Omgaan met het digitale tijdperk
Tips en trucs voor ouders
Geschreven door Frans Houter van 2College Durendael
Inhoudsopgave
Inleiding .............................................................................................................3 Hoofdstuk 1: Welke sites en programma’s gebruikt mijn kind? 1.1 Sociaal ...........................................................................................4 1.2 Informatief .....................................................................................7 1.3 Recreatief ......................................................................................8 Hoofdstuk 2: Wat kunt u als ouder doen? 2.1 Afspraken ......................................................................................9 2.2 Praat ..............................................................................................10 2.3 Blijf baas over de computer ........................................................10 2.4 Speciale programma’s .................................................................21
Tot slot
.............................................................................................................22
Inleiding
Inleiding De computer is tegenwoordig vaak een centraal punt in veel gezinnen. We kunnen ons geen leven meer voorstellen zonder de PC. Sinds de komst van internet en steeds goedkopere en snellere verbindingen is ook dat medium niet meer weg te denken. Gelukkig maar. Het internet is een schatrijke, bijna onuitputtelijke bron van informatie. Alles wat u zoekt, kunt u vinden. Ook is internet een heel goed medium om sociale aspecten te versterken. Er kan snel een gesprek gevoerd worden via bijvoorbeeld Facebook of er kan even een bericht gestuurd worden met de mobiele telefoon. Helaas is het internet ook een bron van ellende. Dat merken wij ook op school. Er worden internetpagina’s gemaakt tegen leerlingen. Er worden hatelijke gesprekken gevoerd via allerlei programma’s zoals Facebook, Whatsapp of Secret. Deze zaken worden gezamenlijk cyberpesten genoemd. Cyberpesten kan in sommige gevallen zelfs strafbaar zijn bij wet. Het is echter moeilijk te bewijzen, omdat het vaak anoniem gebeurt. Het lijkt allemaal niet te voorkomen of te verhelpen. Maar er is wel degelijk één en ander te doen. Vandaar dit boekje. Ik wil u graag uitleggen wat u als ouder kunt doen om het gebruik van internet, of eigenlijk het digitale tijdperk, onder controle te houden. Er worden soms technische termen gebruikt. Ik ga ervan uit dat u ze begrijpt. Mocht dit niet het geval zijn, neem dan contact op met mij. Mijn contactgegevens vindt u op de laatste pagina. Internet is een prachtig medium, het digitale tijdperk is een fantastisch tijdperk, maar we moeten het onder controle houden om zo het veiligheidsgevoel van de kinderen te kunnen handhaven.
3
Welke sites en programma’s gebruikt mijn kind? Hoofdstuk 1: “Welke sites en programma’s gebruikt mijn kind?”
Het internetgebruik van pubers (leerlingen van 2College Durendael) kunnen we onderscheiden in verschillende gebieden: 1. Sociaal 2. Informatief 3. Recreatief Omdat er een ongelooflijk groot aanbod aan programma’s en websites is, beperk ik mij in dit boekje tot de meest gangbare programma’s. 1.1 Sociaal Pubers willen communiceren. Eigenlijk het liefst 24 uur per dag. Zeven dagen per week en met zoveel mogelijk mensen. Hiervoor gebruiken pubers de volgende programma’s en sites:
4
Welke sites en programma’s gebruikt mijn kind?
Facebook: Wat is het? Een gratis website waar mensen een profiel kunnen aanmaken. Op dat profiel kunnen ze foto’s plaatsen, berichtjes bij elkaar achterlaten, blogs (digitaal dagboek) bijhouden en nog vele andere zaken. Je kan lid worden van groepen over een bepaald onderwerp, vrienden zoeken en toevoegen.. Deze vrienden kunnen dan berichtjes achterlaten en jouw hele profiel zien. Maar ook hier moet altijd toestemming gegeven worden om bij iemand vriend te worden. Mensen kunnen zelf ook bepalen hoe openbaar het profiel is. Kan iedereen het zien? Of kunnen alleen vrienden het profiel bekijken? Wat zijn de voordelen? Er kunnen mooie fotoalbums bijgehouden worden. Is er een feestje geweest, dan kan iemand de foto’s op zijn facebook zetten en dan kan iedereen snel de foto’s bekijken, downloaden of laten uitprinten. Ook kunnen nieuwe contacten gelegd worden met mensen die bijvoorbeeld dezelfde hobby hebben. Of misschien een oude bekende die bij dezelfde sportschool heeft gesport, wordt weer ontmoet op Facebook. Wat zijn de nadelen? Veel mensen die op internet zijn, zijn zich niet bewust dat iedereen op internet kan en dus ook alle informatie kan zien. Mensen met kwade bedoelingen hebben dus vrij gemakkelijk toegang tot allerlei persoonlijke informatie. Een ander nadeel is dat een pagina op Facebook vrij makkelijk en snel te maken is. Wij maken als school mee dat er in één avond een zogenaamde “anti-pagina” is gemaakt, rond is gemaild en dat 25 mensen zich als vriend hebben aangemeld bij deze anti-pagina. Dit is een zeer snelle en kwetsende manier van cyberpesten.
5
Welke sites en programma’s gebruikt mijn kind?
Twitter: Wat is het? Twitter is een zogenaamd “micro-blog-dienst”. Gebruikers kunnen een gratis account maken en berichten schrijven van maximaal 140 tekens. Deze berichten (Tweets) kunnen uiteenlopen van simpele dagelijkse zaken als: “Ik ga nu eten…” tot serieuze vragen of politieke standpunten. Gebruikers kunnen ook andere gebruikers gaan volgen. Wanneer iemand een andere gebruiker volgt, dan kunnen de tweets van hem of haar direct gelezen worden. Twitter wordt door pubers vaak gebruikt als communicatiemiddel. Het wordt eigenlijk gebruikt als soort van sms-dienst. Wat zijn de voordelen? Twitter is een snel en wereldwijd medium. Foto’s kunnen worden rondgestuurd en gebruikers kunnen een Tweet van gebruikers doorsturen (Re-tweeten). Zo kan een foto, nieuwsbericht of leuke grap snel duizenden of misschien wel miljoenen mensen bereiken. De snelheid van Twitter was duidelijk te zien bij bijvoorbeeld de ArabischeLente. Omdat Twitter via internet werkt, zijn de kosten van het sturen van een tweet vaak erg laag. Ook kunnen grote groepen snel bereikt worden door het gebruiken van een speciale afkorting, de zogenaamde Hashtag. Gebruikers kunnen binnen twitter zoeken naar zo’n hashtag en zien dan direct alle tweets die er in de wereld daarover geschreven zijn. Een populaire hashtag is #dtv. #dtv staat voor Durf-Te-Vragen. Gebruikers stellen met deze hashtag een vraag en hopen op een antwoord. Doordat vele duizenden gebruikers de hashtag #dtv lezen is de kans groot dat het antwoord ook daadwerkelijk volgt. Wat zijn de nadelen? Twitter is een snelle internationale dienst en is vrijwel helemaal openbaar. Iedereen in de wereld met toegang tot het internet kan dus in principe de tweets lezen van elke gebruiker. Wanneer iemand dus een hatelijke tweet verspreidt of een foto van zichzelf tweet, is daarmee de controle ook vrijwel direct kwijt. Tweets zijn nagenoeg onmogelijk van het internet af te halen. Dit laatste is voor vele pubers nog onduidelijk en kan daardoor tot erg onaangename situaties leiden.
Ping en Whatsapp Ping (voor Blackberry telefoons) en Whatsapp zijn berichten diensten die hetzelfde werken als sms. Het zijn populaire diensten omdat je korte berichten en foto’s kan versturen via het internet naar een vriend of vriendin. Je hebt van je vrienden dus het telefoonnummer of ping-adres nodig om berichten te kunnen versturen. Deze diensten zijn niet openbaar. Vernieuwend Het aantal programma’s dat uit wordt gebracht om met elkaar te kunnen communiceren is enorm. Populair zijn op het moment van schrijven o.a. : Whatsapp, Instagram en Snapchat. Vraag uw kind eens wat zij gebruiken! 6
Welke sites en programma’s gebruikt mijn kind?
1.2 Informatief De bibliotheek is een beetje uit. Alle informatie die je nodig hebt staat op internet. Verschillende websites bieden een keur aan informatie. De een wat beter dan de ander, maar in principe geldt: ALLES is te vinden op het internet! Wikipedia: Wat is het? Een website die vormgegeven is als een soort encyclopedie. Iedereen kan een pagina (een zogenaamde wiki) aanmaken. Anderen kunnen deze wiki dan voorzien van commentaar, verbeteren of aanvullen. Wikipedia is een internationaal fenomeen geworden. De site is dan ook te lezen in verschillende talen. U kunt deze site vinden op www.wikipedia.nl.
Wat zijn de voordelen? Wikipedia is een goede betrouwbare bron van allerlei informatie. De site heeft een duidelijk leesbare en overzichtelijke structuur. Ook worden er veel relevante afbeeldingen weergegeven. Wat zijn de nadelen? Zoals met alle bronnen is niet één bron heilig. Leerlingen nemen vaak klakkeloos aan wat er op wikipedia staat, maar de informatie vergelijken met andere bronnen blijft noodzaak. Ondanks de leesbaarheid wordt er op wikipedia soms jargon gebruikt. Leerlingen nemen dit dan zonder te begrijpen over in werkstukken. Dat wordt dan als negatief beoordeeld.
Scholieren.com: Wat is het? Een website voor en door scholieren. Elke leerling kan hier zijn of haar werkstuk, boekverslag of vraag plaatsen. Wat zijn de voordelen? Op de site kunnen leerlingen snel boekverslagen lezen als inspiratiebron. Werkstukken van anderen bekijken om ideeën op te doen voor hun eigen werkstuk. Ook literatuurlijsten voor de bovenbouw zijn hier te vinden met een indicatie hoe leuk het boek is om te lezen. Zelfs de samenvattingen zijn te downloaden. Wat zijn de nadelen? De leerlingen denken zelf niet meer na. Veel werkstukken zijn standaard en op veel scholen in het hele land hetzelfde. Ze nemen dan het werkstuk letterlijk over en veranderen alleen hun naam. Dit is simpelweg plagiaat en wordt dus als onvoldoende beoordeeld.
7
Welke sites en programma’s gebruikt mijn kind?
1.3 Recreatief Net als volwassenen spelen kinderen graag een spelletje. “Vroeger” werden er kaarten gelegd of was het Monopoly. Alleen leven we nu in het digitale tijdperk en zijn dus ook de digitale spellen niet meer weg te denken. Omdat het aanbod zo enorm is, zal ik me beperken tot het nu populairste spel. World of Warcraft: Wat is het? World of Warcraft is een zogenaamd “Massive Multiplayer Online RolePlaying Game”, Vaker aangegeven met MMORPG. Ruw vertaald betekent dit: Groot online rollenspel voor meerdere spelers. De naam rollenspel zegt al genoeg. De speler kruipt in de huid van één of meerdere personages. Deze personages kunnen variëren van dwerg tot elf. Door spellen (quests) op het internet te spelen kunnen de spelers hun personage verbeteren (zogenaamde ervaringspunten). Maar ook door vechten met andere spelers of gebouwen stuk te maken kunnen spelers ervaringspunten verdienen. Hoe meer ervaringspunten hoe beter het personage is. Vaak worden de spelers lid van een groep (Clan). Zo’n groep voert dan gezamenlijk opdrachten uit en helpt elkaar in gevechten. World of Warcraft is zo populair dat personages, wapens of voertuigen door bedrijven of op marktplaats te koop worden aangeboden. Als je als speler dus geen zin hebt om je nieuwe personage te verbeteren door opdrachten te doen, koop je een goed personage op internet. Wat zijn de voordelen? Er is veel online sociaal contact. De spelers zijn vaak ook erg loyaal naar elkaar toe, vooral als ze lid zijn van dezelfde groep. Ook kunnen de spelers veel leuke opdrachten uitvoeren die veel eisen van reactievermogen en hand–oogcoördinatie. Die laatste wordt door veel computerspellen goed getraind. Ook kunnen spelers een belangrijke rol spelen binnen een groep. Ze zijn bijvoorbeeld genezers. Hun zelfbeeld kan daardoor stijgen. Wat zijn de nadelen? Het blijft een computerspel. Dus de spelers zitten de tijd achter de computer, alleen. Buiten het spel om kunnen de spelers dus in een sociaal isolement terecht komen. Ook is gebleken dat dit soort spellen verslavend kan werken. De spelers zullen dan alles aan de kant zetten om het spel te spelen, of hun groep niet in de steek te laten. Spijbelen, nachten overslaan, slecht eten en leven op energydrink zijn dan vaak kenmerkende eigenschappen. Het spel is gebaseerd op een abonnement. Het kost dus geld om te kunnen spelen. Het zakgeld van de speler zal dus in het spel verdwijnen. Ook komen er regelmatig uitbreidingen voor spel uit die alle spelers graag willen hebben. Ook dat kost weer geld. Van de computer wordt steeds meer verwacht en de computer moet regelmatig vernieuwd worden om te kunnen blijven spelen. U raadt het al, dat kost geld.
8
Wat kunt u als ouder doen? Hoofdstuk 2: “Wat kunt u als ouder doen?” Inleiding Voordat u allerlei acties gaat ondernemen moet u zich afvragen, wat wil ik? Wil ik de controle houden of vertrouw ik mijn kinderen genoeg om hun op het internet “los te laten”? Wilt u toch wat meer grip op de digitale zaak, dan is er een aantal mogelijkheden die u kunt gebruiken. In dit hoofdstuk ga ik wat dieper in op de zaken die u als ouder kunt doen. 1. Maak duidelijk afspraken over internetgebruik. 2. Praat. 3. Blijf baas over de computer. 4. Installeer programma’s die internetgedrag kunnen sturen. Uiteraard is alles wat ik nu zal schrijven bedoeld als advies. U moet zelf beslissen wat u doet en hoe u het doet.
2.1 Afspraken Uit ervaring is gebleken dat kinderen hun internetgedrag graag geheim houden voor hun ouders (dit zegt al veel). Om problemen met bijvoorbeeld cyberpesten of mensen met kwade bedoelingen te voorkomen kunnen simpele afspraken rondom het gebruik van internet soms al voldoende zijn. Hieronder geef ik u aan aantal voorbeelden van afspraken die u kunt maken. Er zijn geen geheimen. Wachtwoorden van email, telefoon of andere websites zijn bij de ouders bekend om te kunnen controleren. Internet is alleen toegankelijk in een ruimte waar ouders toezicht kunnen houden, bijvoorbeeld de woonkamer. Het gebruik wordt met een tijdslimiet vastgelegd. …………… Misschien klinkt dit overdreven en is het niet uw stijl, maar nogmaals, het zijn adviezen. Gebleken is dat controle vaak al genoeg is om kinderen uit de digitale problemen te houden.
9
Wat kunt u als ouder doen?
2.2 Praat. Weten wat uw kind doet is belangrijk. Vaak wilt u als ouder weten van uw kind waar hij is en hoe laat hij thuis komt. Als er iets veranderd in de afspraak, zou het prettig zijn hij even belt. Maar vaak zie ik dat wanneer het kind internet aanzet, deze afspraken niet meer gelden. Meestal uit pure onwetendheid. Geen geheimen hebben is daarom van wezenlijk belang. Bekijk de sites van uw kind. Welke foto’s staan op de facebook? Past dit wel bij uw beeld van uw kind? Ga het gesprek aan met uw kind. Weet wat zij belangrijk vinden op internet. Waarom ze deze teksten en foto’s plaatsen.
2.3 Blijf baas over de computer Veel ouders van nu weten minder van de computer af dan hun kind. Dat is een feit. Daarom geven ouders vaak het beheer van de computer af aan hun kind, zij weten het nu eenmaal beter en kunnen het sneller. Hierdoor raakt u de controle kwijt, uw kind kan alles doen op de pc wat ze willen. Als ze een beetje handig zijn, kunnen ze zelfs de pc zo inrichten dat u zelf geen toegang meer heeft tot de bestanden en programma’s van uw kind. Daarom wil ik u er graag op wijzen dat het van groot belang is dat u de baas blijft over de computer. Wie de baas is van de computer (de zogenaamde administrator) kunt u gemakkelijk controleren en veranderen (tenminste als u de baas bent).
10
Wat kunt u als ouder doen?
2.4 Speciale Programma’s Om het internetgedrag van uw kinderen nog beter te kunnen sturen, kunt u kiezen om bepaalde programma’s te installeren. Deze programma’s die in principe hetzelfde als het gebruikersaccountbeheer van Windows. Maar vaak zijn er handige opties toegevoegd. Zo worden online vaak lijsten bijgehouden van websites met ‘schadelijke’ inhouden (denkt u aan: racistische websites, seksueel getinte sites of sites die virussen o.i.d. bevatten) Omdat er ontelbaar veel programma’s bestaan die bovenstaande doen, kan ik geen lijst maken met goede programma’s. Wanneer u niet tevreden bent over de functies die Windows u biedt, kunt het beste zelf Google raadplegen. Als u zoekt naar “Ouderlijk toezicht” of “Parental Control”, vindt u verscheidene programma’s. Wel adviseer ik u de sites van de programma’s goede te lezen, en met name de commentaren van gebruikers, voordat u het programma download en installeert. Niet alle programma’s werken namelijk even goed of zijn even gebruiksvriendelijk.
11
Tot slot
Tot slot Ik hoop dat ik u heb weten te informeren over het gebruik van internet en over hoe u het computergedrag van uw kind kan sturen. Ter afsluiting heb ik nog een laatste paar tips: 1. 2. 3. 4.
Vertel uw kind waarom u deze aanpassingen doorvoert. Probeer ze de gevaren uit te leggen. Maak duidelijk dat u uw kind wel vertrouwt, maar de rest van het internet niet. Blijf websites van bijvoorbeeld de kinderconsument bezoeken om op de hoogte te blijven. (www.kinderconsument.nl) 5. Bekijk profielen en sites die uw kind maakt zelf ook.
Mocht u na het lezen van dit boekje toch nog vragen hebben, neem dan vooral contact met mij op. U kunt mij dagelijks bereiken via email:
[email protected] en tijdens lesdagen op 013-5286795.
12
