Tijdens veldslagen, bedevaarten, feesten en in de arena. Overal was en is

fr * %

*

1

.1

. • I -

•

Tijdens veldslagen, bedevaarten, feesten en in de arena. Overal was en is een hoofdrol voor hem weggelegd. De sterke, slimme andalusiër is een monumentaal paard dat in de Spaanse geschiedenis zijn sporen verdiend heeft.

A

ndalusië. Sonia Caleazzi-Burger laat de onstuimige hengst aan de teugel galopperen, terwijl ze bemoedigend met hem praat. Dan verandert ze van houding, heel subtiel, maar het paard stopt meteen en komt zachtjes hinnikend naar haar toegelopen. In eerste instantie was het opstandig en liet het zich niet door haar commanderen, maar nu is er een wonderlijke verstandhouding ontstaan. En dat in vijf minuten tijd, zonder dat Sonia haar stem heeft verheven of kracht heeft gebruikt. Sonia: "Ik had vroeger een paardennummer in Circus Krone. Daarvoor werden bijna uitsluitend witte andalusiërs gebruikt. Deze paarden kunnen echt alles, ze zijn sterk, enorm wendbaar en bovendien leren ze graag en snel." Nu woont Sonia in Tarifa, waar ze als tussenpersoon buitenlandse klanten helpt bij hetvinden van een goed paard. "Volbloed andalusiërs zijn er niet zo veel, wereldwijd misschien een kleine dertigduizend, maar de meeste paarden die in Zuid-Spanje rondlopen hebben wel veel Andalusisch bloed. Het is mijn vak om te bepalen in hoeverre deze paarden ook de goede eigenschappen van de andalusiër bezitten." De andalusiër ?s wendbaar

en leergierig.

SÜlT! S t a p j e OpZJj

In een nest boven op de oude afgebrokkelde toren staat een

ooievaar te wachten op haar partner, met aan haar voeten twee bijna volgroeide kuikens. Ze gooit haar snavel in haar nek en laat een luid geklepper horen dat tussen de dalen wegsterft. Stilte. Maar in de verte, waar de zon net achter de heuvels verdwenen is, doemt opeens een oranjebruine stofwolk op die groter en groter wordt. De lucht trilt en het geroffel van hoeven klinkt en zwelt aan tot het dreigende geluid van een aanstormende goederentrein. Een twintigtal kolossale zwarte stieren, schuddend met hun zware koppen, komt in volle galop over de nog zinderende helling gerend. Iets drijft ze voort, stuwt ze voorwaarts, maar wat is niet duidelijk. Dan, boven alles uittorenend, verschijnen de donkere silhouetten van twee mannen te paard, met scherpgerande hoeden en lange stokken. Plotseling maakt een stier zich los van de kudde, draait zich een halve slag en blijft koppig staan. Zijn kleine zwarte ogen volgen de ruiters. Een van hen reageert onmiddellijk, geeft zijn paard de sporen en gaat tussen de stier en de kudde staan. "Eh toro!" roept hij en slaat met zijn stok op de grond. De stier werpt met zijn hoeven stof op, laat zijn kop zakken en gaat dan vol in de aanval. Even lijkt het alsof het paard vol op de horens genomen zal worden, maar op het allerlaatste moment doet het een slim stapje opzij. De stier mist doel, dendert nog even door en vindt weer aansluiting bij de kudde. Zo doe je dat.

De AünabtasïëY kaon zöcDu geepn wereld] wnittf paarflflemi vdwsfeietni

De beste stierenpaarden Op een Marlboro-reclame zien we twee mannen te paard een aantal koeien bij elkaar drijven. Cowboys. Het archetype van de stoere man, die vroeger, op zoek naar de new frontiers, de strijd aanging met indianen en paardendieven. Typisch Amerikaans... Nou nee. In Zuid-Spanje is de cowboy heel gewoon, alleen heet hij daar vaquero. Stoere mannen inderdaad, die een hard bestaan leiden en van de vroege ochtend tot de late avond op de rug van een paard te vinden zijn." I k ben nooit getrouwd," zegt Alejandro, die werkt op Fuente Rey, de beroemde finca van Bohórquez. "Welke vrouw wil er nu een man die zes dagen per week werkt, 's nachts niet thuiskomt omdat hij op de finca slaapt, bijna niets verdient en altijd naar paarden stinkt? Maar toch heb ik nergens spijt van. Ik hou van dit leven en van mijn paard." Zijn paard is een volbloed andalusiër, zoals de meeste paarden van de vaqueros. Waarom? Omdat het de beste 'stierenpaarden' zijn. In het verleden leefden deze paarden samen met de stieren in de moerassige delta van de Cuadalquivir. Een andalusiër schrikt dus niet van een stier en weet met gemak een aanval te ontwijken. Alejandro: "En ze zijn slim. Ik hoef mijn paard niet meer te vertellen wat het moet doen. Ik hoef het alleen nog maar te denken en het gebeurt al." Het dagelijks werk van de vaqueros bestaat voornamelijk uit het opdrijven van de stieren. Stieren in kuddeverband zijn niet snel geneigd om aan te vallen. Pas als

een aantal stieren gesplitst moet worden, iets wat ook met grote regelmaat gebeurt, is het oppassen geblazen. Afgezonderd van de kudde toont de stier zijn ware aard. Alejandro: "Gevaarlijk? Ach, als ik op mijn paard zit hebben ze eigenlijk geen schijn van kans. Ongelukken gebeuren pas als we te voet zijn."

ïii bef verleden leefden «5e

De Spaanse cowboys hebben al sinds jaar en dag een speciale rijstijl, die de doma vaquera wordt genoemd, waarin ook wedstrijden worden gehouden. Het is niet eenvoudig: men rijdt met de linkerhand, zodat de rechterhand vrij is om een lange stok te hanteren. Sturen gebeurt meer met de zit en de benen dan met de teugels. Draf komt eigenlijk niet voor, galop vanuit stilstand wel. Het stevige doma-vaquerozadel is dan ook geen overbodige luxe.

:'--. f v, :•

Monumentaal paard Er is geen feest, bedevaart of parade in Andalusië of iedereen zadelt zijn paard om als een echte cabalkro rond te rijden. Op het platteland zie je overal mannen en vrouwen te paard, het meest gebruikte vervoermiddel, en in de steegjes en straatjes van de pueblos blancos hoor je altijd wel ergens het hoefgetrappel op de ronde keien. Aan de kust zie je de ruitergroepjes die 's ochtends vroeg of aan het einde van de dag in vol galop door de branding komen aanstormen. Weilanden vol paarden en veulens die zich uitstrekken tot de horizon en maVIVAESPANA 37

neges in de open luchtwaar paarden gedresseerd worden, zijn De Andaiusssdbe een alledaags gezicht. Het Spaanse paard, of beter gezegd, de andalusiër, is niet weg te denken uit Zuid-Spanje. Zo is het nu en zo was het vroeger. Uit rotsschilderingen blijkt dat paarden van gratie. zelfs voor de eerste bewoners van het Iberisch schiereiland al een grote rol speelden. Ten tijde van de Moren, ruim duizend jaar geleden, werden inheemse soorten zoals de sorraias en de garranos gekruist met de berberpaarden en een enkele arabier. Uit deze genenpoel is een bijzonder ras ontstaan dat gewild was bij de adel, die zich ermee op schilderijen of als standbeeld lieten vereeuwigen. En bij het leger, dat er veldslagen mee won, maar natuurlijk ook bij fokkers, die er andere rassen mee veredelden. Kortom, de andalusiër is een monumentaal paard, dat zijn sporen in de wereldgeschiedenis heeft nagelaten. :'-.;-:

::.

Gevecht tussen goed en kwaad Voor de inwoners van Andalusië zijn het paard en de stier een symbolische twee-eenheid, onlosmakelijk met elkaar verbonden. De stier is sterk maar niet slim, onberekenbaar en niet te vertrouwen. Een instrument van de duivel, dat er genoegen in

?adO©ires Z D P mie MoiMeei rodeir de

Karakter: werl<willig. vurig, leergierig, eerlijk trots, volgzaam. Beweging: de stap is ritmisch en krachtig, de beweging verheven. met een kenmerkend hoge knieactie. Uiterlijk: de kleur is meestal schimmel of roodbruin, maar andere kleuren komen ook voor. Het hoofd is lang. met een ramsneus. Het paard heeft een lange staart en zware manen van zacht haar. De stokmaat (schofthoogte) ligt tussen 1.55 en 1.61 meter. Eigenschappen: sterk, met een enorm uithoudingsvermogen. zeer krachtige versnelling maar niet snel.

•:/.-.':/-;'.:

schept om aan te vallen en te doden. Dan het paard; sterk én slim, het toonbeeld van gratie, nobel en intelligent, betrouwbaar en moedig. De beste vriend van de mens. Het stierenvechten is de strijd van de mens tegen de stier, oftewel tegen het 'kwade'. Door de stier te doden wordt de dood overwonnen en wordt de stierenvechter onsterfelijk. Soms echter gaat de mens samen met het paard de strijd aan met de stier, een bijzondere situatie, want dan ontmoeten de zuivere symbolen van goed en kwaad elkaar in de arena en krijgt het gevecht een mythische dimensie. Deze manier van stierenvechten heetrejoneo, genoemd naar de lans die de stierenvechter, in dit geval rejoneador, hanteert. De rejoneo als spektakel dateert uit de late Middeleeuwen, en is volgens sommige puristen de zuiverste vorm van het stierenvechten. Rejoneadores zijn vandaag de dag bijna zonder uitzondering zonen van eigenaars van ganaderias, de finca's waar de wilde stieren worden gefokt, want je hebt verstand van paarden nodig én van stieren. In feite zijn rejoneadores veredelde vaqueros, die de rijstijl en de bewegingen van de vaqueros hebben geperfectioneerd en tot kunst hebben verheven. Daarbij komt dat je veel geld moet hebben om dit vak te kunnen uitoefenen. Een rejoneador heeft al snel zes rejoneopaarden of meer - meestal volbloed andalusiërs die tienduizenden guldens waard zijn - en een heel team om deze paarden te verzorgen. De bekendste rejoneadores zijn op dit moment Fermfn Bohórquez en de broers Antonio en Luis Domecq, die in de voetsporen zijn getreden van hun beroemde opa Alvaro.

nen we'dus precies bepalen wie zijn betovergrootouders zijn, en zelfs op welke dag de bevruchting plaatsvond. Dit paard is zijn gewicht in goud waard. Hoeveel dat is? Pfft... de prijs van een Ferrari." Cristóbal is eigenaar van een finca annex stoeterij in de omgeving van Tarifa, zoals er in Zuid-Spanje veel zijn. De belangrijkste zijn ongetwijfeld Hierro del Bocado en de Yeguada Militar, beide in omgeving van Jerez de la Frontera. Om met de eerste te beginnen; de militairen hebben altijd een grote rol gespeeld in de paardenfokkerij. De cavalerie had immers grote hoeveelheden paarden nodig, en de kwaliteit bepaalde het succes in de strijd. Het waren eerst de Feniciërs en daarna de Romeinen, die in Zuid-Spanje stoeterijen openden, en ook de Moren fokten paarden. Na de Reconquista zijn er twee belangrijke stoeterijen opgericht, die het officiële begin inluidden van de andalusiër. In 1571 begon Felipe II een koninklijke stoeterij in Córdoba en werd de stamboom van de Pura Raza Espanola geopend. Het was een prestigeproject met als doel het allerbeste militaire paard te fokken. Maar een eeuw daarvoor waren de kartuizer monniken ook al begonnen met een stamboom, die tot op de dag van vandaag bestaat, namelijk die van de kartuizer. Beide stoeterijen fokten Andalusische paarden, maar strikt gesproken is hier sprake van twee stambomen, en is de kartuizer dus géén andalusiër...

La Pura Raza Espahola

Terug naar Cristóbal, die de lange traditie van paardenfokken voortzet. Hoe verklaart hij deze liefde voor het paard? "In Andalusië kunnen we ons geen wereld zonder paarden voorstellen. We houden gewoon van paarden. Anders zouden we hier wel allemaal in een Ferrari rijden."

"Kijk," zegt Cristóbal, "dit is een kartuizer hengst. Hij heeft een stamboom die vijfhonderd jaar oud is. Als we willen, kun-

TEKST EN FOTO'S: JOCHEM WIJNANDS

Datos Practicos Jerez 2002 In Jerez de la Frontera vinden van 11 tof en met 22 september de World Equestrian Games 2002 plaats. Dit is het belangrijkste ruitersportevenement ter wereld en beslaat kampioenschappen in de zes belangrijkste ruitersportdisciplines. Tijdens Jerez 2002 zullen er verschillende shows en demonstraties met andalusiërs plaatsvinden, die door de Real Escuela de arte Ecuestre en de Hierro del Bocado worden georganiseerd. Meer informatie over Jerez 2002 op: www.jerez.2002weg.com/

Internet Op internet zijn veel informatieve sites te vinden. Om het zoeken gemakkelijker te maken. hieronder een kleine selectie: De website van de in 1994 opgerichte vereniging 'Vrienden van het Andalusische Paard' http://www.vhap.site.nl/ De site van de Real Escuela Andaluza del Arte Equestre in Jerez: http://www.realescuela.org/ De website van Yeguada de la Cartuja, de stoeterij van Hierro del Bocado: http://www.yeguadacartuja.com/

~:~.vïr

•;rJ.W ':>:'

f : \ -:

::>:~-:\

zijn tienduizenden guldens waard.