ÏThuishuis Deurne it, l j i s

g0>\

# * * \ f | ^"fe H

'''"'"'/^I inning %\

1% O

$

n

= = tft s"t = =

£ # % i l l l i l 0 1 II % i Ê%$ | % CS?

I

£

= *imrr = = =

= = = f

= = =

= = =

= iïa

In» wff w

I $% \

=5 O = ï

II

111! 111 = %^"k =1 l i t O = = W s = WIMi i 11 ï S i C \

I 111 11 i 11 I f% 1 I i ! I j 111,,/ 11! fOf 1

Een eerste tussenstand

Gemeente Woerden

Registratiedatum: Behandelend afdeling Afgehandeld door/op:

13.024213

C'

Met m e d e w e r k i n g v a n :

Bergopwaarts

ÏThuishuis Deurne •

Auteur:

Jochum Deuten

& Jochum Deuten Q

"'" a d v i e s Se o n d e r z o e k

R o t t e r d a m , n o v e m b e r 2012

w

Samen thuiskomen

iT|

, l j i s

E E

Dit is e e n publicatie van SEV | Platform31. U kunt SEV | Platform31-publicaties d o w n l o a d e n o p w w w . s e v . n l SEV | Platform31 P o s t b u s 30833 2500 GV DEN H A A G T e l e f o o n : 0 7 0 - 3 0 2 84 84 Email: i n f o @ p l a t f o r m 3 l . n l Platform31 is de fusieorganisatie v a n KEI, Nicis Institute, Nirov en SEV. Platform31 biedt c o n c r e t e o p l o s s i n g e n v o o r maatschappelijke v r a a g s t u k k e n over stad en regio a a n professionals e n b e s t u u r d e r s . Dat d o e n w e met kennis, n e t w e r k e n , o n d e r z o e k e n e x p e r i m e n t e n .

2

A n a l y s e maatschappelijk r e n d e m e n t Thuishuis

3d>W _PLATF0RM31

INHOUDSOPGAVE

1.

Het rapport in het kort

5

2.

Over d e z e a n a l y s e

7

3.

Het T h u i s h u i s - h e t c o n c e p t

4.

De v e r w a c h t e effecten

13

4.1

Effecten v o o r b e w o n e r s Thuishuis

13

4.2

Overige m a a t s c h a p p e l i j k e effecten

14

4.3

Sleuteleffect: g e e n s o c i a l e e e n z a a m h e i d

14

4.4

Werkzame bestandsdelen

15

5.

6.

9

R e n d e m e n t Thuishuis

17

5.1

Rekenmodel

17

5.2

Echte e n b o e k h o u d k u n d i g e investeringen

18

5.3

Harde e n z a c h t e o p b r e n g s t e n

19

5.4

De variabelen

21

5.5

C o n c l u s i e s maatschappelijk r e n d e m e n t

23

5.6

Businesscase?

24

Tot Slot

25

6.1

25

Genoemde bronnen

Bijlage 1 - Effectenarena

27

Bijlage 2 - S c h e r m w e e r g a v e r e k e n m o d e l

27

Colofon

3

1

3


j

_PLATF0RM31_

1. HET RAPPORT IN HET KORT

Het Thuishuis is e e n nieuw, kleinschalig w o o n c o n c e p t v o o r o u d e r e n . Centraal staat het opheffen v a n de sociale e e n z a a m h e i d e n het vergroten van de s a m e n r e d z a a m h e i d . Dit met s t e u n v a n e e n g r o e p v a n vrijwilligers. D e z e vrijwilligers, g e c o ö r d i n e e r d d o o r e e n p r o f e s s i o n a l , o n d e r s t e u n e n t e v e n s v e r e e n z a m e n d e o u d e r e n in d e buurt o n d e r de n o e m e r T h u i s b e z o e k . Binnenkort w o r d t het eerste thuishuis g e o p e n d in Deurne.

Uit d e z e a n a l y s e blijkt dat het Thuishuis in maatschappelijk opzicht g o e d kan r e n d e r e n . Zo is v o l g e n s het o p g e s t e l d e r e k e n m o d e l in e e n conservatief s c e n a r i o e e n maatschappelijk r e n d e m e n t van 4 5 % mogelijk e n in e e n realistischer s c e n a r i o 144%. V o o r e e n groot deel ligt de w i n s t van het T h u i s h u i s c o n c e p t in de individuele e f f e c t e n op d e b e w o n e r s . Door de o p z e t van het T h u i s h u i s zijn z e niet m e e r sociaal e e n z a a m . Dit positieve effect w e r k t d o o r , bijvoorbeeld in e e n betere lichamelijke e n geestelijke g e z o n d h e i d v a n b e w o n e r s o m d a t zij e e n g e z o n d e r dagritme krijgen, beter e t e n , hun m e d i c i j n e n beter g e b r u i k e n , et c e t e r a . M a a r ook in d e ' o n t z o r g i n g ' van m a n t e l z o r g e r s .

Daarbij w o r d e n o p diverse fronten b e s p a r i n g e n v e r w a c h t : •

B e s p a r i n g e n rond d e W M O - o n d e r s t e u n i n g , o m d a t de b e w o n e r s v a n het Thuishuis, s a m e n met d e vrijwilligers, s a m e n r e d z a a m w o r d e n .

•

B e s p a r i n g e n rond d e z o r g v e r z e k e r i n g , o m d a t minder s o c i a l e e e n z a a m h e i d a a n t o o n b a a r s a m e n h a n g t met e e n betere g e z o n d h e i d s s i t u a t i e .

•

B e s p a r i n g e n rond d e A W B Z , o m d a t e e n d u u r d e r e intramurale o p n a m e uitgesteld of zelfs v o o r k o m e n w o r d t (het Thuishuis is z o g e b o u w d en g e o r g a n i s e e r d dat veel z o r g 'thuis' g e b o d e n kan worden).

•

B e s p a r i n g e n v o o r d e b e w o n e r s zelf v a n w e g e d e d e e l s gezamenlijke h u i s h o u d i n g e n d o o r het v o o r k o m e n van a a n p a s s i n g e n a a n de eigen w o n i n g .

Met n a m e d e b e s p a r i n g e n van de W M O - m i d d e l e n zijn mogelijk inzetbaar v o o r d e b e n o d i g d e investeringen. Deze investeringen zijn n o d i g v o o r de d e k k i n g v a n (eenmalige) o n t w i k k e l k o s t e n e n d e jaarlijkse k o s t e n v o o r professionele o n d e r s t e u n i n g . Daarnaast is er e e n (onrendabele) investering n o d i g in het v a s t g o e d . G e z i e n haar m a a t s c h a p p e l i j k e o p d r a c h t is e e n lokale w o n i n g c o r p o r a t i e daar de a a n g e w e z e n partij voor. Hoe groot d e ' o n r e n d a b e l e t o p ' v a n d e z e v a s t g o e d i n v e s t e r i n g is, is afhankelijk v a n tal v a n lokale factoren.

Naarmate er m e e r T h u i s h u i z e n in gebruik g e n o m e n w o r d e n , is het sterk aan te b e v e l e n d e z e g o e d te m o n i t o r e n , zodat het r e k e n m o d e l gevuld kan w o r d e n met ervaringscijfers en getoetste m a a t s c h a p p e l i j k e effecten

5


2.

S(s v

_PLATFORM 31—

OVER DEZE ANALYSE

Een Thuishuis is e e n w o o n v o r m w a a r o u d e r e n met e e n smalle beurt in h u n eigen w o o n e e n h e i d , maar ook met g e d e e l d e v o o r z i e n i n g e n , gezamenlijk w o n e n . Op d e z e manier v o o r k o m e n z e met elkaar het p r o c e s v a n v e r e e n z a m i n g , w a a r i n veel o u d e r e n verzeild raken. Ze w o r d e n o n d e r s t e u n d d o o r e e n g r o e p vrijwilligers en w a a r n o d i g p r o f e s s i o n a l s . O n d e r d e n o e m e r T h u i s b e z o e k o n d e r s t e u n e n d e z e vrijwilligers, s a m e n met e e n coördinator, o o k a n d e r e k w e t s b a r e b u u r t b e w o n e r s . Dit ' s t u d e n t e n h u i s v o o r o u d e r e n ' is e e n n i e u w e v o r m van kleinschalig w o n e n v o o r o u d e r e n . Binnenkort w o r d t het eerste T h u i s h u i s g e o p e n d in Deurne. En op m e e r d e r e locaties in het land zijn T h u i s h u i z e n in v o o r b e r e i d i n g .

P l a t f o r m 3 l - als innovatieplatform v o o r het w o n e n - heeft destijds het Thuishuis als S E V - e x p e r i m e n t o p g e n o m e n in h a a r p r o g r a m m a ' W o n e n e n Zorg'. Het aantal o u d e r e n in N e d e r l a n d stijgt g e s t a a g : a b s o l u u t en als p e r c e n t a g e v a n de bevolking. Tegelijkertijd n e e m t het aantal plaatsen in d e klassieke v e r z o r g i n g s h u i z e n e n het a a n b o d v a n v e r z o r g e n d e p r o f e s s i o n e l e k r a c h t e n aanzienlijk af. Dat maakt dat er a n d e r e w o o n v o r m e n n o d i g zijn. Ook speelt daarbij de kanteling z o a l s die z i c h m o m e n t e e l voltrekt o p het g e b i e d v a n z o r g en welzijn: van p r o f e s s i o n e l e naar m a a t s c h a p p e l i j k e o n d e r s t e u n i n g s s y s t e m e n , met o n d e r m e e r vrijwilligers. Dit v a n w e g e de a c t u e l e o n t w i k k e l i n g dat het v o o r o u d e r e n s t e e d s moeilijker w o r d t o m in a a n m e r k i n g te k o m e n v o o r g e f i n a n c i e r d e , p r o f e s s i o n e l e o n d e r s t e u n i n g . Het Thuishuis lijkt e e n a n t w o o r d op d e z e ontwikkelingen te bieden.

Deze r e n d e m e n t s a n a l y s e wil de v e r w a c h t e m a a t s c h a p p e l i j k e effecten v a n het T h u i s h u i s c o n c e p t blootleggen. Dit door: •

Het opstellen v a n e e n Effectenarena''

met de direct b e t r o k k e n e n v a n het Thuishuis Deurne o m d a a r m e e e e n

o v e r z i c h t te krijgen van effecten die v e r w a c h t w o r d e n (zie bijlage 1). •

Deze e f f e c t e n naast enkele inzichten uit de literatuur te leggen, als toets van deze

•

Een rekenmodel

verwachtingen.

te o n t w i k k e l e n , o n d e r m e e r op basis v a n de ervaring in Deurne, w a a r m e e o p dit m o m e n t

e e n eerste indicatie v o o r het maatschappelijk r e n d e m e n t is te g e v e n e n in d e t o e k o m s t s t e e d s s c h e r p e r zicht zal o n t s t a a n op d e p r e c i e z e m a a t s c h a p p e l i j k e m e e r w a a r d e .

G e k o z e n is voor e e n lichte o n d e r z o e k s o p z e t , vooral gericht op het inventariseren van v e r w a c h t e effecten e n eerste t o e t s d a a r v a n . Dit past bij de fase w a a r i n het Thuishuis z i c h bevindt. De i n w o n e r s b e t r e k k e n binnenkort het eerste Thuishuis. P a s d a a r n a zullen de eerste effecten zichtbaar w o r d e n . N a a r m a t e het Thuishuis o p m e e r plekken in het land tot s t a n d is g e k o m e n , k o m e n er m e e r ervaringscijfers. D a a r m e e kan e e n steviger a n a l y s e g e m a a k t w o r d e n . Het o p g e s t e l d e r e k e n m o d e l h o u d t daar rekening m e e . V a n d a a r ook de subtitel v a n het rapport: e e n e e r s t e t u s s e n s t a n d . Deze analyse is d e e l s o p g e s t e l d op basis v a n d e D e u r n e s e praktijk.

1

De Effectenarena is een door de SEV ontwikkeld basisinstrument voor maatschappelijk-rendementsanalyses (zie www.effectenarena.nl).

7

In t w e e s e s s i e s zijn de b e n o d i g d e e l e m e n t e n met de direct b e t r o k k e n e n in kaart gebracht: w o n i n g c o r p o r a t i e B e r g o p w a a r t s , de lokale Stichting Thuishuis Deurne, d e b e t r o k k e n c o ö r d i n a t o r e n d e ontwikkelaar v a n het c o n c e p t Stichting Thuis in Welzijn. Door in het r e k e n m o d e l uit te g a a n v a n t w e e s c e n a r i o ' s is g e p o o g d e e n b r e e d b e e l d neer te zetten.

s


3.

__PL AT

FO

R

M 31—

HET THUISHUIS-HET CONCEPT

W a a r ligt het g e h e i m van het Thuishuis? W a a r i n o n d e r s c h e i d t het z i c h v a n a n d e r e kleinschalige w o o n v o r m e n z o a l s w e die al k e n n e n ? In d e D e u r n e s e s e s s i e s zijn de b e n o d i g d e activiteiten uitgebreid in kaart g e b r a c h t , m e d e o p basis van papieren plannen die daar al v o o r o p g e s t e l d zijn. D e z e definiëren het Thuishuis. V a n b e l a n g v o o r de te v e r w a c h t e n effecten is o o k d e wijze w a a r o p d e z e activiteiten w o r d e n opgepakt.

In d e Effectenarena w o r d e n de v o l g e n d e activiteiten b e n o e m d .

Thuishuis - voorbereiding •

Bijeenkomst e n diepte-interviews b e l a n g h o u d e r s .

•

H a a l b a a r h e i d s o n d e r z o e k , w a a r o n d e r geschikt(e) p a n d / l o c a t i e v i n d e n .

•

Plannen opstellen.

•

Publiciteit m a k e n (krant, reguliere kanalen van partners).

•

B e w o n e r s w e r v e n e n s e l e c t e r e n (toets op inkomen).

•

Vrijwilligers w e r v e n .

•

O r g a n i s e r e n diverse k l a n k b o r d b i j e e n k o m s t e n .

•

V a s t g o e d l e v e n s l o o p b e s t e n d i g (ver)bouwen, in zelfstandige e e n h e d e n van c a . 40 m2, met g e d e e l d e voorzieningen.

•

B a s i s b i j e e n k o m s t / o p s t e l l e n huishoudelijk reglement.

•

Inrichten g e m e e n s c h a p p e l i j k e ruimte.

Thuishuis - uitvoering •

Activiteiten a a n b i e d e n (vrijwilligers).

•

A a n w e z i g / b e s c h i k b a a r zijn (vrijwilligers).

•

Verhuren w o o n e e n h e d e n + beheer vastgoed.

•

Periodieke g r o e p s g e s p r e k k e n o.l.v. coördinator.

•

Bewonersbijeenkomsten.

Thuisbezoek •

B e z o e k e n i n w o n e r s thuis en p o l s e n v r a a g / b e h o e f t e .

•

Coördinator zoekt p a s s e n d e vrijwilliger.

•

Vrijwilliger e n i n w o n e r d o e n s a m e n activiteiten.

•

i n w o n e r s toeleiden naar b e s t a a n d a a n b o d .

Algemeen •

Lokale stichting o p r i c h t e n + bestuur f o r m e r e n .

•

C o n v e n a n t afsluiten stichting - corporatie (bijv. m.b.t. toeleiding b e w o n e r s + inrichting g e m . ruimte).

9

•

O p l e i d e n vrijwilligers + certificering + opstellen handleiding.

•

Coördineren vrijwilligers.

•

O n d e r h o u d e n c o n t a c t e n lokaal netwerk.

•

F i n a n c i e r i n g regelen (o.m. via fondsen).

•

Interne projectorganisatie (projecttaken: vrijwilligersorganisatie, c o m m u n i c a t i e & publiciteit, huisvesting, leef- e n w o o n k l i m a a t e n financiën).

O n d e r s c h e i d e n d v o o r het Thuishuis is o n d e r m e e r de b e t r o k k e n h e i d van vrijwilligers, zij o n d e r s t e u n e n d e b e w o n e r s v a n het Thuishuis, m a a r ook de b u u r t b e w o n e r s , o n d e r d e n o e m e r T h u i s b e z o e k . Dit d o e n ze o p z o ' n manier dat d e b e w o n e r s zelf ' a a n het stuur' blijven. Zo zal e e n vrijwilliger bijvoorbeeld p r o b e r e n het o u d e netwerk te revitaliseren, in plaats v a n zelf o n d e r d e e l te w o r d e n v a n het s o c i a l e netwerk, vrijwilligers krijgen z e l f v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d e n ruimte o m w e r k z a a m h e d e n naar eigen inzicht in te vullen. De m o d e r n e vrijwilliger stelt dat ook op prijs. P r o f e s s i o n a l s staan ook op afstand. Er is e e n c o ö r d i n a t o r aangesteld. Hij/zij houdt d e vinger a a n d e pols e n geldt als a c h t e r v a n g v o o r d e b e w o n e r s . De coördinator legt het eerste c o n t a c t vanuit het T h u i s b e z o e k .

Een Thuishuis w o r d t gesticht e n b e h e e r d vanuit e e n lokale stichting, met e e n b e s t u u r dat is s a m e n g e s t e l d uit m e n s e n uit de plaats zelf. in d e v o o r b e r e i d i n g s f a s e w o r d t veel a a n d a c h t b e s t e e d a a n het v e r a n k e r e n v a n het initiatief in het lokale netwerk van w o n e n - z o r g - w e l z i j n s o r g a n i s a t i e s e n vrijwilligersorganisaties. De lokale b e l a n g h e b b e n d e n m o e t e n z i c h eigenaar v o e l e n van ' h u n ' Thuishuis.

Het Thuishuis is z o ingericht dat b e w o n e r s e e n eigen zelfstandige w o n i n g h e b b e n , met eigen sanitaire v o o r z i e n i n g e n . Daarnaast is er e e n ruime g e m e e n s c h a p p e l i j k e ruimte, met o n d e r m e e r e e n k e u k e n e n w o o n k a m e r met eigen stoel v o o r i e d e r e e n . Ook faciliteiten als w a s m a c h i n e s e n bergingen w o r d e n g e d e e l d . Het Thuishuis Deurne beschikt d a a r n a a s t over e e n aparte ruimte, met e e n e i g e n , aparte ingang.

De selectie van b e w o n e r s is e e n belangrijke activiteit. Het Thuishuis is niet v o o r iedere o u d e r e . De d o e l g r o e p bestaat uit m e n s e n . . . •

.. .die v e r e e n z a m e n of dreigen te v e r e e n z a m e n (vrijwel altijd alleenstaanden),

•

met e e n kleine beurs e n

•

die het prettig v i n d e n o m (een deel van) hun leefruimte te delen met m e d e b e w o n e r s .

Veelal gaat het o m m e n s e n die v o o r h e e n in e e n s o c i a l e h u u r w o n i n g h u u r d e n . K w e t s b a a r h e i d en e e n z a a m h e i d o n t s t a a n veelal geleidelijk. Het beste is o m in e e n Thuishuis te gaan w o n e n v o o r d a t e c h t e o n d e r s t e u n i n g (in z w a r e mate) n o d i g is. M a a r dat is o o k vaak de periode w a a r i n o u d e r e n zelf a a n g e v e n graag zelfstandig te willen blijven w o n e n e n g e e n n o o d z a a k z i e n o m e e n a n d e r e w o o n v o r m te v i n d e n . Het g a a n w o n e n in e e n Thuishuis moet d a a r o m o n t s t a a n vanuit e e n wil o m a n d e r s te g a a n w o n e n . Niet o m d a t het m o e t v a n w e g e bijvoorbeeld fysieke b e p e r k i n g e n of v e r w a a r l o z i n g . Die wil z o u vooral geïnspireerd m o e t e n w o r d e n vanuit de behoefte a a n m i n d e r e e n z a a m h e i d of het v e r l o s s e n v a n d e last v a n e e n te groot huis (met tuin) of o m d a t het g e w o o n leuk is met a n d e r e n s a m e n te w o n e n .

10


SdW _ P L A T F 0 R M 3 1 _

W a a r klassieke v e r z o r g i n g s t e h u i z e n te m a k e n h e b b e n met vragers die zichzelf m e l d e n , zal het Thuishuis z i c h d u s m e e r ' w e r v e n d ' m o e t e n p r e s e n t e r e n . T h u i s b e z o e k bij o u d e r e n in d e buurt speelt daar e e n rol. D a a r m e e k u n n e n potentiële b e w o n e r s in b e e l d k o m e n . Ook a n d e r e instanties k u n n e n e e n signalerende e n t o e l e i d e n d e rol h e b b e n . Bijvoorbeeld o m d a t d e w o n i n g c o r p o r a t i e s tijdens het b e h e e r v e r e e n z a a m d e h u u r d e r s t e g e n k o m e n . Uit d e literatuur zijn er ook ' d e t e r m i n a n t e n ' v a n v e r e e n z a m i n g die gebruikt k u n n e n w o r d e n o m potentiële b e w o n e r s te v i n d e n (zoals v e r w e d u w i n g of s c h e i d i n g , w e i n i g sociale verbanden). Zodra het Thuishuis lokaal e n landelijk m e e r b e k e n d h e i d krijgt, kan d e z e w e r v i n g s o e p e l e r g a a n v e r l o p e n .

11

S©W _ P L A T F 0 R M 3 1 _


4.

DE VERWACHTE EFFECTEN

A a n de h a n d v a n de D e u r n e s e s e s s i e s en a n a l y s e v a n het b e s c h i k b a r e materiaal zijn de v o l g e n d e v e r w a c h t e effecten geïnventariseerd. In de E f f e c t e n a r e n a (zie bijlage) zijn d e z e effecten met pijlen ook o n d e r l i n g in v e r b a n d gebracht.

4.1

Effecten voor bewoners Thuishuis

W o n e n in dagelijkse nabijheid v a n m e d e m e n s e n , groter sociaal netwerk Groter veiligheidsgevoel

Door het samenwonen gebouw biedt

M e e r s t i m u l a n s e n : m e e r activiteiten (bijv. winkelen), m e e r g e l e g e n h e i d tot l a a g d r e m p e l i g c o n t a c t , m e e r l a c h e n , meer b e l e v e n i s s e n

Door het samen ondernemen van normale, dagelijkse activiteiten, al dan niet met ondersteuning van vrijwilligers.

en door veiligheid

G e e n sociale e e n z a a m h e i d

Het hoofdeffect

dat ontstaat

M i n d e r sociaal k w e t s b a a r

medebewoners

en de dagelijkse

M i n d e r e m o t i o n e l e e e n z a a m h e i d (beperkter)

Alleen indien bewoners vinden

Betere mentale g e z o n d h e i d / m i n d e r p s y c h i s c h

Door de stimulansen

door de interactie

met

stimulansen

een nieuwe

en de

die het

'zielsverwant'

medebewoners

kwetsbaar Beter en minder medicijngebruik, beter e e t p a t r o o n / b e t e r e v o e d i n g , betere persoonlijke verzorging, m i n d e r a l c o h o l m i s b r u i k , g e z o n d e r dagritme, m e e r b e w e g i n g , m i n d e r s l a a p p r o b l e m e n

Door de sociale gesteldheid

controle

Betere f y s i e k e g e z o n d h e i d

Door de betere stimulansen

levenssituatie

M i n d e r fysiek k w e t s b a a r Grotere z e l f r e d z a a m h e i d

en de beter

en de

psychische

dagelijkse

Door betere fysieke fitheid en ondersteuning medebewoners

van/via

Betere b e s c h i k b a a r h e i d h u l p m i d d e l e n : w o n i n g zorgproof, m e d e b e w o n e r s b e s c h i k t e r o v e r , . . . Ook: m e e r onderlinge e r g e r n i s s e n d o o r individuele 'onhebbelijkheden'*

Een mogelijk

negatief

effect

13

4.2

Overige maatschappelijke effecten

Effecten gemeente Betere kennis situatie ' e e n z a m e o u d e r e ' (t.b.v. W M O / ' s o c i a l e kaart')

Door een sterker lokaal netwerk dat ontstaat door in het voorbereidingstraject en de contacten van de vrijwilligers en coördinator

Betere a f s t e m m i n g in lokaal netwerk

Betere burgerparticipatie ( n w . Vrijwilligers)

Effecten woningcorporatie Differentiatie w o n i n g a a n b o d , p a s s e n d bij v r a a g oudere bewoner

Het Thuishuis

voegt een nieuwe

woningtype

aan de

(zorgjvastgoedportefeuille. Bij sommige

oudere

huurders

is daar ook vraag

naar.

Hulpaanbod voor 'eenzame huurder'

Duidelijk resultaat t.b.v. m a a t s c h a p p e l i j k e missie (BBSH)

Omdat sommige oudere huurders doorstromen, hun 'oude woning' weer beschikbaar.

komt

Mogelijk: betere b e s c h i k b a a r h e i d e e n g e z i n s w o n i n g e n

Effecten omgeving b e w o n e r Ontlasting e n o n t z o r g i n g m a n t e l z o r g e r (voorkomen overbelasting)

Doordat

het Thuishuis

(medebewoners, Door de ontlasting

Prettiger c o n t a c t

4.3

ruimte

kan

bieden

van de zorgrelatie

voor een prettiger

ontstaat

er

contact.

Sleuteleffect: geen sociale eenzaamheid

De b e t r o k k e n e n v a n het Thuishuis v e r w a c h t e n dat b e w o n e r s in het g e h e e l niet m e e r s o c i a a l e e n z a a m zijn. Daar is het T h u i s h u i s c o n c e p t op o n t w o r p e n , in de Effectenarena is z i c h t b a a r dat dit o o k e e n 'sleuteleffect' is. Een aantal effecten dat direct ontstaat vanuit het c o n c e p t Thuishuis m o n d e n uit in ' g e e n s o c i a l e e e n z a a m h e i d ' e n v a n daaruit ontstaan w e e r e f f e c t e n rond g e z o n d h e i d e n z e l f r e d z a a m h e i d , die uiteindelijk leiden tot de incasseringen. Ook in de literatuur w o r d t e e n z a a m h e i d v e r b o n d e n aan e e n aantal gevolgeffecten.

14

ook ondersteunen

vrijwilligers)

Over het a l g e m e e n w o r d e n t w e e soorten v a n eenzaamheid onderscheiden: Sociale eenzaamheid: v a n sociale e e n z a a m heid is sprake als i e m a n d betekenisvolle relaties met e e n bredere g r o e p m e n s e n z o a l s k e n n i s s e n , c o l l e g a ' s , buurtgenoten of m e n s e n met d e z e l f d e belangstelling mist. Een intieme partnerrelatie kan sociale e e n z a a m h e i d niet opheffen. Emotionele eenzaamheid: als i e m a n d e e n sterk g e m i s ervaart v a n e e n intieme relatie, e e n e m o t i o n e e l h e c h t e b a n d met e e n partner of vriend(in), d a n is er sprake v a n e m o t i o n e l e eenzaamheid. (bron: nationaal k o m p a s volksgezondheid) E e n z a a m h e i d is altijd e e n subjectief g e g e v e n : e e n g e v o e l d gebrek.


S©W _ P L A T F 0 R M 3 1 _

Uit o n d e r z o e k (zie o n d e r m e e r w w w . n a t i o n a a l k o m p a s . n l ) zijn er a a n w i j z i n g e n dat (sociale) e e n z a a m h e i d e e n relatie heeft m e t d e p r e s s i e , suïcide e n h a r t a a n d o e n i n g e n : d e lichamelijke e n geestelijke g e z o n d h e i d . O o k v e r t o n e n e e n z a m e m e n s e n m i n d e r g e z o n d h e i d s b e v o r d e r e n d g e d r a g e n h e b b e n z e e e n grotere kans o p overlijden.

4.4

Werkzame bestandsdelen

Met b e h u l p v a n d e Effectenarena zijn d e v e r w a c h t i n g e n van d e b e t r o k k e n e n r o n d het Thuishuis vastgelegd. H o e aannemelijk is het dat d e z e v e r w a c h t i n g e n o o k daadwerkelijk g e r e a l i s e e r d w o r d e n ?

Wonen zonder eenzaamheid Sociale e e n z a a m h e i d is het g e v o e l d e g e m i s aan dagelijkse c o n t a c t e n . Door d e inrichting e n organisatie van e e n Thuishuis is het aannemelijk dat b e w o n e r s inderdaad m e e r c o n t a c t e n h e b b e n ; z e k e r in vergelijking met d e referentiesituatie: alleen w o n e n in e e n huis. Er is dagelijks a a n s p r a a k , er zijn natuurlijke c o n t a c t m o m e n t e n . Daar o n t k o m je d o o r d e inrichting van het huis e n d e g e d e e l d e v o o r z i e n i n g e n als b e w o n e r bijna niet a a n . De v e r w a c h t i n g is ook dat b e w o n e r s s a m e n dingen o n d e r n e m e n . B o v e n d i e n zijn er d e vrijwilligers d i e e e n vinger aan d e pols h o u d e n . Een risico is w e l dat d e onderlinge v e r s t a n d h o u d i n g van b e w o n e r s z o d a n i g w o r d t dat (sommige) b e w o n e r s h u n eigen w e g g a a n e n d e kans o p v e r e e n z a m i n g t o c h t o e n e e m t . M e d e b e w o n e r s k u n n e n d a n niet b e a n t w o o r d e n a a n het beleefde g e m i s a a n c o n t a c t e n . Door e e n zorgvuldige intake, het b e g e l e i d e n v a n d e ' g r o e p s v o r m i n g ' e n d e a c h t e r v a n g van vrijwilligers e n e e n p r o f e s s i o n e l e coördinator w o r d t dit risico echter g o e d ' g e m a n a g e d ' .

Brede aanpak kwetsbaarheid V e r e e n z a m i n g hangt sterk s a m e n m e t k w e t s b a a r h e i d bij o u d e r e n (SCP, 2011, pag. 11): "het p r o c e s van het o p e e n s t a p e l e n v a n lichamelijke, p s y c h i s c h e e n / o f s o c i a l e tekorten in het f u n c t i o n e r e n , dat d e kans vergroot o p negatieve g e z o n d h e i d s u i t k o m s t e n (functiebeperkingen, o p n a m e , overlijden)", ledereen d i e m e t o u d e r e n w e r k t w e e t h o e iets s i m p e l s als e e n k l e m m e n d e d e u r of e e n kapotte koelkast o p e e n s net dat druppeltje kan zijn, w a a r d o o r o u d e r e n in e e n n e e r w a a r t s e spiraal terecht k o m e n . De achterliggende aanleiding is d a n niet iets praktisch, maar het g e b r e k aan v e r m o g e n s ( p s y c h i s c h , sociaal e n fysiek) o m tot a n d e r e h a n d e l i n g e n te k o m e n . Het Thuishuis sluit a a n - in tegenstelling tot m e e r s p e c i f i e k e interventies - o p alle drie d o m e i n e n , direct of indirect: •

De s o c i a l e v e r m o g e n s w o r d e n vergroot d o o r d e o m g a n g m e t m e d e b e w o n e r s , vrijwilligers e n d e a n d e r e n die d e z e ' a a n r e i k e n ' .

•

De p s y c h i s c h e v e r m o g e n s blijven eerder intact d o o r d e s t i m u l a n s e n d i e o n t s t a a n in het dagelijkse leven.

•

De fysieke v e r m o g e n w o r d e n o o k o n d e r h o u d e n o m d a t het Thuishuis aanzet tot het in b e w e g i n g blijven: s a m e n uitstapjes m a k e n , uit je k a m e r k o m e n o m gezamenlijk te e t e n , e n z o v o o r t s . Ook zijn d e w o n i n g e n l e v e n s l o o p b e s t e n d i g g e b o u w d w a a r d o o r het risico o p bijvoorbeeld vallen w o r d t v e r m i n d e r d .

D o o r d e z e brede b e n a d e r i n g is het aannemelijk dat het Thuishuis k w e t s b a a r h e i d tegengaat e n 'het p r o c e s v a n o p e e n s t a p e l e n v a n tekorten in het f u n c t i o n e r e n ' w e e t te d o o r b r e k e n .

15

Vergroten draagkracht K w e t s b a a r h e i d is het v e r s t o o r d e e v e n w i c h t t u s s e n draaglast en draagkracht. Naast het v e r m i n d e r e n v a n de draaglast, w o r d t o o k g e p r o b e e r d d e draagkracht te v e r h o g e n . Dat is de capaciteit o m p r o b l e m e n het hoofd te b i e d e n , v e e l o u d e r e n o n t w i k k e l e n v r o e g of laat e e n z i e k t e b e e l d (zoals o u d e r d o m s s u i k e r , o s t e o p o r o s e ) . Een g o e d e d r a a g k r a c h t kan d e z e draaglast c o m p e n s e r e n . Het Thuishuis biedt vijf b r o n n e n v a n draagkracht w a a r m e e k w e t s b a a r h e i d v e r m i n d e r d kan w o r d e n : •

Individuele draagkracht (die o p peil blijft d o o r e e n g o e d e g e z o n d h e i d ; in de E f f e c t e n a r e n a 'grotere zelfredzaamheid').

•

Draagkracht v a n m e d e b e w o n e r s .

•

Draagkracht v a n vrijwilligers.

•

Draagkracht v a n b e s t a a n d e m a n t e l z o r g e r s (die intact blijft).

•

Draagkracht v a n n i e u w e m a n t e l z o r g e r s (ontstaan vanuit Thuisbezoek).

in d e referentiesituatie w o r d e n d e m o g e l i j k h e d e n o m d e z e draagkracht o p peil te h o u d e n d a a r e n t e g e n s t e e d s kleiner, bijvoorbeeld d o o r o v e r b e l a s t e m a n t e l z o r g e r s , e e n kleiner w o r d e n d s o c i a a l netwerk of d e a f n e m e n d e m o g e l i j k h e d e n v o o r p r o f e s s i o n e l e o n d e r s t e u n i n g (bijvoorbeeld d o o r bezuinigingen op P G B en W M O ) .

Voor bewoners met een lager inkomen In o n d e r z o e k is overtuigend a a n g e t o o n d dat e e n z a a m h e i d (en de d a a r m e e s a m e n h a n g e n d e verschijnselen) e e n groter p r o b l e e m is v o o r m e n s e n met e e n lager i n k o m e n (SCP, 2011, p a g . 14). Doordat het Thuishuis z i c h specifiek richt o p m e n s e n met e e n kleine beurs, is d e k a n s groter d a n de v e r w a c h t e effecten ook daadwerkelijk o p t r e d e n . Ook zullen d e investeringen (maatschappelijk) beter renderen (zie hoofdstuk 4).

16

S(§?W _PLATF0RM31_


5.

RENDEMENT THUISHUIS

W a a r zit nu p r e c i e s d e m a a t s c h a p p e l i j k e m e e r w a a r d e v a n het T h u i s h u i s ? O m dat s c h e r p te krijgen, moet het leven in het T h u i s h u i s afgezet w o r d e n t e g e n e e n referentiesituatie. Deze referentie is veelal het zelfstandig blijven w o n e n in d e o u d e w o n i n g (vaak e e n e e n g e z i n s w o n i n g ) . in de t w e e d e D e u r n e s e sessie is g e k e k e n naar de situatie v a n t w e e n i e u w e b e w o n e r s , v o o r beide b e w o n e r s is e e n p r o f e s s i o n e l e inschatting g e m a a k t v a n hoe het leven z i c h voltrekt met e n z o n d e r Thuishuis. Door

life-events

te v e r b i n d e n met de p r o f e s s i o n e l e z o r g die d a a r m e e v e r b o n d e n is, is e e n inschatting g e m a a k t v a n d e maatschappelijke meerwaarde. W e w e t e n natuurlijk niet hoe het leven v a n b e w o n e r s z i c h zal voltrekken. Juist bij o u d e r e n is leeftijd e e n s l e c h t e v o o r s p e l l e r v a n t o e k o m s t i g e situaties. Dat bleek al in de t w e e b e s p r o k e n c a s e s . Bij de e n e b e w o n e r w a s d e inschatting dat d e z e het zelfstandig w o n e n d n o g lang z o u k u n n e n r e d d e n . En dat de m e e r w a a r d e v a n het Thuishuis vooral zit in de kwaliteit v a n leven. Bij de a n d e r e b e w o n e r w a s d e inschatting dat ze in de referentiesituatie d o o r e e n reeds a a n w e z i g e b e p e r k i n g snel m e e r z o r g n o d i g z o u h e b b e n . Naast m e e r kwaliteit van leven z o u er ook flinke b e s p a r i n g op z o r g k o s t e n mogelijk zijn d o o r het Thuishuis.

5.1

Rekenmodel

O m m e e r inzicht te krijgen in d e z e o n z e k e r e factoren o n t b r e k e n e c h t e r ervaringscijfers; het e e r s t e Thuishuis m o e t n o g in gebruik g e n o m e n w o r d e n . Laat staan dat er ervaringen zijn v a n m e e r d e r e locaties. O m t o c h uitspraken te d o e n over het te v e r w a c h t e n maatschappelijk r e n d e m e n t v a n het T h u i s h u i s is e e n r e k e n m o d e l o p g e s t e l d , b e s t a a n d uit drie o n d e r d e l e n : • •

De b e n o d i g d e investeringen,

o p basis v a n de eerste ervaring in Deurne.

De te v e r w a c h t e n opbrengsten,

s o m s harder in de zin v a n mogelijke b e s p a r i n g , s o m s z a c h t e r in d e zin v a n

d e w a a r d e r i n g v a n d e inzet v a n vrijwilligers e n de g e w o n n e n 'levenskwaliteit'. •

Een b e n a d e r i n g v a n het maatschappelijk

rendement

waarbij investeringen e n o p b r e n g s t e n op elkaar

w o r d e n betrokken.

In dit r e k e n m o d e l zijn diverse v a r i a b e l e n i n g e b o u w d . De belangrijkste zijn s a m e n g e b a l d in e e n 'cockpit'. Die kan o p drie m a n i e r e n gebruikt w o r d e n : •

v o o r nu, in d e z e eerste r e n d e m e n t s a l y s e , o m t w e e s c e n a r i o ' s d o o r te r e k e n e n .

•

V o o r d e t o e k o m s t o m , met m e e r ervaringscijfers in de h a n d , de variabelen beter in te s c h a t t e n .

•

V o o r de t o e k o m s t o m in lokale s e s s i e s snel inzicht te krijgen in d e potentie v a n e e n n i e u w Thuishuis.

Bijsluiter De u i t k o m s t e n v a n het r e k e n m o d e l zijn indicatief. Door de beperkte o n d e r z o e k s o p z e t en het o n t b r e k e n v a n ervaringscijfers m o e t e n de u i t k o m s t e n opgevat w o r d e n als e e n eerste v i n g e r o e f e n i n g .

17

De w a a r d e van het r e k e n m o d e l ligt niet bij de e u r o b e d r a g e n die e r m e e g e g e n e r e e r d w o r d e n . De w a a r d e ligt v o o r a l in het r e k e n e n met de diverse variabelen e n het vaststellen van d e m a r g e s . •

De initiële w a a r d e n zijn conservatief gesteld. De kosten zijn d a a r o m a a n d e hoge kant g e s c h a t e n o p b r e n g s t e n juist lager.

•

De effecten van het T h u i s b e z o e k zijn niet apart b e n o e m d , in het r e k e n m o d e l is er vanuit gegaan dat de b e s p a r i n g e n lijken op d e effecten die v e r w a c h t w o r d e n bij de b e w o n e r s v a n het Thuishuis, alleen aanzienlijk minder intensief. Dit is e e n variabele in het r e k e n m o d e l .

•

V o o r e e n uitgebreidere maatschappelijke a f w e g i n g m o e t e n ook d e kosten die v e r b o n d e n zijn a a n e e n hogere l e v e n s v e r w a c h t i n g betrokken w o r d e n : e e n langere p e r i o d e v a n p e n s i o e n V A O W - u i t k e r i n g e n e n z o r g k o s t e n . E v e n e e n s moet gewerkt w o r d e n met e e n d i s c o n t o v o e t en e v e n t u e l e risico-opslag. Door d e beperkte o n d e r z o e k s o p z e t is dat (nog) a c h t e r w e g e g e b l e v e n . Deze d e m p e n d e factoren o p de uitkomst w o r d e n echter (deels) g e c o m p e n s e e r d d o o r de v e r w a c h t i n g dat de kostprijzen v o o r d e z o r g zullen t o e n e m e n . Ook die t o e n a m e is niet m e e g e n o m e n .

•

Naast b e s p a r i n g e n k u n n e n ook k o s t e n v e r h o g e n d e z a k e n s p e l e n , o m d a t b e w o n e r s eerder o p het s p o o r w o r d e n gezet v a n v e r g o e d i n g e n en o n d e r s t e u n i n g . Terwijl z e a n d e r s die stap niet h a d d e n gezet o m d a t z e d e w e g e n niet k e n d e n , d e d r e m p e l te h o o g v o n d e n of hun eigen situatie z o inschatten dat ze niet d a c h t e n het n o d i g te h e b b e n . Een factor daarin is de cultuur die b e w o n e r s z u l l e n o n t w i k k e l e n : gaat m e n s o b e r o m met g e m e e n s c h a p s g e l d of wil m e n maximaal profiteren v a n 'geldpotjes'?

•

Er is g e r e k e n d met t w e e s c e n a r i o ' s : Het c o n s e r v a t i e v e s c e n a r i o A w a a r i n rekening is g e h o u d e n met e e n o n r e n d a b e l e v a s t g o e d i n v e s t e r i n g v a n € 80.000 per w o n i n g e n kortere r e k e n p e r i o d e van tien jaar. het realistischere s c e n a r i o B met e e n ' o n r e n d a b e l e t o p ' v a n € 50.000 e n e e n r e k e n p e r i o d e van vijftien jaar.

5.2

Echte en boekhoudkundige investeringen

A a n d e h a n d van d e ervaringen in Deurne zijn d e investeringen b e n o e m d . Bij v o l g e n d e t h u i s h u i z e n is er sprake v a n e e n leereffect, w a a r d o o r de p o s t e n voor o n d e r z o e k en planontwikkeling lager zijn gesteld d a n de kosten z o a l s z e in Deurne zijn g e m a a k t . •

Haalbaarheidsonderzoek:

€ 40.000 (eenmalig)

•

Vastgoedinvestering:

s c e n a r i o A € 560.000 (eenmalig) (€ 80.000 per w o o n e e n h e i d ) s c e n a r i o B € 300.000 (eenmalig) (€ 50.000 per w o o n e e n h e i d )

18

Aanvullende planontwikkeling vastgoed:


Planontwikkeling sociaal:


Inrichting interieur:


Sociale exploitatie (aanstellen coördinator):

€ 15.000 (jaarlijks)

Vastgoedexploitatie:

p m (dekkend uit huuropbrengsten)


S
_PLATF0RM31_

De onrendabele top De o n r e n d a b e l e investering in het v a s t g o e d bepaalt het l e e u w e n d e e l v a n d e investeringen (ca. 2/3). Dat is het deel v a n d e investering dat d e w o n i n g c o r p o r a t i e niet terugkrijgt uit d e v e r w a c h t e h u u r o p b r e n g s t e n . Dat is e e n n o r m a a l verschijnsel bij maatschappelijk g e m o t i v e e r d e v a s t g o e d i n v e s t e r i n g e n , z e k e r bij z o r g w o n i n g e n die o v e r het a l g e m e e n w a t d u u r d e r zijn o m te b o u w e n . Bij e e n Thuishuis gaat het o m e e n ' s o c i a a l ' huurpeil, a f g e s t e m d o p d e smalle beurs. Het o n r e n d a b e l e b e d r a g is sterk afhankelijk v a n h o e lokale w o n i n g c o r p o r a t i e s r e k e n e n : d e r e s t w a a r d e van het v a s t g o e d (bij z o r g w o n i n g e n vaak lager), d e exploitatietermijn (bij z o r g w o n i n g e n vaak korter), d e g r o n d k o s t e n (lokaal bepaald). A a n g e z i e n w o n i n g c o r p o r a t i e s te m a k e n h e b b e n met s c h a a r s t e a a n investeringsruimte is het redelijk dit b e d r a g v o l l e d i g m e e te n e m e n in d e w e g i n g v a n het maatschappelijke r e n d e m e n t . Ze h a d d e n d e z e ruimte i m m e r s o o k k u n n e n a a n w e n d e n voor a n d e r maatschappelijk nut. Het v a s t g o e d v o o r e e n Thuishuis kan relatief makkelijk h e r b e s t e m d w o r d e n : bijvoorbeeld v o o r d e huisvesting van a n d e r e z o r g c o n c e p t e n of v o o r d e h u i s v e s t i n g v a n M O E - l a n d e r s of s t u d e n t e n .

Benodigde financiering De ' o n r e n d a b e l e top' is echter niet v e r b o n d e n a a n e e n k a s s t r o o m . Het betreffen g e e n e c h t e uitgaven. Het is e e n b e d r a g uit d e interne b o e k h o u d i n g v a n d e w o n i n g c o r p o r a t i e e n o o k specifiek v e r b o n d e n is a a n d e z e partij. V o o r d e stichting van e e n Thuishuis betekent dit dat e e n w o n i n g c o r p o r a t i e bereid m o e t w o r d e n g e v o n d e n ' e e n o n r e n d a b e l e t o p te n e m e n ' , v a n u i t hun m a a t s c h a p p e l i j k e o p g a v e z o a l s v a s t g e l e g d in het Besluit B e h e e r Sociale H u u r s e c t o r (BBSH) e n vaak d e lokale p r e s t a t i e a f s p r a k e n , zijn v e l e n bereid daarover het gesprek te o p e n e n . V o o r dit b e d r a g hoeft g e e n s p e c i f i e k e financiering g e v o n d e n te w o r d e n . Dit in tegenstelling tot d e a n d e r e i n v e s t e r i n g s p o s t e n . De te financieren investeringen zijn d a a r m e e e e n stuk beperkter: € 245.000 (voor tien jaar), w e l k e maatschappelijk investeerders d a a r v o o r a a n g e s p r o k e n k u n n e n w o r d e n , zullen w e b e s p r e k e n nadat d e mogelijke o p b r e n g s t e n o p e e n rij zijn gezet.

5.3

Harde en zachte opbrengsten

De v e r w a c h t i n g is dat d e effecten die het Thuishuis w e e t te bereiken z i c h ook vertalen in aantal o p b r e n g s t e n .

Besparingen Uit d e D e u r n e s e s e s s i e s e n het b u r e a u o n d e r z o e k blijkt dat het Thuishuis o p v e r s c h i l l e n d e m a n i e r e n kan leiden tot b e s p a r i n g e n in d e r e k e n p e r i o d e van tien jaar o n d e r d e n o e m e r v a n ' m i n d e r , a n d e r s , uitgesteld/later of gedeeld/efficiënter':

19

Besparingen

Thuishuis

Thuisbezoek

Besparing thuiszorg

€

62.400

€

124.800

Besparing hulpmiddelen/ondersteuning

€

30.000

€

60.000

Verminderde zorgconsumptie

€

60.000

€

120.000

B e s p a r i n g uitVafstel intramurale z o r g

€

43.560

€

87.120

Besparing levensonderhoud * * * *

€

31.200

B e s p a r i n g a a n p a s s i n g eigen w o n i n g

€

9.900

Totale o p b r e n g s t e n uit b e s p a r i n g e n

€237.060

€

391.920

[3]

€ 628.980

Een korte toelichting: •

De b e s p a r i n g e n v o o r t h u i s z o r g b e s t a a n eruit dat m e n s e n e e n kleinere w o n i n g krijgen d a n in d e referentiesituatie e n dat er e e n e f f i c i e n c y v o o r d e e l is (bijvoorbeeld g e d e e l d e keuken). Ook zal e e n deel van de b e w o n e r s hulp niet (meer) n o d i g h e b b e n d o o r e e n betere g e z o n d h e i d . Initiële w a a r d e n r e k e n m o d e l : helft van d e b e w o n e r s b e s p a a r t t w e e uur t h u i s z o r g per w e e k .

•

De besparingen v o o r d e h u l p m i d d e l e n / o n d e r s t e u n i n g ontstaan doordat b e w o n e r s g e z o n d e r w o r d e n / b l i j v e n . Hun ' W M O - c o n s u m p t i e ' n e e m t af. B o v e n d i e n k u n n e n z e mogelijk h u l p m i d d e l e n d e l e n of o n d e r s t e u n e n z e elkaar (de e n e b e w o n e r taxiet d e a n d e r e bewoner). Of zijn niet m e e r n o d i g o m d a t het Thuishuis al l e v e n s l o o p b e s t e n d i g is. Initiële w a a r d e n r e k e n m o d e l : g e m i d d e l d e b e s p a r i n g per b e w o n e r € 500 per jaar (zie r e k e n m o d e l v o o r enkele referenties).

•

De v e r m i n d e r d e z o r g c o n s u m p t i e is direct g e r e l a t e e r d a a n d e betere g e z o n d h e i d , initiële w a a r d e n r e k e n m o d e l : g e m i d d e l d e b e s p a r i n g per b e w o n e r € 1.000 per jaar (zie r e k e n m o d e l v o o r enkele referenties).

•

De b e s p a r i n g d o o r uitVafstel intramurale z o r g o n t s t a a n o m d a t dit type dure z o r g v o o r k o m e n w o r d t d o o r e e n betere g e z o n d h e i d en o m d a t e e n Thuishuis geschikter is o m met e e n lastige g e z o n d h e i d te blijven w o n e n . Initiële w a a r d e n r e k e n m o d e l : 3 3 % v a n de b e w o n e r s heeft t w e e jaar uitstel van intramurale z o r g a € 11.000 per jaar.

•

De b e s p a r i n g o p l e v e n s o n d e r h o u d ontstaat o m d a t b e w o n e r s e e n g e z a m e n l i j k e h u i s h o u d i n g v o e r e n (ze koken s a m e n , d e l e n e e n w a s m a c h i n e ) . Daartegenover staat w e l dat b e w o n e r s actiever w o r d e n e n d u s m e e r geld uitgeven a a n bijvoorbeeld w i n k e l e n of ' e e n terrasje'. Initiële w a a r d e n r e k e n m o d e l : elke b e w o n e r bespaart per s a l d o € 10 per w e e k .

•

De b e s p a r i n g o p de a a n p a s s i n g van de eigen w o n i n g bestaat uit d e eigen kosten die b e w o n e r s a n d e r s z o u d e n m o e t e n m a k e n o m in h u n eigen w o n i n g te k u n n e n blijven (bovenop d e v e r g o e d e kosten), initiële w a a r d e n r e k e n m o d e l : 3 3 % v a n de b e w o n e r s bespaart e e n m a l i g e 5.000.

In de t o e k o m s t k u n n e n de a a n n a m e s v e r s c h e r p t w o r d e n met ervaringscijfers, in het r e k e n m o d e l zijn ze makkelijk a a n te p a s s e n o m z o te kijken w e l k e c o n s e q u e n t i e s e e n bepaald s c e n a r i o heeft. Voor nu zijn z e v o o r z i c h t i g gesteld.

Overige waarderingen Ook o p e e n a n d e r e m a n i e r voegt het Thuishuis m a a t s c h a p p e l i j k e w a a r d e toe. De vrijwilligers leveren e e n w a a r d e die er a n d e r s waarschijnlijk niet w a s , o m d a t de activiteiten a n d e r s niet o n d e r n o m e n z o u d e n w o r d e n .

20


_PLATF0RM31_

Het T h u i s h u i s besteedt in d e v o o r b e r e i d e n d e fase veel a a n d a c h t aan het in c o n t a c t k o m e n met b e s t a a n d e lokale n e t w e r k e n . Enerzijds zit daar e e n sterke logica in: je probeert m e n s e n te v e r b i n d e n e n het Thuishuis m o e t lokale ' e i g e n a r e n ' krijgen. A n d e r z i j d s schuilt daarin ook het gevaar dat het Thuishuis d e inzet v a n vrijwilligers e n a n d e r e b r o n n e n (geld, tijd, aandacht) o v e r n e e m t v a n a n d e r e lokale initiatieven. Er is d a n s p r a k e v a n substitutie en er w o r d t g e e n m a a t s c h a p p e l i j k e m e e r w a a r d e t o e g e v o e g d . N a a r m a t e het e e n lokaal Thuishuis lukt o m n i e u w e vrijwilligers erbij te b e t r e k k e n , stijgt o o k d e t o e g e v o e g d e w a a r d e v a n het Thuishuis. In d e ontwikkelfase v a n het Thuishuis w o r d t hier ook b e w u s t op g e s t u u r d .

De belangrijkste effecten zijn te v i n d e n bij de individuele b e w o n e r s . Ze zijn (aanzienlijk) m i n d e r e e n z a a m e n g e z o n d e r . Ook dat is v a n w a a r d e . Die w a a r d e w o r d t veelal uitgedrukt in Q A L Y ' s (Quality A d j u s t e d Life Year): de equivalent v a n e e n extra jaar leven in perfecte g e z o n d h e i d . H o e v e e l v a n d e z e jaren w e e t e e n Thuishuis op te leveren? Door Q A L Y ' s te v e r b i n d e n a a n e e n prijs zijn d e effecten v o o r d e b e w o n e r s op t w e e m a n i e r e n m e e g e n o m e n in het r e k e n m o d e l : •

Door te kijken w a t het r e n d e m e n t is bij b e p a a l d e Q A L Y - w a a r d e s .

•

Door te kijken w a t d e kostprijs is v a n e e n Q A L Y die het Thuishuis w e e t op te leveren.

Dit levert g e e n a b s o l u t e resultaten o p . M a a r d o o r uitkomsten af te zetten t e g e n prijzen en h o e v e e l h e d e n die b e k e n d zijn uit a n d e r e s t u d i e s geeft het w e l e e n idee.

5.4

De variabelen

in d e ' c o c k p i t ' v a n het r e k e n m o d e l zijn e n k e l e variabelen a a n g e b r a c h t (de b l a u w e velden). Deze zijn v a n invloed o p de u i t k o m s t e n . •

Het aantal wooneenheden/bewoners.

In Deurne betreft het e e n Thuishuis met 7 b e w o n e r s . Het c o n c e p t

gaat uit v a n 5 tot 7 b e w o n e r s . H o e hoger het aantal, h o e hoger het r e n d e m e n t o m d a t investeringen o v e r m e e r d e r e s c h o u d e r s v e r d e e l d w o r d e n e n de o p b r e n g s t e n v o o r m e e r d e r e m e n s e n g e l d e n , initiële rekenmodel: •

6

waarde

bewoners.

De rekenperiode.

Het T h u i s h u i s is e e n g e c o m b i n e e r d e s o c i a l e en v a s t g o e d i n v e s t e r i n g . Sociale investeringen

k e n n e n e e n korte tijdshorizon (bijvoorbeeld 5 jaar), v a s t g o e d i n v e s t e r i n g e n e e n langere (20 jaar v o o r z o r g w o n i n g e n tot 40 jaar v o o r reguliere woningen). Een langere r e k e n p e r i o d e levert e e n hoger r e n d e m e n t o p o m d a t investeringen o v e r m e e r d e r e jaren u i t g e s m e e r d w o r d e n , initiële 10 jaar, scenario •

Het gemiddeld

waarde

rekenmodel:

scenario

A

B 15 jaar. aantal jaren

dat b e w o n e r s in het Thuishuis

w o n e n . Dat is v a n invloed op het totaal aantal

b e w o n e r s dat w o o n t in het Thuishuis in d e g e k o z e n r e k e n p e r i o d e . H o e korter de w o o n t i j d in e e n Thuishuis, h o e m e e r b e w o n e r s bijvoorbeeld e e n a a n p a s s i n g aan d e o u d e w o n i n g w e t e n te v o o r k o m e n . Deze variabele is z o n d e r ervaringscijfers lastig in te s c h a t t e n e n ook afhankelijk v a n d e leeftijd w a a r o p b e w o n e r s k o m e n w o n e n in e e n Thuishuis. Initiële waarde professionele

inschatting

in

rekenmodel:

10 jaar (gelijk aan rekenperiode

en passend

bij de

Deurne).

21

•

De waarde

van een QALY (een extra jaar in perfecte g e z o n d h e i d ) . In veel r e n d e m e n t s a n a l y s e s w o r d t e e n

initiële prijs v a n € 50.000 g e h a n t e e r d . De w a a r d e v a n € 20.000 w o r d t g e h a n t e e r d als n o r m v o o r e e n prijseffectieve interventie, initiële •

De gewonnen

waarde

rekenmodel:

€50.000.

QALY's per b e w o n e r d o o r het Thuishuis. Door gebrek a a n ervaringscijfers is d e z e uitermate

lastig in te s c h a t t e n . A l s variabele o m s c e n a r i o ' s d o o r te rekenen is het w e l w a a r d e v o l . Met gericht o n d e r z o e k , bijvoorbeeld a a n de h a n d v a n g e s t a n d a a r d i s e e r d e vragenlijsten, zijn er hardere uitspraken te doen. NB: v o o r d e o n d e r s t e u n d e o u d e r e n d o o r T h u i s b e z o e k is de g e w o n n e n levenskwaliteit (nog) niet m e e g e n o m e n in het r e k e n m o d e l d o o r het gebrek a a n o n d e r b o u w i n g , initiële •

De onrendabele

vastgoedinvestering

€80.000/woning,

scenario

•

Het aantal ondersteunde

•

intensiteit

22

werking

B

rekenmodel:

rekenmodel:

scenario

A

€50.000/woning.

bewoners

Thuisbezoek.

in het v a s t g o e d . Initiële waarde

waarde

Thuisbezoek.

Initiële w a a r d e r e k e n m o d e l : 40 o u d e r e n per jaar.

Initiële w a a r d e r e k e n m o d e l : 30%.

1,0 QALY.

Conclusies maatschappelijk rendement H e t T h u i s h u i s l i j k t e e n p o s i t i e f m a a t s c h a p p e l i j k r e n d e m e n t t e h e b b e n . In h e t c o n s e r v a t i e v e s c e n a r i o A i s e r e e n p o s i t i e f r e n d e m e n t v a n r u i m € 3 0 0 . 0 0 0 ( 4 5 % ) . In h e t r e a l i s t i s c h e r e s c e n a r i o B is h e t r e n d e m e n t bijna € 9 0 0 . 0 0 0 (144%). D e i n v e s t e r i n g e n e n o p b r e n g s t e n zijn d a nals volgt

opgebouwd:

' I KOOI

< I 200 O waarde levenskwaWefl E 450.000

.'. ..KiJv iUl'ï ,-..',ï.I ,ge-^

üesoaringer ThuishLssbevwners €61.650 waarde levenskwahteu C 300 000

I 90 DO

Wl

£ te...'' I 17 13

. .1-

besparingen Thuishusbewoners €41 tOO

i'enddDokï deef vasSoeoVtves £48 O

•XV4MI up AWB2 ThutshuttMwonw

MOM H

. m m M w d*?ei vastgoec*nvesteri

n M M M ( is :k>

— a s

twspanngeri zorgverzekeraar txfjrt * 400.M

* -

.1

- .11. .«KDenodme frvestennary f245.000 «mmrmn

Scenario* inveMe'iiRpr.

WMO Thusnu • 71 10

Scenarro A aporengster

Scenario B opDrerigsteri

•

A l s alleen de harde o p b r e n g s t e n w o r d e n g e r e k e n d , d a n is de kostprijs van 1,0 Q A L Y g e w o n n e n levenskwaliteit v a n T h u i s h u i s b e w o n e r s € 1 6 . 0 0 0 / Q A L Y (een g e a c c e p t e e r d e n o r m v o o r e e n k o s t e n e f f e c t i e v e ingreep = € 20.000).

•

Ook bij veel m i n d e r d o o r T h u i s b e z o e k b e z o c h t e b e w o n e r s is er r e n d e m e n t (break-even = 7 b e w o n e r s , in plaats van 40).

•

Ook bij e e n veel minder intensieve ' w e r k i n g ' van Thuishuis is er r e n d e m e n t (break-even = 5%, in plaats van 30%).

•

Ook bij aanzienlijk hogere investeringen (bijvoorbeeld het dubbele) blijft d e investering rendabel.

De kans is b o v e n d i e n groot dat het werkelijke r e n d e m e n t hoger zal uitvallen: de initiële invoer in het r e k e n m o d e l is conservatief ingeschat e n de g e w o n n e n levenskwaliteit van het T h u i s b e z o e k is niet m e e g e n o m e n .

5.6

Businesscase?

Dat het maatschappelijk r e n d e m e n t positief is, wil n o g niet z e g g e n dat e e n Thuishuis zichzelf financiert. Een groot deel v a n de o p b r e n g s t e n is namelijk niet direct a a n te w e n d e n als investering: •

De g e w o n n e n levenskwaliteit e n d e inzet van vrijwilligers zijn niet v e r b o n d e n aan e e n k a s s t r o o m v a n e e n of m e e r d e r e partijen.

•

De b e s p a r i n g van de A W B Z e n z i e k t e k o s t e n zijn niet of lastig lokaal in te zetten (voor d e k o m e n d e jaren w o r d t w e l e e n v e r d e r e o v e r h e v e l i n g van de A W B Z naar de W M O (gemeente) v e r w a c h t w a a r d o o r dit makkelijker kan w o r d e n ) .

•

De b e s p a r i n g e n van de b e w o n e r die o n t s t a a n uit het g o e d k o p e r e l e v e n s o n d e r h o u d e n het mogelijk v o o r k o m e n van d e eigen bijdrage aan d e a a n p a s s i n g van d e w o n i n g zijn moeilijk te i n c a s s e r e n d o o r hun o n z i c h t b a a r h e i d : ze w o r d e n v o o r k o m e n of k o m e n in kleine beetjes.

Daardoor m o e t e n d e b e n o d i g d e investeringen (eenmalig € 95.000 e n jaarlijks € 15.000) gefinancierd w o r d e n uit andere bronnen: •

De v e r w a c h t e W M O - b e s p a r i n g e n v a n de g e m e e n t e (€ 275.000 - € 415.000).

•

A n d e r e lokale partijen die baat h e b b e n bij het Thuishuis ( w o n i n g c o r p o r a t i e s ; dit d a n naast d e o n r e n d a b e l e

•

A n d e r e partijen die het Thuishuis willen o n d e r s t e u n e n v a n w e g e d e maatschappelijke effecten die bereikt

investering in het vastgoed).

w o r d e n (fondsen en sponsoren).

In Deurne heeft w o n i n g c o r p o r a t i e B e r g o p w a a r t s e e n groot deel v a n d e b e n o d i g d e investering voor haar rekening g e n o m e n , t e z a m e n met de g e m e e n t e die d e jaarlijkse kosten v o o r de coördinator op z i c h neemt. W a n n e e r het Thuishuis enige regionale of landelijke dekking krijgt, ontstaat er e e n mogelijkheid o m e e n deel v a n d e v e r w a c h t e A W B Z - e n z i e k t e k o s t e n b e s p a r i n g te v a n g e n in e e n landelijk of regionaal fonds, waaruit lokale T h u i s h u i z e n gefinancierd w o r d e n , bijvoorbeeld in de opstartfase.

24

_PLATF0RM31_


6.

TOT SLOT

Een eerste t u s s e n s t a n d - dat is de subtitel v a n de m a a t s c h a p p e l i j k - r e n d e m e n t s a n a l y s e . De k o m e n d e jaren zal de ervaring met het Thuishuis g r o e i e n . Dat geeft d e informatie die n o d i g is o m e e n m a a t s c h a p p e l i j k r e n d e m e n t s a n a l y s e te m a k e n met e e n hogere g r a a d v a n z e k e r h e i d . O n d e r z o e k s m a t i g liggen er d a a r v o o r d e volgende kansen: •

Uitbreiding v a n d e z e e n e c a s u s in Deurne naar meerdere

casussen,

•

Zicht krijgen o p de g e r e a l i s e e r d e effecten d o o r het monitoren

e l d e r s in het land.

v a n de situatie. Bij v o o r k e u r met b e k e n d e ,

getoetste vragenlijsten z o a l s SF-16 of Tilburg Frailty Index. Met d e z e vragenlijsten zijn o o k d e Q A L Y ' s beter te b e p a l e n . Het sleuteleffect ' e e n z a a m h e i d ' m o e t daarin v o l d o e n d e a a n b o d k o m e n . Terecht w o r d t vanuit d e lokaal b e t r o k k e n e n a a n g e g e v e n dat de b e w o n e r s z i c h g e e n proefkonijn willen v o e l e n . Dat is e e n belangrijk a a n d a c h t s p u n t . •

Naast vragenlijsten is het w a a r d e v o l o m e e n b e e l d te krijgen v a n de kwalitatieve

effecten

op de b e w o n e r s

e n h u n o m g e v i n g . Bijvoorbeeld a a n de h a n d v a n a n e k d o t e s v a n b e w o n e r s zelf, of interviews. •

Ook de referentiesituatie

is daarbij v a n belang: w a t als b e w o n e r s niet in het Thuishuis w o n e n . Door het

betrekken v a n e e n referentiegroep (zoals b e l a n g s t e l l e n d e n v o o r e e n Thuishuis die er uiteindelijk niet zijn g a a n w o n e n ) ontstaat er e e n s c h e r p e r beeld v a n d e m a a t s c h a p p e l i j k e m e e r w a a r d e v a n e e n Thuishuis. •

6.1 •

Ook met aanvullende

literatuurstudie

zijn de a a n n a m e s in het r e k e n m o d e l s c h e r p e r te krijgen.

Genoemde bronnen C B S (2008) Fysieke e n p s y c h i s c h e g e z o n d h e i d v a n o u d e r e n naar s o c i a a l e c o n o m i s c h e status, in: Bevolkingstrends, 3 kwartaal 2008

•

S C P (2011) K w e t s b a r e o u d e r e n

•

SEV (2012) W o o n s e r v i c e g e b i e d e n . Klaar v o o r d e v o l g e n d e ronde

•

www.nationaalkompas.nl

•

Z o n M W (2011) S i g n a l e m e n t Zorg v o o r E e n z a a m h e i d

25

7.

Bijlagen

Bijlage 1: Effectenarena

I

SS

I

! -1

i

4

I

i

-

I

18 M S

P

5

-

•

|f« « g £ I f i II I I t

Elll

Iï • ï

:

-. 1 if 11

>

f

|| |

|

a

I

•

Es!Si!l \ i f

KlllS111 E

IS « -

lHl l il lfit»fi i

i

•

>4

-

li

n

1

Hi • lIIi l Ï

-

li BI

stlilil

i

Hits

5

>

--

1

li

1

•

( I -

27

Bijlage 2: schermweergave rekenmodel

re e

!

SS

li f 5

§

38

O" O

(

1

3

K 3 3

Uil a s § §;

as 11

g 5

sisa

1§

iS8!

i w «) m ) « - r - CN , *> (*J W

3

B ** 8

53

3 RS 3 SJ

8 <-

1*1 W Hf ULf I*J

8

e>ï ir> co o Ifc» V»J r-

3

8 8 ^

E

5

g |

eaf

fill iff!

f, s V)

1

5

si i

3 » i ji 2 » E SS

>t;ra Effiï -x1 f

l i s o 8 8-gs if S S &§ 3 £ s 5 E

lil!

lit 1

ï

M O (O

t

III

Sill * I f §7 i s s C

<5

8

i•

«11 1i | |

li

li

lil

<

O.

E

£

illlij 111111 2afi S * DO gj £ "O

5

1

I 4

Qp DO 00 O. £ E E O 1 1 1 1

sIsi s9

i •?

f15|| lli !ï8 ¥ J ï 3 C C

0» s> ï

ï

gs e E

i

sIï

c to

11

1 »1 i 2

D

i

S

8-

I

O O

ff h

1s

II -

cö

I ¥

2


SIM

_PLATF0RM31_

COLOFON Een v e r k e n n i n g in opdracht van SEV | P l a t f o r m 3 l .

Uitgave

SEV | P l a t f o r m 3 l

Auteur

J o c h u m Deuten

Vormgeving omslag

A b s o l u u t Design, Bergen o p Z o o m

Druk o m s l a g

Drukkerij G o o s , Ouderkerk a a n d e n Ussel

Opmaak

F M Z Tekstverwerking, v l a a r d i n g e n

H o e w e l grote zorgvuldigheid is betracht bij het s a m e n s t e l l e n v a n dit rapport, a a n v a a r d e n SEV | Platform31 e n de b e t r o k k e n e n g e e n enkele aansprakelijkheid uit w e l k e h o o f d e d a n o o k v o o r het gebruik van de in d e z e publicatie vermelde gegevens.

R o t t e r d a m , n o v e m b e r 2012

31

ÏThuishuis Deurne it, l j i s

Recommend Documents