tolerantie Kat-en-muisspel op megafeesten Stelselmatige daders

F O C U S O P V E R S L AV I N G sZO R G VA n

tolerantie Begrijpen waar het om gaat

Kat-en-muisspel op megafeesten “Stelselmatige daders hebben onze zorg het hardst nodig” Alcoholmisbruik door ouderen nog steeds taboe Huisartsen niet blij met beperking vergoeding benzodiazepinen Jaargang 2 - nr 2 - november 2008

V o o ruit Z I e n

Inhoud 3

Gokverbod voor jongeren verkleint kans op verslaving

6

RoderSana is er klaar voor

8

Programma psychiatrie en middelen­ afhankelijkheid bij ouderen

10

Kort Inzien

12

Steeds grimmigere sfeer door zero­tolerancebeleid

16

Extra zorg gedetineerden om recidive terug te dringen

19

Goed ondernemerschap geen loze kreet voor coffeeshops

20

Vergoeding benzodiazepinen vanaf januari 2009 beperkt

21

Het gezicht achter… de bemoeizorg

Tolerantie Overlast die wordt veroorzaakt door verslaafden is sterk verminderd. Het is dan ook teleurstellend dat er zo’n sterke maatschappelijke tendens bestaat om steeds harder op te treden tegen drugsgebruik. In deze Inzien! leest u welke risico’s dit tot gevolg heeft. De afnemende tolerantie ten aanzien van verslaafden zorgt er bovendien voor dat zij het steeds moeilijker vinden hun probleem te erkennen. Hier springt de private kliniek RoderSana op in: in alle discreetheid kunnen mensen hier aan hun verslavings­ probleem werken. Ook de tolerantie om bijzondere groepen, zoals verslaafden, weer in onze samenleving op te nemen, is fors afgenomen. De nieuwe lijn die het ministerie van Justitie inzet en die u terugziet in de ontwikkeling van de forensische zorg, is daarom bemoedigend en hopelijk het begin van een trendbreuk. Het artikel over de coffeeshop laat zien dat een alternatieve aanpak allesbehalve ‘soft’ hoeft te zijn. Maar zal die coffeeshophouder ooit net zo worden behandeld als de uitbater van het café bij u om de hoek…? Krijn in ’t Veld, Roel Hermanides Raad van Bestuur Novadic-Kentron

Co lo f o n

Uitgave Inzien! is een uitgave van Novadic-Kentron, netwerk voor verslavingszorg. Inzien! wordt toegezonden aan relaties en medewerkers. Wilt u dit magazine ontvangen of heeft u opmerkingen of suggesties? Mail uw reactie naar [email protected]. Redactieraad Sylvester Aboikoni, Femke de Blijzer, Sandra de Graaf (hoofdredacteur), Roel Hermanides, Leon de Leijer, Neeltje van Gerven (Het Inventief) Ontwerp Simone Jacobs (Het Inventief) Eindredactie Femke de Blijzer Fotografie Maria van der Heyden, Leon de Leijer, RoderSana, Twan Wiermans



Foto cover Maria van der Heyden Illustratie Annet Scholten Aan dit nummer werkte verder mee Wybo Vons (Wybo Vons Journalistieke Producties) Oplage 3.500 exemplaren Drukwerk Drukkerij Leonard, Oosterhout Copyright Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van Novadic-Kentron worden overgenomen. Hoewel bij de samenstelling van dit magazine de uiterste zorgvuldigheid is betracht, kan voor eventuele onjuistheden niet worden ingestaan.

G O K V E R S L AV I N G

Gokverbod voor jongeren verkleint kans op verslaving Co n ve n a n t ge m ee n te E i n dh o ve n e n spee l aut o m ate n ha l l e n Niet gokken onder de 21 jaar. Dat is de kern van een convenant tussen de gemeente Eindhoven en de eigenaren van de speelautomatenhallen in de stad. Ook Novadic-Kentron is betrokken bij de gemaakte afspraken, zodat gokverslaving kan worden voorkomen door een breed pallet aan preventiemaatregelen. In de vier speelautomatenhallen van Eindhoven wordt niet gegokt door jongeren onder de 21 jaar. Dat is al jaren de praktijk, dankzij een informele afspraak tussen Novadic-Kentron en de exploitanten van de hallen. Deze afspraak wordt nu vastgelegd in een convenant met de gemeente. Wettelijk geldt voor gokken een minimumleeftijd van 18 jaar. Eindhoven wil daar bewust boven gaan zitten, omdat uit wetenschappelijk onderzoek steeds duidelijker naar voren komt dat jongeren rond die leeftijd relatief veel risico lopen om door gokken in de problemen te raken en een verslaving te ontwikkelen. “Op basis van de beschikbare kennis over de ontwikkeling van de hersenen, zou de minimum leeftijdsgrens voor gokken eigenlijk bij 24 jaar moeten liggen.

Vanaf die leeftijd ben je namelijk pas volledig in staat de consequenties van je handelen te overzien en je impulsen goed te beheersen. Dat heeft te maken met de ontwikkeling van je hersenen, met name van de prefrontale cortex”, legt preventiewerker Kirsten van der Heide uit. Namens Novadic-Kentron was zij bij de convenantbesprekingen aanwezig. Zij vindt het een goede zaak dat ook de gemeente zich nu hard maakt voor een minimumleeftijd van 21 jaar, zowel lokaal als landelijk.

Kirsten van der Heide, preventiewerker Novadic-Kentron:

“Vanaf 24 jaar ben je pas volledig in staat de consequenties van je handelen te overzien.” Oneerlijke concurrentie Speelhalexploitant Fair Play zag bij de overname van de speelhallen in Eindhoven aanvankelijk niets in de herbevestiging van de minimumleeftijd van 21 jaar. In I nzien ! N O V E M B E R 2 0 0 8



I N D I VGI O DU D K EV EE LR SALAANVBI O NG

Roger Mannheims, directeur Fair Play:

“Gokverslaving kan leiden tot persoonlijke drama’s.” de overige 42 vestigingen van het bedrijf wordt namelijk gewoon de wettelijke leeftijdsgrens van 18 jaar gehanteerd. Toch ging Fair Play uiteindelijk akkoord, omdat de exploitanten door dit convenant de mogelijkheid krijgen om het aantal automaten uit te breiden. “Wij kunnen deze bedrijven hierdoor upgraden en uitbreiden met machines waarop je andere spelen kunt doen. Dat is belangrijk om een breed publiek te kunnen bereiken”, licht Fair Play-directeur Roger Mannheims toe. Toch blijft hij de gemaakte afspraken typeren als een ‘vreemd verhaal’, omdat jongeren van 18 wel gewoon een gokje kunnen wagen bij de grote concurrent Holland Casino. Over het beleid van dit staatsbedrijf heeft de gemeente Eindhoven namelijk niets te zeggen. “Bovendien staan ook in de horeca speelautomaten, waarop jongeren vanaf 18 jaar mogen spelen. Dat betekent dus oneerlijke concurrentie. Wij zijn bang dat we hierdoor toch klanten zullen missen, vooral van groepen die samen uitgaan. Want als daar iemand bij zit die nog geen 21 is, zal de keuze voor Holland Casino snel gemaakt zijn.” Persoonlijke drama’s Roger onderkent de gevaren van gokken en wil de risico’s daarvan beslist niet bagatelliseren: “Gokverslaving kan leiden tot persoonlijke drama’s die we zoveel mogelijk willen voorkomen. Daarom zijn al onze medewerkers getraind om het gesprek aan te gaan met spelers die in de gevarenzone dreigen te komen. Zo proberen we daar als bedrijf op een verantwoorde manier mee om te gaan. Die investering in preventie 

is overigens ook in ons eigen belang. Want spelers die in de problemen komen, uiten hun ontevredenheid in vervelend gedrag tegenover andere klanten en medewerkers, met alle gevolgen van dien voor de sfeer.” In het convenant dat de gemeente Eindhoven heeft gesloten met de exploitanten, de verslavingszorg en de stichting voor anonieme gokkers (AGOG) wordt zwaar ingezet op preventiemaatregelen. De exploitanten hebben toegezegd dat er op elke vestiging voldoende informatiemateriaal ligt; ook op minder zichtbare plekken zoals toiletten. Zo kunnen spelers daar anoniem zien waar ze terecht kunnen voor hulp als het gokken uit de hand loopt. “Verder is afgesproken dat Novadic-Kentron en de AGOG ter plekke de medewerkers van de gok­gelegenheden kunnen adviseren tijdens werkoverleggen. Bovendien wordt het preventiebeleid elk halfjaar geëvalueerd om het waar nodig te kunnen bijsturen”, vertelt Martijn Schavemaker, juridisch adviseur van de gemeente Eindhoven.

Martijn Schavemaker, juridisch adviseur gemeente Eindhoven:

“Het preventiebeleid wordt elk halfjaar geëvalueerd.”

“De exploitanten hanteren een ‘witte lijst’, waar verslaafde spelers zich vrijwillig op kunnen laten zetten”, vertelt hij. “Deze spelers worden dan niet meer toegelaten tot de betreffende speelhallen. We proberen ook Holland Casino in deze preventiemaatregelen mee te krijgen. In Den Haag zullen we binnenkort de uitzonderingspositie

van dit bedrijf aankaarten. Daarbij pleiten we ook voor een landelijke minimumleeftijd van 21 jaar.” Schulden en suïcides Door het convenant blijven er in het centrum van Eindhoven drie speelhallen over, geëxploiteerd door Fair Play. De vierde speelhal van JVH Gaming zal worden verplaatst naar een locatie buiten het centrum, waar de eigenaar de hal kan uitbreiden met extra automaten. De uitbreiding van het aantal kansspelautomaten die door het convenant mogelijk wordt, lijkt op het eerste gezicht in strijd met de getroffen preventiemaatregelen. Toch is dat niet zo. Volgens preventiedeskundigen is voor het tegengaan van gokverslaving namelijk vooral het aantal locaties waar kan worden gegokt van belang, en niet zozeer het aantal automaten per speelhal.

“We komen regelmatig gokkers tegen die zelfs het spaargeld van hun kinderen hebben verspeeld.” “Al met al zijn wij erg blij met het behaalde resultaat”, zegt preventiemedewerker Kirsten. Ze wijst daarbij op de ingrijpende gevolgen van gokverslaving. “Bij deze categorie verslaafden ligt het aantal zelfdodingen het hoogst. In de hulpverlening komen we regel­matig gokkers tegen die diep in de schulden zitten en werkelijk alles hebben verspeeld, zelfs het spaargeld van hun kinderen. Want in vergelijking met drugs­ verslaving kost gokverslaving veel meer geld, zeker bij de tafelspelen in de casino’s.” Hogere kansspelbelasting De positieve ontwikkelingen in Eindhoven worden enigszins overschaduwd door de verhoging van de

kansspelbelasting naar 29%, die in juli landelijk werd ingevoerd. Door deze belasting wordt vooral de amusementsbranche getroffen: zij moet immers meer van haar inkomsten aan de Belastingdienst afdragen. Kirsten: “Om toch voldoende omzet te draaien, zullen speelhallen natuurlijk proberen meer bezoekers aan te trekken. Wij vrezen dat sommige exploitanten die de afgelopen jaren vrijwillig een leeftijdsgrens van 21 jaar hanteerden, die nu gaan terugschroeven naar 18 jaar. En om de klantenbinding te vergroten, maken sommige speelhallen het nu al mogelijk om de behaalde punten mee te nemen naar de volgende dag, zodat spelers steeds terugkomen. Daardoor ontstaat een veel groter risico op verslaving. Deze ontwikkeling benadrukt hoe belangrijk het is om convenanten te sluiten met exploitanten, zoals dat in Eindhoven is gebeurd. Want alleen dan weten we dat de belastingverhoging onze preventiemaatregelen niet teniet doet.”

40.000 kansspelverslaafden Medio jaren negentig telde Nederland 70.000 kansspelverslaafden. Dat aantal is inmiddels gedaald naar 40.000. Daarnaast zijn er naar schatting zo’n 76.000 mensen die risico op een gokverslaving lopen. De daling van het aantal verslaafden is grotendeels te danken aan het verbod op speelautomaten in snackbars. Slechts 10% van de gokverslaafden zoekt hulp; vaak zit er vijf tot zeven jaar tussen het eerste gokje en de vraag naar hulp. Meer dan de helft van de kansspelverslaafden is jonger dan 30 jaar. Kansspelautomaten en casinospelen zijn het meest verslavend. Spelers die zowel op kansspelautomaten als in speelautomatenhallen spelen, lopen het grootste risico op kansspelverslaving. Onder gokverslaafden bevinden zich relatief veel ongehuwde mannen en lager opgeleiden. INZIEN! NOVEMBER 2008



P R I V AT E V E R S L A V I N G S K L I N I E K

De nieuwe directie van RoderSana (v.l.n.r.): René Grim, Stefan Heijne, Dirk Steensens

Veel te verliezen “Onze cliënten hebben veel te verliezen. Problematisch gebruik van of verslaving aan alcohol en drugs levert een hoog afbreukrisico op. Als de verslaving bekend wordt, staan hun carrière en aanzien op het spel. Onze cliënten hebben er dus alle belang bij die problemen te verdoezelen. Dat lukt ook vaak, door hun bovengemiddelde intelligentie en financiële draagkracht. Daardoor is vaak sprake van een langdurige verslavings­ geschiedenis. Die vereist dus ook een intensieve behandeling. Wij gaan uit van een behandelperiode van twee jaar, gebaseerd op een persoonlijk behandelplan dat maatwerk garandeert. Daarin past altijd een klinische periode van zes weken, om te ontgiften en rust in het leven te creëren. Maar er is ook intensieve terugkeerbegeleiding en coaching bij terugvalmomenten. Onze hulpverleners zijn daarvoor 24 uur per dag beschikbaar, ook door de inzet van moderne technologie als internet en beeldtelefoon.”

“Wij richten ons op mensen met een hoge maatschappelijke positie.”

P rivate vers l avi n gsk l i n iek 1 8 dece m ber o f f iciee l ge o pe n d

RoderSana is er klaar voor In Inzien! 1 (maart 2007) werd de komst van RoderSana aangekondigd, de private verslavingskliniek waarin Novadic-Kentron participeert. Op 4 september 2007 ging de eerste spade de grond in en vanaf die dag zijn de bouwers in de Oirschotse bossen druk aan het werk om het luxueuze resort te realiseren.

De nieuwe directie, bestaande uit algemeen directeur René Grim, medisch directeur Dirk Steensens en hoteldirecteur Stefan Heijne, hebben inmiddels een zorg- en behandelfilosofie opgesteld en ervaren en deskundige medewerkers aangetrokken. In Oirschot zijn ze er klaar voor. De eerste cliënten hebben zich al gemeld: vanaf 1 januari 2009 kunnen zij bij RoderSana terecht. Inzien! praat met René Grim over deze bijzondere, nieuwe kliniek.



Hoge maatschappelijke positie René: “RoderSana heeft duidelijke keuzes gemaakt in wat we wel en niet kunnen. We bieden evidence based hulpverlening bij problemen door het gebruik van alcohol of drugs. Daarbij richten we ons op mensen met een hoge maatschappelijke positie, zoals managers uit het bedrijfsleven, politici, medici en mensen uit de media. Met enkele bedrijven hebben we al afspraken gemaakt. Ook zijn er al contacten gelegd met het ministerie van Binnenlandse Zaken.”

Hoge professionele standaard “We hebben een geslaagde wervingscampagne voor personeel gehouden. Ongeveer 350 kandidaten hebben hun belangstelling kenbaar gemaakt. Zij waren vooral geïnteresseerd geraakt door de expertcultuur die we uitdragen. Dirk en ik hebben een team van zestien specialisten samengesteld, die borg staan voor een deskundige aanpak. Niet alleen op het gebied van therapie trouwens: sport en andere fysieke inspan­ ningen helpen om blijvend van een verslaving af te komen. Om die reden hebben we ook een fysio­ therapeut aangenomen, die cliënten zowel tijdens de opname als de nazorg kan begeleiden.” “De hoge professionele standaard gaan we voortdurend bewaken. RoderSana zal systematisch de tevredenheid van de cliënten toetsen. Daarnaast zijn we bezig met het vormen van een medical board, een wetenschappelijk panel dat onze behandeling toetst. Professor Cor de Jong, hoogleraar verslavingskunde aan de Radboud Universiteit, is gevraagd hierin zitting te nemen.”

Gratis eerste gesprek “Wij willen direct op hulpvragen reageren. Daarom heeft RoderSana geen wachttijden. Als mensen een beroep op ons doen, is er gegarandeerd binnen 48 uur een intake. Voor het eerste gesprek hoeft de cliënt niet te betalen. Daarbij kan het uiteraard voorkomen dat de cliënt zich niet kan vinden in ons aanbod. Maar ook als wij zelf het idee hebben dat de cliënt niet bij ons past en wij onvoldoende voor hem of haar kunnen betekenen, komt het niet tot een vervolgafspraak.” Erkenning door zorgverzekeraars “De zorgverzekeraars zien RoderSana als een goede aanvulling op de bestaande verslavingszorg. Mede daardoor is erkenning in het kader van de Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi) verkregen. Ook dat heeft gevolgen voor de kwaliteit: we vallen nu immers onder toezicht van de inspectie. De zorgverzekeraar betaalt het basispakket. Daarnaast betalen cliënten een eigen bijdrage, die tussen de F 150 en F 200 per dag zal liggen. Daarmee betalen zij het leisurepakket. Bovendien geeft die eigen bijdrage een extra stimulans om de behandeling af te maken.” Concurrenten “Zowel in binnen- als buitenland groeit de concurrentie. Steeds meer private klinieken openen hun deuren. RoderSana is klaar om de concurrentie aan te gaan. Wij garanderen een kwalitatief hoogwaardige behandeling, terwijl de concurrentie vaak vasthoudt aan het twaalfstappenprogramma van het Minnesotamodel. En we werken met experts, die hun sporen als behandelaar verdiend hebben. Ten slotte vindt onze behandeling plaats in een luxe omgeving. In die omgeving willen we een huiselijke sfeer creëren, die je overal in terug vindt, van de menukaart tot de verlichting. We starten met achttien bedden, maar verwachten door te groeien. We zijn nu al bezig met een uitbreiding in Oirschot en een tweede vestiging elders in Nederland.” Feestelijke opening “Donderdag 18 december is de officiële opening. We zijn momenteel op zoek naar een aansprekende persoonlijkheid die de openingshandeling zal verrichten. En in de loop van 2009 willen we ter gelegenheid van de opening een internationaal congres organiseren.”

“RoderSana heeft geen wachttijden, er is gegarandeerd binnen 48 uur een intake.” INZIEN! NOVEMBER 2008



Maarten Jansen op de Haar, klinisch psycholoog en programmaleider Reinier van Arkel groep

VERSLAVIN G EN OUDERE N

Corine Schapenk, manager centrum Ouderen en Ziekenhuispsychiatrie Reinier van Arkel groep

Novadic-Kentron en de Reinier van Arkel groep (geestelijke gezondheidszorg) hebben daarom de handen ineengeslagen en een plan opgesteld voor een programma psychiatrie en middelenafhankelijkheid bij ouderen. Doel: een betere diagnose en een integrale behandeling van psychiatrische en verslavings­ problemen bij ouderen. Vanuit Novadic-Kentron is Sander de Kuiper, hoofd Psychische zorg, Relationele zorg en Vaktherapie, bij dit plan betrokken. Vanuit de Reinier van Arkel groep zijn dat Corine Schapenk, manager centrum Ouderen en Ziekenhuispsychiatrie, en Maarten Jansen op de Haar, klinisch psycholoog en programmaleider van het project. Ach, een borreltje op z’n tijd… Maarten: “Verslaving bij ouderen – en het gaat dan meestal om alcohol – is echt een verborgen probleem. Ouderen hebben vaak een klein netwerk en ze hebben geen werk meer waar ze te laat kunnen komen: het valt veel minder op als ze in de problemen komen. En daarnaast wordt vaak gedacht: ach, een borreltje op z’n tijd, dat moet toch kunnen? Maar ouderen kunnen veel slechter tegen alcohol. Hun vochthuishouding verandert, ze hebben letterlijk minder vocht in hun lichaam om de alcohol te ‘verdunnen’.”

pr o gra m m a ps y chiatrie e n m idde l e n ­ a f ha n ke l i j kheid bi j o udere n

“Verslaving bij ouderen is echt een verborgen probleem” Een verhaal uit de praktijk: een oudere man valt en breekt zijn heup. Hij wordt opgenomen op de afdeling orthopedie en geopereerd. Na de operatie is hij extreem verward. ‘Post-operatief delirium’, luidt de diagnose. De revalidatie gaat niet goed en hij komt in



een verpleeghuis terecht. En pas daar wordt bekend dat deze meneer een alcoholprobleem heeft. Waarschijnlijk is hij daardoor gevallen en kreeg hij ook daardoor het delirium. Dat deze problemen niet eerder zijn gezien, is typerend voor deze categorie verslaafden.

Corine: “Bij cliënten met verslavingsproblemen werkten wij al langer samen met medewerkers van NovadicKentron. Maar dat was altijd op individueel niveau. Met het programma psychiatrie en middelenafhankelijkheid bij ouderen willen we een stevige bodem onder de samenwerking leggen, waarbij integrale be­handeling centraal staat. Per cliënt stellen we samen een behandelplan op met onderdelen uit beide expertises. Afhankelijk van de hulpvraag van de cliënt kan daarin bijvoorbeeld een medisch-specialistische behandeling in het ziekenhuis, detox bij de Reinier van Arkel groep en leefstijl- of motivatietraining bij Novadic-Kentron worden opgenomen.” Sander: “Het projectplan ligt er, maar nu moet het nog geconcretiseerd worden. We willen de samenwerking verder professionaliseren. Dit is noodzakelijk omdat een geïntegreerde behandeling veel beter is voor de cliënt. En daarbij geldt dat een oudere cliënt een totaal andere aanpak vraagt dan een jongere.” Maarten: “Een oudere cliënt is vaak moeilijker te motiveren. Een jongere of jongvolwassene kan in sport of werk een zinvol alternatief voor de verslaving zoeken. Bij een oudere is dat moeilijker. Daar mikken we op de ‘vicieuze cirkel’. De cliënt voelt zich niet goed, gaat

Sander de Kuiper, hoofd Psychische zorg, Relationele zorg en Vaktherapie Novadic-Kentron

daardoor drinken, voelt zich daardoor nog slechter, gaat meer drinken, enzovoorts. Als we die cirkel doorbreken, ervaren cliënten dat ze zich door minder te drinken ook beter voelen. En dan merken ze vaak dat ze nog veel meer kunnen dan ze dachten.” Taboe Corine: “Ons programma richt zich niet alleen op de behandeling, maar ook op het in beeld brengen van de doelgroep. Veel huisartsen zien alcoholproblemen bij oudere cliënten over het hoofd, doordat de oudere voor een ander probleem komt. We streven ernaar het programma begin 2009 operationeel te hebben en zullen dit dan door een mailing bij de verwijzers bekendmaken.” Maarten: “Vallen, hoge bloeddruk, maag- en darm­problemen: veel symptomen kunnen op alcohol­ misbruik wijzen. Belangrijk is het vooral om dóór te vragen. Als een cliënt dagelijks drinkt, al is het maar één glas, dan moet je al opletten. Er rust echter nog steeds een taboe op dit onderwerp. Pas de laatste jaren is er meer aandacht voor alcoholmisbruik.” Sander: “Dit is dan ook hét moment om de samen­ werking op dit gebied goed op poten te zetten. Niet alleen hier in Den Bosch, maar ook in Breda zijn er ontwikkelingen. Daar werkt Novadic-Kentron samen met GGZ Breburg.” Vergrijzing Maarten: “Naast de samenwerking op behandelniveau is ook meer gezamenlijk onderzoek nodig. Zo willen we met meerdere instellingen, waaronder NovadicKentron, de Vrije Universiteit van Amsterdam en het AMC, onderzoek doen. We willen de factoren vinden die bepalend zijn voor het ontstaan van alcohol­ problematiek op hogere leeftijd. Het is heel belangrijk om onze kennis te bundelen: zo kunnen we ouderen sneller en beter behandelen.” Corine: “We moeten ons nu al voorbereiden op de komende vergrijzing. Er komen veel meer ouderen bij, dus ook veel meer problemen. Verslaving bij ouderen moet dan ook nu bespreekbaar worden gemaakt!”

Meer informatie

Wilt u meer informatie over het programma psychiatrie en middelenafhankelijkheid bij ouderen? Neem dan contact op met Maarten Jansen op de Haar, telefoonnummer (073) 699 85 70. I nzien ! N O V E M B E R 2 0 0 8



Ko rt i n Z I e n

Novadic-Kentron behaalt HKZ-certificaat In september hebben wij het HKZ-kwaliteitscertificaat behaald. We beschouwen dit als een mijlpaal na een intensieve periode van fuseren en reorganiseren, vooral omdat de certificerende instantie ons in het eindoordeel van de HKZ-audit omschreef als een dynamische organisatie met loyale, professionele en betrokken medewerkers. Bovenal is het HKZ-certificaat voor ons een stimulans om ons blijvend te richten op de bewaking en continue

verbetering van kwaliteit. Dat is voor cliënten de beste waarborg voor verantwoorde zorg, preventie en dienstverlening. Ook draagt het bij aan een positief resultaat voor onze opdrachtgevers. En last but not least is het een goede voedingsbodem voor een vruchtbare samenwerking met onze relaties! Op www.hkz.nl vindt u meer informatie over de eisen die aan HKZ-gecertificeerde instellingen worden gesteld.

Novadic-Kentron neemt verantwoordelijkheid voor kinderen verslaafde ouders (KVO) Kinderen van verslaafde ouders lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van geestelijke gezondheidsproblemen of een verslaving. Om deze reden hebben wij vorig jaar een convenant getekend voor verregaande samenwerking met Bureau Jeugdzorg NoordBrabant. Het afgelopen jaar hebben we veel aandacht besteed aan dit onderwerp, met als doel het welzijn van kinderen onderwerp van gesprek te maken in het zorgproces van de cliënt. Om medewerkers hierbij te ondersteunen, zijn binnen de organisatie onder meer KVO-functionarissen en KVO-consulenten aangesteld. In september hebben bijna vijftig medewerkers deelgeno-

men aan een studiedag KVO. Ook het komende jaar zal veel aandacht worden besteed aan het inbedden van aandacht voor kinderen in ons zorgproces. Dit kunnen wij natuurlijk niet alleen: samenwerking met de hele zorgketen is noodzakelijk om deze kwetsbare groep kinderen te kunnen beschermen. Voor meer informatie over dit onderwerp kunt u contact opnemen met Ria Reinders, telefoonnummer (073) 684 95 00 of e-mail [email protected].

Novadic-Kentron Roosendaal verhuisd naar Laan van Brabant Eind augustus 2008 zijn alle afdelingen van NovadicKentron in Roosendaal verhuisd naar de Laan van Brabant 22. Aan de Laan van Brabant worden alle activiteiten voortgezet die aan de Streuvelslaan en de Oostelijke Havendijk plaatsvonden. We delen het gebouw met Stichting Integraal Welzijn (SIW). We bieden aan de Laan van Brabant ambulante hulpverlening, methadonverstrekking, dagbehandeling, groepsbijeenkomsten en cursussen. Doordat onze activiteiten in Roosendaal voortaan vanuit één locatie 10

plaatsvinden, kunnen we beter samenwerken en een geïntegreerd aanbod verzorgen in een professionele werkomgeving. Op 18 september is het pand feestelijk geopend door wethouder Kees Jongmans. Hij sprak de hoop uit dat met de afronding van een serie verhuizingen in de gemeente, de betrokken organisaties meer mogelijk­ heden krijgen om problemen gezamenlijk aan te pakken.

Locatie Den Bosch uitgebreid met kliniek Novadic-Kentron heeft al jaren een vestiging aan de Rompertsebaan in Den Bosch. In deze MFE (multifunctionele eenheid) kunnen cliënten therapie of trainingen volgen. Vanaf september 2007 vindt er ook medische heroïnebehandeling plaats. Vanaf juni 2008 kunnen cliënten er bovendien voor korte duur worden opgenomen. Cliënten die naast hun verslaving bijvoorbeeld psychiatrische klachten hebben, worden ergens anders behandeld.

We bieden op de MFE Den Bosch de volgende diensten aan: - medische en verpleegkundige zorg van (chronisch) verslaafden; - therapieën, zoals groepstherapie, creatieve therapie en bewegingstherapie; - trainingen, zoals Leefstijltraining; - dagbehandeling; - ontgifting (detox) en kortdurende opname; - spreekuren en consult door artsen; - voorlichting, preventie en advies; - cursussen, zoals de EMA-cursus (Educatieve Maatregel Alcohol); - verslavingsreclassering; - nazorg.

Praktijkondersteuning consulenten voortaan bij Roder Consult Op 1 september 2008 is het consulententeam overgegaan van Novadic-Kentron naar Roder Consult Eerstelijns Verslavingszorg. Dit betekent dat de praktijkondersteuning formeel naar Roder Consult – 100% dochter van Novadic-Kentron – is overgegaan en dat onze dienstverlening in de eerste lijn doorgaat en nog zal verbeteren. Op dit moment ondersteunen de consulenten van Roder Consult ongeveer 500 van de 1.200 huisartsen die in Noord-Brabant actief zijn. Het team zal het komende jaar dus zeker worden uitgebreid. De vraag naar de verslavingsexpertise in de eerste lijn neemt bovendien toe, doordat eerstelijns psychologische zorg dit jaar in het

basispakket van de ziektekostenverzekering is gekomen. Daarnaast zal de ketenzorg in de eerste lijn steeds meer gestalte krijgen en zal Roder Consult intensief gaan samenwerken met de Praktijk Ondersteuning Huisartsen GGZ en met huisartsondersteunende organisaties die zich inzetten voor de ketenzorg. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Roder Consult, telefoonnummer (0499) 58 27 14 of e-mail [email protected].

Woontraining in november 2008 van start Deze maand zijn wij op Zorgpark Voorburg in Vught gestart met Woontraining. Chronisch verslaafden met of zonder justitiële titel worden daar in enkele maanden getraind om meer zelfstandig of beschermd te gaan wonen. We bieden achttien plaatsen aan cliënten die hier maximaal zes maanden verblijven en daarna uitstromen naar een woonsituatie die bij hen past, variërend van beschermd wonen tot zelfstandig wonen. Cliënten die voor Woontraining in aanmerking komen, zijn al in behandeling geweest bij Novadic-Kentron. Ze hebben niet alleen problemen met middelengebruik, maar ook met wonen, financiën en sociale contacten. Vanwege hun lage zelfredzaamheid hebben zij na behandeling vaak veel moeite zich zonder begeleiding in de maatschappij staande te houden. Bij Woontraining leren zij hun interactievaardigheden, sociale competentie en zelfstandigheid te vergroten. Het niveau van de resocialisatie is afhankelijk van de mogelijkheden van de cliënt én de beschikbare voorzieningen op het gebied van wonen en dagbesteding. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Ellen Rutgers, hoofd Arbeid, Wonen en Financiën, telefoonnummer (073) 684 95 00 of e-mail [email protected].

INZIEN! NOVEMBER 2008

11

Z E R OT OL E R A N C E B E L E I D

Ronald van Litsenburg, mede-eigenaar van Event Medical Service:

“Feestgangers gebruiken steeds verstandiger” Wie associaties krijgt met Tom en Jerry, heeft geen ongelijk. Politie en bezoekers van grote dansevenementen raken steeds meer verwikkeld in een kat-enmuisspel. Inzet: het naar binnen smokkelen van partydrugs, zoals xtc-pillen. Het enige verschil met de tekenfilmhelden is dat dit spel steeds grimmiger wordt. Bij sommige evenementen zet de politie zelfs drugshonden in om de duizenden bezoekers die op de grootschalige dansevenementen afkomen, snel te kunnen controleren op het bezit van verstopte drugs. Maar juist omdat het reukvermogen van deze honden zo goed is, is hun inzet lang niet altijd effectief. Want heb je toevallig een broek aan waarin onlangs nog een zakje wiet zat, dan loop je als bezoeker het risico volledig te worden gestript.

“De strengere handhaving leidt ertoe dat partygangers extra alcohol gaan drinken om in een roes te blijven.”

S teeds gri m m igere s f eer d o o r zer ot o l era n cebe l eid

“Zerotolerancebeleid is onnodig en ineffectief” Een strikt verbod op soft- en harddrugs bij grootschalige dance events werkt averechts. Met deze duidelijke stellingname haalde Novadic-Kentron deze zomer de landelijke media. Veldwerker Charles Dorpmans zet

12

Kamikazegebruik Om niet gesnapt te worden, besluiten veel feestgangers om hun meegebrachte pillen in één keer te slikken, vlak

“Wij verzorgen inmiddels zes jaar medische hulpverlening op grootschalige evenementen, met name op dance events en concerten. Uit onze registratie van de afgelopen jaren blijkt dat het aantal zorgcontacten vrijwel is gehalveerd. Zes jaar terug lag het aantal zorg­contacten op circa 0,8% van de bezoekers die op een evenement aanwezig zijn, terwijl dat nu schommelt rond de 0,4%. Uit deze cijfers kun je afleiden dat partygangers verstandiger zijn gaan gebruiken. Dat is een direct gevolg van de professionele preventie vanuit de verslavingszorg en alle extra veiligheidsvoorzieningen die tegenwoordig standaard op dit soort evenementen worden getroffen. Tegen die achtergrond ben ik niet blij met het zerotolerancebeleid, zoals dat nu wordt toegepast. Hierdoor lijkt de verblijfsduur op de medische post bij een groot aantal bezoekers namelijk toe te nemen. Op zich vind ik het prima dat de handhaving wordt aangescherpt, maar doe dat dan wel overal op dezelfde manier. Anders blijft er onduidelijkheid bestaan over wat wel en niet mag. Laten we in elk geval voorkomen dat er een heksenjacht ontstaat, want dat werkt echt averechts. Dance events zonder drugs zijn nu eenmaal een utopie!”

Gedoogbeleid op de helling

Het Openbaar Ministerie heeft sinds 2002 landelijke richtlijnen, waarin gedetailleerd is vastgelegd welke gebruikershoeveelheden worden gedoogd. Het gaat het OM namelijk niet zozeer om het individuele recreatieve gebruik, maar vooral om het tegengaan van de handel in drugs tijdens dit soort feesten. “Sinds 2006 worden deze richtlijnen meer en meer aangescherpt om het Nederlandse gedoogbeleid beter te laten aansluiten bij het Europees drugsbeleid”, zegt Charles Dorpmans. “In veel gemeenten gaat de lokale driehoek – die uiteindelijk bepaalt hoe de landelijke richtlijnen in de praktijk worden toegepast – mee in dit strengere beleid. Hierdoor wordt het zerotolerancebeleid bij grote dansfeesten steeds strikter gehandhaafd. Maar veiliger worden de feesten hierdoor niet.”

zich al jaren in om met inzet van alle partijen de veiligheid van deze megafeesten te vergroten; ook als daar wel drugs worden gebruikt.

I nzien ! N O V E M B E R 2 0 0 8

13

Z E R O T OL E R A N C E B E L E I D

Ton Beliën, netwerkinspecteur van de politie in Eindhoven centrum:

Onbevooroordeeld advies

Novadic-Kentron biedt feestgangers vanuit een onbevooroordeelde positie deugdelijke informatie over de effecten van drugsgebruik. Vanuit dezelfde neutrale positie adviseert de instelling ook over verstandig en realistisch drugs- en gedoogbeleid. “Wij zijn niet voor of tegen drugsgebruik; we dragen alleen uit dat drugsgebruik nooit zonder risico’s is, zelfs niet als je die risico’s als recreatieve gebruiker beperkt”, zegt Charles Dorpmans. “Vanuit dit perspectief zijn wij sinds enkele jaren betrokken bij het vooroverleg, dat standaard wordt gehouden voordat er een vergunning wordt verleend voor een grootschalig dansevenement. Daar wijzen wij onder meer op het belang van EHBO-posten met kennis over drugsongevallen. Want op zulke feesten ben je er niet met het doorprikken van blaren. Vorig jaar hebben we de politie in Hilvarenbeek geadviseerd geen drugshonden in te zetten, vanwege de effecten daarvan op het drugsgebruik voor de poort. Dat is toen goed opgepakt. Voorafgaand aan het evenement is duidelijk aangegeven dat er streng zou worden gecontroleerd. Dat heeft goed gewerkt!”

voordat ze naar binnen gaan. En juist dat kan gevaarlijk zijn. ‘Kamikazegebruik’ kopte De Volkskrant deze zomer. Charles Dorpmans: “Dat was iets overtrokken. Maar toch wordt hiermee goed weergegeven tot welk averechts effect het rücksichtslos handhaven van het nieuwe zerotolerancebeleid kan leiden.” Deze zomer zwengelde hij de discussie aan over het steeds scherpere handhavingsbeleid, waarbij van gedogen in het geheel geen sprake meer is. Dat leidde Charles Dorpmans tot interviews in de landelijke pers en – belangrijker nog – tot kamervragen aan minister Klink over de negatieve effecten van het strengere beleid. “Behalve het vooraf innemen van meerdere pillen, leidt de strengere handhaving er ook toe dat party­gangers tijdens feesten extra alcohol gaan drinken om in een roes te blijven wanneer het effect van die pillen afneemt. Dat combigebruik heeft grote gezondheidsrisico’s”, benadrukt Charles. “Bovendien bestaat de mogelijkheid dat bezoekers – als gevolg van het aan­gescherpte beleid – tijdens de feesten drugs proberen te scoren, zonder dat de kwaliteit daarvan is getest. Daardoor weten zij niet wat zij slikken of snuiven, met alle risico’s van dien.” Roes Naast deze directe effecten verwacht Charles ook dat de drempel om een EHBO-post op te zoeken hoger wordt

14

voor bezoekers, omdat zij bang zijn daar alsnog in de kraag te worden gevat door agenten in burger. Zo raken zij uit het zicht van de hulpverlening. “Al met al leidt het huidige handhavingsbeleid vanuit gezondheids­ perspectief dus tot een uitermate ongewenste situatie”, concludeert Charles. “En dat terwijl het aantal drugs­ ongevallen op deze feesten de afgelopen jaren juist sterk is afgenomen. We zijn bang dat die positieve ontwikkeling nu teniet wordt gedaan, omdat feestgangers onverstandiger gaan gebruiken. Want zero tolerance of niet, op zo’n event willen zij toch een bepaalde roes ervaren.”

“Onze aanbeveling is: richt de controle vooral op de dealers.” Of Charles gelijk krijgt met zijn sombere voorspelling, moet nog blijken. Eind dit jaar zal uit de registratie van de EHBO-posten duidelijk worden of er inderdaad sprake is van meer en zwaardere incidenten dan voorheen. “Maar inmiddels wordt al wel door meerdere partijen gesignaleerd dat het gebruik aan de poort toeneemt en er meer mensen op de dansvloer ‘fout gaan’”, aldus de veldwerker. “Onze aanbeveling is dan ook: richt de controle vooral op de dealers en sta toe dat feestgangers partydrugs voor eigen gebruik meenemen. Dat is namelijk de beste manier om gezondheidsrisico’s zoveel mogelijk te beperken!”

“Zero tolerance biedt geen garantie op extra veiligheid” “Ik werk in een gebied met veel horeca, waaronder het Beurs­ gebouw, waar regelmatig house­ party’s plaatsvinden. De directeur van het Beursgebouw en de organisator van die feesten hebben van meet af aan een zerotolerancebeleid gevoerd. Die opstelling juichen wij toe. Wij komen daar alleen in actie als de beveiliging daar jongeren aanhoudt die harddrugs dealen of meer bij zich hebben dan de door het Openbaar Ministerie vastgestelde gebruikershoeveelheden. Natuurlijk kun je vraagtekens plaatsen bij de effectiviteit van zerotolerancebeleid, want drugs komen op die feesten toch wel binnen. Bovendien biedt dit geen garantie op extra veiligheid, omdat een aantal jongeren hierdoor vooraf in één keer hun pillen gaan slikken. Toch vind ik het goed dat met dit beleid een duidelijk signaal uitgaat dat je ook lekker naar muziek kunt luisteren zonder die rommel te gebruiken. Ik ken de kritiek dat het hypocriet is dat bezoekers van deze feesten daar nu zelfs geen jointje meer mogen roken, terwijl dat elders wel wordt gedoogd. Dat is inderdaad inconsequent. Maar daartegenover staat dat het merendeel van de jongeren meer last had van het blowen dan plezier. Zeker in het Beursgebouw gaf dat namelijk een enorme stank, en die is nu verdwenen.”

Laura van de Voort, organisator bij Extrema:

“Zorg voor consequente handhaving!” “In feite is het heel simpel: verdovende middelen zijn verboden tijdens onze evenementen. Dat staat expliciet in onze huisregels en dat vermelden we ook op grote borden bij de ingang. Iedereen die naar onze feesten gaat, is daar dus van op de hoogte. Waarschijnlijk zal deze harde aanpak best enig nut hebben, want nu kun je geen sporttassen vol pillen mee naar binnen nemen. Toch blijft het de vraag of het verbod op alle drugs uiteindelijk veel effect heeft. Want ook al wordt het meenemen van drugs moeilijker gemaakt, met een beetje inventiviteit lukt dat toch wel. Daardoor zal iedereen die wil gebruiken, dat blijven doen. Zelf vind ik het vooral belangrijk dat er meer duidelijkheid komt over wat nou wel en niet mag. De handhaving van het zero­tolerancebeleid verschilt nu namelijk per gemeente. Dat is onduidelijk. En waarom mag je overal in Nederland een jointje op zak hebben, maar niet op het moment dat je bij ons door de poort komt? Dat is toch vreemd? Al met al krijgt de danceindustrie hierdoor een slecht imago, terwijl er in een gemiddelde kroeg misschien wel meer gebruikt wordt. Dat vind ik echt jammer!”

Testservice beperkt gezondheidsrisico’s

Novadic-Kentron heeft in sommige regio’s toestemming om partydrugs die tijdens feesten in beslag zijn genomen, te onderzoeken. Uit de geteste monsters blijkt dat de werkzame stoffen van die middelen veelal van mindere kwaliteit zijn. Bovendien bevatten de drugs vaak meer versnijdingsmiddelen. Daarom zou het een slechte ontwikkeling zijn als er nu – als gevolg van het verscherpte toegangsbeleid – weer meer feestgangers tijdens de feesten aan drugs proberen te komen. “Het zou beter zijn als er een beperkte gebruikershoeveelheid wordt toegestaan”, benadrukt Charles Dorpmans. “Dat biedt feestgangers de mogelijkheid om hun pillen vooraf te laten testen bij onze testservice. Zo weten zij in elk geval wat ze slikken en kunnen wij hen vooraf in een individueel gesprek wijzen op de gezondheidsrisico’s.”

I nzien ! N O V E M B E R 2 0 0 8

15

F o re n sische vers l avi n gsz o rg

Keiharde straffen voor junks!’ Het klinkt robuust, maar het werkt niet. De overvolle gevangenissen in de Verenigde Staten spreken wat dit betreft voor zich. Er bestaan nu eenmaal geen eenvoudige oplossingen voor complexe problemen. Novadic-Kentron zet zich daarom al jaren in om chronisch verslaafden die met Justitie in aanraking komen, zo goed mogelijke zorg te bieden. Liefst al in de periode waarin zij hun straf uitzitten, zodat daar aan hun motivatie kan worden gewerkt om de verslaving meer onder controle te krijgen. Afkicken is voor deze groep gebruikers namelijk niet altijd een reële optie, omdat hun verslaving al sterk is ingesleten en zo is uitgegroeid tot een chronische hersenstoornis.

E x tra z o rg gedeti n eerde n o m recidive terug te dri n ge n

Uitsluitend straffen werkt niet Met extra zorg voor gedetineerden wil de regering de recidive de komende zeven jaar met 10% terugdringen.

16

Novadic-Kentron kiest al jaren voor deze koers en blijft dat doen, in samenwerking met Justitie.

Beschadigen Vanuit deze optiek biedt Novadic-Kentron zorg en ondersteuning, in de hoop dat deze verslaafden zichzelf niet nog verder beschadigen door onverantwoord gebruik of onnodige gezondheidsrisico’s. “Voor ons staat het feit dat deze verslaafden contact hebben met Justitie niet voorop. Wij zien deze mensen vooral als cliënten met een chronische, meervoudige problematiek, en benaderen hen daarom ook zo”, benadrukt Marco van Heek, hoofd Verslavingsreclassering van Novadic-Kentron.

“Dat deze verslaafden contact hebben met Justitie, staat voor ons niet voorop.” Om chronisch verslaafden die voortdurend voor overlast zorgen langere tijd te kunnen opsluiten, werd enkele jaren geleden een nieuwe juridische maatregel van kracht: Instelling voor Stelselmatige Daders (ISD). De rechter kan deze maatregel voor maximaal twee jaar opleggen aan verslaafden die hun criminele leefstijl niet weten te veranderen. Het was de bedoeling dat ISD’ers als onderdeel van hun straf ook passende zorg zouden krijgen. Maar dat bleek de afgelopen jaren makkelijker gezegd dan gedaan. “Dat was voor ons een belangrijke reden de forensische verslavingszorg juist op deze groep te gaan richten. Deze groep verslaafden heeft onze zorg immers het hardste nodig, terwijl ook het maatschappelijk belang van goede zorg bij hen het grootste is”, stelt Marco.

Abrupte overgang Gaandeweg bleek echter dat het ambulant behandelen van ISD’ers vrijwel geen haalbare kaart was. Door de abrupte overgang van de gesloten fase naar de open (ambulante) fase liepen de meeste ISD’ers al snel vast. “Behalve onvoldoende tijd om te stabiliseren, was ook de huisvesting van deze groep een groot probleem”, constateert Marco. “Vanwege hun zware problematiek waren de beschikbare opvangvoorzieningen vaak niet toereikend. Hierdoor zaten de meeste cliënten binnen twee weken weer in een gesloten setting. Dat was een duidelijk signaal dat we veel fundamenteler in deze cliëntengroep moesten gaan investeren. En dat hebben we gedaan!” Care of cure? In de Justitiële Inrichting in Vught werd een trajectpsycholoog aangesteld om de problematiek van de ISD’ers beter in kaart te brengen. Uit de standaarddiagnose bleek dat zij zonder uitzondering kampen met meervoudige, complexe problematiek op allerlei leef­gebieden en daarnaast ook met psychische stoornissen.

“Wij zijn samen met gemeenten druk bezig om het draagvlak voor extra woonvoorzieningen te vergroten” Marc Bosma, senior beleidsmedewerker Research & Development “We werken hard aan de vernieuwing van de forensische verslavingszorg om de kwetsbare groep gedetineerde verslaafden beter te bereiken, zodat terugval voorkomen wordt. Daarom willen we al tijdens de detentie beginnen met passende zorg, zodat zij beter voorbereid zijn op hun ontslag. Vervolgens bieden we hen blijvende begeleiding. Uit eigen onderzoek van Novadic-Kentron blijkt dat (ex-)gedetineerden vooral behoefte hebben aan goede huisvesting, omdat zo een stabiele basis ontstaat van waaruit zij hun bestaan verder kunnen opbouwen. Wij vinden het belangrijk ons aanbod daarop te laten aansluiten. Dat vergroot namelijk bij de (ex-)gedetineerden de motivatie om hun gebruik verder onder controle te krijgen. Tegen deze achtergrond zijn wij druk bezig om met gemeenten het draagvlak voor extra woonvoorzieningen te vergroten. Dat vergt een lange adem. Maar het is uiteindelijk de enige mogelijkheid om deze groep werkelijk vooruit te helpen.” I nzien ! N O V E M B E R 2 0 0 8

17

COFF E E S H O P S

F o re n sische vers l avi n gsz o rg

“Die uitslag onderstreepte voor ons dat wij ons niet zozeer moeten richten op genezing – cure – maar vooral op zorg – care”, zegt Marco. “Voor NovadicKentron was dat een duidelijke ommezwaai, omdat daarmee de focus niet langer ligt op abstinentie, maar op stabilisatie. Vanuit dit inzicht werken we nu aan de ontwikkeling van een nieuw behandelaanbod voor deze doelgroep. En het liefst willen we voor hen ook een gespecialiseerde afdeling gaan opzetten.” Tegelijkertijd ging Novadic-Kentron met de grotere Brabantse gemeenten in gesprek over extra woonvoorzieningen. “Gemeentebestuurders zijn er nu van door­drongen dat er hostels en intensieve vormen van begeleid wonen moeten komen voor chronisch verslaafden. Daar wordt nu in vrijwel alle gemeenten aan gewerkt.” Onlangs bleek echter hoe moeilijk het is om dit soort voorzieningen te realiseren. Nog voor de opening ging in Den Bosch een hostellocatie in vlammen op. Daarom wordt nu vanuit het Arrondissementaal Justitieel Beraad Den Bosch – een overleg van alle eindverantwoordelijken van alle justitiepartners – gezocht naar hoe er meer maatschappelijk draagvlak kan worden gecreëerd. Hetzelfde gebeurt in Breda. Uitstoten Deze maand is Novadic-Kentron in Vught gestart met een nieuw traject: Woontraining. Chronisch verslaafden met of zonder justitiële titel worden daar in enkele maanden getraind om meer zelfstandig of beschermd te gaan wonen. Zo moet de overgang van de gesloten naar de open fase minder abrupt worden. Vervolgens zijn de gemeenten aan zet bij het creëren van extra opvang- en begeleidwoonvoorzieningen voor deze doelgroep. Dat is essentieel om de ambitieuze doelstelling van de regering – een vermindering van de recidive met 10% in de komende zeven jaar – te halen, aldus Marco. Want zolang zij geen passend onderdak hebben, zullen zij voor overlast blijven zorgen. Marco: “Gelukkig zijn alle gemeentebestuurders daarvan doordrongen. Zij zullen nu actief 18

“Ik kan me wel voorstellen dat deze aanpak door de buitenwereld soft wordt gevonden” Henk Schreurs, mandaathouder forensische verslavingszorg “Veel delicten worden onder invloed gepleegd. Daarom is het goed dat er met gedetineerden wordt bekeken hoe zij hun alcohol- of drugsgebruik beter onder controle kunnen krijgen. Het aanbrengen van structuur helpt daarbij. Om die reden leren we cliënten die dat nodig hebben, allerlei basale leef- en woonvaardigheden aan. Daarnaast werken we voor alle cliënten met een justitiële titel aan de ontwikkeling van een breed, aangepast behandelprogramma waarin we nadrukkelijk aandacht besteden aan het terugdringen van het delictgedrag. Dat deze aanpak door de buitenwereld soft wordt gevonden, kan ik me wel voorstellen. Vaak is er namelijk alleen oog voor het delict, en niet voor het verhaal daarachter. Zodra dat verhaal in persoonlijke contacten wel aan bod komt, neemt de weerstand tegen chronisch verslaafden vaak vanzelf af. Dat hebben we dit voorjaar nog gezien in Eindhoven, bij de opzet van een post voor medische heroïnebehandeling. We hebben de buurt daar op tijd bij betrokken, laten zien om welke mensen het gaat, en duidelijke afspraken gemaakt over de veiligheid. Dat had succes!”

G o ed o n der n e m erschap gee n lo ze kreet v o o r co f f eesh o ps

“Er is sprake van een verharding in het toezicht” Goed ondernemerschap betekent dat ondernemingen overlast zoveel mogelijk voorkomen of beperken. Ondernemingen worden daartoe verplicht door de wet, maar van de alcohol-, kansspel- en coffeeshopbranche wordt nog net wat méér verwacht. Inzien! sprak in coffeeshop Toermalijn in Tilburg met eigenaar Willem Vugs en veldwerker Claudia Jongenelis over goed ondernemerschap in de praktijk.

Mandaathouders Forensische Verslavingszorg Marco van Heek is vanuit Verslavingsreclassering betrokken bij het programma forensische verslavingszorg. Mandaathouders zijn Sander de Kuiper (inhoud) en Henk Schreurs (proces en productie). Verantwoordelijk voor de centrale indicatiestelling is Toon Wouters.

moeten uitdragen dat deze chronische cliënten alleen verder komen als we hen opnemen in de maatschappij. Hen uitstoten – zoals nu feitelijk gebeurt – geeft hen namelijk geen enkel perspectief. Sterker nog, dat vergroot juist de kans op terugval in drugsgebruik en criminaliteit. En dat wil iedereen toch proberen te voorkomen?”

“Mensen uitstoten – zoals nu feitelijk gebeurt – geeft hen geen enkel perspectief.”

Toermalijn is een Tilburgse coffeeshop van het eerste uur. Het oude winkelpand aan de rand van het centrum is sober maar gezellig ingericht. Aan de lange bar en aan de knusse tafeltjes zitten de bezoekers onder het genot van een jointje te kletsen. De afhaalbalie wordt druk bezocht, meestal door vaste klanten. Er hangt een gemoedelijke sfeer. Tijdelijk gesloten Goed ondernemerschap begint voor coffeeshops met het landelijk AHOJ-G-beleid. De letters staan voor geen Affichering (reclame maken), geen Harddrugs, geen Overlast en geen verkoop aan Jeugdigen. De G staat voor Gewicht: de handelsvoorraad mag niet meer dan 500 gram bedragen en aan een klant mag maximaal 5 gram verkocht worden. Willem Vugs: “De meeste shops onderschrijven die regels en houden zich er aan. Beroepsvereniging De Achterdeur richt zich onder meer op het legaliseren van de bevoorrading. Daar zijn we lid van, samen met zeven andere coffeeshops in Tilburg. De beperking van de handelsvoorraad is moeilijk na te leven: we hebben veel soorten op voorraad en als we ons strikt houden aan die 500 gram, zijn we de hele dag

bezig die voorraad aan te vullen. De regel is bedoeld om groothandel uit te bannen, maar dat gebeurt al door de maximale verkoop van 5 gram. Bovendien is er de laatste jaren sprake van een verharding in het toezicht. Er wordt nu zelfs tot achter de komma gerekend: twee goede shops zijn zelfs tijdelijk gesloten.”

“Coffeeshops spelen een belangrijke rol bij het beperken van risico’s door cannabisgebruik.” Goed imago Toermalijn blijft zich inzetten voor goed ondernemerschap, tegen alle vooroordelen in. Er is een huis­reglement, de medewerkers worden zorgvuldig geselecteerd en opgeleid, klanten worden voorgelicht en er is geen overlast voor de deur. Willem: “Ons imago in de buurt is goed, maar het heeft wel voortdurend onze aandacht nodig.” Veldwerker Claudia Jongenelis bevestigt dat beeld: “Onze contacten met de coffeeshops zijn prima. We lopen regelmatig binnen en zijn welkom bij de vergaderingen van De Achterdeur. De shops werken mee aan onze voorlichtingscampagnes. Ook bieden we binnenkort weer een training aan. Coffeeshops spelen vaak een belangrijke rol bij het beperken van de risico’s door cannabisgebruik. Maar helaas is dat niet voldoende zichtbaar in de maatschappij.” I nzien ! N O V E M B E R 2 0 0 8

19

het gezicht achter . . .

V E R G O E D I N G B E N Z O ’ s beperkt

nsult on en Roder Co tr en -K ic ad ov N eciaal aanbod hebben een sp ikers. or benzogebru ontwikkeld vo Benieuwd? .nl! ovadic-kentron Kijk op www.n

V erg o edi n g be n z o diazepi n e n va n a f j a n uari 2 0 0 9 beperkt

“Ik vrees dat deze maatregel het probleem niet zal oplossen” In Nederland worden op grote schaal benzodiazepinen (slaap- en kalmeringsmiddelen) geslikt. Het gebruik neemt de laatste jaren zelfs toe, terwijl ‘benzo’s’ op langere termijn en bij stoppen veel bijwerkingen hebben en verslaving al na enkele weken optreedt. Verslavingsconsulent Marc Vernimmen van NovadicKentron startte in 2004 het project ‘Benzo’s de baas’, met als doel het gebruik terug te dringen. Inzien! praat met Marc over dit project en over het besluit om de vergoeding van benzo’s vanaf 2009 te beperken.

Marc Vernimmen

Marc: “Er zijn in Nederland 700.000 chronische benzogebruikers. 60% van hen slikt al langer dan zes jaar. Terwijl volgens het advies van het Nederlands Huisartsen­genootschap voor maximaal drie weken voorgeschreven mag worden! Het tekenen van herhalingsrecepten is voor veel artsen echter een routine­ handeling.

“Nederland telt 700.000 chronische benzogebruikers.” “Het is voor huisartsen soms moeilijk weerstand te bieden aan de wens van de patiënt. Huisartsen hebben vaak geen tijd voor de onderliggende problemen. Dat

kan ook haast niet anders, ze krijgen iedere dag gigantisch veel op hun bordje. Ook de omgeving stelt weinig kritische vragen over benzogebruik. Slechts weinig gebruikers komen dus met een hulpvraag bij de verslavingszorg terecht.” Benzo’s de baas In 2004 is Marc gestart met het project ‘Benzo’s de baas’. Marc: “Het sterke punt van dit project is dat deskundigheidsbevordering en praktijkondersteuning worden gecombineerd. Artsen kunnen trainingen volgen en patiënten krijgen ondersteuning van onze consulenten. In twee pilots is gebleken dat 30% van de chronische gebruikers na onze interventie stopt en nog eens 10% mindert.” Uit het pakket Vanaf 1 januari 2009 worden benzo’s nog slechts beperkt vergoed, om het gebruik en daarmee het risico op verslaving terug te dringen. Navraag onder enkele huisartsen heeft Marc duidelijk gemaakt dat die er niet blij mee zijn: “Hiermee worden vooral patiënten getroffen die benzo’s echt nodig hebben en patiënten uit de laagste inkomensklasse. Ik vrees dat deze maatregel het probleem niet zal oplossen. Er kan beter worden geïnvesteerd in andere maatregelen om het gebruik terug te dringen.”

De bemoeizorg “Je hebt er echt geen idee van wat er zich achter de voordeuren afspeelt” Bemoeizorg - het woord zegt het al - is het actief aanbieden van hulp aan mensen die daar niet op zitten te wachten: de zorgwekkende zorgmijders. In een aantal gesprekken proberen de medewerkers bemoeizorg de problemen aan te kaarten en de cliënten naar de reguliere hulpverlening toe te leiden. Een bijzondere tak van de zorg, met medewerkers die vooral van afwisseling en onverwachte situaties moeten houden. Inzien! praat met twee medewerkers bemoeizorg in Helmond: Yvonne Renders (GGZ Oost Brabant) en Jelmer Visser (Novadic-Kentron).

Benzodiazepinen in Nederland - Benzodiazepinen zijn vooral bekend via de merknaam, bijvoorbeeld Valium, Librium, Temesta en Seresta. - De gemiddelde huisartsenpraktijk heeft 75 chronische gebruikers. - 85% krijgt het eerste recept zonder voorlichting, 90% krijgt herhalingsrecepten via de assistente. - Tot 2003 was er een daling van het gebruik, de laatste jaren is het gebruik weer toegenomen. - Per 1 januari 2009 worden benzodiazepinen alleen nog vergoed bij een epileptisch insult, angststoornissen waarbij antidepressiva niet werken en meervoudige psychiatrische problematiek. - 500 van de 1.200 huisartsen in Noord-Brabant werken samen met een verslavingsconsulent. 20

Yvonne Renders

Yvonne: “Het bemoeizorgteam bestaat uit zeven mensen: een psychiater, vier medewerkers van de GGZ Oost Brabant en twee van Novadic-Kentron. Dat is een goede combinatie, omdat een groot deel van onze cliënten zowel een verslaving als psychiatrische problemen heeft.”

Opzouten Jelmer: “Daarnaast hebben we ook veel contact met politie, maatschappelijk werk en wooncorporaties.

Zij melden ook de meeste cliënten aan. We bespreken die aanmeldingen dan samen: wat is het verhaal achter die persoon? Hebben ze al contact met een hulpverlener? Zo nee, dan komt bemoeizorg in beeld.”

Jelmer Visser

Yvonne: “En dan gaan wij gewoon naar zo’n adres toe en bellen we aan. De eerste keer gaan we sowieso altijd samen. En als we het niet vertrouwen, bijvoorbeeld omdat je bij de aanmelding al een raar verhaal hebt gehoord, vragen we de wijkagent mee. De meeste mensen laten ons meteen zonder problemen binnen en praten met ons. Het is eigenlijk verbazingwekkend hoe weinig mensen de deur gewoon dichtslaan of zeggen dat we maar moeten opzouten.” De kippen en het weer Jelmer: “In die gevallen blijven we het gewoon proberen. Soms moet je vier, vijf keer langs. Dan gebeurt het ook wel dat iemand na verloop van tijd omslaat als een blad aan een boom. Een mevrouw die eerst de deur niet wilde openen, heeft nu de koffie voor ons klaar staan als we komen. Bemoeizorg is ook bewust heel vrijblijvend, heel laagdrempelig. I nzien ! N O V E M B E R 2 0 0 8

21

het gezicht achter . . .

We beginnen ook niet meteen over de verslaving of de psychiatrische problemen. Eerst praat je over ‘de kippen en het weer’, daarna vooral ook over de praktische problemen die mensen tegenkomen.” Yvonne: “In Nederland is het soms zo ingewikkeld geregeld! We hebben het hier over mensen die al in de schulden zitten en vervolgens vele honderden euro’s moeten betalen om überhaupt weer aangesloten te worden op gas, water of stroom! Leveranciers willen eerst geld zien, maar het gaat hier wel om een basisbehoefte. Deze mensen zijn vaak buiten hun schuld in de problemen gekomen, maar als je eenmaal in de ellende zit, kom je er haast niet meer uit. Dan bots je keer op keer tegen de bureaucratie.”

“Je moet mensen soms letterlijk in de kou laten zitten.” Jelmer: “Ook ons lukt het niet altijd om mensen weer aangesloten te krijgen. En dan moet je hen soms letterlijk in de kou laten zitten. Dat is moeilijk.” Villawijken Yvonne: “Het zijn niet altijd successtory’s, dat moet je van je af kunnen zetten, anders houd je dit werk niet vol. Maar als ik dan door mijn eigen straat rijd, denk ik wel eens ‘Je hebt er echt geen idee van wat zich allemaal achter die voordeuren afspeelt’.” Jelmer: “Je kunt lang niet altijd zien welke mensen in de problemen zitten. We komen in arbeiderswijken, maar ook in dure villawijken. Laatst hebben ze hier een wijk heel netjes opgeknapt, maar de mensen die er wonen zijn nog steeds hetzelfde en hebben nog

steeds dezelfde problemen. Dus ook uit zo’n keurig buurtje krijgen wij regelmatig aanmeldingen.”

“Ook uit een keurig buurtje krijgen wij regelmatig aanmeldingen.” Yvonne: “De afwisseling spreekt me heel erg aan. Je weet aan het begin van de dag totaal niet wat je te wachten staat. En het vraagt ook behoorlijk veel creativiteit. Want wat voor de ene cliënt werkt, werkt voor de andere niet.” Jelmer: “Gelukkig krijgt bemoeizorg ook die ruimte en kunnen we de tijd nemen. In de hulpverlening wordt nauwelijks nog aan huisbezoek gedaan. Cliënten moeten maar naar kantoor komen. Dat geeft soms een beperkt beeld. Terwijl wij ook echt de levensomstandigheden van mensen zien. We lopen soms tegen onvoorstelbare vervuiling aan. Gelukkig komt er nu een fonds beschikbaar waarmee we schoon­ makers kunnen inhuren.” Erbarmelijk Yvonne: “Het is erbarmelijk in welke toestand sommige mensen leven. Dan hebben we het vaak over mensen die verslaafd zijn én psychisch ziek: die hebben ook recht op behandeling! Maar zo ziet de maatschappij het niet altijd. Wij merken wel dat mensen steeds minder tolerant worden. Dan bellen ze de politie omdat er een man op een bankje in het park ligt te slapen. Maar die doet toch niemand kwaad? We worden ook vaak aangesproken door buren van de cliënten die we bezoeken. Mensen die

anders zijn en problemen hebben, worden door de buurt vaak met de nek aangekeken. Als er ergens een TBS-kliniek of woonvoorziening voor psychiatrische patiënten of verslaafden komt, roept dat enorm veel weerstand op. Maar ik heb jarenlang naast de Grote Beek in Eindhoven gewoond, daar heb ik nooit last van gehad!”

“Het is toch ook een verplichting van de maatschappij om te zorgen voor mensen die er alleen niet meer uit komen?” “Uiteindelijk is het toch ook een verplichting van de maatschappij om te zorgen voor mensen die er alleen niet meer uit komen? En het is heel mooi als je iemand die noodzakelijke en praktische hulp kunt bieden. Je kunt iets bereiken, bijvoorbeeld dat mensen na veel problemen toch in hun huis kunnen blijven wonen. Dat geeft absoluut een goed gevoel.”

Een gat in de dakgoot

Frans en Yvonne zijn sinds enkele maanden cliënten van de bemoeizorg. Allebei zijn ze dakloos geweest. Nu hebben ze een eigen huisje. Yvonne: “Na een scheiding en ziekte belandde ik op straat, waar ik Frans heb leren kennen. Op een gegeven moment hebben we besloten dat we niet meer op straat wilden leven. Toen hebben we in Helmond een huisje aangewezen gekregen. Maar het valt niet mee om alles geregeld te krijgen. Je ziet er soms echt geen gat meer in. Yvonne en Jelmer helpen ons met veel praktische zaken. Het contact was eigenlijk meteen goed. Ze begonnen ook niet direct over onze problemen, dat was prettig. Het regende heel hard toen ze voor het eerst bij ons kwamen, en toen ze aanbelden en ik opendeed, wees Jelmer naar boven en zei: ‘Er zit een gat in uw dakgoot!’ Toen raakten we al gauw in gesprek. Nu gaat het steeds een beetje beter. Als er problemen zijn met instanties, kunnen we die samen met Jelmer en Yvonne vroegtijdig aanpakken. Dan loopt het niet meer uit de hand. Alles doet het nu, we hebben een dak boven ons hoofd, verwarming, licht… Hopelijk blijft dat zo, we weten al veel te goed hoe het is om in de kou te slapen.”

Aanmelding bij bemoeizorg?

Bemoeizorg krijgt vooral aanmeldingen van politie en wooncorporaties. Maar ook familieleden, buren en verwijzers zoals huisartsen kunnen ons op het spoor zetten van mensen die in de problemen zijn geraakt. Op de website www.bemoeizorgregiohelmond.nl vindt u meer informatie. In alle regio’s in Noord-Brabant zijn bemoeizorgteams actief.

22

I nzien ! N O V E M B E R 2 0 0 8

23

N o vadic- K e n tr o n B egri j pe n waar het o m gaat

Kirsten van der Heide, preventie­werker bij Novadic-Kentron “Op basis van kennis over de ontwikkeling van de hersenen, zou de minimumleeftijd voor gokken eigenlijk bij 24 jaar moeten liggen. Vanaf die leeftijd ben je namelijk pas volledig in staat de consequenties van je handelen te overzien en je impulsen goed te beheersen. Ik

vind het dan ook een goede zaak dat de gemeente Eindhoven zich hard maakt voor verhoging van de minimumleeftijd van 18 naar 21 jaar, zowel lokaal als landelijk. Daardoor raken minder gokkers verslaafd. In de hulp­verlening komen we regelmatig gokkers tegen die werkelijk alles hebben verspeeld, zelfs het spaargeld van hun kinderen. Want

in vergelijking met drugsverslaving kost gokverslaving veel meer geld.” Lees meer over gokken op pagina 3.

Novadic-Kentron is de ­instelling voor verslavings­ zorg in Noord-Brabant. Samen met de cliënt zoeken we het beste antwoord op zijn vraag. We bieden preventie en voorlichting, behandeling, begeleiding, nazorg en opvang. Onze aanpak is gericht op de behoeften en wensen van de cliënt, persoonlijk en op maat, maar altijd onderbouwd door de nieuwste inzichten en wetenschappelijk onderzoek.

Met verschillende vestigingen, steunpunten en zorgboerderijen zijn we altijd bij u in de buurt. Onze hoofdlocatie bevindt zich in Vught. Verder hebben we grotere en kleinere vestigingen in onder andere Breda, Den Bosch, Eindhoven, Tilburg, Helmond, Oss, Roosendaal en Bergen op Zoom. Vanaf september 2008 is Novadic-Kentron HKZ-gecertificeerd.

De hoofdlocatie: Novadic-Kentron Laagstraat 3 Postbus 243 5260 AE Vught Telefoon: (073) 684 95 00

www.novadic-kentron.nl