Thema 1: organisch. materiaal en biodiversiteit. Jan Valckx Provincie Limburg (B)

Thema 1: organisch materiaal en biodiversiteit

Union européenne - Europese Unie

Jan Valckx Provincie Limburg (B)

Fonds Européen de Développement Régional Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling

Interreg efface les frontières Interreg doet grenzen vervagen



Algemene situatie



Algemene situatie • Organisch materiaal (OM) = organisch deel van plantaardige of dierlijke resten • Organische stof (OS) = afgebroken OM - Humus = stabiele fractie (traag afbreekbaar) van OS - Organische koolstof (OC) = deel van OS dat uit element C bestaat (± 58 %)

Algemene situatie • De rol van organisch materiaal in/op de bodem: - OS verbetert de bodemstructuur - OS onderhoudt het bodemvoedselweb (zie verder) - OS verhoogt waterbergend vermogen en waterdoorlatendheid - OS levert en houdt nutriënten vast - Belangrijk voor de opslag van koolstof

Algemene situatie

Bron: JRC/Bosco et al., 2005

Algemene situatie • Dalend OS-gehalte in landbouwbodems - Gewijzigd landgebruik  permanent grasland vs. tijdelijk grasland en akker

- Verminderde aanbreng van stabiele organische stof  beperkingen organische bemesting (MAP)  afvoer oogstresten (bv. stro)  gewijzigde teeltrotaties (minder granen, meer snijmaïs en hakvruchten)

- Verhoogde afvoer/’verdunning’ van organische stof  toenemende ploegdiepte  intensievere bodembewerking  erosie

Algemene situatie • Functies van het bodemleven = ecosysteemdiensten - Chemisch: reguleren van nutriëntenstromen - Fysisch: opbouw en onderhoud van een goede bodemstructuur - Biologisch: onderdrukken en weren van ziekten en plagen

Bron: Lavelle en Spain, 2004; JRC 2010

Algemene situatie

Bron: JRC/Jeffery et al., 2010



Beleid per regio



Wallonië Ontwerp opdracht voor het herstel van OM

Visie bestuur

Vlaanderen Sensibilisering : • Koolstofsimulator • Brochures, kalender (3+1), projecten (Interreg, …)

Onderzoeksprojecten : simulator, monitoring, bio-energie, …

Vlaanderen Stimuleren : • Overeenkomsten groenbedekker • VLIF-steun compost • Systeem werkzame stikstof in mestwetgeving

Verplichtingen in het kader van de randvoorwaarden van het GLB : • Verbod op het afbranden van stoppels en oogstresten • Verplichte analyse van C op bodemstalen en indien de waarde te laag is advies volgen en maatregelen nemen

• Erkende laboratoria • Code van goede praktijk voor advisering

Frankrijk De rol van organisch materiaal: Stabiliteit van de bodemstructuur koolstofgehalte Bescherming tegen erosie en korstvorming Waterberging Daling van de compactie Behoud van biodiversiteit

Stock de C dans les sols de France (0-30 cm) = 3,2 Milliards de tonnes

1 cuillère à café de sol de jardin = plus De rol van biodiversiteit: de 1 Million d'organismes, répartis en Vruchtbaarheid van de bodem plusieurs milliers d'espèces différentes! Bescherming van de gewassen Regulering van de watercyclus en de strijd tegen erosie Sanering van bodem en water gezondheid

Frankrijk Bestaande maatregelen in het PAC BCAE: grasstroken langs de waterloop, bandes tampons le long des cours d'eau, niet-branden van de gewasresten, teeltrotatie MAE: biologische landbouw, agriculture biologique, « FYTO » verplichtingen

Voorstel van de commissie van 12 okt 2011 voor de PAC 2014-2020 Cross-compliancie met 4 BCAE « bodem en koolstofstockage », specifiek voor de bescherming van bodems rijk aan koolstof en natte zones Code rural art. L255-1 en volgende: meststoffen en groeistoffen zijn aan een goedkeuring onderworpen

Frankrijk Organische koolstof Cartes extraites du Rapport sur l'état des sols de France (Gis Sol, 2011)

Frankrijk •

Onderzoek en biodiversiteit

•

Het eerste protocol voor de extractie van DNA uit onderzoeksmonsters is ontwikkeld in kader van het onderzoeksprogramma GESSOL Themadossier van GESSOL rond biodiversiteit Publicatie van een brochure voor het grote publiek

• •

•

Een nationaal onderzoeksprogramma met als doel ht definieren van een set bio-indicatoren voor de bodemkwaliteit wordt momenteel gecoördineerd door l'ADEME.

Frankrijk Conclusie rond het thema organische materiaal en biodiversiteit

Twee belangrijke aspecten noodzakelijk in het bodemonderzoek Biodiversiteit van de bodem is nog zeer onbekend veel onderzoeksmogelijkheden voor de moleculaire biologie

Eerste resultaten veelbelovend

Nederland • Er zijn tal van initiatieven en projecten rondom biodiversiteit • Er is geen wetgeving rondom deze thema’s • Europese Kaderrichtlijn Bodem kan daar verandering in aanbrengen • Bodem is maatwerk, met een aantal ‘altijd goed’ maatregelen (groenbemester, vruchtwisseling) • Meekoppelvoordelen voor organisch materiaal, bodemleven en bescherming bodemoppervlak



Resultaten en aanbevelingen vanuit de projecten



Besproken thema’s • Groenbedekkers • Bodemleven • Organische stof

Voordelen van groenbedekkers • Positief effect op het organische stofgehalte • Vermijden N-uitspoeling • Beperken van afstroming en erosie • Positief effect op de bodemstructuur • Ondrukken van ziektes en plagen • Onkruidbestrijding • Stimuleren functionele biodiversiteit

Toepassing van groenbedekkers • Nederland, Vlaanderen: - groenbedekkers worden niet algemeen toegepast - specifieke steun in 2012 en 2013 (VL) - stimulering/verplichting (MAP)

• Wallonië: - groenbedekkers zijn verplicht in bepaalde omstandigheden o watercode o duurzaam N-beheer in de landbouw (PGDA 2) o agromilieumaatregel ‘groenbedekking’

• Frankrijk: - de inzaai van een groenbedekker is verplicht (inzaai tot 15 september, min. 60 dagen aanwezig) - geen verplichting wanneer > 25 % klei in de bodem

Groenbedekkers • De ontwikkeling van de groenbedekkers kan sterk variëren per locatie, soort en inzaaidatum (CRA NPdC, 2009-2010-2011)

Groenbedekkers • Ondergrondse biomassa van groenbedekkers ook van belang (Hooibeekhoeve 2009-2010)

Groenbedekkers • Te laat inzaaien van een groenbedekker houdt risico’s in: - Bodemstructuur (verdichting) - Ondermaatse opkomst en ontwikkeling o verslemping/erosie o N-uitspoeling o andere functies (OS, (bodem)biodiversiteit,…)

Besluit rond groenbedekkers • Voldoende flexibiliteit inbouwen voor keuze en toepassing van groenbedekkers. • Rekening houden met: -

tijdstip inzaai (voldoende ontwikkeling) effecten op bodemstructuur bemesting chemische afdoding inpasbaarheid teeltplan

Bodemleven • Ecosysteemdiensten geleverd door bodemleven onvoldoende gekend - Regenwormen: erosiebestrijding (Ecoworm, KULeuven)

-1

-1

Bodemverlies (t ha u )

3,0

KP NKd NKo

2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 0

200

400

600

800 -1

Biomassa diepgravers (kg ha ) Bron: Valckx, 2011

Bodemleven • Effecten landbouwmaatregelen op bodemleven onvoldoende gekend (literatuurstudie BodemBreed) - Hoe minder intensief de bodembewerking, hoe meer leven in de bodem (CRA – NPdC, Ecoworm) 1400

KP NKd NKo

Biomassa regenwormen (kg ha -1)

1200 1000 800 600 400 200 geen data

0 e lent

Bron: Valckx, 2011

4 4 005 006 007 005 006 007 200 fst 200 te 2 erfst 2 lente 2 erfst 2 lente 2 erfst 2 n r e e l h h h h

Bodemleven • Groeiend bewustzijn voor het belang van bodemleven, maar: - (nog) geen standaardonderdeel van bodemanalyses - geen praktijkrijpe indicator(en) beschikbaar

- geen standaard monitoring (maar zie eerste initiatieven van RMQS (Fr.) en BoBI (Nl.), projectmatig) - geen streefwaarden voor bodemleven beschikbaar

Besluit rond bodemleven • Ondersteunen van onderzoek naar - ecosysteemdiensten geleverd door het bodemleven - effecten van landbouwmaatregelen op het bodemleven - streefwaarden en indicator(en) voor het bodemleven

• Sensibiliseren over het belang van het bodemleven: - bodemleven zichtbaar maken: profielkuil

Organische stof • NKB leidt niet tot toename OS, wel herverdeling over de bouwlaag:

Bron: d’Haene et al., 2009

Organische stof • Regelmatig aanbrengen van stabiele organische stof van groot belang -

organische bemesting (dierlijke mest, compost,…) teeltrotatie (granen, korrelmaïs, luzerne,…) teeltbeheer: afvoer van stro negatief voor OS groenbedekkers

• Uitrijregeling dierlijke mest (Vl, Nl) - beperkt de aanbreng van OS - beperkt de ontwikkeling van groenbedekkers

Besluit rond organische stof • Nood aan afstemming van regelgeving tav duurzaam bodembeheer - Randvoorwaarden GLB - Mest (Kaderrichtlijn Water) - groenbedekkers: zie eerder

• Kaderrichtlijn Bodem? • Effect maatregelen pas op langere termijn zichtbaar/meetbaar (> 10 jaar)

Thema 1: organisch. materiaal en biodiversiteit. Jan Valckx Provincie Limburg (B)

Recommend Documents