0001969/geldigheidsdatum_15-10-2015

|


|

16

Bijlage Er#bestaan#maar#liefst#170#verschillende#keurmerken.#De#meest#voorkomende#keurmerken#zijn# verwerkt#in#onderstaande#tabel.# Logo’s& Omschrijving&& Wat&houdt&het&in& Fairtrade>Max# Havelaar# is# Het# keurmerk# houdt# ook# rekening# met# een# keurmerk# voor# eerlijke# milieuaspecten.# Het# keurmerk# is# handel.# Het# keurmerk# is# te# opgezet# door# de# Nederlandse# stichting# vinden# op# koffie,# thee,# Max#Havelaar.#Het#keurmerk#garandeert# # chocoladeproducten,# fruit,# dat# producten# voldoen# aan# de# normen# dranken#en#andere#producten# voor#eerlijke#handel.#De#boeren#en#telers# uit#ontwikkelingslanden.# hebben# een# eerlijk# loon# gekregen,# en# met#hun#rechten#en#gezondheid#is#goed# omgegaan.# # EKO>keur#is#het#Nederlandse# Biologische# boeren# gebruiken# geen# keurmerk# voor# biologische# chemische# bestrijdingsmiddelen# en# producten#dat#kan#voorkomen# kunstmest.# Verder# zitten# er# in# # op# voedingsmiddelen# naast# biologische#producten#geen#kunstmatige# het# Europese# logo# voor# geur>,# kleur># of# smaakstoffen# en# geen# genetisch# gemodificeerde# ingrediënten.# biologische#landbouw.# Er# zijn# geen# eisen# voor# energiegebruik# en#afval.# UTZ#Certified#is#een#keurmerk# Voor#boeren#geldt#een#Code#of#Conduct,# voor# koffie# en# andere# waarin#alle#regels#staan#waaraan#ze#zich# producten# die# afkomstig# is# moeten# houden.# Ze# worden# onder# # beoordeeld# op:# van# boeren# die# oog# hebben# andere# voor# mens# en# milieu.# Zij# Traceerbaarheid:# consumenten# kunnen# gebruiken# bijvoorbeeld# zien#waar#het#pak#koffie#precies#vandaan# minder# bestrijdingsmiddelen# komt# en# garanderen# goede# Bodemmanagement:#de#boeren#worden# werkomstandigheden# voor# gestimuleerd#bij#de#teelt#zo#min#mogelijk# bestrijdingsmiddelen# en# kunstmest# te# hun#arbeiders.# gebruiken.# Boeren# zijn# verplicht# voorzieningen#te#treffen#voor#het#filteren# van#afvalwater#en#het#composteren#van# koffiepulp.# Veiligheid#van#werknemers#en#milieu:#de# boeren# betalen# een# rechtvaardig# loon# aan#hun#arbeiders#en#zorgen#voor#betere# arbeidsomstandigheden.# Er# is# geen# eenduidig# Weidezuivel# betekent# dat# de# koeien# in# keurmerk# voor# weidezuivel.# de# zomer# minimaal# 120# dagen# buiten# Op# de# verpakking# staan# wel# lopen.#’s#Winters#staan#ze#op#stal.#Buiten# # teksten#als#100%#weidemelk.# lopen# is# goed# voor# het# welzijn# van# de# Op#sommige#kazen#staat#een# koe.# weidegangszegel.# # Het# Vinkje# met# de# groene# Het#keurmerk#wordt#gesubsidieerd.#Niet# cirkel# staat# op# de# gezondere# alle# gezonde# of# bewuste# producten# uit# de# # Schijf# van# voedingsmiddelen# in# de# winkel# hebben# Vijf.# In# Schijf# van# Vijf> een#Vinkje,#omdat#niet#alle#producenten# # producten# zitten# belangrijke# van# levensmiddelen# zich# hebben# voedingsstoffen# die# je# elke# aangesloten#bij#stichting#Ik#Kies#Bewust.# dag# nodig# hebt.# Producten# Producenten# betalen# om# het# keurmerk# met# dit# Vinkje# bevatten# op# hun# product# te# mogen# zetten.# bovendien# minder# verzadigd# Producten# zonder# Vinkje# kunnen# dus# vet,#zout,#suiker#of#juist#meer# ook#een#gezondere#keuze#zijn.#Op#basis# vezel.# Voorbeelden# zijn:# van# het# etiket# is# het# mogelijk# om# volkorenbrood# met# minder# producten# met# én# zonder# vinkje# te# zout# en# voldoende# vezel,# vergelijken#op#voedingswaarden.# magere# kaas# met# weinig#

|


|

17

verzadigd# vet# en# vers# fruit# zonder#toegevoegd#suiker.# Naast# deze# basisvoedingsmiddelen# zijn# er#ook#producten#die#niet#in#de# Schijf# van# Vijf# staan# en# waarvan# je# niet# te# veel# zou# moeten# eten.# Dit# zijn# extra's,# zoals#snacks,#snoep,#soepen# en#sauzen.#Het#Vinkje#met#de# blauwe# cirkel# geeft# aan# dat# het# om# een# verantwoorde# keuze#gaat#in#deze#categorie.# Producten# met# dit# Vinkje# bevatten# bijvoorbeeld# minder# calorieën,# verzadigd# vet,# suiker# of# zout.# Denk# bijvoorbeeld# aan# soep# met# minder#zout#of#een#snack#met# weinig#calorieën.## Het# Marine# Stewardship# Council>keurmerk# (MSC)# staat# op# visproducten# die# afkomstig# zijn# van# duurzame# visserij.##

#

#

Halal# keurmerken# staan# op# vlees#van#dieren#die#geslacht# zijn# volgens# de# Islamitische# wetten.#Dat#houdt#onder#meer# in# dat# het# dier# moet# sterven# door#een#snede#in#de#hals#met# een# scherp# mes.# Vlees# dat# volgens#de#Islamitische#eisen# is# geslacht# wordt# halal# genoemd.##

#

Koosjer# –# Producten# die# bereid# zijn# volgens# Joodse# spijswetten# en# daarop# gecontroleerd# door# rabbijnen# krijgen#het#Koosjer#certificaat#

#

Het# beeldmerk# Verantwoord# frituren# betekent# dat# de# snackbar#of#het#cafetaria#met# vloeibaar# vet# frituurt.# Vloeibaar# vet# bevat# minder# transvet# en# verzadigd# vet# en# is# daardoor# beter# voor# de# gezondheid#dan#vast#vet.#Het# beeldmerk# moet# hangen# aan#

#

|

Voorbeelden# van# productgroepen# zijn:# groente# en# fruit,# zuivel,# vlees,# vis# en# gevogelte,#en#snacks#en#soepen.#Binnen# zo’n# productgroep# zitten# producten# die# vergelijkbaar# zijn# wat# betreft# samenstelling,# gebruik# en/of# herkomst.# De# criteria# waaraan# de# producten# met# een# Vinkje# voldoen,# zijn# door# de# Stichting# Ik# Kies# Bewust# afgestemd# op# de# # Richtlijnen# Voedselkeuze# (pdf,# 828# kB)#van#het#Voedingscentrum.#

Bij#duurzame#visserij#worden#visstanden# duurzaam# beheerd# en# wordt# zo# min# mogelijk# schade# toegebracht# aan# het# leven#in#de#zee#en#weinig#bijvangst#heeft.# Het#keurmerk#houdt#geen#rekening#met# dierenwelzijn.# # MSC# heeft# als# doel# verantwoordelijk# beheer# van# de# voorraden# vis,# schaal># en# schelpdieren# te#bevorderen#en#te#belonen.#MSC#heeft# een#onafhankelijke#norm#voor#duurzame# en#goed#beheerde#visserij#ontwikkeld.# Halalvlees# is# uitgebloed# vlees# van# een# beperkt# aantal# dieren,# die# meestal# onverdoofd# geslacht# worden,# bij# het# aanroepen# van# Allah# en# zegenen# door# de# Imam.# Dit# is# bij# een# beperkt# aantal# dieren# toegestaan,# en# niet# bij# bijvoorbeeld#varken,#kikkers,#roofdieren,# ratten,#enzovoorts.# Halal#staat#voor#alles#wat#door#de#Koran# als#goed#en#rein#kan#worden#gezien.#Ook# al#het#eten#uit#de#zee,#groenten,##fruit#en# alle##dranken,#behalve##alcohol#zijn#voor# moslims#halal#of#rein.# Koosjere#dieren#worden#op#rituele#wijze# geslacht# om# aan# kasjroet# te# voldoen.# Koosjer# zijn# alle# dieren# met# gespleten# hoeven# die# herkauwen.# Het# dierenwelzijn#en#de#manier#van#slachten# is#niet#altijd#te#herkennen#aan#het#etiket.# Er#wordt#gefrituurd#met#een#temperatuur# van# 150# tot# 175°C,# waardoor# de# producten#niet#te#vet#worden,#maar#wel# voldoende# gaar.# Boven# 175°C# bestaat# de# kans# dat# het# product# aan# de# buitenkant# verbrandt,# terwijl# de# binnenkant#nog#niet#gaar#is.# De# frituurolie# of# het# vet# wordt# tijdig# vervangen,# en# in# elk# geval# als# er# een# sterke#geur#of#smaak#aan#zit,#het#donker#


|

18

de#gevel#van#een#snackbar#of# of# stroperig# wordt# en# gaat# walmen# of# cafetaria.## schuimen.# Op# die# manier# wordt# het# ontstaan# van# schadelijke# stoffen,# zoals# PAK´s#of#acrylamide#beperkt.# Volgens# de# Nederlandse# Volgens# de# Nederlandse# Vegetariërsbond# zitten# er# in# Vegetariërsbond# zitten# er# in# producten# producten# met# dit# keurmerk# met# het# keurmerk# geen# ingrediënten# geen# ingrediënten# van# afkomstig#van#het#gedode#dier.# dierlijke#oorsprong.# Ook# kaas# met# dit# keurmerk# is# # vegetarisch.# Het# is# niet# gemaakt# van# # dierlijk# stremsel,# maar# met# plantaardig# stremsel.# Is# een# keurmerk# voor# Scharrelveehouderijen# zijn# dierenwelzijn.# diervriendelijker#en#vaak#ook#kleiner#dan# gangbare# veehouderijen.# Zij# stellen# bepaalde# eisen# aan# de# grote# van# de# leefomgeving,# hoe# het# vee# gehouden# # wordt,# met# name# in# groepen.# Bepaalde# rassen# die# gehouden# worden.# Het# vee# krijgt#alleen#plantaardig#voer.# Rainforest# Alliance# is# een# Een#belangrijk#criterium#is#bescherming# keurmerk# voor# van# het# regenwoud# en# het# welzijn# van# arbeidsomstandigheden,# arbeiders.#Rainforest#Alliance#komt#voor# milieu# en# natuurbehoud# voor# op# bananen,# tropische# vruchten,# producten# uit# gebieden# waar# chocolade,# koffie# en# thee.# Boeren# regenwoud# groeit.# Rainforest# moeten# voldoen# aan# 200# eisen# op# het# Alliance# is# een# gebied#van#natuurbehoud,#waterbehoud# milieuorganisatie# uit# de# en# bosbeheer.# Bovendien# moeten# Verenigde# Staten,# die# werknemers#op#plantages#minstens#het# ecosystemen# en# mensen# en# minimumloon# en# goede# secundaire# dieren# die# daarvan# arbeidsvoorwaarden# krijgen,# waaronder# afhankelijk#zijn,#beschermt.## een#veilige#leefomgeving.# Het# logo# dolfijnvriendelijk# Er#vindt#vaak#geen#controle#plaats#door# geeft#aan#dat#dolfijnen#niet#het# een# onafhankelijke# partij.# Vissen# op# slachtoffer# zijn# van# de# tonijn# rond# dolfijnen# is# in# Europa# tonijnvisserij.# Producenten# verboden# en# daardoor# aan# banden# mogen#zelf#bepalen#of#zij#het# gelegd.# # Het# logo# van# de# Amerikaanse# logo# wel# of# niet# op# hun# milieuorganisatie#Earth#Island#Institute#is# wel# redelijk# betrouwbaar.# Er# mogen# producten#plaatsen.## geen#drijfnetten#worden#gebruikt,#omdat# dolfijnen# daarin# gemakkelijk# gevangen# worden.# Op# grote# schepen# moet# een# onafhankelijke# waarnemer# mee.# Bekende#Nederlandse#bedrijven#die#aan# de# eisen# voldoen# van# de# dolfijnvriendelijke# vangstmethode# zijn# Princes#Foods#en#DeepBlue.# Het# Erkend# Streekproduct# Het# Erkend# Streekproduct# is# een# geeft# aan# dat# het# product# en# paraplukenmerk# voor# verschillende# de# grondstoffen# uit# een# keurmerken.# Het# betekent# dat# het# bepaalde# streek# komen# en# product# en# de# grondstoffen# uit# een# daar# worden# verwerkt.# bepaalde# streek# komen.# Ook# de# Producten# met# het# Erkend# verwerking#vindt#plaats#in#die#streek.## Streekproduct# keurmerk# Bij#de#productie#is#aandacht#besteed#aan# voldoen# vaak# aan# de# eisen# het# behoud# en# beheer# van# het# van# het# EKO>keurmerk# of# karakteristieke# waarden# van# het# Milieukeur.# landschap#en#de#natuur.##

#

#

#

#

|


|

19

Producten# met# het# Europese# keurmerk#voor#de#biologische# landbouw# voldoen# aan# Europese# richtlijnen# voor# milieu# en# dierenwelzijn.# Het# wordt# onafhankelijk# gecontroleerd.#

#

France# Limousin# is# een# keurmerk# voor# rundvlees# op# het#gebied#van#dierenwelzijn.# Het# heeft# geheel# eigen# productievoorwaarden.# De# runderen# komen# uit# de# Limousin>streek# in# Frankrijk.# Vlees#met#het#keurmerk#is#te# krijgen# bij# Keurslagers# en# andere#slagerijen.##

#

De# Beschermde# Geografische# Aanduiding# (BGA)# geeft# aan# dat# ten# minste#één#van#de#stadia#van# productie,# verwerking# of# bereiding# plaatsvindt# in# een# bepaald#gebied.#Wel#moet#er# een# verband# zijn# tussen# hoe# bekend#het#product#is#en#het# bepaalde#gebied.#In#sommige# landen#is#dat#bijvoorbeeld#het# geval# voor# hammen# en# worsten# die# een# bepaalde# faam# genieten# en# volgens# lokale# methoden# binnen# een# afgebakend# geografisch# gebied#worden#bereid.# Beschermde# Oorsprongsbenaming# (BOB),# gaat# een# stap# verder# dan# Beschermde# Geografische# Aanduiding.# Producten# die# het# keurmerk# van# de# Beschermde# Oorsprongsbenaming#dragen# moeten# geproduceerd,# verwerkt# en# bereid# worden# binnen# een# bepaald# gebied# volgens# een# erkende# en# gecontroleerde#werkwijze.## Gegarandeerde# Traditionele# Specialiteit# betekent# dat# het# product# een# bijzonder# traditioneel# karakter# heeft,# vanwege#de#samenstelling#of# bereidingswijze.#‘Traditioneel’#

#

#

|

Het# Europees# logo# voor# biologisch# geteelde# producten# garandeert# dat# minimaal# 95# procent# van# de# bestanddelen#biologisch#zijn.#Elk#verpakt# product# dat# is# gemaakt# in# een# EU> lidstaat#en#zich#'biologisch'#wil#noemen,# is# verplicht# dit# keurmerk# aan# te# vragen.# Uitgezonderd# zijn# verse# groenten# en# fruit,# vlees# en# vis,# cosmetica,# textiel# en# importproducten.# De# koeien# en# kalveren# lopen# een# groot# deel#van#het#jaar#in#de#wei.#De#kalveren# worden# minimaal# 6# maanden# bij# de# moeder# gezoogd.# Het# voer# bevat# geen# dierlijke#ingrediënten.#Kenmerken#zijn:# Koeien#en#kalveren#lopen#een#groot#deel# van#het#jaar#in#de#wei.#Kalveren#worden# minimaal# 6# maanden# bij# de# moeder# gezoogd.# Koeien# leven# binnen# op# een# vloer# met# strooisel.# Onthoornen# is# niet# toegestaan.# Meestal# worden# de# stieren# gecastreerd.# Koeien# zijn# van# het# ras# Limousin.# Het# voer# bevat# geen# dierlijke# ingrediënten.# Er# is# Europese# wetgeving# waarin# de# eisen# vermeld# staan# met# daarbij# een# register# met# erkende# Beschermde# Geografische# Aanduidingen.# De# Nederlandse# Voedsel># en# Warenautoriteit# houdt# toezicht# op# de# juiste#uitvoering#van#de#wet.#

Er# is# Europese# wetgeving# waarin# de# eisen# vermeld# staan,# met# daarbij# een# register# met# erkende# Beschermde# Geografische# Aanduidingen.# De# Nederlandse# Voedsel># en# Warenautoriteit# houdt# toezicht# op# de# juiste#uitvoering#van#de#wet.## # #

De# Nederlandse# Voedsel># en# Warenautoriteit# houdt# toezicht# op# de# juiste#uitvoering#van#de#wet.##


|

20

betekent#een#onveranderd#en# aantoonbaar# gebruik# op# de# EU>markt# voor# minimaal# 30# jaar.# Er# is# geen# link# met# een# geografische#regio.# Bij# het# Demeter# keurmerk# is# rekening# gehouden# met# dierenwelzijn,# milieu# en# eerlijke# handel.# Demeter> producten# zijn# vooral# te# vinden#in#natuurwinkels.#

#

Milieukeur# heeft# een# brede# benadering# van# duurzaamheid.# Milieu# is# het# belangrijkste# aandachtspunt,# maar#er#zijn#bijvoorbeeld#ook# criteria# voor# dierenwelzijn# en# arbeidsomstandigheden.#

#

Het#ASC>keurmerk#is#bedoeld# voor# kweekvis# en# heeft# als# doel# de# invloed# van# het# kweken#van#vis#op#het#milieu# te#verlagen.#

#

Het# Beter# Leven# kenmerk# heeft# de# Dierenbescherming# ontwikkeld# om# diervriendelijke# producten# te# ondersteunen.#Het#bestaat#uit# het# logo# van# de# Dierenbescherming# met# de# vermelding# 'Beter# Leven'# en# het#aantal#sterren.# Producten# met# het# Glutenvrij# logo# passen# in# een# glutenvrij# dieet# voor# mensen# met# coeliakie#of#glutensensitiviteit.#

#

#

|

Als# het# keurmerk# van# Demeter# op# de# verpakking# staat,# is# het# product# afkomstig#van#de#biologisch>dynamische# landbouw.# Biologisch>dynamische# boeren# voldoen# aan# de# biologische# eisen# en# daarbovenop# aan# specifiek# biologisch>dynamische#eisen.# In# de# biologisch>dynamische# veehouderij# zijn# de# dierenwelzijnseisen# hoger#dan#in#de#biologische#veehouderij.# Ze# mogen# ook# het# EKO>keurmerk# dragen# en# moeten# vanaf# 2012# het# Europees#biologisch#keurmerk#dragen.### Deze# belangrijke# duurzaamheidsthema's# maken# onderdeel# uit# van# Milieukeur:# er# wordt# zuinig#omgegaan#met#water#en#energie,# en# de# uitstoot# van# broeikasgassen# en# schadelijke# stoffen# worden# verminderd.# Ook# is# er# aandacht# voor# dierenwelzijn,# biodiversiteit,# natuur# en# landschap# en# arbeidsomstandigheden.# # Het#keurmerk#heeft#regels#voor##minder# antibioticagebruik,#duurzamer#visvoer#en# betere# arbeidsomstandigheden# van# het# personeel.# In# het# visvoer# zit# minder# vismeel#en#meer#plantaardig#voer.## De# criteria# zijn# opgesteld# door# het# Wereld# Natuur# Fonds# in# samenwerking# met# Initiatief# Duurzame# Handel,# de# viskwekers#en#wetenschappers.## De# kwaliteitseisen# zoals# de# Dierenbescherming# die# heeft# gesteld# aan# het# welzijn# van# de# dieren# zijn# in# afspraken#met#de#producent#vastgelegd# en# ze# worden# gecontroleerd# door# een# onafhankelijke#instantie.#Afhankelijk#van# het#aantal#sterren#moeten#de#producten# aan# steeds# strengere# kwaliteitseisen# voldoen.# Speciale# glutenvrije# dieetproducten# zijn# verkrijgbaar# in# reform># en# natuurvoedingszaken# en# enkele# grote# supermarkten.# Ze# zijn# ook# rechtstreeks# te#bestellen#bij#fabrikanten,#importeurs#of# bij#de#groothandel.## # Producten# die# het# glutenvrij# logo# hebben,# zijn# gecontroleerd# door# een# onafhankelijk# testbedrijf.# Als# de# producten#voldoen#aan#de#criteria#van#de# Nederlandse# Coeliakie# Vereniging# kunnen# producenten# een# licentie# ontvangen# om# het# logo# te# mogen#


|

21

De#VISwijzer#laat#zien#wat#het# Wereld# Natuur# Fonds# en# Stichting# De# Noordzee# een# goede# keuze# vinden# met# het# oog# op# de# natuur# en# het# milieu.# In# de# VISwijzer# staan# 3# categorieën# vis:# 'prima# keuze',# 'tweede# keuze'# en# 'liever# niet'.# De# beoordeling# verschilt# per# vissoort,# vangstmethode# en# herkomstgebied#en#wordt#elk# jaar#opnieuw#bekeken.#

#

Dit#keurmerk#zit#op#producten# die#als#tandvriendelijk#worden# beschouwd.# Deze# producten# veroorzaken#geen#gaatjes#en# geen#tanderosie.#

#

Meel# dat# bij# molenaars# te# koop# is# en# op# een# ambachtelijke# manier# gemalen# is,# is# herkenbaar# aan# het# logo# van# het# Ambachtelijk# Korenmolenaars#Gilde.# Het# keurmerk# voor# Integrale# Keten#Beheersing#(IKB)#geeft# aan# dat# er# bij# de# productie,# transport# en# verwerking# van# rundvlees,# varkensvlees# en# kip# extra# controles# plaatsvinden.##

#

#

gebruiken.# Het# glutenvrij# logo# is# dus# gebaseerd# op# een# gecertificeerd# systeem.# Bij# wild# gevangen# vis# is# gekeken# naar# bedreiging#van#de#visstand,#bijvangsten,# verwondingen#en#sterfte#en#de#gevolgen# van#de#visserij#voor#de#bodem.# Bij# kweekvis# is# gekeken# naar# milieuvervuiling# en# energiegebruik# en# bedreiging# van# de# wilde# soorten,# bijvoorbeeld#door#het#gebruik#van#visolie# en#vismeel.## In#de#VISwijzer#staan#3#categorieën#vis:# 'prima# keuze',# 'tweede# keuze'# en# 'liever# niet'.# De# beoordeling# verschilt# per# vissoort#en#herkomstgebied#en#wordt#elk# jaar#opnieuw#bekeken.#De#VISwijzer#is#te# downloaden#op##www.goedevis.nl.## Voordat# het# Happy# Tooth# keurmerk# gebruikt#mag#worden,#moet#het#product# eerst# getest# zijn# op# tandvriendelijkheid.# Hoe#tandvriendelijk#het#product#is,#hangt# onder# meer# af# van# de# zuurgraad:# elke# keer#als#je#iets#eet#of#drinkt#wordt#het#iets# zuurder# in# de# mond,# waardoor# het# tandglazuur# wordt# aangetast.# De# zuurgraad# mag# dan# niet# lager# zijn# dan# 5.7.# Producten# die# ervoor# zorgen# dat# zuurgraad# niet# onder# 5.7# komt,# worden# gekenmerkt# als# tandvriendelijk.# Als# ze# hieraan#voldoen#betalen#ze#een#licentie# en#krijgen#ze#het#keurmerk.# #

Er#wordt#gekeken#naar#of#voldaan#wordt# aan# de# wettelijke# eisen# voor# veevoer,# dierenwelzijn,# medicijngebruik,# gebruik# verboden# stoffen,# hygiëne# en# voedselveiligheid#en#transport.# Bij#IKB#worden#geen#extra#eisen#gesteld# die# gericht# zijn# op# het# milieu# of# dierenwelzijn.# Het# IKB# keurmerk# staat# niet# altijd# op# de# verpakking.# De# deelnemende# boeren# krijgen# een# certificaat.#

!

|


|

22

Transparante communicatie op voedingsverpakkingen

Recommend Documents