iii
Daftar Isi
TINJAUAN MATA KULIAH ...........................................................
xi
MODUL 1: RUANG LINGKUP DAN PERKEMBANGAN HORTIKULTURA Kegiatan Belajar 1: Ruang Lingkup Hortikultura .............................................................. Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……..............................
1.3 1.17 1.18 1.18
Kegiatan Belajar 2: Perkembangan Hortikultura di Indonesia .......................................... Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……..............................
1.20 1.37 1.38 1.39
KUNCI JAWABAN TES FORMATIF ............................................. DAFTAR PUSTAKA ........................................................................
1.41 1.42
MODUL 2: FAKTOR LINGKUP FISIK YANG MEMPENGARUHI PERTUMBUHAN/PERKEMBANGAN TANAMAN HORTIKULTURA Kegiatan Belajar 1: Pengaruh Iklim dan Angin terhadap Pertumbuhan dan Perkembangan Tanaman Hortikultura ............................................... Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……..............................
1.1
2.1
2.3 2.13 2.14 2.14
iv
Kegiatan Belajar 2: Pengaruh Tanah dan Air terhadap Pertumbuhan/Perkembangan Tanaman Hortikultura ........................................................................ Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……..............................
2.17 2.26 2.27 2.28
Kegiatan Belajar 3: Intervensi Manusia terhadap Lingkungan Fisik di Sekitar Tanaman Hortikultura ........................................................................................ Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 3 ……………………………..……..............................
2.30 2.43 2.44 2.45
KUNCI JAWABAN TES FORMATIF ............................................. DAFTAR PUSTAKA ........................................................................
2.47 2.48
MODUL 3: PERBANYAKAN TANAMAN HORTIKULTURA Kegiatan Belajar 1: Perbanyakan Generatif pada Tanaman Hortikultura .......................... Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……..............................
3.1 3.4 3.13 3.14 3.15
Kegiatan Belajar 2: Perbanyakan Vegetatif: Stek dan Cangkok ........................................ Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……..............................
3.17 3.33 3.34 3.35
Kegiatan Belajar 3: Perbanyakan Vegetatif: Sistem Sambung ........................................ Latihan …………………………………………...............................
3.37 3.54
v
Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 3 ……………………………..……..............................
3.55 3.56
KUNCI JAWABAN TES FORMATIF ............................................. DAFTAR PUSTAKA ........................................................................
3.58 3.59
MODUL 4: HAMA DAN PENYAKIT TANAMAN HORTIKULTURA, SERTA PENGENDALIAN TANAMAN Kegiatan Belajar 1: Hama Penting pada Tanaman Hortikultura ........................................ Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……..............................
4.4 4.12 4.13 4.14
Kegiatan Belajar 2: Jamur dan Penyakit Penting yang Ditimbulkan pada Tanaman Hortikultura ........................................................................................ Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……..............................
4.17 4.31 4.31 4.33
Kegiatan Belajar 3: Bakteri dan Virus serta Penyakit Penting yang Ditimbulkan pada Tanaman Hortikultura ....................................................................... Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 3 ……………………………..……..............................
4.36 4.44 4.45 4.46
Kegiatan Belajar 4: Pengendalian Tanaman secara Terpadu ............................................ Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 4 ……………………………..……..............................
4.49 4.58 4.59 4.60
4.1
vi
KUNCI JAWABAN TES FORMATIF ............................................. DAFTAR PUSTAKA ........................................................................
4.63 4.64
MODUL 5: BUDIDAYA TANAMAN BUAH Kegiatan Belajar 1: Faktor-faktor Penentu Produktivitas Tanaman .................................. Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……..............................
5.1 5.4 5.11 5.12 5.13
Kegiatan Belajar 2: Budidaya Mangga dan Jambu Biji (Buah-buahan Tropik Iklim Kering) ............................................................................................... Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……..............................
5.15 5.29 5.30 5.31
Kegiatan Belajar 3 Budidaya Durian dan Rambutan (Buah-buahan Tropik Iklim Basah) Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 3……………………………..……..............................
5.33 5.46 5.47 5.48
Kegiatan Belajar 4: Budidaya Semangka dan Jeruk (Buah-buahan Tropik Iklim Basah/Kering) .................................................................................... Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 4 ……………………………..……..............................
5.50 5.65 5.65 5.66
KUNCI JAWABAN TES FORMATIF ............................................. DAFTAR PUSTAKA ........................................................................
5.69 5.70
vii
MODUL 6: BUDIDAYA TANAMAN SAYURAN Kegiatan Belajar 1: Budidaya Sayuran yang Dimanfaatkan Buahnya: Tomat dan Cabai Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……..............................
6.1 6.3 6.26 6.27 6.27
Kegiatan Belajar 2: Budidaya Sayuran yang Dimanfaatkan Daunnya: Selada dan Kol (Kubis) ................................................................................................ Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……..............................
6.30 6.48 6.48 6.49
Kegiatan Belajar 3: Budidaya Sayuran yang Dimanfaatkan Umbinya: Bawang Merah dan Kentang ....................................................................................... Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 3 ……………………………..……..............................
6.51 6.69 6.70 6.71
KUNCI JAWABAN TES FORMATIF ............................................. DAFTAR PUSTAKA ........................................................................
6.74 6.75
MODUL 7: BUDIDAYA TANAMAN HIAS Kegiatan Belajar 1: Persyaratan Tumbuh Tanaman Hias ................................................. Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……..............................
7.1 7.3 7.9 7.10 7.10
viii
Kegiatan Belajar 2: Budidaya Tanaman Hias Bunga ......................................................... Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……..............................
7.13 7.24 7.25 7.27
Kegiatan Belajar 3: Budidaya Tanaman Hias Daun ......................................................... Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 3 ……………………………..……..............................
7.29 7.47 7.48 7.52
KUNCI JAWABAN TES FORMATIF ............................................. DAFTAR PUSTAKA ........................................................................
7.54 7.55
MODUL 8: BUDIDAYA TANAMAN HORTIKULTURA DENGAN SISTEM HIDROPONIK Kegiatan Belajar 1: Media Tanaman dan Metode Hidroponik .......................................... Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……..............................
8.4 8.22 8.23 8.24
Kegiatan Belajar 2: Tata Cara Bertanam dengan Sistem Hidroponik ............................... Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……..............................
8.26 8.45 8.46 8.46
KUNCI JAWABAN TES FORMATIF ............................................. DAFTAR PUSTAKA ........................................................................
8.48 8.49
8.1
ix
MODUL 9: PENANGANAN PASCA PANEN PRODUK HORTIKULTURA Kegiatan Belajar 1: Kerusakan Produk Hortikultura dan Penanganan Pasca Panen .......... Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……..............................
9.3 9.12 9.12 9.13
Kegiatan Belajar 2: Teknik Penyimpanan Sayuran dan Buah-buahan dengan Pengawetan Segar .............................................................................. Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……..............................
9.16 9.27 9.28 9.29
Kegiatan Belajar 3: Pengawetan dengan Aplikasi Pengeringan dan Pengolahan Garam, Asam, Gula dan Bahan Kimia ........................................................... Latihan …………………………………………............................... Rangkuman ………………………………….................................... Tes Formatif 3 ……………………………..……..............................
9.32 9.47 9.48 9.48
KUNCI JAWABAN TES FORMATIF ............................................. DAFTAR PUSTAKA ........................................................................
9.51 9.52
9.1