Toelichting rondvraag toekomst raamprostitutie Den Haag 1. Aanleiding De Haagse raamprostitutiestraten vormen voor de gemeente een ingewikkeld probleem. Prostitutie is legaal in Nederland, waardoor pandeigenaren en prostituees het recht hebben hun beroep uit te oefenen. Binnen de sector zijn echter zoveel misstanden -die uiteenlopen van slechte werkruimtes en gezondheidsproblemen tot gedwongen prostitutie, mishandeling en mensenhandel- dat zij goed gereguleerd en in de gaten gehouden moet worden. De structurele aard van deze gevaren voor prostituees mag niet worden onderschat. Normalisering van de branche is weliswaar wenselijk, maar waarschijnlijk niet realistisch. De seksbranche is geen ‘normale’ sector en kan dat ook niet worden. Een seksinrichting in de straat blijft altijd anders dan een groenteboer of slager, alleen al omdat het een criminogene branche is.1 Ook met de huidige vergevorderde Nederlandse regelgeving en handhaving zijn er nog altijd prostituees die worden uitgebuit en worden nog altijd nieuwe prostituees naar Nederland gehaald via mensenhandel. De vrouwen en mannen die in de branche werken blijven altijd kwetsbaar voor misstanden en misbruik. Ze zijn moeilijk te bereiken voor hulpverleners en toezichthouders. Vanwege de stigmatisering van het beroep prostituee is het, zelfs als ze vrijwillig in de branche werken, ook moeilijk voor hen hulp te zoeken of met het sekswerk te stoppen. Daarom zullen extra zorg, handhavingsacties2 en preventieve maatregelen altijd onontbeerlijk zijn. Ook in breder maatschappelijk opzicht stelt de prostitutie de gemeente voor een uitdaging. Er zijn gevaren voor de volksgezondheid en er is sprake van (banden met) zware criminaliteit. Daarnaast ondervinden de straten rondom een raamprostitutiestraat negatieve invloed op de leefbaarheid en ontwikkelingspotentie. Hoe goed de gemeente en politie ook handhaven rond de prostitutiestraten –en dit doen ze in Den Haag zeer goed- er blijft altijd sprake van overlast voor de omwonenden. De grote concentratie van het aanbod en korte duur van het gemiddelde bezoek zorgt voor een komen en gaan van klanten en kijkers, wat (lichte) criminaliteit, zoals drugsdealers, aantrekt. Het gedrag van de bezoekers in de openbare ruimte rond prostitutiestraten legt ook zware druk op de leefbaarheid in de omliggende buurt. Zo vormen de prostitutiestraten een blok aan het been voor de economische ontwikkeling van de omliggende buurt. Mensen en ondernemers die er al wonen en werken hebben een geringe investeringsbereidheid door de nabijheid van de raamprostitutie. En die nabijheid schrikt ook potentiële ondernemers en bewoners af. In het huidige coalitieakkoord is afgesproken de haalbaarheid van sluiting van de Doubletstraat te bestuderen.3 Op dit moment is een onderzoek hiernaar in volle gang. Toekomst In onze rondgang zijn wij tot de conclusie gekomen dat sluiting van raamprostitutie geen optie is, omdat dit een legale branche uit de stad weert, terwijl dit gevaren met zich meebrengt die uiteenlopen van toename van illegale prostitutie tot grotere uitbuiting van vrouwen, die door sluiting nog moeilijker bereikbaar worden voor hulpverleners. Bovendien verwachten VVD en PvdA dat de kosten sluiting onhaalbaar maken.
1 2 3
Memorie van toelichting Wet Regulering Prostitutie. Handhavingsacties tegen mensenhandel, maar bijvoorbeeld ook controles van arbeidsomstandigheden. Een wens uit opeenvolgende verkiezingsprogramma’s van de VVD.
1
De relevante politieke vraag is hoe en waar de sector onder optimale omstandigheden voor de veiligheid en gezondheid van prostituees in de stad past en daarbij zo min mogelijk de bewegingsvrijheid en het woongenot van anderen aantastt, dan wel de sociaal-economische ontwikkeling van een gebied remt. Bovenal moeten gemeente, politie en justitie bewaken dat prostitutie vrijwillig is en het niet in het illegale circuit plaatsvindt. Een toekomstbestendige oplossing vraagt in ieder geval om betere inpassing van raamprostitutie in Den Haag en betere werkomstandigheden voor prostituees. Er moeten meer mogelijkheden zijn voor toezicht op en hulpverlening aan de vrouwen, een forse afname van overlast op de omgeving en –indien mogelijk- minder kosten voor de belastingbetaler door meer verantwoordelijkheden bij de pandeigenaren te leggen. Ook moet de oplossing gelden voor zowel de Doubletstraat als de Geleenstraat. Het sluiten van alleen de Doubletstraat zou immers slechts een gedeelte van de problemen wegnemen en de druk op de Geleenstraat onevenredig doen toenemen. Dit wordt mogelijk door de prostitutieramen zich geclusterd te laten vestigen op particuliere grond, zoals we dat kennen bij woningboulevards, kantoorverzamelpanden en winkelcentra. Zo'n centrum, dat laagdrempelig toegankelijk moet zijn, kan een beter gecontroleerde werkomgeving voor prostituees bieden dan de huidige prostitutiestraten. Tegelijkertijd hoeft het geen overlast te veroorzaken in de omgeving omdat het niet gevestigd mag zijn in een woonwijk en de ramen aan de binnenzijde van het centrum zitten. De VVD en de PvdA stellen het college voor te onderzoeken welke (investerings)bereidheid er bij raamexploitanten is voor een dergelijk centrum, mede in relatie tot de financiën. In deze discussienotitie zetten we uiteen hoe we tot deze oplossingsrichting zijn gekomen. Het is belangrijk deze discussie te bezien binnen een duidelijk kader. Daarom schetsen we in hoofdstuk één de Feiten en cijfers. In hoofdstuk twee schetsen we de Problemen rondom prostitutie waar de stad nu mee kampt, waarna we in hoofdstuk drie ons onderzoeksvoorstel nader toelichten. Boudewijn Revis VVD
Marieke Bolle PvdA
2
2 Feiten en cijfers Wettelijk kader In 2000 is het bordeelverbod uit het Wetboek van Strafrecht gehaald en is in de gemeentewet (art. 151a) vastgelegd dat gemeenten prostitutie kunnen reguleren via hun verordeningen. Naar aanleiding van twee evaluaties van de opheffing van het bordeelverbod is de Wet Regulering Prostitutie (WRP) opgesteld. Dit wetsvoorstel, dat onder andere een registratieplicht en minimumleeftijd voor prostituees vastlegt en een vergunningplicht aan alle seksbedrijven oplegt, ligt nu bij de Eerste Kamer. De Haagse regels voor seksinrichtingen zijn vastgelegd in de Algemene Plaatselijke Verordening van Den Haag en het Bestemmingsplan Parapluherziening. Het huidige beleid is gebaseerd op het Prostitutiekader Den Haag 2010-2012. Raamprostitutie in Nederland In 2012 is in 12 van de 415 Nederlandse gemeenten nog raamprostitutie aan de openbare weg te vinden.4 Deze gemeenten hebben een gebied aangewezen waar ze raamprostitutie toestaan. Raamprostitutie is per definitie geconcentreerd in een relatief klein gebied. Het wordt gekenmerkt door een hoge mate van zichtbaarheid en door aantrekkingskracht op het criminele circuit wegens de grote sommen geld die in de branche omgaan en de grote aanloop van bezoekers rond de straten. Sinds begin jaren ‘90 wordt overal in Nederland achter de ramen een toename van het aantal prostituees uit Latijns-Amerika en Oost-Europa waargenomen.5 Haagse cijfers Een seksinrichting is volgens de Haagse APV een “voor het publiek toegankelijke, besloten ruimte waarin bedrijfsmatig, of in een omvang alsof zij bedrijfsmatig was, seksuele handelingen worden verricht, of vertoningen van erotisch-pornografische aard plaatsvinden”. Een escortbedrijf wordt apart omschreven als “de natuurlijke persoon, de groep van natuurlijke personen of de rechtspersoon die bedrijfsmatig, of in een omvang alsof zij bedrijfsmatig was, prostitutie aanbiedt die op een andere plaats dan in de bedrijfsruimte wordt uitgeoefend”.6 In Den Haag zijn verschillende soorten seksinrichtingen gevestigd. Voor seksinrichtingen en escortbedrijven zijn in totaal maximaal 100 vergunningen beschikbaar. Momenteel zijn er 80 actieve vergunningen. In 2009 ging het om 41 voor raamprostitutie, 30 clubs, 12 escortbedrijven en 2 Thaise massagesalons.7 De raamprostitutie is sinds de sluiting van de Poeldijksestraat in 2004 gevestigd in de Doubletstraat en de Geleenstraat. Er zijn in totaal 335 ramen. In de Doubletstraat zijn 160 ramen, verdeeld over 26 vergunde bedrijven. Nationaliteiten In de Doubletstraat werken veel prostituees uit Oost-Europa (voornamelijk Hongarije en Bulgarije) en vooral veel prostituees uit Zuid-Amerikaanse landen. In de Geleenstraat werken relatief meer jonge vrouwen uit Oost-Europa en Nederlandse vrouwen. Bezoekers Bezoekerscijfers van de raamprostitutiestraten zijn niet bekend. Het feit dat prostituees er nog altijd ramen huren, toont echter aan dat ze klanten hebben. De prostituees huren hun ramen per dag: als er te weinig vraag is, kunnen zij hun ramen niet blijven huren. 4
Naast Den Haag kennen de gemeenten Alkmaar, Amsterdam, Deventer, Doetinchem, Eindhoven, Groningen, Haarlem, Heerenveen, Leeuwarden, Nijmegen en Utrecht raamprostitutie. In 2006 werd de raamprostitutie in Arnhem beëindigd. 5 “Nota van Uitgangspunten. Aanpak Doubletstraat” (RIS 182056). 6 APV Den Haag. 7 De specificatie van de cijfers is gemaakt ten tijde van het schrijven van het huidige Haagse Prostitutiekader in 2009. Nieuwere cijfers zijn (nog) niet bekend.
3
3 Problemen De problemen met prostitutie, waar de gemeente Den Haag momenteel voor staat, zijn onder te verdelen in twee categorieën: -problemen die spelen binnen het sekswerk. Bijvoorbeeld mensenhandel, gedwongen en onveilige prostitutie en de moeilijkheden voor hulporganisaties en zorgverleners om de mannen en vrouwen in de branche te bereiken; -effecten op de samenleving. Bijvoorbeeld directe en indirecte overlast voor omwonenden, het negatieve effect op sociaal-economische ontwikkelingen van de wijk en de hoge druk op gemeentelijke voorzieningen op het gebied van handhaving en preventie. 3.1 Misstanden binnen de branche Mensenhandel en misstanden Van mensenhandel is sprake wanneer vrouwen of mannen onder valse voorwendselen of tegen hun zin tewerk worden gesteld. De prostitutie is hiervoor een gevoelige branche, omdat er per arbeider veel geld mee te verdienen is. De slachtoffers van mensenhandel worden de prostitutie in gedwongen en financieel uitgebuit. Ze zijn daarbij vaak ook slachtoffer van andere misstanden zoals fysiek misbruik door hun baas en ook door klanten. In de branche wordt aangegeven dat klanten bij deze gedwongen prostituees van mensenhandel vaak meer vrijheden mogen nemen als ze goed betalen. Ze werken bovendien vaak in slechte, onhygiënische omstandigheden. Het is onmogelijk exact te bepalen hoeveel mensenhandel en misstanden in de prostitutiebranche voorkomen. Men loopt niet met deze informatie te koop en hulpverleners kunnen maar moeilijk informatie verzamelen binnen de branche. Dat er sprake is van mensenhandel en misstanden staat echter als een paal boven water. Dit blijkt steeds weer bij handhavingsacties. In april 2011 hebben 24 ketenpartners, waaronder de politie en de gemeente, bijvoorbeeld een handhavingsactie gehouden in de Doubletstraat. Een greep uit de resultaten van de actie toont aan dat er veel misstanden zijn. − Bij 54 van de 160 prostituees die op het moment van de actie aan het werk waren constateerden de onderzoekers “signalen van mensenhandel”; − Slechts 8 van deze 54 vrouwen konden aangeven op welk adres ze staan ingeschreven; Nationale Recherche houdt twee Hongaren aan voor mensenhandel De Nationale Recherche heeft dinsdag in Den Haag twee Hongaren van 27 en 38 jaar aangehouden vanwege mensenhandel. Vermoedelijk hebben zij maandenlang een aantal jonge Hongaarse vrouwen tewerkgesteld en uitgebuit in het prostitutiegebied in de Doubletstraat. Twee Hongaarse vrouwen hebben aangifte van mensenhandel gedaan tegen het tweetal. Zij hebben tegenover de politie verklaard dat ze een zeer groot deel van het door hen verdiende geld in de prostitutie moesten afgeven aan de verdachten. Een van de vrouwen is vermoedelijk bovendien kort geleden door een verdachte mishandeld. Het strafrechtelijk onderzoek is voortgekomen uit een grootschalige actie in de Haagse Doubletstraat tegen internationale mensenhandel in 2011. Politie, Openbaar Ministerie en de gemeente Den Haag reageerden in april vorig jaar op signalen van mensenhandel in de prostitutiestraat. Uit informatie van de Nationale Recherche en de politie Haaglanden is naar voren gekomen dat in de Doubletstraat vrouwen tegen hun wil en tegen zeer lage tarieven in de prostitutie werken. Sommige prostituees zouden door hun pooiers worden betaald met drugs. Niet alleen pooiers, maar ook raamexploitanten en beheerders trekken vermoedelijk voordeel uit de uitbuiting van overwegend jonge vrouwen uit Oost-Europa. Het beeld is dat onder schrijnende omstandigheden de verdiensten voor de prostituees 25 euro per klant zijn. De hoge werkdruk zou ook leiden tot het accepteren van onveilige seks. Persbericht Landelijk Parket - 15 februari 2012
4
− − − −
Er zijn bij de onderzochte 26 seksinrichtingen en 2 horecabedrijven 25 overtredingen ten aanzien van het handhavingsarrangement seksinrichtingen en escortbedrijven en het horecasanctiebeleid geconstateerd; Op verschillende plekken werden softdrugs, methadon en grote sommen geld aangetroffen; Er werden veel gebreken geconstateerd in inrichtingen op het gebied van brandveiligheid en bouwvergunningstechnische eisen; Eén van de horecagelegenheden is naar aanleiding van de actie permanent gesloten door de gemeente, één seksinrichting is als sanctie voor een maand gesloten.8
Misstanden raamprostitutie De raamprostitutie leent zich in theorie voor een relatief hoge mate van zelfstandigheid voor prostituees. Een prostituee huurt doorgaans een raam en werkruimte van een exploitant en kan daar als zelfstandige werken. “Een veldwerkster die vooral bekend is met Oost-Europese raamprostituees benadrukt dat bij deze prostituees meestal tussenpersonen voorkomen. Soms weten prostituees niet eens in welk land ze zijn.” Verboden Bordelen. Tweede evaluatie opheffing bordeelverbod Dat wil niet zeggen dat er geen misstanden voorkomen bij raamprostitutie. Om te beginnen heeft onderzoek uitgewezen dat raamprostituees veel vaker te maken hebben met agressiviteit door klanten dan hun collega’s in clubs en escortbedrijven.9 In de huidige Haagse regelgeving is het voor pandeigenaren niet verplicht om een alarmsysteem in werkruimtes te voorzien. Juist door haar zichtbaarheid leent deze vorm van prostitutie zich namelijk ook uitstekend voor controle en uitbuiting door pooiers. Zij kunnen constant een oogje in het zeil houden. Er vindt daardoor relatief veel uitbuiting plaats, ook onder prostituees die geen slachtoffer zijn van mensenhandel.10 Hulpverleners en politie moeten dan ook opletten dat de zelfstandigheid van raamprostituees niet slechts een schijnzelfstandigheid is waarbij vrouwen gecontroleerd worden en inkomsten moeten afstaan aan een pooier.11 Dit is moeilijk te ontdekken, temeer omdat de pooiers zich in de omgeving van de huidige prostitutiestraten gemakkelijk onopvallend kunnen ophouden. Op het gebied van gezondheidszorg en hulpverlening is in Den Haag veel ondersteuning beschikbaar voor prostituees. De stap naar hulpverlening is, zoals eerder gesteld, voor veel prostituees echter groot. In fysieke zin geldt dit ook: SHOP is bijvoorbeeld gevestigd aan de Herengracht, op 1,3 km lopen van de Doubletstraat. Bereikbaarheid voor hulpverleners De preventie en handhaving van misstanden worden vooruitstrevend aangepakt in Den Haag. De burgemeester, politie en het OM bestrijden met steun van instellingen als de GGD en SHOP daadkrachtig mensenhandel en uitbuiting. Er is -terecht- veel aandacht voor en steun aan slachtoffers van mensenhandel en uitbuiting alsmede voor prostituees die willen uittreden. Daarnaast houdt de gemeente met betrokken instellingen de naleving van de regels op het gebied van gezondheid en arbeidsomstandigheden scherp in de gaten. Voor hulpverleners is het echter buitengewoon moeilijk om in contact te komen met prostituees. Door het stigma dat veel prostituees voelen, willen ze zich liever niet als 8
Evaluatie en resultaten actie Doubletstraat (RIS181548). Verboden bordelen: evaluatie opheffing bordeelverbod: niet-illegale bordelen” S. Biesma, R. van der Stoep, e.a. (Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum, Ministerie van Justitie, oktober 2006), p. 145. 10 Verboden bordelen, p. 162. 11 Verboden bordelen, p. 25, 79. 9
5
prostituees identificeren bij hulporganisaties en de gemeente. De slachtoffers van misstanden en mensenhandel zijn bovendien vaak te bang voor hun uitbuiters om hulp te zoeken. De hulpverlening in de branche vergt daardoor veel eigen observatie en regelmatige aanwezigheid in de prostitutiestraten. 3.2 Effecten op de samenleving Overlast Het ‘open karakter’ van raamprostitutie, waarbij vrouwen zich schaars gekleed in de etalage plaatsen, is voor veel mensen een reden zich niet in of nabij een prostitutiestraat te willen begeven. Dit open karakter trekt veel klanten en “kijkers” die voor een hoge mate van af- en aanloop in de buurt zorgen. Op dit publiek komt in verschillende mate criminaliteit af, van overvallers tot drugskoeriers. Dit staat aan de basis van de overlast in de buurt.12 Omwonenden hebben te maken (gehad) met de vele bezoekers die af- en aanrijden of lopen, lawaai, het hangen, overgeven of urineren in portieken, rondhangende pooiers of loverboys, dealing en drugsgebruik en illegale prostitutie op straat.13 Door de strenge handhaving en het politietoezicht -menselijk en met camera’s- is het niet slecht gesteld met de veiligheid rond de prostitutiestraten in Den Haag. De politie, gemeente en justitie hebben een voortvarende aanpak van de overlast en criminaliteit in en rond de straten opgezet, voornamelijk door de inzet van veel middelen en mensen. Hierdoor wordt de overlast rond de prostitutiestraten fors beperkt. Toch voelen mensen zich onprettig en onveilig rondom de prostitutiestraten. Dit probleem wordt ook erkend: in de Doubletstraat is zelfs een muur geplaatst om de uitloop van bezoekers richting de woonwijk –en de bijbehorende overlast- tegen te gaan. Deze maatregel is een noodzakelijk kwaad dat aantoont dat de prostitutiestraten nog nauwelijks als doorgaande weg kunnen worden gezien. Zo leggen ze fors beslag op de openbare ruimte. Veel gemeenten besluiten daarom raamprostitutie uit hun stad te weren. Bijvoorbeeld in de gemeente Rotterdam is al jaren geleden bewust gekozen raamprostitutie niet meer toe te staan.14 In Eindhoven is de raamprostitutie vanwege de overlast verplaatst uit de woonwijk Woensel-West.15 De sluiting in Rotterdam stamt van voor de legalisering van prostitutie en is daarom niet vergelijkbaar met de Haagse situatie. De beperkingen die opgelegd zijn aan de prostitutie in Eindhoven zijn eveneens moeilijk vergelijkbaar omdat in Eindhoven ook een tippelzone is. Clustering van de raamprostitutie op één plein en die streng gereguleerde tippelzone hebben wel aantoonbaar geleid tot minder overlast.16 “De gemeente Rotterdam ziet prostitutie als een maatschappelijk aanvaarde functie. Prostitutie mag echter niet gepaard gaan met overlast. Daarom is het prostitutiebeleid gericht op bescherming van de openbare orde en het woon- en leefklimaat.” Website gemeente Rotterdam Sociaal-economische belemmering Naast deze voorbeelden van concrete overlast hebben omwonenden en ondernemers in sociaal-economisch opzicht last van de prostitutiestraten om de hoek. De nabijheid van de prostitutiestraten drukt een stempel op de omliggende buurt. 12
“Nota van Uitgangspunten. Aanpak Doubletstraat” (RIS 182056). Onder andere “Nota van Uitgangspunten. Aanpak Doubletstraat” (RIS 182056) en “De Nieuwe Aanpak voor Krachtwijk Stationsbuurt, Wijkactieplan” (September 2007). 14 Evaluatie Rotterdams Prostitutiebeleid ‘Een onderzoek naar de lokale effecten van drie jaar opheffing bordeelverbod’ (2004)’ AZ/OOV (Juni 2004). 15 Verboden bordelen, p. 152. 16 "Straatprostitutie in Eindhoven", DSP Groep, 2008. 13
6
Ondernemers en omwonenden geven aan slechts gering te willen investeren in hun woning of bedrijf omdat ze vanwege de aanwezigheid van de prostitutiestraten niet geloven dat hun investeringen zich zouden vertalen in een waardestijging.17 Het is aannemelijk dat potentiële ondernemers en bewoners om dezelfde reden worden afgeschrikt. Gezien de prominente ligging van de Haagse prostitutiestraten is dit een ernstige belemmering. 18 “De gemeente investeert in de openbare orde en veiligheid in en om de straten waar raamprostitutie is. De verwachting van positieve consequenties van de sluiting van de raamprostitutie in de Doubletstraat voor het woon- en leefklimaat in de omgeving, is een belangrijke drijfveer om de haalbaarheid van een sluiting te onderzoeken.” Nota van Uitgangspunten Aanpak Doubletstraat Daarenboven worden bewoners in sociaal opzicht geremd door de prostitutiestraten. Vanwege het karakter van de prostitutiestraten en de mensen die daarop afkomen ervaren mensen barrières om in het donker naar buiten te gaan. Mensen vinden het niet plezierig om bezoekers uit te nodigen om de hoek bij de prostitutiestraat. De straten hebben op die manier nadrukkelijk effect op het sociale leven van omwonenden. 3.3 Kosten De forse inzet van hulpverlening en handhaving rond de raamprostitutiestraten brengt hoge kosten met zich mee voor de samenleving. Het is de vraag of het terecht is dat al deze kosten bij de belastingbetaler terecht komen. Het beslag op de openbare ruimte is zo groot, dat men zich af kan vragen of de verantwoordelijkheid voor de handhaving in de straat volledig bij de politie hoort te liggen. 3.4 Conclusie De problemen binnen de seksbranche -mensenhandel, misbruik, mishandeling, uitbuiting, financiële criminaliteit en andere misstanden- moeten door justitie, politie en overheid(sinstanties) daadkrachtig bestreden worden. Dit vraagt structurele, scherpe controle die in de huidige inrichting van de raamprostitutiestraten niet ideaal uitvoerbaar is. Door strenge handhaving kan overlast voor de buurt worden geminimaliseerd, maar de effecten op een buurt en haar bewoners van een prostitutiestraat om de hoek blijken in de praktijk niet uit te bannen. Dit heeft de gemeente in het verleden geconstateerd en de VVD en PvdA onderschrijven die conclusie.19 Raamprostitutie aan een openbare weg in een woonbuurt gaat zonder uitzondering samen met ernstige structurele overlast voor de buurt.
17
Nota van Uitgangspunten Aanpak Doubletstraat (RIS 182056). Het toekomstbeeld dat de gemeente schetste voor de krachtwijk bij aanvang van de investeringen was: “De Krachtwijk Stationsbuurt wordt een dynamische plek met sociaal en economisch perspectief voor jong en oud. Over tien jaar is dit dé wijk waar je graag wilt en kunt wonen nabij het centrum van Den Haag, ook als je wat minder draagkrachtig bent. De Stationsbuurt heeft internationale allure en bewoners en bezoekers voelen zich er veilig.” (Uit: “De Nieuwe Aanpak voor Krachtwijk Stationsbuurt, Wijkactieplan” (September 2007).) Zie voor investeringen bijvoorbeeld: “Raamovereenkomst Investeringsprogramma Krachtwijken Den Haag” (RIS154371A). 19 RIS157024. 18
7
4 Oplossing Zoals gesteld in de inleiding zijn onze fracties van mening dat er in Den Haag ruimte moet blijven voor seksinrichtingen. Dit kan echter niet in een woonwijk omdat overlast in de praktijk niet blijkt te kunnen worden uitgesloten wanneer prostitutie in ramen wordt geëtaleerd aan de openbare weg in een woonbuurt. Raamprostitutie is niet inpasbaar in de Haagse openbare ruimte zonder de vrijheid en kansen van omwonenden, ondernemers én de wijk als geheel aanzienlijk te beperken. Verplaatsing van deze vorm van prostitutie aan de openbare weg naar een andere wijk zou slechts een verplaatsing van de problemen inhouden. Een verbod op raamprostitutie aan de openbare weg wil niet zeggen dat raamprostitutie geheel uit Den Haag moet worden gebannen. Om te voorkomen dat de gemeente een legale branche weert –met alle gevolgen voor prostituees, hulpverlening aan prostituees en klanten van dien- kan een vorm van raamprostitutie in een semi-publieke ruimte buiten woonwijken een oplossing bieden. Alvorens de mogelijkheden te bezien voor deze oplossing binnen de stadsgrenzen moet het college eerst ten principale de wenselijkheid van deze oplossing onderzoeken. Indien de oplossing wenselijk wordt bevonden komt de vraag van de locatie aan de orde. 4.1 Waarom toch raamprostitutie? Voor we de voorwaarden voor een alternatieve locatie voor prostitutie toelichten, moeten we stilstaan bij de redenen die zo'n alternatief wenselijk maken. Raamprostitutie biedt voor prostituees, hulpverleners, pandeigenaren en klanten voordelen, die het volledig verdwijnen van raamprostitutie uit de stad problematiseren. Sluiting lost niet alle problemen op, is naar verwachting zeer kostbaar en ontneemt mensen de mogelijkheid te werken en ondernemen in een legale tak van een legale branche. Prostituees Raamprostitutie blijft voor veel vrouwen de meest aantrekkelijke vorm van sekswerk.20 Prostituees waarderen de combinatie van de grote mate van zelfstandigheid en het gemak om klanten te werven. Ze zijn vrij te bepalen wanneer en hoe lang ze willen werken. Bovendien geeft de sociale controle van de raamstraat vrouwen een veilig gevoel. Als er iets mis gaat zijn er bekenden in de buurt. Sluiting van de raamprostitutie in de Doubletstraat en Geleenstraat zou een deel van deze vrouwen, vooral degenen die weinig binding hebben met Den Haag, naar steden drijven waar nog wél raamprostitutie is. Welke stad is onduidelijk. In gesprekken sluiten veel Haagse prostituees Amsterdam uit vanwege het toeristische karakter van de Wallen en Utrecht wordt aangemerkt als een harde, onaangename werkomgeving. Sommige prostituees met een sterke binding met onze stad zullen wellicht de overstap wagen naar gesloten clubs, waar ze veel zelfstandigheid verliezen, of (al dan niet legaal) thuiswerk, waar ze moeilijker klanten kunnen werven. In beide gevallen zijn zij lastiger bereikbaar voor hulpverleners. Klanten Raamprostitutie is voor klanten aantrekkelijk vanwege de laagdrempeligheid. Het is gemakkelijk om spontaan binnen te stappen en door de drukte ben je redelijk anoniem. Het is ook financieel aantrekkelijk: een bezoek aan een club is vaak vele malen duurder. Sommige klanten zullen uitwijken naar prostituees die (al dan niet legaal) thuis werken, clubs of illegaal aanbod. Veel anderen zullen uitwijken naar steden waar nog wel raamprostitutie is. Pandeigenaren De pandeigenaren in de Haagse prostitutiestraten zijn voor hun inkomen afhankelijk van de raamprostitutie. Zij exploiteren panden die soms al generaties in de familie zijn. Ze 20
Memorie van toelichting Wet Regulering Prostitutie.
8
investeren en gaan risico's aan in een volkomen legale –zij het bijzondere- branche. Een verbod op raamprostitutie zou deze exploitanten, die vaak sterk gebonden zijn aan onze stad, hun werk onmogelijk maken. Het valt te betwijfelen of zij in een ander deel van de seksbranche willen ondernemen omdat ze in de meeste andere delen van de branche een veel grotere rol in de prostitutie zouden moeten spelen. Toezichthouding en hulpverlening De zichtbaarheid van raamprostitutie zorgt, zoals hierboven aangegeven, dat hulpverleners gemakkelijker een oogje in het zeil kunnen houden dan bij een gesloten seksinrichting. De clustering van prostitutieramen vergemakkelijkt ook controles en handhaving van regels door bijvoorbeeld de gemeente en politie. Sluiting van raamprostitutie zou vermoedelijk leiden tot een groter aantal seksinrichtingen achter gesloten deuren, maar ook meer thuiswerk. Het thuiswerk is lastiger te controleren. Handhavingsacties of totaalcontroles zoals die op 8 april 2011 zijn in die tak van de branche nagenoeg onmogelijk. 4.2 Toekomst raamprostitutie Een verbod op raamprostitutie aan de openbare weg wil niet zeggen dat raamprostitutie geheel uit Den Haag moet worden gebannen. Om te voorkomen dat de gemeente een legale branche weert –met alle gevolgen voor prostituees, hulpverlening aan prostituees en klanten van dien- kan een vorm van raamprostitutie in een semi-publieke ruimte buiten woonwijken een oplossing bieden. Er blijven zo mogelijkheden om raamprostitutie voort te zetten. In veel andere branches bestaan samenwerkingsverbanden van ondernemingen waardoor ze zich geclusterd kunnen vestigen op particuliere grond. Veel woningboulevards, maar ook outletcentra en sommige bedrijventerreinen en grotere kantoorpanden zijn op deze manier op particulier terrein opgezet. De seksbranche zou dat voorbeeld kunnen volgen. Een overdekt centrum met een aanzienlijke centrale ruimte om te wandelen en kijken, met de kenmerkende ramen aan weerszijden die van het centrum in feite een straat maken, biedt veel mogelijkheden voor verbetering ten opzichte van de huidige straten. Om te beginnen kan in zo'n centrum een beter gecontroleerde werkomgeving worden gecreëerd. Er kunnen voorwaarden worden gesteld aan de kwaliteit van werkruimtes en de semi-publieke ruimte en het centrum kan hulpverlening en toezicht accommoderen en faciliteren. Door hulpverleners en toezichthouders binnen het centrum te halen zijn zij gemakkelijker bereikbaar voor de prostituees. Ook kunnen hulpverleners hun werk gemakkelijker uitvoeren omdat ze dicht op de werkomgeving van de prostituees opereren. Net als een winkelcentrum moet het centrum, om de laagdrempeligheid van raamprostitutie te behouden, in de regel volledig toegankelijk zijn voor iedereen die zich aan de regels van het centrum houdt. Een toegangsprijs is niet wenselijk omdat deze de laagdrempeligheid in de weg zit. Een centrum moet eigen parkeergelegenheid bieden. 4.3 Voordelen Voor de prostituees en pandeigenaren zou dit een voortzetting van hun huidige activiteiten waarborgen met voordelen voor alle belanghebbenden. Om te beginnen is het een toekomstbestendige oplossing waardoor zij af zijn van de huidige (langdurige) onzekerheden door het spanningsveld met de omliggende buurt. Als zo’n centrum goed wordt ingericht en er ook andere (erotische) bedrijven zich vestigen, is er een goede kans dat het meer en mogelijk ook andere klanten trekt. Bovendien betekent een overdekt centrum dat de klandizie nooit meer kan tegenvallen door slechte weersomstandigheden. Voor prostituees biedt een centrum bovendien een beter beschermde werkomgeving. Een dergelijk centrum zou bijvoorbeeld een kantoor en zorgfunctie van hulpverleners en
9
gezondheidsinstanties kunnen huisvesten waar prostituees dan laagdrempelig en gemakkelijk naar binnen kunnen lopen. Wat de VVD en de PvdA betreft zouden vergunningen voor exploitatie van werkruimtes in een dergelijk centrum ook afhankelijk gemaakt worden van strengere regels en eisen voor de werkruimtes zoals de aanwezigheid van een alarmknop in iedere ruimte en deuren die van buiten geopend kunnen worden in geval van nood. De arbeidsomstandigheden kunnen derhalve door betere vergunningen, investeringen in een nieuwe locatie en de aanwezigheid van hulpverlening en toezicht aanmerkelijk verbeteren. Screening Raamexploitanten zouden voor zij ramen in het centrum mogen (over)kopen zeer streng moeten worden gescreend op banden met de criminele wereld (zoals nu ook het geval is in de raamprostitutiestraten.) De prostituees kunnen ook worden verplicht een vergunnend pasje aan te vragen als ze willen werken in het centrum, vergelijkbaar met de intentie van de nieuwe wet en zoals in bijvoorbeeld Eindhoven ook het geval is in de tippelzone.21 Bij aanvraag van zo'n werkpas, wat vanuit een kantoor in het centrum mogelijk zou kunnen worden gemaakt, kunnen de prostituees dan worden gescreend door professionals op signalen van slachtofferschap van mensenhandel, dwang of uitbuiting. Verantwoordelijkheden De ontwikkeling zou ook verantwoordelijkheden voor de branche met zich meebrengen. De ondernemers zouden binnen het centrum gedeeltelijk zorg moeten dragen voor de veiligheid en onderhoud zoals een winkelcentrum of evenement ook eigen beveiligers inhuurt, camera’s ophangt en schoonmakers inhuurt. Zij hebben hier zelf ook belang bij omdat onrust en ongeregeldheden binnen het centrum slecht zijn voor de zaken. Natuurlijk moeten politie en hulpverleners volledige toegang houden tot het centrum. Zorg en toezicht Voor de gemeente, politie en andere instanties zouden hulpverlening, handhaving en controle gemakkelijker worden omdat de clustering van de seksinrichtingen wordt versterkt. Wanneer hulpverlening vanuit het centrum zelf kan opereren, kunnen zij nog beter toezicht houden en zijn ze makkelijker benaderbaar voor de prostituees. Daardoor krijgen ze de branche beter in beeld en kunnen misstanden beter worden ontdekt. Ook de politie zou een (onbemande) post in het centrum kunnen krijgen in combinatie met de beveiliging van het centrum zelf. Dit heeft een positief effect op veiligheidsgevoel in het centrum en het vereenvoudigt samenwerking tussen beveiliging en de politie. Wanneer de politie dan moet optreden, hoeven zij verdachten niet naar een bureau af te voeren voor verhoor. Dit scheelt hun kostbare tijd. Zo kan een centrum hulpverlening en handhaving effectiever, maar ook efficiënter maken. Ook de bovengenoemde preventieve screening kan hieraan bijdragen. In combinatie met het vastleggen van verantwoordelijkheid van de pandeigenaren voor beveiliging en het accommoderen van politie en hulpverlening, resulteert dit in lagere kosten voor de gemeenschap. Tegelijkertijd vallen veel problemen in de samenleving weg, omdat de prostitutie niet meer in het spanningsveld van een woonwijk plaatsvindt. De oude prostitutiestraten kunnen dan op termijn worden ontwikkeld. De prostitutiestraten zelf zouden zich uitstekend lenen voor de particuliere woningbouwprojecten, die de gemeente stimuleert, zoals kluswoningen. 4.4 Financiën De voorgestelde oplossingsrichting brengt kosten met zich mee. Het is moeilijk in te schatten hoe groot de gemeentelijke investering precies zou moeten zijn omdat dit 21 In Eindhoven moeten straatprostituees een pasje hebben om te mogen tippelen. Bron: Verboden bordelen, p. 37.
10
afhangt van marktomstandigheden en mogelijke juridische procedures. Indien de gemeente de nieuwe locatie voor de raamprostitutie bijvoorbeeld zou kunnen aanbieden in ruil voor de huidige prostitutiepanden aan de Doubletstraat en Geleenstraat kan de financiële investering van de gemeente beperkt blijven. Een dergelijke ruil kan voor de betrokken partijen financieel zeer positief uitpakken. De exploitanten krijgen een goede, toekomstbestendige locatie voor hun bedrijf; de gemeente krijgt in ruil voor die locatie de mogelijkheid de huidige prostitutiestraten te laten ontwikkelen, met directe opbrengsten en een positieve economische spin-off tot gevolg. De gemeente bespaart op termijn bovendien kosten op het gebied van hulpverlening, controle en veiligheid door deze verhuizing. 4.5 Conclusie De VVD en de PvdA zijn in het bijzonder geïnteresseerd in de uitkomst van een serieuze peiling onder raamexploitanten naar hun investeringsbereidheid voor een dergelijke geconcentreerde vestigingslocatie. We verwachten niet dat dit proces gemakkelijk zal zijn. Het vergt een gezamenlijke inspanning van gemeente, hulpverleners, prostituees en pandeigenaren die nog nergens in Nederland een voorbeeld kent. Maar we verwachten wel dat met die inspanning een moderne en toekomstbestendige inpassing van prostitutie mogelijk wordt gemaakt. Daarom vragen we het college van burgemeester en wethouders in overleg te treden met pandeigenaren, hulpverlening en prostituees om de haalbaarheid van deze oplossingsrichting te onderzoeken.
11
