Bronteksten Tora: de onderwijzing van Mosje. Vert. Lineke Buijs en Marianne Storm. Amsterdam : Querido, 1994. EHC 582323 Een Nederlandse vertaling van de Tora, de eerste vijf boeken van de Hebreeuwse Bijbel. De vertaling blijft zo dicht mogelijk bij de Hebreeuwse grondtekst (dus Mosje in plaats van Mozes). Tanach. Heerenveen : Nederlands Bijbel Genootschap, 2007. EHC 725758 Deze editie bevat de Hebreeuwse tekst van de Tenach met een licht aangepaste versie van de Nieuwe Bijbelvertaling uit 2004. De tekst is daardoor aanvaardbaar voor zowel joden als christenen. Het Nieuwe Testament van onze heer Jezus Christus. Willibrord-vertaling. Boxtel : Katholieke Bijbelstichting, 1966. EHC 653480 De Willibrord-vertaling van de Katholieke Bijbelstichting kwam voor het eerst uit in 1975 en was bedoeld als standaardtekst voor alle Nederlandstalige katholieken in Vlaanderen en Nederland. Naast de vertaalde tekst bevatten de verschillende uitgaven inleidende teksten, voetnoten, tabellen en kaarten om de lezer te helpen. De Bijbel. Amsterdam : Querido, 2004. EHC 677189 De Nieuwe Bijbelvertaling is een vertaling van de Bijbel in hedendaags Nederlands (‘doeltaalgericht’). De vertaling is uitgewerkt door katholieken en protestanten samen. Het is daardoor de meest gezaghebbende vertaling in het Nederlandse taalgebied. De Koran. Een vertaling. Vert. Kader Abdolah. Breda : De Geus, 2008. EHC 720130 De Iraans-Nederlandse auteur Kader Abdolah maakte een eigenzinnige vertaling van de Koran voor het grote publiek. Daarbij paste hij de volgorde van de soera’s aan en voegde hij een biografie van de profeet Mohammed toe. Veel moslims beschouwen het eerder als een roman dan als een vertaling. De Koran. Vert. J.H. Kramers. 15de editie. Amsterdam : Agon, 1992. EHC 780389 De Nederlandse Koranvertaling van Kramers verscheen voor het eerst in 1956 en is sindsdien toonaangevend geweest en telkens opnieuw uitgegeven. De Koran. Een weergave van de betekenis van de Arabische tekst in het Nederlands. Vert. Fred Leemhuis. Houten : Het Spectrum, 2013. EHC 779494 Het Arabisch van de Koran is zo gelaagd en ingewikkeld, dat het onmogelijk te vertalen is zonder betekenissen te verliezen; er zijn dan ook geen vertalingen, enkel weergaves in een andere taal. Deze weergave van Fred Leemhuis is de nieuwe, algemeen aanvaarde versie voor het Nederlandse taalgebied.
Achtergrondinformatie Karen Armstrong, De Bijbel: de biografie. Amsterdam : Mets & Schilt, 2007. EHC 718262 Karen Armstrong is één van de belangrijkste godsdiensthistorici van dit moment en auteur van tal van zeer leesbare boeken. Haar ‘biografie’ begint met het ontstaan van de Bijbel en de context waarin dat gebeurde, en volgt het boek doorheen de geschiedenis tot en met de moderne tendensen van fundamentalisme en verdraagzaamheid. Karen Armstrong, Een geschiedenis van God: vierduizend jaar jodendom, christendom en islam. Amsterdam : Bulaaq, 2011. EHC 584757 Al 4.000 jaar lang zijn er mensen die in één God geloven. Hoe hebben verschillende generaties, volkeren en culturen hun beeld van die God doorheen dat geloof vormgegeven? Dat is de centrale vraag in deze studie. Karen Armstrong, Islam. Geschiedenis van een wereldgodsdienst. Amsterdam : De Bezige Bij, 2005. EHC 695336 In dit boek richt Armstrong haar blik vooral op de geschiedenis van de Islam na de dood van de profeet. Ze schetst hoe de Islam zich ontwikkelde op religieus gebied, maar ook hoe de islamitische cultuur in contact en conflict kwam met het Christelijke westen en wat de Islam vandaag betekent. Karen Armstrong, De profeet. Over het leven van Mohammed. Amsterdam : De Bezige Bij, 2006. EHC 709303 De biografie van de profeet Mohammed is van fundamenteel belang voor de Islam. Karen Armstrong vergelijkt het verhaal van Mohammed met dat van andere stichters van godsdiensten, over wie vaak veel minder informatie beschikbaar is, en plaatst het ontstaan van de Islam zo in een bredere context. Reza Aslan, Geen god dan God. Oorsprong, ontwikkeling en toekomst van de Islam. Amsterdam : De Bezige Bij, 2005. EHC 687160 Zeer leesbare geschiedenis van de Islam, maar met een achterliggend programma: Reza Aslan interpreteert de koran op een feministische manier. Jacques Attali, De joden, de wereld en het geld. Economische geschiedenis van het joodse volk. Averbode : Altiora, 2003. EHC 666426 De joodse Algerijns-Franse econoom Attali pakt een taboe-onderwerp aan. Eeuwenlang werden joden beschuldigd van wereldwijde samenzweringen, en vaak waren die onterechte beschuldigingen de voorbode van gruwelijke misdaden. Attali gaat er van uit dat het antisemitisme geen religieuze, maar een economische oorzaak heeft. Anne Jaap van den Berg & Boukje Thijs, Uitgelezen. Bijbels en prentbijbels uit de vroegmoderne tijd. Heerenveen : Jongbloed, 2010. EHC 745149 De Nederlandse Bijbelvertalingen kennen een lange geschiedenis, en elke vertaling of uitgave heeft haar eigen verhaal. Denk maar aan de Delftse Bijbel of de Statenvertaling. In dit mooie boekje wordt het verhaal van 14 bijzondere Bijbeledities verteld.
Sylvain Brachfeld, Onze joodse buren. Een inleiding in het jodendom. Antwerpen : Houtekiet, 2006. EHC 702420 De Antwerpse jood Sylvain Brachfeld ijvert met zijn boeken al jaren voor een beter begrip van het jodendom. Dit boek biedt een uitgebreide, vlot leesbare kennismaking met de joodse godsdienst en cultuur, meer bepaald zoals de Belgische orthodoxe joden die beleven. Hans Debel, Eeuwenoude teksten in een nieuw licht. De Dode Zeerollen, Qumran en de Bijbel. Antwerpen : Garant, 2012. EHC 769675 Dit boek bevat een degelijke, wetenschappelijke inleiding in de studie van de Dode Zeerollen. Het biedt een stand van zaken van het onderzoek dat gebeurde tussen 1946, toen de rollen ontdekt werden, en 2010, toen het laatste deel van de wetenschappelijke uitgave ervan verscheen. Naast een stand van zaken van de huidige kennis rond de Dode Zeerollen worden ook meer ‘fantastische’ theorieën voorgesteld en kritisch besproken. Florentino García Martínez, A.S. van der Woude en Mladen Popovic, De rollen van de Dode Zee. Kampen : Ten Have, 2013. EHC 789760 Dit is de enige complete vertaling van alle Dode Zeerollen in het Nederlands, met een beknopte historische inleiding. Louis Goosen, Van Abraham tot Zacharia. Thema’s uit het Oude Testament in religie, beeldende kunst, literatuur, muziek en theater. Nijmegen : SUN, 1990. EHC 542705 De Westerse cultuur is doordrongen van de verhalen uit het Oude Testament. Ook wie niet gelovig is, wordt er dagelijks mee geconfronteerd, vaak onbewust. Dit boek vertelt de grote verhalen uit het Oude Testament na, en toont hoe ze onze kunst en cultuur beïnvloed hebben. Christopher de Hamel, The Book. A history of the Bible. London : Phaidon, 2001. EHC 642330 Hier wordt het verhaal verteld van de Bijbel als boek, als materieel object dat doorheen de tijd en verspreid over de hele wereld diverse vormen heeft aangenomen en in alle mogelijke talen werd geschreven en gedrukt. Christopher de Hamel, Bibles : an illustrated history from papyrus to print. Oxford : Bodleian Library, 2011. EHC 748458 De Bijbel is een boek dat al twee millennia bestaat, en steeds aangepast is aan de evoluties in het concept ‘boek’. Eén van de eerste boeken die in een ‘modern’ boek met bladzijden werd geschreven, was een Bijbel. Het eerste boek dat met losse letters gezet en gedrukt werd, was ook een Bijbel. August den Hollander, Middelnederlandse Bijbelvertalingen. Hilversum : Verloren, 2007. EHC 714542 Al vanaf de dertiende eeuw zijn er Middelnederlandse Bijbelvertalingen. Daarin wordt veel losser omgesprongen met de Bijbelse tekst: deze wordt geparafraseerd, samengevat, uitgebreid, in stukken gedeeld of op rijm gezet.
Willem van der Meiden, “Zoo heerlijk eenvoudig.” Geschiedenis van de kinderbijbel in Nederland. Hilversum : Verloren, 2009. EHC 735422 Een van de belangrijkste wensen van de reformatie is dat iedere gelovige toegang heeft tot de Bijbeltekst. In Nederland, protestants gebied én belangrijk drukkerscentrum, ontstond al vanaf 1703 een bloeiende markt voor kinderbijbels. Frits van der Meij, De Bijbel voor beginners. Amsterdam : Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2005. EHC 721572 Naast enkele historische essays bevat dit boek vooral een korte samenvatting van de Bijbel, boek voor boek, met hier en daar een citaat. Het is zo een snelle kennismaking met de hele Bijbel, met ook een handleiding over hoe je de Bijbel kan interpreteren. Geert Lernout, Als God spreekt: de Bijbel, de Koran en het Boek van Mormon. Leuven : Van Halewyck, 2005. EHC 697701 Geert Lernout, co-curator van de tentoonstelling Heilige Boeken, onderzoekt hier de manier waarop mensen omgaan met de heilige boeken van het jodendom, het christendom, de islam en met het Boek van Mormon. De grondvraag daarbij is hoe het komt dat sommige mensen ervan overtuigd zijn dat God rechtstreeks tot hen spreekt, en hoe andere mensen daar mee omgaan. Geert Lernout, In den beginne. Van Adam & Eva tot intelligent design. Amsterdam : Meulenhoff, 2007. EHC 717071 In dit boek onderzoekt Geert Lernout hoe de mens doorheen 25 eeuwen het scheppingsverhaal steeds opnieuw interpreteert en verzint. Na een kritische analyse van het boek Genesis volgt hij de manier waarop gelovingen doorheen de geschiedenis met het scheppingsverhaal en de voortschrijdende wetenschappelijke inzichten zijn omgesprongen. De auteur staat daarbij kritisch tegenover de religieuze interpretaties. Lieven Saerens, Vreemdelingen in een wereldstad. Een geschiedenis van Antwerpen en zijn joodse bevolking (1880-1944). Tielt : Lannoo, 2000. EHC 628112 Tot de jaren ’30 was de joodse gemeenschap goed geïntegreerd in Antwerpen, hoewel er ook veel (katholiek) antisemitisme was. Pas met de opkomst van het nazisme en de komst van joodse vluchtelingen uit Oost-Europa kregen bredere lagen van de bevolking het moeilijk met de aanwezigheid van joden. Saerens toont aan dat de Antwerpse stedelijke overheid opvallend weinig weerstand bood tegen de anti-joodse maatregelen van de Duitse bezetters. Simon Schama, De geschiedenis van de joden. Deel 1: de woorden vinden (1000 v.C. – 1492). Amsterdam : Atlas Contact, 2013. EHC 782307 De gerenommeerde Britse historicus Simon Schama beschrijft in dit omvangrijke werk de volledige geschiedenis van de joden. Niet alleen de bekende verhalen maar ook veel vergeten aspecten en onvermoede invalshoeken passeren daarbij de revue. Volume 2 verschijnt in het najaar van 2015. De BBC verwerkte het boek ook tot een vijfdelige documentairereeks, The story of the Jews.
Ephraïm Schmidt, Geschiedenis van de Joden in Antwerpen in woord en beeld. Antwerpen : De VriesBrouwers, 1994. EHC 581054 Als overlever van de Shoah kijkt Ephraïm Schmidt naar het verleden en naar de toekomst. Hij schetst de geschiedenis van de joden in Antwerpen vanaf de middeleeuwen tot nu. De meeste aandacht gaat naar de periode van de Tweede Wereldoorlog. Mladen Popovid, De Dode Zee rollen. Nieuw licht op de schatten van Qumran. Zwolle : Wbooks, 2013. EHC 783124 Dit rijk geïllustreerde boek biedt een uitstekende inleiding in de Dode Zeerollen. Alle aspecten komen daarbij aan bod: de ontdekking en de problemen rond de uitgave van de teksten, de maatschappelijke context waarin ze ontstaan zijn, maar ook de inhoud van de rollen. Karel van der Toorn, Wie schreef de Bijbel? De ontstaansgeschiedenis van het Oude Testament. Kampen : Ten Have, 2009. EHC 737963 De Bijbel is een boek dat is samengesteld uit vele boeken, die vaak zelf ook weer uit verschillende aansluitende en overlappende teksten bestaan. In dit boek wordt het ontstaan van het Oude Testament bekeken vanuit het oogpunt van de verschillende auteurs en samenstellers: wie waren zij, en in welke maatschappij leefden zij? Lambert Wierenga, De Bijbel: een lees- en schrijfgeschiedenis. Literaire recycling en bijbel. Kampen : Kok, 2010. EHC 755934 De Bijbel is niet alleen een religieuze, maar ook een literaire tekst die dus literatuurwetenschappelijk benaderd kan worden. Lambert Wierenga gaat op zoek naar de manier waarop auteurs van Bijbelboeken andere Bijbelboeken citeren, parafraseren of recycleren.
Tentoonstellingscatalogi John Reeve, Sacred. Books of three faiths: Judaism, Christianity, Islam. London : British Library, 2007. EHC 718102 Net als ‘Heilige Boeken’ vertrekt de tentoonstelling Sacred van de vaststelling dat tekst een zeer belangrijke rol speelt in de drie grote openbaringsgodsdiensten jodendom, christendom en islam. Anne Jaap van den Berg, Thuis in de Bijbel. Oude meesters, grote verhalen. Zwolle : WBooks, 2014. EHC 783676 Doorheen de geschiedenis van de Westerse cultuur hebben Bijbelverhalen een grote rol gespeeld in de kunst. In de Gouden Eeuw schilderden tal van grote meesters Bijbeltaferelen. In deze tentoonstellingscatalogus worden die beroemde kunstwerken opnieuw geconfronteerd met de verhalen waarop ze gebaseerd zijn.
Annie Berthier & Anne Zali, Livres de parole. Torah, Bible, Coran. Paris : Bibliothèque nationale de France, 2005. EHC 695692 In deze indrukwekkende tentoonstelling van de Franse nationale bibliotheek worden teksten van joden, christenen en moslims naast elkaar gelegd. Daarbij valt op hoeveel de materiële vormen van die teksten op elkaar gelijken, maar ook hun inhoud heeft duidelijke parallellen. Emile Schrijver, Everlyn M. Cohen & Sharon Liberman Mintz, A journey through Jewish worlds: highlights from the Braginski collection of Hebrew manuscripts and printed books. Zwolle : Waanders, 2009. EHC 740436 Gedurende meer dan 30 jaar verzamelde René Braginsky joodse handschriften en gedrukte boeken. In 2008 kwam hij voor het eerst met zijn verbluffende collectie naar buiten. Enkele topstukken die in Heilige Boeken gepresenteerd worden, zijn afkomstig uit deze buitengewone verzameling. Emile Schrijver & Falk Wiesemann, Schöne Seiten. Jüdische Schriftkultur aus der Braginsky Collection. Zürich : Scheidegger & Spiess, 2011. De Braginsky Collection bevat boeken die zowat alle aspecten van de joodse cultuur belichten. Dat die cultuur zeer nauw verbonden is aan het schrift, blijkt uit de prachtige stukken die in deze tentoonstellingscatalogus getoond worden. Adri K. Offenberg, Emile Schrijver & F.J. Hoogewoud, Bibliotheca Rosenthaliana. Treasures of Jewish booklore: marking the 200th anniversary of the birth of Leeser Rosenthal, 1794-1994. Amsterdam : Amsterdam University Press, 1994. EHC 583142 De Bibliotheca Rosenthaliana in Amsterdam is één van de belangrijkste collecties joodse boeken, documenten en voorwerpen van Europa. Sinds 1880 maakt ze deel uit van de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam. Vandaag omvat ze meer dan 100.000 gedrukte werken en ongeveer 1000 manuscripten, daterend van de middeleeuwen tot nu. Lieve Watteeuw & Jan Van der Stock, The Anjou Bible. A royal manuscript revealed. Leuven : Peeters, 2010. EHC 744786 De adembenemend mooie Bijbel van Anjou werd gedurende twee jaar grondig onderzocht, gerestaureerd en gedigitaliseerd. Op de tentoonstelling en in dit boek worden alle resultaten gebundeld, en begeleid door prachtige foto’s.
