Themanummer 60 jaar staat Israël

Themanummer 60 jaar staat Israël

M. H . G u i j t - G u i j t , B a r n ev e l d

Even bijpraten... Einde seizoen Voor verschillende verenigingen komt het einde van het vergaderseizoen in zicht. Dit jaar valt Pasen heel vroeg, dus het kan zo maar zijn dat in april de laatste verenigingsavond gehouden wordt. Misschien volgt er later nog wel een uitje. Daar kijken we toch ook wel naar uit. En het is goed om op een ontspannen manier het verenigingsseizoen af te ronden. Een heel jaar zijn we samen bezig met de Bijbelstudie en voeren we intensieve gesprekken. Tenminste, ik hoop dat we daaraan toekomen op de vereniging. Dat we elkaar wijzen op wat ons is opgevallen bij het lezen van een bepaald Bijbelgedeelte. Juist in deze tijd is dat onontbeerlijk. Hoe zouden we staande kunnen blijven als wij op het Woord van God geen acht geven. We moeten elkaar stimuleren om vanuit dit Woord te leven. Het bondsinsigne zegt ons toch dat we elkaar, als vrouwen, vasthouden rondom het geopende Woord van God. Voor de bestuursleden breekt een periode aan van evalueren van het afgelopen seizoen en voor het maken van nieuwe plannen. Ook hopen wij velen van hen te ontmoeten op de huishoudelijke vergadering. Op reis… Wanneer het voorjaar zich aandient, kijken we al uit naar de vakantietijd. Wat is het leven vaak druk en bezet. We klagen erover, maar het valt me op dat we vaak heel passief zijn. Ik bedoel hiermee te zeggen dat wij - ik begin bij mezelf - heel weinig ondernemen om er verandering in aan te brengen. Eigenlijk vinden we het helemaal niet leuk, wanneer we moeten zeggen dat we tijd over hebben. En dat wij genieten van onze ‘stille

2

tijd’ of van de mogelijkheid eens een goed boek te lezen of een bezoekje te brengen aan een zieke of bejaarde. Nee, het klinkt veel interessanter wanneer wij mee kunnen roepen in het koor van klagers, die een agenda vol hebben staan. Heel veel mensen hebben de reisplannen al klaar. In een catalogus hebben zij gekeken welke mogelijkheden er zijn. Er is keuze genoeg. Er worden zoveel verschillende reizen aangeboden. Leest u er de kranten maar eens op na. De een kiest voor een bestemming dicht bij huis maar wel met de mogelijkheid even afstand van de dagelijkse sleur te nemen. De ander zoekt naar een land met een warm klimaat, om zo te genieten van zee en zon. Ook worden er reizen aangeboden naar oorden waarin culturele hoogstandjes bezocht kunnen worden. Bijzonder in trek zijn de reizen naar Israël. In heel veel gemeenten worden reizen naar het Heilige Land georganiseerd. Zelden wordt zo’n reis geannuleerd wegens gebrek aan belangstelling! Themanummer In het aprilnummer wordt uw aandacht gevraagd voor een bijzonder jubileum: Israël viert op 14 mei 2008 het 60-jarig bestaan. Het leek ons goed om in ons themanummer hieraan aandacht te schenken. Bespreekt u de bijdragen eens op een verenigingsavond, zodat de betekenis van Israël meer en meer duidelijk wordt en er ook op de verenigingsavonden gebed zal zijn voor Israël.

DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

Themanummer Israël “Vrede over Israël!” Welke gevoelens roepen deze Bijbelwoorden bij u op? Weet u welke beloften er liggen voor Israël? En welke reeds in vervulling gingen? Leest u de krant met een geopende Bijbel ernaast, juist ook met het oog op het Midden-Oosten? In mei bestaat de staat Israël 60 jaar. Een mooie gelegenheid om Israël, Gods handelen met Zijn volk en de beloften voor Israël als onderwerp te kiezen voor ons jaarlijkse themanummer. Wie God liefheeft, heeft ook Zijn volk Israël lief. Het goede zicht op het handelen van de Heere met Zijn volk is verrijkend voor ons geloofsleven. In dit themanummer vindt u een Bijbelstudie over “Gods trouw aan Israël”, twee historische artikelen (vóór en na 1948) over onder andere Gods handelen met Zijn volk en onze liefde en betrokkenheid bij Israël, en een meditatief artikel over

1700 v. Chr

ca. 1800 v. Chr. Abraham

DE HERVORMDE VROUW

de beloften voor Israël. De gespreksvragen bij de Bijbelstudie zijn bijzonder geschikt voor persoonlijke overdenking, maar niet minder voor bespreking op de vereniging. Om diverse gebeurtenissen in historisch perspectief te kunnen plaatsen, hebben we onderaan de pagina’s een tijdbalk opgenomen. “Bidt met een algemene stem om vrede voor Jeruzalem. Het ga hun wél die u beminnen!”

APRIL 2008

1600 v. Chr.

3

B IJ B E LS TU D IE

Gods trouw aan Israël D s. P. J. d e n A d m i r a n t , h e r v o r m d pr e d ika n t t e H a r d e r w i j k

Zo wou Hij met geen volken hand’len In Psalm 147:10 (berijmd) staan een paar heel opvallende regels: “Hij gaf aan Jacob Zijne wetten, deed Israël op Zijn Woorden letten Hij leerde z’ in Zijn wegen wand’len, Zo wou Hij met geen volken handelen.” De berijming van deze psalm drukt zich sterker uit dan de onberijmde tekst. Daar staat: Hij maakte Jacob Zijn woorden bekend, Israël Zijn inzettingen en Zijn rechten. Alzo heeft Hij geen volk gedaan en Zijn rechten die kennen zij niet. Maar de berijming ligt wel een beetje voor de hand. Zo wou Hij met geen volken hand’len… God heeft na de torenbouw van Babel slechts één man uitgekozen, Abram, om met hem een nieuw begin te maken. We zouden dit een tijdelijke wegversmalling kunnen noemen. De hele wereld had zich immers tegen Hem gekeerd. Uit hem en Sara heeft Hij een volk geschapen, één volk, dat Hem zou dienen. Inderdaad: Zo wou Hij met geen volken hand’len. God heeft duidelijk Israël verkoren, en niet de andere volken. Daarom is Israël zo’n uniek volk.

HEERE, uw God, een heilig volk; ú heeft de HEERE, uw God, uitverkoren, uit al de volken die op de aardbodem zijn om voor Hem een volk te zijn dat Zijn persoonlijk eigendom is. Niet omdat u groter was dan al de andere volken heeft de HEERE u bemind en uitgekozen, want u bent het kleinste van alle volken. Maar vanwege de liefde van de HEERE voor u, en om de eed die Hij uw vaderen gezworen had, te houden, heeft de HEERE u met sterke hand uitgeleid en heeft Hij u verlost uit het slavenhuis, uit de hand van de farao, de koning van Egypte. Dus niet omdat Israël groter en sterker was. Maar wel uit liefde en vanwege de trouw van de HEERE aan Zijn eigen Woord, de belofte (eed) aan de aartsvaders gedaan. De Bijbel zegt heel eerlijk dat er in Israël zelf geen reden te vinden is waarom God uitgerekend dít volk zou hebben uitgekozen. Heel duidelijk staat dit in Deuteronomium 9:5. God verdrijft de volken voor Israël niet vanwege hun gerechtigheid of de oprechtheid van hun hart. Maar vanwege de goddeloosheid van de volken én Zijn belofte die Hij aan de aartsvaders gegeven had.

Waarom juist Israël? De vraag laat zich niet onderdrukken: waarom heeft God nu speciaal Israël uitverkoren? Bezat Israël bijzondere kwaliteiten waarom Hij juist dít volk heeft uitverkoren tot Zijn volk? Er moet toch een bijzondere reden voor zijn? Nee, God koos Israël niet uit vanwege specifieke kwaliteiten. Enkele verzen uit Deuteronomium 7 maken dat duidelijk. Deuteronomium 7:6-8: Want u bent voor de

Doel van de verkiezing

1500 v. Chr.

1. Anders zijn We hebben gezien dat God Israël uit liefde heeft uitverkoren, en vanwege de eed die Hij aan de aartsvaders gezworen had. Nu is Israël volgens Deuteronomium 7:6 Gods persoonlijke eigendom (segulah). Israël is Gods schat, in de dubbele betekenis van het woord: Gods lieveling en Zijn kostbaar bezit. Daarom is het doel van Israël dan ook dat

1400 v. Chr.

Ko r i n the

4

DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

het zich als een schat gedraagt en dat het ánders zal zijn dan de volken. Om die reden wordt het in ditzelfde vers een heilig volk genoemd. Door in gehoorzaamheid de HEERE trouw te blijven zal het volk zich onderscheiden van de andere volken. God wil ‘trots’ kunnen zijn op Zijn volk. Hij wil dat er ten minste één volk is dat Hem dient. Dat is ook onze hoge roeping. 2. De verkondiging van Gods lof Uit 2 Samuël 7:23 blijkt heel duidelijk dat het doel van Israëls verkiezing de eer van God Zelf was: om Zich een Naam te maken. Vergelijk ook Jesaja 43:21: “Dit volk heb ik Mij geformeerd, zij zullen Mijn lof verkondigen.” Terwijl alle volken de afgoden dienden, was Israël geroepen de lof van de HEERE te verkondigen, Zijn Naam te prijzen en Hem te aanbidden. Is de roeping van ons als gemeente niet precies hetzelfde, de verheerlijking van Gods Naam? Vergelijk 1 Petrus 2:9. 3. Een licht zijn voor de volken In de derde plaats moet Israël de andere volken erbij roepen. Het moet een licht zijn voor de heidenen. Daarom is Israël het zendingsvolk bij uitstek. De roeping van Israël is zending. Psalm 96:2-3: “Zing voor de HEERE, loof Zijn Naam, breng de boodschap van Zijn heil van dag tot dag. Vermeld onder de heidenen Zijn eer, onder alle volken Zijn wonderen.” Weliswaar is de zendingsroeping pas goed tot haar recht gekomen na de uitstorting van de Heilige Geest. Dat heeft te maken met de doorbraak van het heil, Gods komst in Christus naar deze aarde. Maar juist Israël moet een begin maken met de verkondiging van Gods vergevende liefde. Waren

1300 v. Chr.

alle apostelen geen mannen uit Israël? Daarom kan de berijming van Psalm 147: “Zo wou Hij met geen volken hand’len”, ook een misverstand oproepen. Had de HEERE niet tegen Abram (Genesis 12:3) gezegd: “In u zullen alle geslachten van de aardbodem gezegend worden”? Het doel van Abrams verkiezing was dat de volken zouden zien dat God met hem was en dat zij door hem en via zijn nageslacht Israëls God zouden leren kennen en vrezen. Grote verantwoordelijkheid Dat Israël een uniek volk is, door God verkoren, betekent ook dat geen volk zó verantwoordelijk wordt gehouden voor zijn daden als Israël. Het zal zware straffen van Gods hand over zich heen krijgen, Deuteronomium 31:16-17: “Dit volk zal opstaan en overspel plegen met de vreemde goden van het land, waar het naar toe gaat. Het zal Mij verlaten en Mijn verbond, dat Ik ermee gesloten heb, verbreken. Dan zal Mijn toorn op die dag ertegen ontbranden. Ik zal hen verlaten en Mijn aangezicht voor hen verbergen…, en veel verschrikkelijke dingen en benauwdheden zullen het treffen.” Juist omdat Israël door God verkoren is, kan het rekenen op Gods slaande hand. Dat heeft niets te maken met het feit dat Israël meer kwaad en straf verdiend zou hebben, of slechter is dan enig ander volk. Isaäc da Costa zegt het zo: “Wie niet hoog staat kan ook niet laag vallen.” Israël staat hoog (is door God uitverkoren) en kan juist daarom laag vallen. Israël zal altijd bestaan Toch zijn de straffen die Israël onderging nooit Gods laatste woord over Zijn volk. Want in Israëls verkiezing ligt ook het toe-

1250 Komst Filistijnen in kuststrook van Heilige Land 1225 Uittocht uit Egypte (t.t.v. Farao Ramses II)

DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

1100 v. Chr.

5

komstig herstel van de natie opgesloten. God kan het volk nog zo straffen vanwege ongeloof en ontrouw. Uiteindelijk zal Hij het toch voor Zijn volk opnemen. Als Israël in de ballingschap met berouw tot God terugkeert, zal het zeker door Hem worden aangenomen, zegt Mozes in Deuteronomium 30:1-10. “De HEERE zal een keer brengen in uw gevangenis en Zich over u ontfermen. Al waren uw verdrevenen aan het einde van de hemel, toch zal de HEERE, uw God, u verzamelen en vandaar weghalen” (30:3 en 4). God zal ingrijpen en het hart van Zijn volk besnijden, zodat het in staat zal zijn om Hem te dienen, 30:6. De verkiezing van Israël als volk is geen garantie dat hun geen rampen zullen treffen. Juist wel. Maar de verkiezing garandeert wel dat God nooit op Zijn keus terugkomt. Echter, Israëls zonde en ongehoorzaamheid (en die van ons) maakten de komst van Christus, de Enige Die trouw en gehoorzaam is geweest, noodzakelijk! Daarom roept het hele Oude Testament om Hem, de Messias. Dankzij Hem is er vergeving en is er een nieuw begin mogelijk. Voor Israël en voor een ieder die in Hem gelooft.

Wat hebben wij met Israël te maken? Israël is door God uitverkoren om tot heil te zijn van de volken. Laten we bedenken dat alle eerste zendelingen Joden waren. We hebben het Evangelie uit de hand van God ontvangen via Israël! Er ligt een geweldige troost in de verkiezing van Israël. Die berust uitsluitend op Gods genade en niet op Israëls gehoorzaamheid. Is dit geen troost voor ons als we bedenken waarom de Heere óns heeft opgezocht en liefgehad? Wat hebben wij met Israël te maken? Misschien kent u de volgende uitspraak: “Wie aan Israël voorbij gaat, zaagt de tak door waarop hij zit.” De trouw van God aan Israël is de garantie dat God ook aan ons trouw blijft. Isaäc da Costa zei het zo: “Israël moet in zijn toekomst een bewijs zijn voor de volharding der heiligen.” Heel eenvoudig gezegd: stel dat God Israël voorgoed verworpen had, waar blijft dan Zijn trouw aan Zijn eens gegeven Woord? Als God niet trouw is aan Zijn volk, welke garantie hebben wij dan dat Hij ons trouw blijft? De Bijbelteksten in deze Bijbelstudie zijn geciteerd uit de HSV (Herziening StatenVertaling).

Vragen

1. Ga eens na (vanuit Deuteronomium 7:6-8 en 9:5) waarom God Israël wel heeft uitgekozen, en waarom beslist niet? Wat betekenen deze woorden voor het leven van het geloof van óns? 2. Bespreek deze twee stellingen: a. Gods trouw aan Israël maakt de vervangingsleer onmogelijk (laat iemand in het kort duidelijk maken wat we onder vervangingstheologie verstaan). b. Als Israël vandaag niet meer het volk van God is, kunnen wij ook geen houvast meer vinden in Gods beloften. 3. We mogen de beloften in het O.T. niet van Israël afpakken. Mogen we ze wel op onszelf toepassen? Waarom (niet)? Lees samen eens 1 Petrus 2:9 en 10.

1012-1004 Saul koning 955 1e tempel gereed 1004-965 David koning 965-926 Salomo koning 6

900 v. Chr.

DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

B IJ B E LS TU D IE

nieuwe seizoen

Graag geven wij u alvast het thema door van de Bijbelstudie voor het nieuwe seizoen: het leven van de profeet Elisa. Wij zijn dankbaar dat ds. A.J. van den Herik uit Hoevelaken bereid is de Bijbelstudies te schrijven en wensen hem daarbij van harte de leiding van de Heilige Geest toe. In het meinummer vindt u naast een inleiding op de Bijbelstudie ook een indeling van de onderwerpen.

Psalm 125

Een lied Hammaäloth. Die op den HEERE vertrouwen, zijn als de berg Sion, die niet wankelt, maar blijft in eeuwigheid. Rondom Jeruzalem zijn bergen; alzo is de HEERE rondom Zijn volk, van nu aan tot in der eeuwigheid. Want de scepter der goddeloosheid zal niet rusten op het lot der rechtvaardigen; opdat de rechtvaardigen hun handen niet uitstrekken tot onrecht. HEERE! doe den goeden wel, en dengenen, die oprecht zijn in hun harten. Maar die zich neigen tot hun kromme wegen, die zal de HEERE weg doen gaan met de werkers der ongerechtigheid. Vrede zal over Israël zijn!

800 v. Chr.

DE HERVORMDE VROUW

722 Wegvoering 10 stammen (Israël) naar Assyrië

APRIL 2008

7

De geschiedenis herhaalt zich Dhr. G. Laheij, Capelle aan den IJssel, d oc e nt g od s d i e n s t o n d e r w i j s

Historisch overzicht van het Nieuwe Testament tot 1948 Nieuwe Testament Duizenden Joden komen tot geloof in Jezus als hun Zaligmaker (Hand. 2:41b; Hand. 4:4). Velen bezoeken, naar hun gewoonte, dagelijks de tempel of de synagoge (Hand. 3:1). Ze leven naar de Joodse tradities. Joden die in deze tijd Jezus belijden als hun Messias (Gezalfde), worden door hun volksgenoten (nog) als Joden beschouwd. Ze worden wel als sekte gezien en daarom “mensen van die weg” genoemd (Hand. 9:2m; Hand. 16:17b), waardoor er vervolgingen uitbreken (Hand. 9:1a). De synagogen zijn van groot belang geweest voor de verbreiding van het Evangelie! Dankbaar maakt onder anderen de Jood Paulus gebruik van de mogelijkheid om in de synagogen de hoorders toe te spreken. Aandachtig luisteren ze naar hem, met name omdat hij hen toespreekt in hun eigen, Hebreeuwse taal (Hand. 22:2b)! Hun houding verandert echter. Niet omdat hij over Jezus (s)preekt, maar omdat hij verkondigt dat zijn boodschap ook voor de heidenen is (Hand. 22:21). Op hun beurt hebben veel heiden-christenen moeite met het feit dat

597 1e wegvoering naar Babel 586 Verwoesting Jeruzalem

8

de Joden een aparte plaats innemen in Gods plan. De spanning tussen gelovige Joden en Messiasbelijdende Joden richt zich met name op de vraag of wij zalig kunnen worden door de wet of alleen door het geloof in Jezus. Simon Bar Kochba In 90 na Christus nemen de Joden de vervloeking van christenen op in hun “Achttiengebed”, waardoor aan het gemeenschappelijk bidden van Joden en Messiasbelijdende Joden een einde komt. Daardoor komt de laatste groep dus geïsoleerd te staan. Simon Bar-Kochba is de leider van de tweede opstand tegen de Romeinen (132-135 n. Chr.). Vele honderdduizenden trekken met hem ten strijde. Bar-Kochba wordt door velen gezien als Messias. Daarom weigeren de Messiasbelijdende Joden verder aan deze opstand mee te doen, omdat dit verraad zou zijn tegenover de Messias Jezus. Langzamerhand wordt de onderlinge haat zo groot, dat er zelfs Messiasbelijdende Joden

522-515 Herbouw 2e tempel

445 Nehemia naar Jeruzalem

DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

overlopen naar de Romeinen om hun eigen volksgenoten te verraden! Over en weer dus vijandschap. In 135 wordt het verzet van Bar Kochba gebroken, waardoor Israël definitief staatloos wordt. Ondanks dit feit, zijn er altijd Joden in het land blijven wonen, met name in Jeruzalem, Tiberias, Hebron en Safed. Constantijn de Grote Omdat er geen scheiding is tussen kerk en staat heeft de keizer veel macht. Ook op godsdienstig terrein. Het aantal heidenchristenen is inmiddels groter dan het aantal (Messiasbelijdende) Joden. Volgens de traditie ziet Constantijn (280-337 n. Chr.) vóór een veldslag een teken aan de hemel in de vorm van een kruis, met daarbij de tekst “Overwin in dit teken”. Na zijn overwinning bekeert hij zich tot het christelijk geloof. Deze eerste christelijke keizer roept kerkelijke vergaderingen samen. In 321 stelt hij de zondag in als rustdag voor het hele Romeinse rijk en verbiedt Joden nog langer op de sabbat (Ex. 20:8) samen te komen. Op de concilies van onder andere Nicea (325) en Chalcedon (451), waar geen Joodse afgevaardigden aanwezig zijn, worden Joodse elementen uit het christelijk geloof verwijderd. Om de eenheid in zijn rijk te bevorderen, stelt de keizer één paasdatum vast. Niet meer op de 14 Abib/Nisan (Ex.12:14), maar op de eerste zondag na de eerste volle maan in de lente. In een brief aan het concilie motiveert de keizer dit besluit als volgt: “…Het is onze plicht niets gemeenschappelijks te hebben met de moordenaars (lees: Joden) van onze Heere…”. Mede door dit besluit komt de gedachte op dat de kerk de plaats van Israël heeft ingenomen, de zogenaamde vervangingstheologie. Hierdoor ontstaat er een bijna onoverbrugbare kloof tussen de synagoge en de kerk. De rabbijnen Prager en Telushkin zetten in hun boek: “Waarom de Joden?” 11 kerkelijke anti-Joodse wetten naast dergelijke wetten die de Nazi’s in de periode 1933-1941 uit332 Alexander de Grote verovert Palestina

DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

vaardigen. Dr. H(ans) Jansen komt zelfs tot 20 van deze wetten en decreten, die een parallel hebben in het nazi-antisemitisme! Toch zijn er altijd mensen geweest met een andere opvatting, onder anderen paus Gregorius de Grote (590-604). Hij zei: “Wij moeten het vertrouwen en de steun winnen van de Joden door middel van onze vriendelijkheid, onze liefde (zie Rom.11:11b en 14) en welwillendheid. Wij verbieden iedereen om de Joden te lasteren en zij hebben zeggenschap over hun bezittingen!”

De Middeleeuwen De Joden krijgen de schuld van alle ellende in de Middeleeuwen. “Godsmoordenaars” worden ze genoemd. Bij rampen, ziekten, enzovoorts gaat de beschuldigende vinger in de richting van de Joden. Met alle gevolgen van dien. Tijdens de kruistochten (o.a. in 1096) worden Joodse ‘ongelovigen’ voor de keus gesteld: gedoopt óf gedood! Velen geven er de voorkeur aan te sterven. Met het ‘Sjema’ (Deut. 6:4!) op de lippen gaan zij heen. Op zowel het Derde (1179) als het Vierde Lateraans concilie (1215) worden anti-Joodse maatregelen genomen. Op grond van Deuteronomium 23:19-20 wordt verboden dat christenen rente vragen aan medechristenen. De Joden vallen hier buiten. Ook grondbezit wordt de Joden niet toegestaan en ze mogen geen lid worden van de ambachtsgilden. Daardoor blijft er niets anders over dan de (geld)handel. 164 Opstand Makkabeën, Joodse onafhankelijkheid

9

Mede daardoor worden ze beschuldigd van woeker! In 1215 neemt de kerk het besluit dat Joden een onderscheidingsteken moeten dragen. Soms is dit een gele (!) lap op hun kleding óf een zogenaamde ‘Jodenhoed’. Daardoor is men herkenbaar. Ook worden zij gedwongen in speciale Jodenwijken te wonen (getto’s). Meestal is men toch al te herkennen aan hun uiterlijk en aan het houden van de wetten uit de Thora (vijf boeken van Mozes). Want één ding maakt de Joden wereldwijd in de verstrooiing (diaspora) uniek: ze zijn nooit in de massa op-/ondergegaan! Ze houden vast aan hun tradities: het onderhouden van de sabbat, de besnijdenis, kosjer eten (geen onrein vlees, Lev. 11), enzovoorts. Ze blijven de Thora en de Talmoed (commentaren van Joodse geleerden) bestuderen en sluiten zich af voor allerhande niet-Joodse invloeden. Met name in het door de islam bezette Spanje/Portugal kennen de Joden eeuwen lang (van ong. 711 tot 1391) grote vrijheid. Daardoor hebben zij vooraanstaande posities. Wanneer echter het Iberisch schiereiland wordt terugveroverd door christelijke vorsten (1391), breekt opnieuw Jodenvervolging uit. Weer wordt men voor de keus gesteld: gedoopt óf gedood! Ongeveer 200.000 Joden hebben, met achterlaten van hun bezittingen, dit gebied verlaten. Na het uitbreken van de pest (de zwarte dood) in 1347, waardoor een groot deel van de bevolking van Europa sterft, krijgen de Joden de schuld. Bij hen overlijdt, door het onderhouden van de Mozaïsche wetten, nauwelijks iemand. Zij worden beschuldigd van het feit dat zij de waterbronnen hebben vergiftigd en daardoor de pest hebben veroorzaakt. Hele Joodse gemeenschappen, met name in Duitsland, worden uitgeroeid (o.a. Mainz en Worms). De Reformatie Aanvankelijk laat de reformator Luther (1483-1546) zich positief uit over de Joden, 100 v. Chr.

10

0 63 Verovering Jer. door Romeinen 37 - 4 Herodes de Grote Koning over Judea

66 - 70 1e Joodse opstand, verwoesting Jer. en tempel in 70 73 Val van Masada DE HERVORMDE VROUW

132-135

APRIL 2008

getuige zijn boekje met de titel: “Dat Jezus Christus een geboren Jood is”(1523). Wanneer echter de bekering van de Joden uitblijft, schrijft hij zijn boek: “Van de Joden en hun leugens”. Ondanks alle antisemitische uitlatingen van deze reformator, leeft er bij hem toch ook (een kleine) hoop dat er onder de Joden toekomstige christenen zullen zijn. En in zijn laatste preek (15 febr. 1546) roept hij zijn hoorders op om vanuit de christelijke liefde met de Joden om te gaan en voor hen te bidden opdat zij tot bekering zullen komen. Uiteraard zijn de antisemitische uitspraken van Luther door velen (o.a. de nazi’s) misbruikt om aan te zetten tot Jodenhaat en vervolging! Calvijn (1509-1564) heeft meer nagedacht over de verhouding kerk en Israël. Men kan dit onder andere lezen in zijn verklaring op Romeinen 9-11 en de Institutie (IV.14.14). Daarnaast is er nog een jeugdwerkje van Calvijn, getiteld: “Het antwoord van Calvijn op de vragen én tegenwerpingen van een zekere Jood”. Daarin reageert hij op 23 vragen van een Jood. Hij gaat dus in gesprek mét Israël! Voor Calvijn is én blijft Israël het volk van Gods verbond! Vandaar ook Calvijns waardering voor het Oude Testament én de liefde voor het zingen van de oudtestamentische psalmen in de eredienst, om zodoende de band tussen de synagoge en de kerk duidelijk te maken. Uiteraard houdt hij vast aan de leer dat er voor Jood en heiden één Weg tot behoud is (Hand.4:12).

Ook de Hernhutters en piëtisten hebben een positieve visie op het Joodse volk. Daarnaast zijn er de aanhangers van de vervangingstheologie. Hier kunnen we denken aan namen als Voetius en Hoornbeeck. En een andere stroming, met onder anderen Hellenbroek, stelt dat Israël de wortel is en dat de heidenen daarin geënt zijn. Hij wenst dus letterlijk te nemen wat er staat in Romeinen 9-11! Het is duidelijk dat men niet allemaal gelijk denkt over de plaats van Israël in Gods heilshandelen. De Tweede Wereldoorlog De geschiedenis herhaalt zich! Van alle ellende in Duitsland en Europa in de jaren dertig van de vorige eeuw, krijgen de Joden de schuld. Daarom worden ze (opnieuw) gedwongen in speciale wijken te wonen en op 1 mei 1942 verplicht om de gele (!) Davidsster te dragen. Bezittingen worden afgepakt en via kamp Westerbork worden ongeveer 107.000 Nederlandse Joden afgevoerd naar de vernietigingskampen. Nog geen 5000 Nederlandse Joden overleven de concentratiekampen. Des te groter is het wonder, wanneer op 29 november 1947 de Verenigde Naties instemmen met het verdelingsplan, waardoor er een Joods en Arabisch deel gevormd kan worden in het zogenaamde mandaatgebied aan de Middellandse Zee.

De Nadere Reformatie/Puriteinen Toch zijn het de Puriteinen die als eersten weer visie krijgen op het Joodse volk en de toekomst van Israël! Binnen de stroming van de Nadere Reformatie vinden we de chiliasten. Bij hen, onder anderen Van der Groe en W. à Brakel, vindt men veel liefde voor het Joodse volk, met de hoop van de bekering van Israël als natie. Ds. H. Groenewegen schrijft in de tweede helft van de 17e eeuw een ontroerend gebed, waarin hij pleit op Gods eeuwige verbond met Zijn volk! 2e Joodse opstand o.l.v. Bar Kochba

200

DE HERVORMDE VROUW

313 Edict van Milaan, keizer Constantijn 40 geeft Christenen vrijheid van godsdienst

APRIL 2008

11

De staat Israël, teken en vraag Ds. C. J. R o d e n b u rg , h e r v o r m d p r e d i k a n t b u i t e n g e w o n e w e r kz a a m h e d e n (Is r a ë lc ons u l e n t ) t e Je r u z a l e m

1948-2008: 60 jaar staat Israël In dit artikel kijken we terug op de afgelopen zestig jaar, de periode vanaf de oprichting van de staat Israël tot nu. In dit korte tijdsbestek heeft de staat zich ontwikkeld tot een modern land en heeft ze een grote bijdrage geleverd aan de toenadering tussen Joden en christenen. Tegelijkertijd is de staat ook verwikkeld geraakt in een uitzichtsloze spiraal van gewelddadigheden met het Palestijnse volk. Terwijl ik dit schrijf, is het Israëlische stadje Sederot dagelijks doelwit van beschietingen en zijn in enkele dagen tijd tientallen Palestijnse doden gevallen bij vergeldingsacties. Een van de gevolgen van de politieke situatie is, dat de christelijke betrokkenheid bij Israël ter discussie staat. Terwijl de staat lange tijd werd gezien als teken van Gods trouw, hebben de laatste jaren steeds meer christenen moeite met die gedachte. De discussie over Israël draait min of meer om de vraag, wat de aard is van de verbondenheid tussen kerk en Israël. Stichting van de staat Israël In de twintigste eeuw hebben twee gebeurtenissen de Joodse gemeenschap sterk beïnvloed. Naast de ervaring van de Sjoa (ramp) tijdens de Tweede Wereldoorlog, was de oprichting van de staat Israël een diepingrijpend moment. Wat eeuwenlang niet mogelijk was geweest werd in mei 1948 waar. Voor het eerst in tweeduizend jaar bewoonde het volk het land van weleer en leefde het er als onafhankelijke natie. Het Israëlische volkslied geeft sterk uitdrukking

395 Splitsing van Romeinse Rijk in West en Oost 395-661 Heilige Land onder Byzantijnse keizers

12

aan dit gevoel: Zolang Joden naar het oosten, naar Sion kijken is de tweeduizendjarige hoop nog niet verloren, de hoop om een vrij volk te zijn in een eigen land, in Sion en in Jeruzalem (vrije vertaling). De terugkeer naar het land was overigens al in de negentiende eeuw begonnen. De eeuwen door had een kleine Joodse gemeenschap het land bewoond, maar nu was voor het eerst sprake van immigratiegolven. Het zionisme, dat als seculiere beweging begon, zag de oprichting van een eigen staat als het enig mogelijke antwoord op het groeiende antisemitisme in Europa. Betwiste onafhankelijkheid Voor 1948 probeerden de Britten de toestroom van Joodse immigranten te beperken, vooral uit bezorgdheid over spanningen tussen de aanwezige Arabische bevolking en de nieuwe immigranten. Al snel werd duidelijk dat de staat Israël vanaf het begin twistpunt voor de volken zou zijn. We kunnen hier niet ingaan op alle details van de geschiedenis. Terugkijkend op de zestig jaren achter ons zien we een uiterst somber beeld. Joden waren niet welkom in het land dat ze als het hunne beschouwden en dat hun deels door de internationale gemeenschap werd toegewezen. Van hun kant werden Joden zelfs al voor de onafhankelijkheid geconfronteerd met de vraag hoe ze zouden omgaan met de aanwezige Arabische bevolking. Het land was bepaald niet leeg en onbewoond, zoals soms wordt gesuggereerd. Joodse antwoorden op de

614 Perzen bezetten het Heilige Land

638 Overheersing door

DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

vraag varieerden van optimisme over de mogelijkheid samen te leven in hetzelfde land tot de overtuiging dat de Arabieren zouden moeten wijken. Het resultaat was een reeks van oorlogen met omringende landen. Honderdduizenden Arabieren vluchtten of werden verdreven. Israël veroverde grote stukken land, waar miljoenen Palestijnen woonden, iets dat door dezen als bezetting werd en wordt ervaren. Tot op vandaag zijn de partijen er niet in geslaagd via onderhandelingen tot overeenstemming te komen. Beide menen recht te hebben op hetzelfde land en versterken hun aanspraak met religieuze argumenten. Vooral de zesdaagse oorlog in 1967 zou een groot stempel drukken op de situatie. Deze door Israël gewonnen oorlog, leidde tot gebiedsuitbreiding, maar vooral ook tot de bemachtiging van Oost-Jeruzalem met de Klaagmuur en het Tempelplein. De gebeurtenissen versterkten onder een deel van de religieuze Joden de overtuiging dat God rechtstreeks had ingegrepen in de strijd en nu heel het land aan de Joodse gemeenschap gaf. Dat kon niet anders zijn dan het teken dat de Messiaanse tijd op komst was. Een politiek compromis over het land was in deze visie volstrekt uitgesloten. Land en volk van de Bijbel De geschiedenis van het Joodse volk raakt ons christenen in verschillende opzichten. De oprichting van een Joodse staat heeft christenen zowel figuurlijk als letterlijk de ogen geopend. Als land en volk was Israël na het jaar 1948 niet meer te negeren. Vooral de laatste decennia hebben duizenden christenen het land Israël bezocht en is voor hen de Bijbel op nieuwe wijze gaan spreken. Hoewel het land sterk veranderd is, komen verhalen nog steeds tot leven wanneer ze gelezen worden in het gebied waar Ruth aren inzamelde, waar Jesaja profeteerde en waar de Heere Jezus rondtrok, stierf en opstond uit de doden.

de Arabieren 691 Rotskoepel, op plaats van tempel, is voltooid

DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

800

900

13

Meer nog dan de kennismaking met het land van de Bijbel, heeft de ontmoeting met het Joodse volk invloed gehad op christenen. Nu Joden zelfstandig leefden, konden zij ook in volledige vrijheid uitdrukking geven aan hun identiteit. Christenen ontdekten daardoor het Jodendom als levend geloof en waren onder de indruk van de Joodse wijze van leven met de Tora, het vieren van feesten en het gebed, om enkele voorbeelden te noemen. Joden waren, van hun kant, bereid uitleg te willen geven over hun leven en toonden interesse voor christenen.

Deze ervaringen riepen als vanzelf de vraag op naar de betekenis van het Jood-zijn van de Heere Jezus. Ondanks de breuk die in het verleden tussen kerk en synagoge was ontstaan over Jezus’ Messiasschap, groeide het besef, dat de relatie tussen christenen en Joden uniek is. Die relatie zou gekenmerkt moeten worden door gesprek. Voor zending kon daarom geen plaats meer zijn. Niet alleen de kennismaking met het land of het Jodendom heeft christenen beïnvloed. Een grote groep christenen werd sterk aangesproken door de geschiedenis van het volk Israël en zag in de terugkeer van de Joden de vervulling van profetieën. God was volgens hen bezig de wereld te verlossen. Christenen moesten volgens deze visie solidariteit tonen met het volk dat God Zijn oogappel noemde. 975 Egyptische overheersing

14

Onopgeefbare verbondenheid De Nederlandse Hervormde Kerk heeft de ontdekking van de bijzondere relatie tot het Joodse volk in de jaren vijftig van de vorige eeuw onder woorden gebracht met de uitdrukking “onopgeefbare verbondenheid”. Het is precies deze verbondenheid die op de zestigste verjaardag van de staat Israël ter discussie staat. Met name de groeiende aandacht voor de moeilijke situatie van het Palestijnse volk en dan vooral de christenen onder hen, hebben ertoe geleid dat fundamentele vragen worden gesteld bij de relatie die de kerk heeft met de staat Israël. Betekent onze verbondenheid met het Joodse volk dat we de staat Israël kritiekloos moeten steunen? Oog voor Israël Christenen met oog voor Israël, hebben daarvoor uiteenlopende motieven gehad. We kunnen die nu niet uitgebreid bespreken, maar ik wil er wel op wijzen, dat deze motieven vrijwel altijd sterk emotioneel geladen zijn. Of het nu om schuldgevoel over het verleden gaat of om wederzijdse herkenning, om gedeelde toekomstverwachtingen of de hoop op Israëls bekering, de relatie tot Joden raakt een diepe snaar. In alle nuchterheid moeten we zeggen, dat de verbondenheid van christenen vaak gebaseerd is op een bepaald beeld van Israël of gericht is op een bepaald deel van de Joodse gemeenschap. In die zin zegt de christelijke verbondenheid met Israël meer over de kerk dan over Israël. Het is mijns inziens noodzakelijk dat christenen oog krijgen voor het werkelijke Israël. Dat Israël bestaat uit een verwarrende veelheid van godsdienstige en seculiere groepen met elk hun eigen opvattingen, wensen, problemen en vragen. Het is echter evenzeer een volk dat worstelt met de vraag naar zijn identiteit en de manier waarop het leven in de staat vormgegeven moet worden. Dat Israël is een volk als alle andere volken en heeft tegelijkertijd een bijzondere roeping 1071 Turken veroveren Jeruzalem 1099 Kruisvaarders nemen Jeruzalem in DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

in de wereld. Pas als ons denkbeeldige Israël plaatsmaakt voor dit levende Israël, dan kunnen we vasthouden aan de bijzondere aard van het Joodse volk en kunnen al te grote verwachtingen worden vermeden. Wanneer we oog krijgen voor dit Israël, kunnen we solidair zijn met zowel het Joodse volk als met de Palestijnen. Het is verrassend te lezen, dat Paulus in Romeinen 9-11 de verbondenheid tussen de kerk en het Joodse volk niet baseert op christelijke emoties of ervaringen. Hij legt uit, dat God ons als niet-Joden heeft laten delen in het verbond met Israël. We zijn geënt op de stam van de olijf. Dat betekent niet dat Gods verbond met Israël is beëindigd, maar dat het zich verbreed heeft naar de volken. Het betekent ook niet dat Jezus niet de Messias van Israël is, maar dat de Joodse afwijzing tijdelijk is. De verbondenheid met Israël is dus verankerd in Gods handelen. Een belangrijk gevolg hiervan is, dat we verbonden zijn met geheel Israël, zowel het godsdienstige als het seculiere deel daarvan, zowel het deel dat de Heere Jezus belijdt als het deel dat Hem afwijst. God is immers trouw aan Zijn volk en houdt het vast in tijden van geloof en ongeloof en door hoogten en diepten

Joden P s a lm 44: 4 e n 5

heen. Aan Israëls geschiedenis mogen we de zekerheid ontlenen dat God de wereld vasthoudt. Daarom is het bestaan van Israël een teken en mogen we ons verheugen over de mogelijkheid die God Zijn volk geeft om een nieuw bestaan op te bouwen en Hem in vrijheid te dienen. We moeten daarover wel voorzichtig spreken, zoals het Joodse gebed, dat de staat Israël “het begin van het ontluiken van de verlossing” noemt. Niet minder, maar ook niet meer dan dat. Tegelijkertijd mogen we laten merken dat we geven om het leven in de staat en bezorgd zijn over de situatie. In die zin mogen er ook vragen worden gesteld aan Israël. Het gesprek tussen Joden en christenen gaat niet alleen over geestelijke vragen, maar ook over de naleving van het verbond en de heiliging van het leven. Als Joden en christenen hebben we wat dat betreft ook een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Onze bezorgdheid om veiligheid, vrede en gerechtigheid komt niet voort uit hoogmoed, maar uit het verlangen naar Gods Koninkrijk en Zijn gerechtigheid. Samen met Israël mogen we ons erin verheugen dat God trouw is aan Zijn verbond met Israël en met de volken. Zowel in woord als in daad mogen we daarvan getuigen zijn.

Ze zijn verjaagd, verstrooid over de ganse aarde. Veracht, miskend en in de hoek gedrukt. Zelfs aan hun leven hechtte men geen waarde. Wreed werden zij mishandeld en verdrukt. Hun land werd lang door volkeren vertreden en vreemden namen ’t erfgoed in bezit, en altijd weer werd om hun stad gestreden en om hun muur, waarbij men klaagt en bidt… Eens komt er toch een einde aan dit strijden, al wordt hun ’t erfgoed elke dag betwist. Geen Godswoord dat ooit zijn vervulling mist. Wij zien in onze eeuw het wonder aller tijden; dit volk, hoezeer verstrooid, hervindt hun land, gedragen en geleid als door Gods hand.

1187 Saladin verovert Jeruzalem op kruisvaarders

DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

1270 Laatste grote kruistocht

Reiny Neven-Oskam 1400

15

Israël, een raadsel? D r. M . v a n C a m p e n , h e r v o r m d p r e d i k a n t t e Z wa r t e b ro e k - Te rs c h u u r

Enkele gedachten bij Romeinen 11:25-27 Ooit schreef de bekende zendingsman dr. H. Kraemer een brochure over het Joodse volk. Hij gaf het boekje de sprekende titel Het raadsel Israël mee. De auteur wilde ermee aangeven dat Gods weg met Israël altijd iets ondoorgrondelijks voor ons zal houden. De apostel Paulus schrijft in het bekende gedeelte Romeinen 9-11 iets dergelijks, hoewel hij het woord raadsel niet gebruikt. In Romeinen 11:25-27 komen we een woord tegen dat er een beetje op lijkt, maar toch een iets andere betekenis heeft. Paulus spreekt daar over het mustèrion van Israël en dat is lastig te vertalen. Als we de verschillende bijbelvertalingen naast elkaar leggen komen we diverse varianten tegen: verborgenheid (Statenvertaling), goddelijk geheim (Nieuwe Bijbelvertaling), geheimenis (Herziene Statenvertaling). Aan dat woord mustèrion zitten twee kanten. Het gaat enerzijds om onthulling en tegelijkertijd om blijvende verhulling. Paulus mag hier het een en ander bekendmaken over de toekomst van Israël. Dat is het aspect van de onthulling. Maar tegelijkertijd zijn er nog facetten die in het duister gehuld blijven.

Je zou het kunnen vergelijken met de onthulling van een standbeeld. De kunstenaar heeft prachtig werk geleverd en alles staat klaar voor het grote moment. De burgemeester zal het kleed dat nu nog het beeld bedekt, wegtrekken. Maar wat gebeurt er? Halverwege blijft het kleed haken, zodat slechts een deel van het standbeeld zichtbaar wordt. De rest blijft verborgen onder het kleed. Over Gods plannen met het Joodse volk zullen we nooit het naadje van de kous te weten komen. Er blijven vragen waar we het antwoord niet op kunnen geven.   Einde verharding In wat Paulus over de toekomst van Israël mag doorgeven, kunnen we drie lijnen ontdekken. De verharding – we mogen ook spreken van vereelting of onbuigzaamheid – die over Israël gekomen is, geldt niet het gehele Joodse volk. Generaliseren is niet aan de orde. Niet alle Joden hebben neen gezegd tegen Jezus als Messias. Velen hebben Hem beleden als Degene Die komen zou. Dat zijn de Messiasbelijdende Joden, die er door de eeuwen heen geweest zijn. Zij worden door

1516 Verovering door Osmaanse Turken 1600

16

DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

Paulus eerstelingen genoemd (Rom. 11:16). Calvijn typeert hen als de eerstgeborenen in het huis van God, die we in ere moeten houden. De eerstelingen vormen tevens de voorbode en de garantie van de volle oogst die nog komen gaat. Want behalve partieel, gedeeltelijk, is de verharding van Israël ook temporeel, tijdelijk. Er is een grens aan de verharding van de Joden. Er is sprake van een totdat… (Rom. 11:25). De verharding zal duren totdat de volheid der heidenen is ingegaan. De uitdrukking “volheid der heidenen” is moeilijk precies te duiden, maar de meeste uitleggers menen dat het te maken heeft met het volle getal gelovigen uit de volkerenwereld. Misschien mogen we het zo zeggen: als het sleepnet van het Evangelie door de volkerenzee gegaan is en in Gods ogen vol is, dan komt er ook een einde aan de verharding van Israël. Kennelijk is er een verband tussen Gods bedoelingen met het Joodse volk en de wereldwijde taak van de zending. Wanneer wat de heidenen betreft de maat vol is, zullen er opzienbarende zaken in en met Israël gebeuren. Paulus noemt in Romeinen 11: 26 alleen de redding van “gans Israël”. Geheel Israël zal behouden worden. Letterlijk? Geheel Israël? Alle Joden hoofd voor hoofd, ongeacht waar ze wonen en ongeacht wat ze geloven? En geldt die belofte ook voor de Joden die in de afgelopen eeuwen gestorven zijn? Hoe moeten we dat “geheel Israël” opvatten? Letterlijk of gaat het eerder om een rest van het Joodse volk, zoals daarover in het Oude Testament wordt gesproken? Iemand gebruikte een aansprekend voorbeeld. Stel je voor dat er in Barneveld midden in de nacht brand uitbreekt. Dan komen er drommen jongeren en ouderen naar buiten om te kijken. De volgende dag staat er in de Barneveldse krant, dat heel Barneveld was uitgelopen om getuige te zijn van het fascinerende schouwspel. Ongetwijfeld bleven er Barnevelders rustig doorslapen, maar 1700

DE HERVORMDE VROUW

er waren toch wel veel mensen op de been. Zal het zo ook met “geheel Israël” zijn? Wie zal het zeggen? Wat de omschrijving “geheel Israël” ook precies mag betekenen, laten we niet te klein van God denken. Ooit hield een predikant een lezing over Romeinen 11 en natuurlijk moest hij ook iets over “geheel Israël” zeggen. Tijdens de discussie stelde een mevrouw tamelijk bits de vraag: “Maar daar kunnen toch nooit alle Joden mee bedoeld zijn?” Toen stond er een andere dame – een Messiasbelijdende jodin – op, die al even pittig een tegenvraag stelde: “Zou u er bezwaar tegen hebben als God alle Joden zou redden?” Zo’n vraag geeft te denken en kan ons ervoor behoeden om te beknibbelen en om benepen met deze tekstwoorden om te gaan. De God van Israël is niet karig met Zijn genade, maar een God van “grace abounding”, van overvloeiende genade. Zo is Hij altijd geweest, zo is Hij vandaag aan de dag en zo zal Hij altijd blijven. Dat zal opnieuw heel duidelijk blijken als Romeinen 11 in vervulling gaat. 1839 Montefiore oppert idee van Joodse staat 1860 1e Joodse nederzetting

APRIL 2008

17

Weten we ook wanneer het allemaal zal gebeuren en langs welke wegen het herstel van Israël zal plaatsvinden? Zal het plotseling gebeuren of moeten we meer aan een geleidelijk proces denken? Vormen de vele Joden die de laatste decennia de Heere Jezus zijn gaan volgen misschien al de aankondiging van wat straks in volle omvang gehoord en gezien zal worden? Worden mensen ingeschakeld of zal het een exclusief ingrijpen van Godswege zijn die het Joodse volk de ogen voor de Messias opent? Over dergelijke details wordt druk gespeculeerd onder christenen, maar daar kunnen we beter onmiddellijk mee stoppen. Laten we ons houden aan wat de Bijbel ons geopenbaard heeft en het overige aan de Heere God over laten. Grote gevolgen Over één ding kan geen twijfel bestaan. Het herstel van Israël zal grote gevolgen hebben. Paulus spreekt in Romeinen 11 over een leven uit de dood (Rom. 11:15). Zo opzien-

barend en ingrijpend zal het zijn. De apostel trekt een vergelijking met de afwijzing van het Evangelie door de meeste Joden (Rom. 11:11, 12). Dat leverde al grote zegen en geestelijke rijkdom voor de rest van de wereld op. Want dankzij het feit dat het Evangelie in Israël op een dam gestuit is, liep de heilstroom van het Goede Nieuws naar de volkerenwereld. In zekere zin hebben wij het aan het Joodse ‘neen’ tegen Jezus te danken dat wij het Evangelie van de Gekruiste en Opgestane mogen horen. Hoeveel te meer zal de aanneming van het Evangelie door de Joden zegen voor de volkeren met zich mee brengen. In het Oude Testament lezen we van tien heidense mannen die de slip van een Joodse man zullen aangrijpen en zullen zeggen: “Wij zullen met u gaan, want wij hebben gehoord dat God met u is” (Zach. 8:23). Heeft Paulus aan deze oude profetie gedacht, toen hij sprak over de zegen die Israëls herstel met zich mee zou brengen?

1896 Herzl publiceert De Joodse staat 1914 WO I 1917 Generaal Allenby verovert Jeruzalem 1922 Volkerenbond erkent Brits mandaat 1936 Arabische opstand 1937 Voorstel deling Palestina 1945-1948 Immigratie Joden (Exodus) 1947 VN nemen verdelingsplan aan 1948 Uitroeping Staat Israël 1948 - 1949 Onafhankelijkheidsoorlog 1948 - 1963 Ben Goerion minister-president 1956 Suez-crisis 1967 Zesdaagse oorlog 1973 Jom Kippoer-oorlog 1979 Camp David-akkoord 1987 1e intifada 1900

18

1993 Oslo-akkoorden 2000 2e intifada

DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

Geheimenis Veel blijft onduidelijk. Al hoeven we dan niet per se te spreken van “het raadsel Israël”, zoals professor Kraemer deed, een groot geheimenis is Gods plan met het Joodse volk wel. Over een raadsel valt helemaal niets te zeggen zolang het niet opgelost is. Over het geheimenis van Israël heeft de Heilige Geest ons het nodige geopenbaard. Wat mij betreft meer dan genoeg om naar deze machtige toekomst uit te zien. Genoeg ook om me “onopgeefbaar verbonden” te weten met Israël, zoals de kerkorde van de Protestantse Kerk in Nederland het zo mooi zegt. De Bijbel roept ons op tot een onvoorwaardelijke liefde tot onze oudste broeder, ook in tijden van crisis en ook op momenten dat we de Israëlische politiek niet altijd kunnen volgen. De beste dienst die we het Joodse volk kunnen bewijzen is het gebed. Zoals de psalmdichter van Psalm 122 ons daartoe aanspoort: Bidt om de vrede, de sjaloom van Jeruzalem (vs. 6). Dit jaar vieren we het zestigjarig bestaan van de staat Israël. Maar ook na deze zestig jaar is de vrede in het Midden-Oosten nog altijd ver te zoeken. Hebben wij als christenen er wel intens genoeg om gebeden? Dit gebed zal tot zegen zijn voor het Joodse volk. En in die zegen zullen we als christelijke gemeente mogen meedelen. Want hun zal het goed gaan, die Jeruzalem beminnen.

Jeruzalem Wanneer we iedere dag de krant lezen, volgen we een aantal landen waarin regelmatig sprake is van een oorlogssituatie. In de verslagen wordt ons verteld welke schrijnende situaties zich voordoen en hoeveel - over het algemeen jonge - mensen sneuvelen. Wat een intens verdriet voor met name de vrouwen en moeders! Oorlog zaait dood en verderf. En dat kan niet anders, want oorlog, zo schreef de Griekse historicus Thucydides 2000 jaar geleden al, komt voort uit “hebzucht, tomeloze ambitie en angst”. Een land dat voortdurend in staat van oorlog verkeert is Israël. Op 14 mei 1948 roept David Ben Goerion de staat Israël uit. De Verenigde Staten en de Sovjet-Unie erkennen Israël onmiddellijk. De Arabische volken niet. Ze vallen direct aan en de oorlogsdreiging is er tot op de dag van vandaag. Dat geldt ook voor de hoofdstad: Jeruzalem, een van de meest omstreden gebieden ter wereld. Deze stad is een bakermat van het jodendom en het christendom en ook door aanhangers van de islam wordt de stad als heilig beschouwd. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er vaak strijd rond Jeruzalem is gevoerd, terwijl de betekenis van de naam Yeroushalaïm “stad van de vrede” is. Baruch de Spinoza heeft in de 17e eeuw verwoord wat volgens hem vrede betekent: “Het is meer dan het ontbreken van oorlog, maar het bedoelt een toestand waarin sprake is van een deugd, die uit geestkracht en standvastig verlangen voortkomt”. Dit jaar bestaat Israël 60 jaar. Bidt u mee om de vrede voor Jeruzalem? Observer

DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

19

Boekbesprekingen “Vreugdekind”, door Maureen Lang; uitg. Voorhoeve; Kampen, 2007; ISBN 9789029718448; 370 blz.; € 19,95. Natalie Ingram krijgt het dagboek van haar betovergrootmoeder Cosima in handen. In dit dagboek beschrijft Cosima hoe de wetenschap dat zij grote kans heeft kinderen met een verstandelijke beperking te krijgen haar leven beïnvloedt, maar ook hoe God door alles heen haar kracht geeft om te doen wat goed is. Natalie schrikt als ze leest over de erfelijke belasting in haar familie, temeer nu ze merkt dat ook haar zoontje achterblijft in zijn ontwikkeling. Bovendien is ze in verwachting van haar tweede kind. Hoe moet ze met dit alles omgaan? En wat betekent dit voor haar zus, die ook draagster van de aandoening kan zijn? Je merkt bij het lezen van deze roman dat Maureen Lang goed de overwegingen, de emoties en de gevoelens

beschrijft die naar boven kunnen komen bij de wetenschap draagster te zijn van een erfelijke aandoening. Het boek is vlot geschreven en leest prettig. Een kleine aantekening zou ik willen maken bij de uitleg van de term “vrije wil”. N.A. Hulsman-v.d. Brink, Genemuiden “Dagelijkse omgang met God”, door Matthew Henry; uitg. De Banier; Utrecht, 2007 (4e druk); ISBN 9789033607332; 144 blz.; € 12,50. De titel “Dagelijkse omgang met God” geeft goed weer waar het in dit boekje over gaat. De drie preken die in het boekje staan, gaan over hoe wij de dag met God moeten beginnen, moeten doorbrengen en moeten eindigen. Het zijn praktische preken, die zich goed lenen om in kleine gedeelten gelezen te worden. Aanbevolen! N.A. Hulsman-v.d. Brink, Genemuiden

Vakantiewerk alleenstaanden Als commissie vinden we het bijzonder fijn dat er al zoveel aanmeldingen binnen zijn. De week in Lunteren is vol, in Havelte en Vierhouten zijn ook voor ú nog plaatsen vrij! Aarzelt u nog of zo’n vakantieweek wel iets voor u is? Geeft u zich eens op en ook u zult de fijne sfeer van onze weken ervaren, samen met anderen die ook weten wat het is om alleen te zijn. In onze weken staat de Bijbel centraal, er is ontspanning in de vorm van activiteiten en uitstapjes en gezelligheid met elkaar! De vakantie is geheel verzorgd. Misschien kunt u iemand in uw omgeving attenderen op deze mogelijkheid; ook hierin hebben we elkaar nodig! • Conferentieoord “De Zevenhof ” te Havelte, D.V. 26 juli - 2 augustus 2008 • Chr. Conferentie- en vakantiecentrum “Het Vierhouterbos” te Vierhouten, D.V. 9 - 16 augustus 2008 Informatie, een folder aanvragen en aanmelden: Mevr. A. Bouma-Groothuis, tel.: 038-3325993. De huizen willen op tijd het aantal gasten weten, dus het is zaak dat u zich bijtijds aanmeldt! Met een vriendelijke groet, namens alle commissieleden, M.M. Jonker-Hakkert 20

DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

Pr kbord

De Nede PatiëntenrlaV ndse - project 1 + ereniging (Terminale)1= 3, Vrijwillige - ondersteu Thuishulp deelt kennisnt de mantelzorg en De Haven diensten aa met en biedt - christeli jk vrijwilligersn (kerkelijke) hulp bied e organisatie, t d a i op een of a an mensen d e www.npvzor -organisaties. a in g.nl Ch g in Sticht prostituti ndere manier ie g, die in ht ic st ke lij m e ke t er e e rk t - inte gekregen. maken hebbe komende n ondergronds bijet,enBijb en s el lp he w en w en w.stichtin christ gdehaven lectuur verspreidt. .nl nl a. Het onderwerp van het in ch ng ti ch ti .s w ww themanummer nodigt uit om u meer te verdiepen in Israël. We geven u enkele namen door van stichtingen/centra die De vereniging “O p weg met de ande betrokken zijn op Israël: r” ho udt D.V. op zaterdag 24 mei 20 08 van 10.30 - 15.3 centrum voor Israël-Studies 0 uur de 14e Familie-Ontmoetin * CIS: gsdag voor gezinne Zedek Stichtin n met kinderen die verstandelijk geha * Stichtingg Shaare ndicapt zijn. Het Messias Steun th ema is: “Vriendschap”. Locatie: te * belijdende Joden rrein van De Harte nberg in Wekerom (gem. Ede). Alle be langstellenden zijn g Vrienden van het welkom. Voor meer informatie en * Stichtin aanmelden (voor Cheider 1 mei): www.opwegmet deander.nl of het en de Bijbel La nd elijk * Israël Bureau te Houte n, tel. 030-693 28 Nachamu Ami Nacham 27. * StichtinguIsaac Costafonds * Christenen voorDaIsraël * Nederlandse Stichting * “Verpleegkundigen voor Israël” Op de bestuurstafel komt post van diverse organisaties en stichtingen. In deze rubriek willen we van tijd tot tijd een selectie hiervan onder uw aandacht brengen.

DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

21

Financieel overzicht vakantiewerk VAKANTIEWERK GEHANDICAPTEN In de maand februari werden de volgende giften/collecten ontvangen: Diaconieën/kerkenraden: Rijssen (opbrengst kerkradiobusjes 2007)

€

Vrouwenverenigingen/kerkkransen: Ameide “Dabar” € Bleskensgraaf mannen & vrouwenver. (jaarvergadering) € Bunschoten “Bidt en Werkt” € Dreischor € Gorinchem “Martha” € ’s Gravenmoer “Lydia” € Leusden “Tryfosa” € Moordrecht “Tryfosa” (jubileumgift 55 jaar) € Sommelsdijk “Liefde vindt werk” € Streefkerk € Wapenveld “Hanna” € Waspik “Lydia” € Wilnis “Vrouwencontact” (stamppotmaaltijd) € Via H. de J.-A. vrouwenvereniging te ? € Diversen: M.E. V. te R. Ontmoetingsbijeenkomsten - Barneveld - Gouda

17,92

500,00 208,45 200,00 178,35 160,00 100,00 60,00 55,00 100,00 216,70 750,00 110,00 541,75 587,00

€

200,00

€ €

437,29 367,30

- Katwijk aan Zee - Lekkerkerk - Nieuwe Tonge - Rotterdam - Rijssen - Tiendeveen - Woerden Ring Betuwe Via Mw. de Jong: - diaklankbeeld Lage Vuursche Via Mw. Nap: - diaklankbeeld Zeist “Ora et Labora” - diaklankbeeld Zeist (Gift) - kaartverkoop Zeist - kaartverkoop Barnveld “Manninne” - diaklankbeeld Bergambacht PCOB - kaartverkoop Bergambacht Totaal

€ € € € € € € €

214,25 615,35 775,50 182,15 257,20 222,35 380,82 160,00

€

181,75

€ 139,00 € 50,00 € 17,00 € 56,00 € 125,00 € 91,00 € 8.257,13

Hartelijk dank aan iedereen van wie in de maand februari een bedrag mocht worden ontvangen! H.A. Cysouw, penningmeester

Psalm 122 Een lied Hammaäloth, van David. Ik verblijd mij in degenen, die tot mij zeggen: Wij zullen in het huis des HEEREN gaan. Onze voeten zijn staande in uw poorten, o Jeruzalem! Jeruzalem is gebouwd, als een stad, die wel samengevoegd is; Waarheen de stammen opgaan, de stammen des HEEREN, tot de getuigenis Israëls, om den Naam des HEEREN te danken. Want daar zijn de stoelen des gerichts gezet, de stoelen van het huis van David. Bidt om den vrede van Jeruzalem; wel moeten zij varen, die u beminnen. Vrede zij in uw vesting, welvaren in uw paleizen. Om mijner broederen en mijner vrienden wil, zal ik nu spreken, vrede zij in u! Om des huizes des HEEREN, onzes Gods wil, zal ik het goede voor u zoeken. 22

DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

Felicitaties

De jongste dochter van onze kroonprins, H.K.H. prinses Ariane, hoopt op 10 april haar eerste verjaardag te vieren. Wat een mijlpaal! Haar vader, Z.K.H. prins Willem-Alexander, zal Deo Volente 27 april jarig zijn. Wat een vreugde voor de koninklijke familie en voor ons volk. We wensen de Prins van Oranje en zijn vrouw, prinses Maxima, met hun drie dochters van harte fijne dagen toe, maar bovenal bidden we de jarigen voor het nieuwe levensjaar Gods zegen toe. ’t Is Israëls God Die krachten geeft, van Wie het volk zijn sterkte heeft. Looft God, elk moet Hem vrezen.

In het vooruitzicht Huishoudelijke vergadering 20 mei 2008 De Aker, Putten Bondsdag 25 september 2008 De Veluwehal, Barneveld Regio Zwolle Datum: 8 april 2008 Gebouw: Hervormd Centrum Stuivenbergstraat 51 Plaats: Genemuiden Onderwerp: Depressiviteit Spreker: Drs. N.C. van der Voet Aanvang: 19.45 uur

DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

Voor alle genoemde data geldt: Zo de Heere wil en wij leven

Regio Hoogeveen e.o. Datum: 9 april 2008 Gebouw: Rehoboth-kerk, Riegheidestraat 23 Plaats: Hollandscheveld Onderwerp: Hemel en hel in bijbels perspectief Spreker: Ds. M. Maas uit Hasselt Aanvang: 19.45 uur   Regio Gouda Datum: 14 april Gebouw: De Driestar, zaal Alpha Ronsseplein 1 Plaats: Gouda Onderwerp: Doop en overdoop Spreker: Ds. P.H. van Trigt Aanvang: 19.45 uur

23

Z IE K E N H O E K JE

“Hallelujah! Looft God in Zijn heiligdom! Looft Hem in het uitspansel Zijner sterkte! Looft Hem vanwege Zijn mogendheden! Looft Hem naar Zijn geweldige grootheid!”

Uit Psalm 150

M . Jon g e n e e l - N a p, S l i e d r e c h t

Beste zieken,

In het voorjaar geeft God het landschap een nieuw gezicht! Hij blaast door Zijn Geest, door Zijn adem, als het ware de voorjaarswind over het land. En wat dood scheen, loopt weer uit, begint heerlijk te groeien en te bloeien en te geuren. Elk voorjaar opnieuw! Bomen die uitlopen, bloemen die gaan bloeien, dieren die jongen krijgen! Zo is ook het werk van de Heilige Geest. De Heilige Geest werkt niet alleen in de natuur, maar ook in mensen. In mensen die van nature dood zijn werkt Hij nieuw leven. Hij brengt de nieuwe lente in harten van steen.

Hij wordt ook de Trooster genoemd. Altijd is Hij er! Ook als je het niet zo sterk voelt omdat je heel erg in de put zit… Of verdriet hebt… Of het moeilijk vindt… Dan is Hij er toch! Ook als je het niet meer zo ziet zitten, weet dan, Hij is er! Hij houdt je vast en geeft je zekerheid van het eeuwige leven. Zo goed ben je af met de Heilige Geest. Hij houdt je zelfs vast door het sterven heen… Om altijd bij de Heere te leven!

Post voor de zieken

Het zou fijn zijn als alle genoemde dames door middel van post meeleven en gebed mogen ondervinden vanuit de andere verenigingen in het land. Een kaartje kan heel veel betekenen!! Vr.ver. “’t Venster” te Lekkerkerk vraagt post voor haar trouw en meelevend lid: Mevr. Zwartbol-de Jaeger, kamer 122, afdeling de Linde, Nic. Beetsstraat 1, 2941 TN Lekkerkerk woont nu in de verzorgingsafdeling vanwege haar leeftijd en een operatie aan haar knie. Ze kan niet meer op de vereniging komen en was altijd een trouw lid. Vrouwenstudiekring “Rondom het Woord” te Waddinxveen vraagt post voor:Bestuurslid mevr. Van Beest-de Bie, Prins Bernhardlaan 61, 2741 DT Waddinxveen. Al een lange tijd kan zij de verenigingsavonden niet bezoeken vanwege vele moeilijke omstandigheden. 24

De damescontactkring “Nieuwe Kerk” te Ede vraagt post voor twee van haar leden: Mevr. E.W.G. Hendriks-Lam, Leeuweriklaan 29, 6713 BN Ede. Zij heeft veel pijn vanwege een afwijking aan enkele rugwervels. Zij is 83 jaar; samen met haar man maakt ze een moeilijke tijd door.   Mevr. G. Ruisch-Baggel, De Halderhof, Afd. Het Baken, Kamer 252, Postbus 9503, 6720 GC  Bennekom is 57 jaar, haar man is een aantal jaren geleden overleden. Nu heeft zij borstkanker, moet hieraan geopereerd worden en nabehandelingen ondergaan. Zij verblijft al enige maanden in het verpleeghuis en heeft nog een lange weg te gaan. DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

Vr.ver. “Tryfosa” Kootwijkerbroek vraagt post voor haar lid: Mevr. E. v.d. Krol-Lagerwey, Topperweg 29, 3774 LH Kootwijkerbroek. Zij heeft veel meegemaakt het laatste jaar. Nu mag zij na een herseninfarct en revalidatie weer thuis zijn. Haar vertrouwen is op haar Heere en Heelmeester! Vr.ver. “Bidt en Werkt” te Driebergen vraagt post voor haar trouwe lid: Mevr. J. Verbree-Versluijs, Klaproos 3, 3972 PW Driebergen. Vanwege afnemende krachten en gezondheid kan zij de verenigingsavonden niet meer bezoeken. Zullen wij haar in de avond van haar leven eens bemoedigen? Zendingsvereniging “Fébe” uit Woudenberg vraagt post voor haar trouwe lid: Mevr. J.W. Struik, Doezelaan 12, 3931 VE Maarn. Zij is al jaren een trouw en meelevend lid van de vereniging en heeft ook vele jaren in het bestuur gezeten, maar nu heeft zij psychisch en lichamelijk veel meegemaakt. Vr.ver. “Niet in eigen kracht” te Herkingen vraagt post voor twee leden:  Mevr. A.M. Kagchelland-Mierop, Vlasakker 30, 3245 XW Sommelsdijk. Vanwege haar leeftijd is zij verhuisd. Ze kan nu de vereniging niet meer bezoeken. Mevr. K. Noordijk-Troost, Verpleeghuis “De Samaritaan”, Kon. Julianaweg 59, 3245 KA Sommelsdijk. Zij is al vanaf de oprichting 50 jaar geleden lid en ze spreekt nog graag over de vrouwenvereniging, maar vanwege haar gezondheid is het niet meer mogelijk om die te bezoeken. Vr.ver. “Bidt en Werkt” Benthuizen vraagt post voor twee leden: Mevr. Spruitenburg-Gorissen, Croesink 32, 2731 GT Benthuizen. Zij kan vanwege haar gezondheid al geruime tijd de vereniging niet bezoeken. Mevr. Alberts-Huurman, Rode Kruisstraat 19, 2731 EV Benthuizen. Zij is voor de tweede keer aan haar heup geopereerd en heeft bovendien haar been gebroken. DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

De bomen bloeien nu het lente wordt, fonteinen wit hun bloesems in de tuinen! God heeft Zijn schepping goedgedaan, hoe zou ik zelf dan buiten staan? En ik zing mee nu alles zingt, het lied dat overal weerklinkt, de lofzang om het leven! Want is het, Heer’, reeds hier zo schoon en geeft G’ons al zo heerlijk loon op deze arme aarde, wat heerlijkheid moet dan eenmaal ons wachten in Uw hemelzaal, Gij Ongeëvenaarde? Ja, welk een lentelijk festijn zal het in Jezus’ lusthof zijn! Hoe moet het daar wel klinken, waar duizend serafijnen Hem lofprijzen met hun gouden stem en als de sterren blinken!

Bedankje

Mevr. Roetman-Naberman uit Genemuiden wil iedereen bedanken die haar post heeft gestuurd. Ze heeft veel kaarten en brieven ontvangen vanuit het hele land. Ze is heel dankbaar voor al dit meeleven en het heeft haar bemoedigd! Geweldig! In de brievenbus van Maaslaan 7 in Sliedrecht werd veel post bezorgd! Er is dus ook weer heel veel te schrijven aan onze zieke en eenzame leden! Fijn hoor, dit geeft zo’n verbondenheid als verenigingen! Alle zieken Gods liefdevolle en vertroostende nabijheid toegewenst! 25

leden die ons ont v ielen “De Heere nu is Degene Die voor uw aangezicht gaat.”  (Deuteronomium 31:8a) Na een geduldig gedragen ziekte is door de Heere uit ons midden weggenomen ons geliefd, trouw en meelevend lid Grada Elberta van den Hazel-Schipper in de leeftijd van 81 jaar. Dankbaar gedenken wij wat zij in al die jaren voor onze vereniging heeft betekend.

Bestuur en leden van vrouwenvereniging “Hanna” Putten (Huinen)

De Heere heeft op 25 februari 2008 onverwachts uit ons midden weggenomen ons trouw lid Elisabeth Blom echtgenote van Jan Rietveld in de leeftijd van 83 jaar.

Bestuur en leden van Herv. vrouwenvereniging “Dorcas”, te ’s Grevelduin/ Vrijhoeve/Capelle

Sprang-Capelle, februari 2008

Op 27 februari 2008 heeft de Heere uit ons midden weggenomen ons lid en oudbestuurslid Mevr. M. Broere-de Raad

24 februari 2008

in de leeftijd van 94 jaar. “Ik ben de Weg en de Waarheid en het Leven. Die tot Mij komt zal ik geenszins uitwerpen.” In dit geloofsvertrouwen is door de HEERE tot zich genomen ons trouw lid Mevr. P. van Straten-de Jong in de leeftijd van 77 jaar.

Bestuur en leden van vrouwenvereniging “Rebekka”

Barendrecht, maart 2008



Bestuur en leden van vrouwenvereniging “Dorcas”

Sliedrecht, februari 2008

Op 26 februari heeft de Heere uit ons midden weggenomen ons trouw lid Mevr. G. van der Velden-Meijer in de leeftijd van 80 jaar.

Bestuur en leden van vrouwenvereniging “Lydia”

Nijkerk, maart 2008 De Heere heeft op 20 februari ons biddend en meelevend lid Elisabeth van de Bunte-van de Pol in de leeftijd van 96 jaar opgenomen in Zijn heerlijkheid. Vanaf de oprichting was zij lid en een aantal jaren bestuurslid. Wij zijn dankbaar dat zij het 60-jarig jubileum op 4 oktober 2007 nog mocht meemaken.

Bestuur en leden van Bijbelkring Naomi

Nunspeet, maart 2008 26

Op 2 maart 2008 heeft de Heere uit dit leven weggenomen ons trouw lid en medeoprichter van onze vereniging Mevr. G. v.d. Lagemaat-Schimmel in de leeftijd van 95 jaar.

Bestuur en leden van vrouwenvereniging “Niet in eigen Kracht” De Glind

Maart 2008 DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

De Hervormde Vrouw Hoofdredacteur: M.M. Jonker-Hakkert Eindredacteur: A. Tukker-Versluijs Inzenden kopij: tot de 1e van de voorafgaande maand naar de eindredacteur, [email protected] of Groenendaal 39, 4041 XX Kesteren Lidmaatschap: e 13,00 per jaar Lidmaatschap wordt aangegaan voor 1 jaar Opzeggen voor 1 december Verschijnt maandelijks Losse nummers: e 1,50 Internet: www.hervormdevrouwenbond.nl Opgave nieuwe leden, adreswijzigingen en wijzigingen in het bestuur: (indien mogelijk schriftelijk) Beatrixstraat 20a, 3862 DB Nijkerk tel.: 033-2456699, fax: 033-2463322, e-mail: [email protected] Openingstijden wat betreft bezoek: maandag t/m vrijdag ’s morgens van 8.30-11.30 uur

Maandblad van de Bond van Hervormde Vrouwenverenigingen op gereformeerde grondslag Landelijk Bestuur: Mevr. M.H. Guijt-Guijt, voorzitter Molecaten 32, 3772 LM Barneveld, tel.: 0342-416927, e-mail: [email protected] Mevr. E. Muller-Sloof, secretaris Kerkstraat 10, 6671 AN Zetten tel.: 0488-420078, e-mail: [email protected] Mevr. N.A. Hulsman-v.d. Brink, penningmeester Langestraat 6, 8281 AL Genemuiden, tel.: 038-3855270, e-mail: [email protected] Banknr.: 56 60 60 876 t.n.v. Herv. Geref. Vrouwenbond op G.G. te Genemuiden Mevr. M.H. Wassinkmaat-van Strien, 2e voorzitter Smalle Streek 6, 3871 BW Hoevelaken, tel.: 033-2537388, e-mail: [email protected] Mevr. G.A.B. Berkhoff-Prins Vakantiewerk verstandelijk gehandicapten 2e penningmeester Molenbeekpark 5,7461 BJ Rijssen, tel.: 0548-517858, e-mail: [email protected]

Overlijdensadvertenties: J. Bout & Zonen, Postbus 3, 1270 AA Huizen, tel.: 035-5253293, fax: 035-5241150, e-mail: [email protected]

Mevr. A. Bouma-Groothuis, Groenendael 141, 8271 EH IJsselmuiden, tel.: 038-3325993, e-mail: [email protected]

Zilverwerk bestellen bij: Het Bondsbureau tel.: 033-2456699 (ma t/m vrij ochtend) e-mail: [email protected]

Mevr. M. Jongeneel-Nap Contactadres ziekenhoekje Maaslaan 7, 3363 CJ Sliedrecht, tel.: 0184-417394, e-mail: [email protected]

Voor gesproken editie, grote-letteruitgave of in braille: informatie en uitgave CBB, Postbus 131, 3850 AC Ermelo, tel.: 0341-565499

Mevr. M.M. Jonker-Hakkert Vakantiewerk alleenstaanden Torenlaan 46, 3743 HH Baarn, tel.: 035-5414277, e-mail: [email protected]

Vakantiewerk gehandicapten: Voor giften dit adres: Penn.cie vak.werk gehand. Jachtlaan 24, 3772 RC Barneveld. Giro: 3388772

inhoud Even bijpraten... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Themanummer Israël . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Bijbelstudie Gods trouw aan Israël . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Psalm 125 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 De geschiedenis herhaalt zich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 De staat Israël, teken en vraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Gedicht: Joden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Israël, een raadsel? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Scherp-zinnig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Boekbespreking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Vakantiewerk alleenstaanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Prikbord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Financieel overzicht vakantiewerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Psalm 122 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 In het vooruitzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Ziekenhoekje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Leden die ons ontvielen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Colofon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Gedicht: Hij was een Jood . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 DE HERVORMDE VROUW

APRIL 2008

Mevr. G.J.E. Kippers-Vos J. van Galenplantsoen 8, 7461 GM Rijssen tel.: 0548-521322, e-mail: [email protected] Mevr. T. Kuyt-Verolme Vakantiewerk lichamelijk gehandicapten Dr. J. Schoutenlaan 2, 1272  DA  Huizen, tel.: 035-5251348, e-mail: [email protected] Mevr. M. de With-Damsteegt Margrietstraat 6, 2964 CE Groot-Ammers tel.: 0184-663283, e-mail: [email protected] Vakantiewerk aanvragen klankbeeld: Mevr. J. Voets-van Roest Edeseweg 89 6733 AD Wekerom tel.: 0318-461543 e-mail: [email protected] 27

Hij was een Jood

Hij, Die droeg mijn zonden, Die mij redde van de dood, Die mijn pijn droeg in Zijn wonden zonder klacht, Hij was een Jood. Hij, Die wist van al mijn zorgen, Die mij tilde uit de nood, en Die in een nieuwe morgen stralend schijnt, Hij was een Jood. Hij, Die spoedig zal regeren, Die mij licht en leven bood, Hem, Die ieder zal vereren als de Koning, was een Jood. Hem, voor Wie men zich zal buigen, klein en groot, Die Gods liefde kwam getuigen, werd geboren als een Jood. Hij, Die alles heeft verdragen, en ons in Zijn armen sloot, Hij zal zeker van ons vragen wat wij deden met de Jood. Hannah Maltha