Toegang tot geneesmiddelen (Uit: Kompas)

Toegang tot geneesmiddelen (Uit: Kompas)

Een gezamenlijke wereldwijde inspanning door betrokken burgers kan het verschil maken. Deze activiteit is een simulatie van het 'farmaceutische' proces in Zuid-Afrika in 2001. Het draait om volgende zaken: HIV/AIDS en toegang tot medicijnen, hoe strijdige aanspraken op rechten oplossen. Behandelende onderwerpen • het recht op leven en waardigheid • het recht op eigendom. Doelstellingen • Inzicht krijgen in de complexiteit van mensenrechtenkwesties. • Verschillende manieren van besluitvorming vergelijken (conflictueuze versus consensus benadering). Tijd Totale duur 3 uur en 10 minuten Groepsgrootte 16-40 Materiaal • bord en krijt/stiften; • kaarten met de rolbeschrijvingen voor het proces • instructies voor kort groepswerk, één per deelnemer; • kleine kaarten van 10 bij 6 cm. Eén rode en één groene kaart per deelnemer; • ruimtes voor plenair en voor groepswerk Voorbereiding • Voor deel 1: Maak kopieën van de kaarten met de rolbeschrijvingen (één per persoon); • Voor deel 2: Maak kopieën van de instructies voor het groepswerk, één per deelnemer. Maak een rode en een groene kaart per deelnemer.

1 | Toegang tot geneesmiddelen

Instructies Deze activiteit bevat twee delen. Deel 1 is een simulatie van een proces en deel 2 is een fase van consensusopbouw. Deel 1. Het proces (totale duur: 65 minuten) 1. Bereid het opzet voor. HIV/AIDS is een zeer ernstige epidemie over de ganse wereld, maar vormt vooral in Afrika een groot probleem. In Zuid-Afrika woedt er een verhitte discussie over, waar miljoenen armen nodeloos lijden en sterven omdat ze de broodnodige medicatie niet kunnen betalen. Hun enige alternatief is om goedkopere generische geneesmiddelen te kopen. De grote farmaceutische bedrijven steken hier echter een stokje voor. Zij willen hun eigendomsrechten beschermen en hebben hun krachten gebundeld om staten ervan te weerhouden deze “witte producten” te vervaardigen en goedkoper te verkopen. Ze hebben een proces aangespannen tegen de Zuid-Afrikaanse regering, die goedkope kopieën van het HIV/AIDS medicijn beschikbaar stelt. 2. Leg uit dat de deelnemers een proces zullen simuleren dat onlangs in Zuid-Afrika over deze kwestie plaatsvond. De vraag is of het eigendomsrecht een geldig argument is om het recht op leven en op waardigheid voor een groep mensen op de helling te zetten. 3. Deel de deelnemers in vier gelijke groepen in. Zij vertegenwoordigen respectievelijk Farma n.v., de Zuid-Afrikaanse regering, leden van de Treatment Action Campaign (TAC) en de rechters. 4. Verdeel de kaarten met de rolbeschrijvingen per groep. 5. Geef de groepen 25 minuten om hun rolbeschrijvingen door te nemen en hun standpunten en/of vragen voor te bereiden voor het proces. Elke groep moet ook een woordvoerder aanstellen en één of twee extra mensen om de woordvoerder bij te staan met de vragen die tijdens het proces gesteld zullen worden. 6. Als alle groepen klaar zijn, komen ze terug in de plenaire ruimte. De groepjes blijven samen zitten. 7. Nu hebben Farma n.v., de Zuid-Afrikaanse regering en TAC elk vijf minuten de tijd om hun standpunten te verdedigen en vragen te stellen. De rechters moeten de groepen telkens voorstellen. 8. Op hun beurt hebben de rechters nu telkens vijf minuten de tijd om antwoord te geven op de vragen van de andere groepen, en de verschillende argumenten en standpunten samen te vatten. Deel 2. Sluiten van een overeenkomst (totale duur: 100 minuten) 1. Vraag de deelnemers zich in groepjes van telkens vier personen op te splitsen. In elke groep moet er een voormalig lid zitten van Farma n.v.., een voormalig lid van de Zuid-Afrikaanse regering, idem van TAC en een voormalige rechter. 2. Deel de bladen uit waarop de instructies voor de groepjes staan. Zorg ervoor dat iedereen weet wat er van hen verwacht wordt en hoe de groene en rode kaarten gebruikt moeten worden. De groepjes krijgen een half uur om een consensus te proberen bereiken over de tegenstrijdige eisen. 3. Roep iedereen terug in de plenaire vergadering en vraag hun verslag uit te brengen over de resultaten van hun discussies. Geef elke groep hiervoor vijf minuten. Noteer de belangrijkste oplossingen en punten op een bord.


4. Als alle groepen verslag hebben uitgebracht vervolg je met een discussie over het besluitvormingsproces. Je kan volgende vragen stellen: o Hoe gemakkelijk was het een consensus te bereiken? o Wat zijn de sterktes en zwaktes van deze benadering? o Was er een spanning tussen het proberen vinden van oplossingen en het verkrijgen van ieders akkoord? o Wat waren de meest brandende knelpunten? 5. Bij het afsluiten van deze activiteit kan je misschien volgende passage voorlezen uit de beslissing van de rechtbank van 19 april 2001. “Het doel om goedkopere toegang tot medicatie mogelijk te maken is aanbevelenswaardig en in de context van de HIV/AIDS epidemie is het een grondwettelijke plicht van het hoogste belang dat de overheid een aantal fundamentele rechten zoals het recht op menselijke waardigheid en het recht op leven zou respecteren, beschermen en promoten (op hun beurt vormen zij de basis van een aantal andere rechten). (...) Er is geen basis voor (...) de eisen gesteld door de eisende partijen (met name de farmaceutische bedrijven).” Nabespreking en evaluatie De evaluatie is eigenlijk al bij de bespreking in deel twee begonnen. Ga hierop verder, moedig de deelnemers aan om na te denken over het hele proces en probeer de mensenrechtenkwesties bij dit proces te benoemen. Stel vragen als: • Hadden jullie al over deze zaak gehoord? • Wat waren jullie oorspronkelijke ideeën hierover? • Veranderden deze ideeën tijdens de activiteit? • Hoe vergelijken jullie de twee manieren van besluitvorming? Welke procedure gaf de beste resultaten? Hoe bepaal je wat een geslaagd resultaat is? • Wat waren de belangrijkste achterliggende mensenrechtenkwesties? • Bestaat er een verband met jullie dagelijkse leefwereld? • Wat zijn de gevolgen voor de mensen uit jullie omgeving? Tips voor de begeleider • Je hebt veel tijd nodig voor deze activiteit omdat het een moeilijk onderwerp is waarover de deelnemers goed moeten nadenken. De twee delen hoeven niet op dezelfde dag plaats te vinden; zij kunnen in twee afzonderlijke sessies gebeuren. • Het doel van de rode en groene kaarten is om mensen eraan te herinneren wat werkt en wat niet werkt bij het nemen van beslissingen. In het ideale geval tonen alle deelnemers op het einde van de besprekingen en onderhandelingen een groene kaart als teken dat ze het eens zijn met een gezamenlijke oplossing • In deel twee is het mogelijk dat sommige groepen een consensus bereiken en andere niet. Ga tijdens de nabespreking in op de voor- en nadelen van zo’n consensusbenadering. Vraag aan de groepen die op dergelijke manier een oplossing vonden naar hun uiteindelijk besluit, maar ook naar de achterliggende argumenten. Vraag de groepen die niet tot een consensus kwamen wat hen samenbracht en wat hen verdeelde. • Voor tips over het bereiken van consensus, zie hoofdstuk 1 (opm: dit hoofdstuk staat nog niet online).. • Het is belangrijk om de daadwerkelijke situatie van de betrokken gemeenschap te bekijken en de activiteit hieraan aan te passen. • De naam Farma n.v. werd in het kader van deze oefening uitgevonden.


Suggesties voor follow-up • Bespreek vraagstukken met betrekking tot gezondheid waarbij het recht op leven en menselijke waardigheid uit je eigen land. • Informeer jezelf over de mondiale gezondheids- en mensenrechtenproblematiek. Bezoek websites of verzamel publicaties van belangrijke ngo’s ter zake (Artsen Zonder Grenzen, TAC, Christian Aid) en van internationale organisaties (zoals de Wereldgezondheidsorganisatie). Zoek naar acties die worden opgezet om mondiale gezondheidskwesties aan te kaarten. • TAC heeft een erg succesvolle campagne gevoerd. Jammer genoeg bereiken niet alle acties hun doel. Daar kunnen redenen voor zijn, zoals slechte organisatie of reclame. De groep kan hierop ingaan en hun vaardigheden voor efficiënte campagnevoering aanscherpen door de activiteit “Let op, we kijken toe!” Ideeën voor verdere actie Zoek uit wie gezondheidskwesties in jouw gemeenschap op de agenda zet en hoe je hen kan helpen.


Verdere informatie • Deze activiteit is gebaseerd op een zaak die voor het Zuid-Afrikaanse Hooggerechtshof kwam in 2001. De Zuid-Afrikaanse Farmaceutische Vereniging vervolgde de Zuid-Afrikaanse president en enkele anderen, zoals TAC, voor negeren van hun patenten en voor de invoer van goedkopere generische medicatie om miljoenen AIDS-patiënten te behandelen. • De rechters moesten de verschillende rechten en belangen van beide partijen bekijken. Enerzijds eiste de farmaceutische industrie haar recht op eigendom, gelijkheid en vrije handel op, anderzijds stelden de regering en TAC dat het de taak van de staat is om de fundamentele rechten op leven en menselijke waardigheid van haar burgers te respecteren, beschermen, promoten en realiseren. • Het gerecht velde een historisch vonnis dat stelde dat het recht op eigendom van een lagere orde is dan het recht op menselijke waardigheid en op leven en daarom beperkt kan worden. Als gevolg hiervan legde de farmaceutische industrie zich hierbij neer. Dit werd alom onthaald als een “triomf van David tegen Goliath”, niet enkel voor Zuid-Afrika, maar voor mensen in veel andere ontwikkelingslanden die streden voor het recht op toegang tot gezondheidszorg” (NGO persmededeling van 19 april 2001). “Dit is een zeldzame en betekenisvolle overwinning van armen op machtige multinationals! Onze uitdaging is om nu samen te werken met farmaceutische bedrijven en de regering om ervoor te zorgen dat medicijnen terecht komen bij hen die ze nodig hebben” (Kevin Watkins van Oxfam). AIDS en globaliseringtrends • In rijke landen kunnen mensen die leven met HIV/AIDS beter en langer leven door anti-retrovirale medicijnen, die daar gratis ter beschikking worden gesteld. In zuidelijke landen lijden mensen besmet met HIV meer en sterven zij sneller omdat zij geen toegang hebben tot HIV-behandeling. Gemiddeld is de uitgave per persoon per jaar voor hun medische zorgen ongeveer 10$, terwijl de drievoudige behandeling die beschikbaar is voor mensen in noordelijke landen tussen 10.000 en 15.000$ kost per jaar. • Armoede, gebrek aan onderwijs en sociale ongelijkheid versnellen de verspreiding van de epidemie, maar de uitdaging is bovenal politiek, een taak van overheden, internationale organisaties en farmaceutische bedrijven. Om doeltreffend te zijn moet men in de strijd tegen AIDS internationale mechanismen en instellingen uitdagen. Bovenal gaat het om het IMF (Internationaal Monetair Fonds), de Wereldhandelsorganisatie (WTO), TRIPS (Trade Related aspects on Intellectual Property Rights – Handelsgebonden aspecten van intellectuele eigendomsrechten), GATS (General Agreement on Trade and Services – Algemene Overeenkomst over Handel en Diensten) en het Dispute Settlement Body dat als een arbitrage-instelling van de WTO (Wereldhandelsorganisatie) werkt.


Bijlage 1: Rollenspelkaarten

Rollenspelkaart: Farma n.v. Jullie vormen een groep bedrijfsleiders bij Farma n.v.. Dit bedrijf is een wereldleider in de productie van geneesmiddelen en heeft de rechten gekocht voor de commercialisering van belangrijke HIV- en aidsgeneesmiddelen. Het is daarbij van belang om winstmarges te handhaven en aandeelhouders tevreden te houden. Daarom willen jullie ook het recht van het bedrijf behouden om de prijs van zijn producten te bepalen, rekening houdende met onderzoekskosten, productiekosten en lonen. Andere bedrijven toestaan om jullie producten zomaar te kopiëren en goedkoper te verkopen zou jullie winsten aantasten en het voortbestaan van het bedrijf in het gedrang brengen. Daarom hebben jullie de rangen gesloten met een aantal andere grote farmaceutische bedrijven om de overheid van haar plannen te doen afzien en zo nodig gerechtelijk te vervolgen. Jullie zijn een procedure begonnen tegen de Zuid-Afrikaanse regering. Bereid jullie argumentatie voor om je standpunt te verdedigen. Je krijgt vijf minuten om het tijdens het proces naar voor te brengen.

Rollenspelkaart: Zuid-Afrikaanse regering Jullie zijn hooggeplaatste functionarissen van de Zuid-Afrikaanse regering. Jullie regering probeert een antwoord te vinden op de vragen die de farmaceutische industrie heeft gesteld. Farma n.v. probeert overheden ervan te weerhouden kopieën te maken van hun producten, die goedkoper kunnen worden verkocht. In principe ben je het eens met het standpunt van Farma n.v... Populaire bewegingen zoals Treatment Action Campaign (TAC) stellen echter dat het een grondwettelijke plicht is van de staat om goedkope toegang tot geneesmiddelen te verlenen, zeker in de context van de strijd tegen HIV/aids. Je staat open voor die druk van onderuit en bent begonnen met de invoer van goedkopere (gekopieerde) geneesmiddelen uit landen als Indonesië. Bereid jullie argumentatie voor om je standpunt te verdedigen. Je krijgt vijf minuten om het tijdens het proces naar voor te brengen.

Rollenspelkaart: Treatment Action Campaign (TAC) Jullie zijn een groep activisten die de Zuid-Afrikaanse Treatment Action Campaign (TAC) vertegenwoordigen. De campagne stelt dat de overheid de plicht heeft om goedkopere toegang tot geneesmiddelen te voorzien, in het bijzonder gezien de snelle verspreiding van HIV/aids. De regering heeft positief gereageerd en is begonnen met de invoer van goedkopere geneesmiddelen. Jullie stellen ook dat het de verantwoordelijkheid is van de staat om fi nanciële middelen ter beschikking te stellen van patiënten en organisaties die vechten tegen HIV/aids. De Zuid-Afrikaanse regering werd echter een proces aangedaan door de farmaceutische industrie die het kopiëren en de goedkope verkoop van medicatie wil verhinderen. Je beslist daarom je krachten te bundelen met de regering om de rol van de staat te verdedigen bij de goedkope toegang tot medicatie. Bereid jullie argumentatie voor om je standpunt te verdedigen. Je krijgt vijf minuten om het tijdens het proces naar voor te brengen.


Rollenspelkaart: rechters Jullie zijn een groep rechters die zetelen in een zaak waarbij belangrijke farmaceutische bedrijven de Zuid-Afrikaanse regering vervolgen om haar ervan te weerhouden medicatie goedkoop te produceren en te verkopen. Activisten van de Treatment Action Campaign (TAC) verdedigen de stelling van de regering. Jullie rol is om de drie partijen uit te nodigen om hun standpunten te komen verdedigen. Op het einde van die presentaties is het niet de bedoeling een oordeel te vellen of conclusies te trekken. Het is jullie taak om duidelijkheid te brengen in de zaak en de argumenten samen te vatten die de omstreden eisen onderbouwen. De kern van het probleem is hoe “tegenstrijdige” mensenrechten met elkaar kunnen worden verzoend. De verdediging (de regering en TAC) verdedigen het recht op leven en op menselijke waardigheid, en de eisende partij (Farma n.v.) eist het recht op eigendom op. Het offi ciële verslag van de rechtbank stelt als volgt: “Het recht op leven en het recht op waardigheid vormen de belangrijkste mensenrechten, en als dusdanig de bron van alle andere persoonlijke rechten. Door onszelf te engageren voor een maatschappij die gebaseerd is op de erkenning van de mensenrechten, zijn we verplicht deze twee rechten boven alle andere te stellen. En dit moet door de staat aangetoond worden in al hetgeen deze doet, inclusief in de manier waarop misdadigers gestraft worden”. De rechtbank stelde eveneens: “Het recht op eigendom is beschermd door sectie 25 van de ZuidAfrikaanse Grondwet die stelt dat 'niemand van zijn eigendom mag worden beroofd behalve in gevallen die door de wet op algemene basis zijn toegestaan' en 'geen enkele wet mag willekeurige grenzen stellen aan dit eigendomsrecht'”.

Instructies voor de kleine groepen van deel 2 Jullie zijn een kleine groep van vier mensen, en vertegenwoordigen elk één van de volgende vier partijen: Farma n.v., de Zuid-Afrikaanse regering, Treatment Action Campaign (TAC) en de groep rechters. Instructies: 1.Elke persoon stelt zichzelf en de partij die ze vertegenwoordigt om de beurt voor. 2. Vervolgens laat iedereen weten wat hij of zij denkt van de situatie op het einde van het proces. Als ze denken dat het gemakkelijk zal zijn om een oplossing te vinden, trekken ze een groene kaart, anders trekken ze een rode kaart. 3. Nu is het jullie taak om tot een bevredigende oplossing te komen, gebaseerd op de consensus tussen de vier personen. Laat de discussies in rondes verlopen. De rechter leidt de discussie en neemt als laatste het woord. • Ronde 1: maak je standpunt bekend • Ronde 2: stel je ideeën voor een oplossing voor • Ronde 3: onderhandel over verschillende oplossingen 4. Luister aandachtig naar elkaar. Op het einde van elke bijdrage laat je je kleurenkaart zien om aan te geven of je denkt dat je groep tot een goede oplossing zal komen. 5. Op het einde van het consensusproces kies je een persoon die de resultaten aan de hele groep zal presenteren.


Toegang tot geneesmiddelen (Uit: Kompas)

Recommend Documents