Toepassing van korteomloophout voor lokale energievoorziening. 2 dec 2013
Pieter Verdonckt Inagro vzw
Inhoud: - Potenties van houtige biomassa voor energetische valorisatie - Korteomloophout: wetgeving en teelttechnische aspecten - Rendabiliteit - Multifunctionele toepassingen van korteomloophout - Praktijkvoorbeelden van kleinschalige houtverbranding - Project TWECOM (Towards Eco-energetic Communities) - Planning acties 2014
Voordelen van ontwikkeling van lokale keten voor houtige biomassa? • Lokaal beschikbaar • Hout als hernieuwbare, milieuvriendelijke en CO2- neutrale brandstof • Economische energiebron die kan bijdragen aan de ontwikkeling van de regio • In eigen energiebehoefte voorzien => onafhankelijkheid t.a.v. energiemarkt en stabiele brandstofprijs voor de komende 20 jaar.
Prijsevolutie van houtige brandstoffen, aardolie en aardgas
houtsnippers houtpellets stookolie aardgas stukhout
Marktprijs van houtsnippers is 2x lager dan voor stookolie en kent een stabiele stijging onafhankelijk van de prijspieken van fossiele brandstoffen. In Vlaanderen tussen 23 – 26€/MWh Productieprijs van korteomloophout = 19€/MWh
Wat is korteomloophout (KOH)?
Teelt van snelgroeiende houtachtige gewassen waarbij de bovengrondse biomassa periodiek tot maximaal 8 jaar na de aanplanting of na de vorige oogst, in zijn totaliteit wordt geoogst.
KOH ≠ BOS
(uitgezonderd in kwetsbare gebieden!)
KOH en BOSDECREET
KOH is geen bos!
Voorwaarde: buiten de ruimtelijk kwetsbare gebieden Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (1 september 2009): Ruimtelijk kwetsbare gebieden: Volgens de plannen van aanleg: agrarische gebieden met ecologische waarde of belang, bosgebieden, brongebieden, groengebieden, natuurgebieden, natuurgebieden met wetenschappelijke waarde, natuurontwikkelingsgebieden, natuurreservaten, overstromingsgebieden, parkgebieden, valleigebieden
Volgens de ruimtelijke uitvoeringsplannen: bos, parkgebied, VEN-gebied, beschermde duingebieden en voor het duingebied belangrijke landbouwgebieden
KOH in ruimtelijk kwetsbaar gebied Indien een vegetatiewijziging nodig is, kan nieuwe aanplant van KOH geweigerd worden Door toepassing van Bosdecreet en Natuurdecreet; problemen met normale exploitatie van KOH wegens criteria van duurzaam bosbeheer, zeker in VEN en SBZ Geen garanties omtrent 3 jaarlijkse exploitatie en vernieuwing van de aanplant na 21 jaar (ontstronken zal nooit toegestaan worden)
KOH en beschermde landschappen
Beplanting met boomachtigen binnen beschermde landschappen machtiging aanvragen bij onroerend erfgoed In geval van landbouwteelt teeltkeuze van de landbouwer niet beperken, dus in geval van landbouwteelt machtiging niet nodig
Tegenstrijdig!
KOH en veldwetboek Voor bosaanplanting geldt Minimum afstand tot naburig perceel: 6 meter Vergunning van het college van burgemeester en schepenen vereist
MAAR: KOH buiten de ruimtelijk kwetsbare gebieden ≠ bosaanplanting
2m afstand tot naburig perceel is voldoende
KOH en Pachtwet
Bosbouw die de houtwinning nastreeft: uitgesloten uit de Pachtwet
Reglementering ivm “aanplanten van bomen” Pachter: schriftelijke toestemming van de verpachter Bij opzegging door verpachter: De aanplanting van naaldbomen, loofbomen of heesters door de verpachter gedurende 9 jaar na het vertrek pachter wordt niet als een persoonlijke exploitatie beschouwd
Wetgeving verbranding van biomassaproducten Niet - Afvalhout Types niet-afvalhout (biomassaproducten)
Vergunning klasse
• Exploitatie van productiebossen • Hout van eigen kweek: - Kleine landschapselementen - Korteomloophout
< 300 kW: vrij van vergunning- of meldingsplicht ≥ 300 kW – 0.5 MW: klasse 3 0.5 MW – 5 MW: klasse 2 > 5 MW: klasse 1
Vijfjarig ‘Italiaans’ plantsysteem met populier
Driejarig ‘Zweeds’ plantsysteem met wilg of populier
Oogst en onmiddellijk verhakselen Aangepaste maïshakselaar (New Holland)
Energy harvester (Ny Vraa, Denemarken)
SRC Mobile Chipper– JENZ GMHT 140 (Duitsland)
Oogst in balen of twijgen om daarna te verhakselen BioBaler (Anderson Group Co., Canada)
Stemster MKIII (Nordic Biomass, Denemarken)
Rendabiliteit •
Houtproductie voor verkoop is weinig rendabel omwille van de lage marktprijs.
•
Houtproductie voor eigen gebruik => hoge initiële investering, lage operationele lasten. Kostprijs aanplant:
Jaar 1
Biomassaketel
• kost € (excl. BTW)
Kostprijs Houtketel ifv vermogen
Terreinvoorbereidende werken Onkruidbestrijding glyfosaat
100
frezen
150
Ploegen en eggen
2040
Aantal stekken (15000/ha)
70000 R² = 0,9658
60000
Euro
•
50000
Houtketel
40000
stookolie
30000
Prijs stekken (0,08€)
1200
20000
Aanplanten met preiplanter
550
10000
Vooropkomstbehandeling
250
0
Mechanische onkruidbestrijding
400
Subtotaal 1 ha
2890€
Totaal 1 ha (– 12,5% kopakker)
2528€
R² = 0,9962
0
50
100 150 200 250 300 350
Vermogen (kW)
Poly. (stookolie)
Kostprijs droogruimte: jaarlijks of 3-jaarlijks oogsten Jaarlijks vs 3-jaarlijks oogsten 14000
kostprijs oogst en opslag (€)
12000 10000 8000 driejaarlijks
6000
jaarlijks 4000 2000 0 0
1
2
3
4
5
6
7
hectare
Kostprijs droogruimte tussen 3000 en 10.000 € afh van jaarlijkse oogst Vanaf 2 ha KOH en transportkosten ≤ 500 € per oogst => interessanter om jaarlijks 1/3e te oogsten
Rendabiliteit KOH in functie van de aangeplante oppervlakte en het geïnstalleerd vermogen •
Berekening op basis van: – Investeringskost aanplant inclusief verwijderen na 21 jaar – Variabel aantal ha en geïnstalleerd vermogen ifv energiebehoefte – 28% VLIF steun voor landbouwers op de houtverbrandingsinstallatie en 18% op de uitgespaarde stookolieketel. – Afschrijving over 21 jaar (verwachte levensduur houtketel en aanplant KOH) – Investering en jaarlijks onderhoud van stookolieketel met equivalent vermogen in rekening gebracht als uitgespaarde kost – Oogst binnen straal 50 km van standplaats oogstmachine (500 € transportkost) – Steeds kopakker noodzakelijk (max 25% van de opp. ) => voor berekening uitgegaan van een kopakker die 12,5% van de opp. in beslag neemt. – Er wordt uitgegaan van een gemiddelde opbrengst van 12 ton DS/ha/jaar
•
Kengetallen:
Stookolieprijs 0,7226 €/l (excl. BTW) Rekening houdend met prijsstijging energie 5%
Financieringskost 6% Herfinancieringsopbrengst 3% Actualisatievoet 4%
Jaarlijkse kosten
Kostprijs € (excl BTW) Beheer aanplant
Jaar 1, 2, 3 (cyclus 1)
€ /ha Oogst
1100
Bemesten Cyclus 2
0
Etc.
1100
1100 € per cyclus (3 jaar) of 366 € per jaar/ha + 500 € transportkost Jaarlijks onderhoud en nazicht verwarmingsketel Eenmalige kosten
300
Kostprijs € (excl BTW) Verwijderen aanplant na 21 jaar
2200
Meest interessante scenario’s! Netto opbrengst/ha/jaar ifv vermogen en aantal ha KOH
Dynamische terugverdientijd ifv vermogen en aantal ha KOH
3000 2500
50kW
2000
100kW
1500
150kW
1000
200kW
500
250kW 300kW
0
1
2
4
6
Jaar
Euro/ha/jaar
3500
16 14 12 10 8 6 4 2 0
50kW 100kW 150kW 200kW 250kW 300kW
1
hectare 5000l 10.000l 50MWh 100MWh
20.000l 200MWh
2
4
6
hectare 30.000l 300MWh
Equivalent jaarlijks 5000l 50MWh verbruik stookolie
10.000l 20.000l 30.000l 100MWh 200MWh 300MWh
Enkel wanneer het jaarlijks verbruik ≤ 50 MWh én biomassaketel > 100 kW wordt terugverdientijd en netto jaarlijks inkomen /ha oninteressant. => Teelt van KOH is in meeste gevallen concurrentieel met andere akkerbouwteelten.
Randvoorwaarden en bemerkingen
Opbrengsten variëren ; voor de berekening wordt uitgegaan van 12 ton DS /ha/jaar (= 15,6 ton droog hout (vochtgehalte 30%) )
Alle kosten voor aanleg en beheer berekend aan loonwerktarief. Toeslagrechten en pachtkosten werden niet in rekening gebracht.
Wanneer stookolieprijzen verder stijgen, stijgt ook de rendabiliteit van de teelt Landbouwers kunnen tot 28% VLIF steun krijgen voor de investering voor het vervangen van een bestaande verwarmingsinstallatie door een houtverbrandingsinstallatie, voor bedrijven is er de Ecologiepremie plus: voor kmo’s 10% en voor go’s 5%
WWW.korteomloophout.be of via www.enerpedia.be
Multifunctionele toepassingen
KOH en Biodiversiteit Potenties; - Low input, meerjarige teelt - Grote diversiteit van insecten op wilg - Extensief beheer ≠ binnen- en buitenlandse onderzoeken bevestigen de meerwaarde van KOH voor biodiversiteit ten opzichte van andere energieteelten: In Vlaanderen:
Buggenhout M. 2011. Belang van korteomloophoutplantages voor de biodiversiteit in het buitengebied.(Ugent) • Dochy O. 2011. Advies betreffende de impact van korteomloophout op de biodiversiteit op drie locaties in het buitengebied van West-Vlaanderen. (INBO-prov. West-Vlaanderen) •
Vegetatie in KOH vs. maïs
Soortenaantal
Soortenaantal, bedekkingsgraad en Shannon-Wienerindex: KOH > maïs Weinig verschil tussen de randen In KOH
Rand KOH
In maïs
Rand maïs
=> Vooral na-ijlende akker(on)kruiden, geen echte bossoorten.
Invertebraten in KOH vs. maïs
Soortenaantal
Soortenaantal, activiteit en ShannonWienerindex: KOH > maïs
In KOH
Rand KOH
In maïs
Rand maïs
Bron; Buggenhout M. 2011
Vogels in KOH • • • • •
minder soorten in KOH dan in omgeving omgeving heeft invloed echte bossoorten/akkervogels ontbreken ‘s winters af en toe “geen vogels” top 5 jaarrond: merel, zanglijster, heggenmus, koolmees en pimpelmees
KOH werkt vooral ‘aanvullend’ i.p.v. apart leefgebied
Conclusie: KOH kan zorgen voor een versterking van de biodiversiteit kleinschalig versnipperd landbouwlandschap.
Optimalisatie van KOH voor biodiversiteit • Omliggende landschap versnipperd kleinschalig landbouwgebied (niet in akker- of weidevogelgebied)
• Structuurvariatie Gefaseerd oogsten (geen alles-of-niets) Percelen niet te groot, liefst langwerpig Mengsels van boomsoorten (streekeigen hakhoutsoorten >wilg > populier) Nieuwe KLE’s • • • •
heggen/hagen houtkanten hoogstammige bomen Poel Bron; Dochy O.
Optimalisatie van KOH voor biodiversiteit • Voedsel, dekking en nestgelegenheid Bloemrijke kopakkers: ruimte voor bestuivers
Nestkasten & insectenhotels
Bron; Dochy O.
Bron; Dochy O.
Bron; Dochy O.
Pilots KOH en biodiversiteit 1 ha Oostkamp
1 ha wilg (Tora, Olof ,Tordis and Klara ) Enkele dubbele rijen zwarte els, boswilg en hazelaar. 1,5 ha Zonnebeke
1 ha wilg (Tora, Tordis and Klara ) 0,5 ha populier (AF2, AF8, Skado and Grimminge) 2 dubbele rijen zwarte els, schietwilg en hazelaar. 1 ha Zedelgem
1 ha inheems beworteld plantgoed (ruwe berk, zwarte els, boswilg) 0,5 ha Ryckevelde
1 ha inheems beworteld plantgoed (zwarte els, esdoorn, gewone es)
Chicken and (wood) chips Verordening (EG) 889/2008 inzake biologische productie en
de etikettering van biologische producten stelt volgende voorwaarden aan de uitloop: (eveneens KAT regelgeving voor pluimveebedrijven)
-
4 m² buitenloop beschikbaar per kip Schuilmogelijkheden in de uitloop Uitloop voor grootste deel begroeid Ten minste 1/3 van zijn leven toegang hebben tot die buitenloop.
Op dit moment vaak weinig of geen begroeiing aanwezig uit vrees voor : - ongewenste soorten (vogels en predatoren) - gaan kippen ‘s nachts nog binnen? - ‘verloren leggen’ van eieren - …
Pilot: Chicken and (wood) chips 1 ha KOH aangeplant in Poeke voorjaar 2012
• •
• • •
Extra inkomen voor de landbouwer Dierenwelzijn en ecologische productie, kippen zijn van nature bosdieren. Draineren uitloop Buffer voor geurhinder Integratie in landschap
Experimentele aanplant: kippen & KOH Instituut voor landbouw- en visserijonderzoek (ILVO) start praktijkonderzoek. Dierlijke productie: - Onderzoek naar factoren die het (homogeen) gebruik van de buitenloop beïnvloeden. (KOH vs. gras) - Effecten naar dierenwelzijn,-gezondheid, en –productie. Plantproductie: - kwaliteit en opbrengst van de teelt - bodemcondities - natuurlijke plaag- en onkruidbestrijding.
Pilots valorisatie van onbenutte industriegronden i.s.m. • 5 locaties – – – – –
Cras, Brugge (0.4 ha) MIROM, Roeselare (1.6 ha) OB&D, Meulebeke (1 ha) Vanhalst, Wevelgem (0.4 ha) Vyncke, Harelbeke (0.6 ha)
Toepassingen kleinschalige verbranding: Pluimveestallen (Kruishoutem) 185 kW (onbehandeld houtafval), 1900m² stallen jaarlijks verbruik Sierteeltbedrijven - sierteler (Wervik); 100 kW (houtige biomassa van KOH), 2000m² serre. - Anjerteler (Merkem) 3 x 150kW (onbehandeld houtafval), 5200m² serre
Zeugenbedrijven in West-Vlaanderen op 3 tal plaatsen (80 - 100 kW)
Bron:Degryse
Kalverbedrijf (Veurne), 200kW
Bron:Dever Bron:Dever
Nieuw Interreg project Twecom: Looptijd: jan. 2013 – dec 2015 Partners; Regionaal landschap lage Kempen (B), BB projecten (B), Phillips Universitat Marburg (D), Progressive Farming Trust (UK), TV Energy (UK), Provincie Limburg (B), Inagro (B), Zuidelijke land- en tuinbouwvereniging. Acties:
- Opzetten van lokale biomassa ketens (2 pilots RLLK en UK)
- Onderzoek naar best beschikbare technieken voor de oogst, drogen en verbranden en meest haalbare samenwerkingsvormen. - Monitoring: - Lokaal oogstbare houtige biomassa - Ecosysteemdiensten en duurzaamheid - Brandstofkwaliteit en emissiemetingen - Economische aspecten => online rekentool - Evaluatie van Europese, nationale en lokale beleidskader voor energetische valorisatie van landschapselementen. - Planningstool voor rendabele oogst van hout uit landschapsonderhoud rekening houdend met milieu- en sociale aspecten.
Planning 2014 Emissiemetingen (jan 2014) - 6 metingen van CO, NOx, SO2 and fijn stof in kleinschalige houtverbrandingsinstallaties (<300kW)
Biomassa installatie met lambda sonde
Biomass installaties zonder lambda sonde
1) Gezeefde boschips 2) Houtsnippers van KOH 3) Houtsnippers van houtkanten in RLLK
Planning 2014 - Opbrengstbepaling KOH Zedelgem + oogstdemo (jan-febr 2014)
- Oogst elzensingels in RVK’s in Westhoek voor lokaal gebruik houtige biomassa (jan 2014)
In totaal 4,8km - Aanplantdemo KOH (mei-juni 2014) (Staden)
Bedankt voor uw aandacht Vragen? Meer info:
Inagro vzw Dienst Maatschappij en Leefomgeving
[email protected] of 051/27 33 82
www.enerpedia.be Met de steun van:
