Jan Rotmans hoogleraar transities / transitiemanagement directeur Dutch Research Institute For Transitions [DRIFT] 23-04-2009
0
Op weg naar een duurzame zorg probleemduiding
uitgangspunten voor duurzame zorg
visie en Streefbeelden
van visie naar beweging
1
Persistente problemen in gezondheidszorg Zorgsysteem structuur:
specialisatie, bureaucratisch, technologisch wijdvertakt, fijnmazig zorgregime, hierarchisch
cultuur:
sterke autonomie, grote autoriteit, rationeel dominantie artsen, gezagsgetrouw
werkwijze:
aanbodgedreven, klacht georiënteerd, “kurieren am symptoom”
medische maakbaarheid 2
Symptomen van persistente problemen medificatie van niet-medische problemen kosten stijgen, tevredenheid daalt
verstarde zorgaanbieders
professional als productiemachine
beheerszieke structuren
over-gespecialiseerde, gefragmenteerde zorg
standaardisatie vs individualisering
gesloten sector
‘afvalputje’ van de maatschappij 3
Persistente problemen in langdurende zorg dieperliggende mechanismen angst, wantrouwen mens als behandelbaar object controle en beheersing mechanisering financiële afrekenbaarheid 4
Persistente problemen in langdurende zorg
Systeem
wisselwerking met
collectieve waarden
5
Mens
individuele waarden
doelmatigheid
aandacht / warmte
efficiency
vertrouwen
geld
kwaliteit
Persistente problemen in langdurende zorg mens en systeem zijn vervreemd van elkaar verbroken verbindingen tussen: lichaam
en
geest
management
en
werkvloer
financiering en
inhoud
gezondheid en
welzijn, arbeid, sport
zorgverlener
en
verzorgde
40% van medewerkers overweegt zorg te verlaten! 6
Persistente problemen in langdurende zorg essentie relatie tussen zorgverlener en zorgvrager vertrouwen, intimiteit, passie, aandacht, bezieling is verworden tot relatie tussen leverancier en cliënt kosten, doelmatigheid, budget, efficiency, afrekening
7
Persistente problemen in langdurende zorg
Systeem is belangrijker geworden dan Mens vandaag is belangrijker morgen cijfers belangrijker dan mensen
8
Waarom nú? Maatschappij volop in beweging [ individualisering, vergrijzing, verkleuring, liberalisering, moderne gezinnen, flexibilisering arbeid, veranderde levensbeschouwing ]
Zorg is verstard kan nauwelijks meebewegen
Care kan sleutelrol vervullen in de Zorg (maatschappij) van 21ste eeuw
Æ Fundamentele omslag, oftewel een transitie, nodig
9
Transitie aanpak organisch ontwikkelen eigenlijk wil je het huidige zorg systeem afbreken en opnieuw beginnen
dat kan in de praktijk niet, dus ontwikkel je een schaduwsysteem
schaduwsysteem bevat kiemen nieuwe zorg: visie, paden, experimenten
regime kan schaduwsysteem stap voor stap overnemen 10
Transitieprogramma Langdurende Zorg vernieuwende denkers en opiniemakers
ministerie en branche-organisaties
kennisorganisaties (programmabureau)
directeuren overleg werkgroep Innovatie
transitiearena
Programma-team
Vernieuwende praktijk-instellingen
09-09-07
12 vernieuwende Projecten (1e Tranche)
Zorgkantoren
(14 vernieuwende projecten 2e Tranche)
Lokaal
Transitie agenda gevoel van urgentie door een gezamenlijke probleemperceptie
een wenkend perspectief door transitie-visie en streefbeelden.
transitiepaden naar de streefbeelden
commitment van partijen voor transitie-experimenten
12
Uitgangspunten voor toekomstige zorg mensgericht economisch volhoudbaar maatschappelijk ingebed
6 streefbeelden, 20 transitiepaden 13
Contouren van een transitie-visie Mensgericht heelheid van de mens als uitgangspunt eigen leefomgeving staat centraal kleinschalig zorg is leven weer in contact met elkaar rust en ruimte aanbieden regie in eigen handen
zelf- en samenredzaamheid centraal 14
Contouren van een transitie-visie Economisch volhoudbaar zorg is een maatschappelijke dienstverlening eigen budget en eigen register maatschappelijke zorgondernemingen gezondheid schept waarde preventie loont stressbehandelaar, mental coach, persoonlijk adviseur specialist onderaannemer van zorgregisseur
wat levert zorg de samenleving op? 15
Contouren van een transitie-visie Maatschappelijk ingebed creëert je eigen micro-systeem om je heen gemeenschappen schakel tussen micro- en macrosysteem persoonlijk medisch assistent maatschappelijke zorgondernemingen zorgzaamheid is levenshouding van iedereen zorg = welzijn = sport = arbeid = leefstijl gezonde samenleving als basis
zorg verweven met rest van samenleving 16
Streefbeelden voor mensen zelfredzaamheid door alerte mensen - zorgzaamheid een basiswaarde van vele mensen (voor onszelf, voor anderen en voor onze omgeving) - een grotere motivatie en een breder actie palet transitie paden kennis is regie emanciperende technologie begeleiding door nieuwe beroepen bewust leven innerlijk beleven warme opvoeding en levenskunst 17
Streefbeelden voor mensen samenredzaamheid in sociale verbanden grote en vitale rijkdom aan sociale verbanden nieuwe gemeenschapsvormen (wijken, virtueel) transitiepaden gesteunde vrijwilligers verbindende technologie waarde van zorgen voor elkaar sociaal duurzame wijken ontmoetingen ervaringsdeskundigen 18
Streefbeelden voor organisaties gedreven professionals kwaliteit van binnenuit ruimte voor bezieling transitiepaden werken met gedeelde waarden werkelijke dialoog vanuit presentie leren en opleiden zelfsturende teams
19
Streefbeelden voor organisaties maatschappelijke gezondheidsondernemingen relatie met clienten centraal ondersteunen aan professionaliteit transitiepaden nieuw management op kwaliteit centrale figuren en warme overdracht samenwerken tussen disciplines dienstverlenen in netwerken leiden, ondernemen en innoveren
20
Streefbeelden voor samenleving streefbeeld zorgzame samenleving verantwoordelijkheid van iedere sector bevorderen van gezondheid transitiepaden ruimtelijke ordening voor mensen gezondmakende gebouwen natuur als vitamine groen gezonde levensloopbanen sociale zekerheid als springplank
21
Streefbeelden voor samenleving streefbeeld duurzaam stelsel economisch volhoudbaar solidair en stimulerend transitiepaden experimenteerruimte ontregelen machtsverschuiving naar mensen sturen op meerwaarde dialoog over principes
22
Van visie naar beweging 1.verrijken van de visie
2. leren over streefbeelden en transitiepaden in de praktijk
3. selecteren van streefbeelden en transitiepaden
4. voeren van maatschappelijke dialoog en creëren van beweging
23
Verrijken van de visie: thema arena’s streefbeeld zelfzorg visionairs op gebieden zoals onderwijs, filosofie, kunst, cultuur,psychologie
streefbeeld samenredzaamheid mantelzorgers, vrijwilligers, wijkdeskundigen, gemeenten, verenigingen
streefbeeld gedreven professionals beroepsorganisaties, werknemersorganisaties, opleidingsinstellingen
streefbeeld maatschappelijke ondernemingen branche- en werkgeversorganisaties,leidinggevenden
streefbeeld zorgzame samenleving en sectoren ruimtelijke ordening, bouwen/wonen, natuur, technologie,arbeid, sociale zekerheid
streefbeeld duurzaam stelsel beleidsmakers, organisatiekundigen, economen en juristen 24
Rol van experimenten leren over persistente problemen (onderliggende mechanismen en koppelingen)
maatschappelijke opgaven
mogelijke oplossingen (streefbeelden en transitiepaden)
25
Mechanismen transitie experimenten leren: opgaven, problemen en oplossingen sturen: verdiepen & verbinden, verbreden en opschalen monitoren: richting, verandering en verduurzaming koppelen: structuur, cultuur en werkwijzen
26
Transitie beweging huidige professionele zorgverlening klapt naar buiten en vermaatschappelijkt
primair ondersteunt ze wat mensen zelf en met elkaar kunnen doen en faciliteert ze zorg van partijen uit andere sectoren en domeinen
secundair: zelf directe zorgdiensten leveren (in radicaal getransformeerde omgeving)
27
Maatschappelijke dialoog en creëren beweging debat site : www.transitieprogramma.nl
bijeenkomsten (regio’s/thema’s)
creëren en versterken beweging (burgers/cliënten)
verhaal, symbolen, rituelen
28
Conclusies het transitieprogramma langdurende zorg is belangrijke impuls voor vernieuwing van het zorgsysteem transitieprogramma is een zaak van de lange adem (> 20 jaar) essentieel succesvolle transitie-experimenten op te schalen transitie-agenda moet onderdeel worden van de innovatie-agenda transitiebeweging voor zorg is van cruciaal belang 29
