the colour of milk a film about love and other natural disasters...
INHOUDSTAFEl
Film en Educatie... .. in het vertoningscircuit van Lessen in het Donker, in het kader van het festival Open Doek, een workshop ingericht door Jekino, een film in de klas... Film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen, en wij zorgen graag voor een goede programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een fijne selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, richten op heel wat plaatsen vertoningen in en zorgen voor kant en klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap wordt aandacht besteed aan een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film, en leggen we de focus op één filmterm. We stimuleren jullie graag om de film met een frisse blik te bekijken.
www.lesseninhetdonker.be www.opendoek.be www.jekino.be
Doelgroep THE COLOUR OF MILK: Vanaf 3e graad Lager Onderwijs
FEEDBACK We horen graag je reactie over de film, de bespreking en lesmap. Surf snel even naar de site www.lesseninhetdonker.be om een evaluatieformulier in te vullen. Ook de leerlingen kunnen nadien hun reactie kwijt op de pagina van de film die ze zagen. Alvast bedankt!
FILMFICHE Synopsis Technische kaart Prijzen
4
Inleiding op de film
5
OVER REGIE & PRODUCTIE Regisseuse Torun Lian De acteurs
6
Interview met Torun Lian
8
VERZAMELEN VAN EERSTE REACTIES Actieve oefening na de film
11
UITWERKEN VERHAALLIJN & PERSONAGES Beknopte verhaalstructuur De personages Thema’s
13
FOCUS OP… FILMGENRE! Inhoudelijke kenmerken
19
ANDERE FILMASPECTEN Samenvattend Cameragebruik Symboliek
21
FILMFICHE VOOR DE LEERLINGEN
24
Kopieer de filmfiche voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling! Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen kan het een handige leidraad zijn!
Filmfiche
INLEIDING OP DE FILM SYNOPSIS
De film & het verhaal
Volgens Selma is liefde ‘de ergste van alle natuurrampen’. Selma zweert bij ‘de wetenschap’; die is duidelijk en voorspelbaar. De Nobelprijs is haar doel.
THE COLOUR OF MILK is een Noorse film gemaakt door regisseur Torun Lian. Ze baseerde zich op één van haar eigen jeugdromans. Het is een verhaal over voelen of niet voelen, over verliefd worden of ijskoud blijven; een verhaal over opgroeien en dus waarschijnlijk voor iedereen herkenbaar.
Het leven lijkt haar theorie over de liefde te bevestigen: jongens hebben een reptielenbrein. En ondanks het pact dat ze ooit sloot met haar vriendinnen - nooit interesse hebben voor jongens - gedragen de andere meisjes zich tegenwoordig al even idioot. In medescholier Andy vindt ze een verwante ziel met wie ze over wetenschappelijke vragen kan discussiëren. Selma hoopt met Andy ‘het betere exemplaar van de mannelijke soort’ te hebben gevonden... tot ook hij op haar verliefd wordt.
TECHNISCHE KAART Noorwegen, 2004, 94’ Gebaseerd op het boek ‘Ikke Naken, Ikke Kledt’ van Torun Lian Originele Titel Ikke Naken Regie & scenario Torun Lian Producent Catho Bach Christensen Camera John Christian Rosenlund Montage Stian Johnsen Muziek Öyvind & Odin Aarvik Staveland Acteurs Julia Krohn (Selma), Bernhard Naglestad (Andy), Andrine Saether (Annelise), Tobias Bøksle (Karsten), Maria Elisabeth A. Hansen (Elin), Kim Sørensen (Rikard, Nora’s verloofde), Gustaf Skarsgård (de Zweed – de vreemdeling)
In 1998 debuteerde Torun Lian sterk met het ontroerende STERREN BEWEGEN, een verfilming van haar boek over het rouwproces na het verlies van haar zoon. De stijlkenmerken spelen een belangrijke rol! Kijk maar eens hoe de acteurs in beeld worden gebracht. Je kan letten op de kleuren, het geluid en de muziek, de camerabewegingen,… Het platteland is tijdens de zomervakantie een oogverblindend mooi decor voor deze film!
PRIJZEN Tijdens het Europees Jeugdfilmfestival Vlaanderen in Antwerpen & Brugge 2005 koos de Internationale Professionele Jury deze film als winnaar om de volgende reden: “Het is een film voor een jong én rijp publiek met een gevoelige aanpak van gedurfde thema’s, zoals ontluikende seksualiteit. Een schets van emotionele groei in een zeer verzorgde cinematografie en met een subtiele fotografie.” De film won nog veel meer prijzen op festivals in de hele wereld.
OVER REGIE & PRODUCTIE REGISSEUSE TORUN LIAN
DE ACTEURS
THE COLOUR OF MILK is de tweede speelfilm van regisseuse en auteur Torun Lian. Sinds de jaren ’80 stond ze in Noorwegen bekend als auteur van kinderboeken, theaterstukken en scenario’s. In 1998 ‘explodeerde’ haar carrière dankzij de verfilming van haar boek ONLY CLOUDS MOVE THE STARS (in België bekend als STERREN BEWEGEN), één van de meest ‘rijpe’ en uitgepuurde kinderfilms ooit. Torun Lian vertelde in haar talloos bekroonde debuutfilm over een meisje dat met de dood van haar jongere broertje in het reine tracht te komen. Ditmaal heeft ze met dezelfde ernst een ‘lichter’ thema aangepakt. THE COLOUR OF MILK, overigens ook naar een eigen boek, rijft net als z’n voorganger stapels prijzen binnen op de internationale festivals. “Het is de kracht van Torun Lian om haar jonge personages héél dicht op de huid te zitten en heel precies hun psyche, hun denken en voelen te begrijpen en te beschrijven. Komische situaties sluit ze niet uit, maar ze toont ook pijnlijke kantjes. Ze toont de woede en het verdriet van 13-jarigen en beschrijft de eerste puberliefde in stille, intense scènes. Zoals we dat gewoon zijn van Scandinavische jeugdfilms worden de jonge acteurs bijzonder goed gecast en begeleid. Julia Krohn is absoluut geknipt voor haar rol. Als Selma imponeert ze met haar natuurlijke en kinderlijke charme en haar humor.. Wanneer ze vol woede de armen voor haar borst sluit en met de voeten op de grond stampt, incarneert ze een hedendaagse puber of een jongere versie van onszelf.” (Barbara Felsmann, overgenomen uit Generiek)
Julia Krohn – Selma De 13-jarige Julia Krohn woont in Oslo. Zij werd gekozen voor de hoofdrol uit 2000 andere leeftijdsgenoten. Haar sterke persoonlijkheid en charisma waren haar troefkaarten. Julia heeft zich fantastisch geamuseerd tijdens de opnames en wil blijven acteren. Ondertussen kreeg ze al andere filmaanbiedingen. Bernhard Naglestad – Andy Bernhard Naglestad woont in Oslo en is 13 jaar oud. Vóór de productie van de film wou hij handbalspeler worden. Intussen overweegt hij een acteercarrière. Hij werd al uitgenodigd voor castings van verschillende filmproducties. Hij is in ieder geval de favoriet van de meisjes sinds de première...
Ane Dahl Torp – Nora Ane Dahl Torp is één van de meest beloftevolle jonge Noorse actrices. Zij speelde al hoofdrollen in bekende Noorse tv-producties en maakte haar filmdebuut in 2003 met THE WOMAN OF MY LIFE. Reidar Sørensen – Gaston Reidar Sørensen is een ervaren film- en theateracteur in Noorwegen. Zijn meest bekende films zijn THE SUCCESSOR en BURNT BY FROST. Gustaf Skarsgård – De vreemdeling / De Zweed Gustaf Skarsgård werd in 1980 in Zweden geboren. Ondanks zijn jonge leeftijd heeft hij behoorlijk wat tv- en speelfilmervaring. Zo was hij te zien in COQ ROUGE (1989) en EVIL (2003), genomineerd voor de Oscar van Beste Buitenlandse Film. Als zoon van de internationaal bekende acteur Stellan Skarsgård werd Gustaf bij wijze van spreke geboren in de wereld van theaters en bioscopen. Dat helpt hem om het hoofd koel te houden.
INTERVIEW MET TORUN lIAN ‘Kinderen komen zogenaamd op de allereerste plaats… Vergeet het maar!’
te pas: toen Selma zich een breuk lachte wanneer ze Andy wat voorliegt, lag ik op de grond haar tenen te kietelen. Wat niet zonder gevaar was; overal rondom stonden koeien. »
Torun Lian is niet enkel een integere vrouw die goed praat én luistert, ze is ook een veelzijdig schrijfster en regisseuse. Na STERREN BEWEGEN verfilmde ze met THE COLOUR OF MILK voor de 2e maal een eigen (jeugd)boek. Wat lokte de schrijfster naar het witte doek? Torun Lian: « Ik schreef aanvankelijk voor film, theater en tv. ONLY CLOUDS MOVE THE STARS was mijn eerste roman én mijn eerste film. Eigenlijk was ik voorbereid op een leven als boerin: ik studeerde landbouwwetenschappen en voelde me erg verbonden met de natuur. Maar ik had geld nodig en ging theaterkostuums naaien. Ik kluste wat bij voor het theater in Oslo. Zo begon ik zelf stukken te schrijven en later ook scenario’s. »
Aanvankelijk heette je film IKKE NAKEN, wat betekent ‘niet naakt’. Lian: « Mijn boek heet ‘Niet naakt, niet gekleed’, een verwijzing naar een sprookje van de gebroeders Grimm: ‘De Slimme Boerendochter’. Om haar vader uit de gevangenis te verlossen, moet zij ‘niet naakt en niet gekleed, niet gereden, niet gevaren, niet op de weg en niet over de weg’ naar de koning komen. Zij moet dus een oplossing vinden voor een schijnbaar onmogelijk probleem. Net zoals Selma: zij is verliefd, maar wil dat niet. Omdat de titel van het boek niet paste bij de film, stelde de vertaler THE COLOUR OF MILK voor. Een goed voorstel, vond ik. Omdat het licht niet gereflecteerd wordt, is de kleur van melk binnenin zwart – en mensen hebben het allebei, een zwarte en een witte zijde. »
Kinderfilms zijn voor een regisseur doorgaans een opstapje naar een volwassenenfilm… Lian: « Ook in Scandinavië. Wie kinderfilms maakt, staat niet bepaald hoog aangeschreven. Hoewel bij ons, zoals in alle landen met een christelijke cultuur, kinderen zogenaamd op de allereerste plaats komen. Vergeet het maar! Mij kunnen dergelijke statuszaken gestolen worden. Ik wil de mensen gewoon iets vertellen. »
Waarom heet de lap grond van Selma’s moeder eigenlijk ‘Maan’? Lian: « Da’s een verwijzing naar het boek. Daar heet de plek bij de ronde heuvel ‘Maan’ omdat het er tijdens een bepaalde week van de zomer wanneer de paardebloemen bloeien - compleet geel ziet. Uit de verte lijkt die plek dan wel de maan, wat we in de film spijtig genoeg niet klaar konden krijgen. De maan staat ook voor ‘de vrouwelijke kracht’, voor Selma krijgt de plek waar haar moeder leefde aldus een magische, symbolische betekenis. »
Je hebt met Julia Krohn en Bernhard Naglestad alweer twee fantastische hoofdacteurs gevonden! Lian: “Mijn assistente en ik gingen een half jaar lang op scholen een praatje slaan met de leerlingen, zonder te verklappen waarom we daar waren. In overleg met de onderwijzers kwamen we vertellen over ons werk en over het verhaal; de kinderen die ons bevielen hielden we ondertussen in de gaten. ‘t Is toch altijd een kwestie van sympathie. » Julia (12 tijdens de opnames) en Bernhard (11) zijn debutanten. Maar wat een gamma aan emoties en expressies lezen we op hun gezichten! Lian: « Geen van beiden kregen ze een draaiboek in handen. Ze leerden hun tekst op ‘t gehoor. Omdat ze zich alles via hun oren herinnerden, kregen hun ogen zoveel expressie. Als je uitbeeldt wat je op een stuk papier gelezen hebt, blijven je ogen dood. Maar bij iets wat je gehoord hebt, blijft je expressie levendig en natuurlijk. En er kwam natuurlijk ambachtelijk handwerk aan
VERZAMELEN VAN REACTIES Volgens Selma is liefde ‘een natuurramp’, waarschijnlijk wreder én zaliger dan de geboorte of de dood. Stamt die diepe bevinding uit je eigen puberteit? Was dat jouw gevoel? Lian: « Zulke gevoelens zijn ook bij volwassenen terug te vinden. We zijn ze nog niet ontgroeid, nog niet vervreemd. Volgens mij dragen we zulke gevoelens een leven lang met ons mee. » Heb je zelf kinderen of heb je vaak met kinderen te maken? Lian: « Ik had een zoon. Hij stierf op 19-jarige leeftijd in een verkeersongeval, da’s nu 10 jaar geleden. Hij was erg clever: een prettige en interessante jongen om mee te praten. We hebben samen een heleboel fijne gesprekken gevoerd en veel plezier gemaakt. Ik voel me door een erg warm gevoel met kinderen en jonge mensen verbonden; ik heb de neiging om op hen verliefd te worden. Ik heb niet enkel veel respect voor hen; ik voel ook een soort medelijden omdat ik weet dat er zoveel op hen afkomt waar ze nog niks van afweten. Het lijkt me belangrijk om hen onderweg iets mee te geven. Zij moeten tenslotte vorm geven aan deze wereld. » Wat wil je hen meegeven? Lian: “Liefde, een paar wijze woorden, ook iets waarachtigs en goeds. Ze moeten weten dat ze ernstig genomen en gezien worden. Ze moeten merken dat iemand bezorgd om hen is, hen vertrouwt, en hen zegt dat ze zichzelf kunnen vertrouwen. » Je beide hoofdacteurs noemen SHREK en LORD OF THE RINGS hun lievelingsfilms. Poëtische films zoals de jouwe vinden moeilijk een publiek. Lian: « Het is onze opdracht films te maken waarin ze iets vinden dat ze in hun ziel kunnen bewaren, een schat voor het leven. Tussendoor moeten ze SHREK en LORD OF THE RINGS zien omdat het leuk en ontspannend is. Mijn films zijn eerder bedoeld voor wanneer je treurig en eenzaam bent en iemand nodig hebt die je een kus geeft. » Hier en daar draait je film ook in de bioscopen. Lian: « Da’s fijn. Het is een must om ernstige verhalen voor kinderen te maken als tegengewicht voor de ontspanningsindustrie, zonder dat financiële verliezen die plicht kunnen dwarsbomen, wat met onze 4 miljoen inwoners en meer dan 2 miljoen euro productiekosten niet eenvoudig was. Gelukkig heeft Noorwegen het geld én de politieke ondersteuning voor goede kinderfilms.» Uta Beth (overgenomen uit Kinder- und JugendFilm Korrespondenz)
10
Alvorens stil te staan bij de inhoud en vorm van de film, is het nuttig om even te polsen naar de eerste reacties van de leerlingen. • • • • •
Wat vond je van de film? Herkenbaar? Amusant? Grappig? Voor welke personages voelde je sympathie/afkeer? Welke scène is je bijgebleven? Heb je alles begrepen? Zit er een boodschap voor de kijker in verwerkt?
ACTIEVE OEFENING NA DE FILM Oefening: dood spelen Voorbespreking Wie de dvd van THE COLOUR OF MILK heeft, kan eventueel de openingsscène van de film nog eens tonen. Je kunt vooraf een vraaggesprek houden met de leerlingen over Selma’s favoriete spel “voor dood spelen”. • • •
Waarom speelt Selma graag voor dood? Heb jij dat al eens gedaan? …
Wat heb je allemaal nodig? • een ladder die je kunt openklappen • een digitaal of analoog fototoestel • eventueel een groot plastiek zeil of laken Voorbereiding De opdrachten worden gefotografeerd vanuit een hoog standpunt (vogelperspectief = vanuit de hoogte naar beneden filmen, of zelfs topshot = bijna verticaal naar beneden kijken) zodat de vloer, tuin of speelplaats de achtergrond van de foto wordt. Je kan de scène fotograferen, staand op een ladder. Hoe rechter je boven de scène staat, hoe beter het resultaat wordt. Zoek een plek in je omgeving die een effen ondergrond heeft met weinig kleurverschillen. Plaats de ladder erop. De turnvloer, een grasplein of speelplaats zijn ideale plaatsen.
11
UITWERKEN VERHAAllIJN & PERSONAGES BEKNOPTE VERHAALSTRUCTUUR
Als je geen effen achtergrond vindt, kan je ook tweepersoons lakens of een groot plastiek (niet transparant) gebruiken. Oefening 1: Doe de oefening in groepjes van 3 leerlingen. Kies drie verschillende dood-ligposities. Kies er één uit die je makkelijk kunt volhouden. Probeer de actie uit liggend op de grond. Let op je gezichtsuitdrukking en lichaamshouding. (ogen gesloten, slap liggen, muisstil). Oefening 2: Neem een ladder. Eén leerling gaat op de ladder staan met de camera. Eén leerling (of twee) “ligt voor dood”. De andere kijkt of alles goed in het kader past. Wissel om beurten af. Controleer steeds met de zoeker van de camera of de scène niet te groot wordt. Maak de scène op een afmeting van 3 op 3 meter. Oefening 3: Fotografeer de scènes vanuit een hoog standpunt en laat de resultaten op een tv zien aan de rest van de klas of nadat de foto’s zijn ontwikkeld. Voorbereiding toonmoment met digitale camera’s Voor deze opdracht sluit je de camera rechtstreeks aan op het televisietoestel zodat iedereen onmiddellijk op het scherm kan volgen. De beelden kunnen eventueel opgenomen worden, maar dit is niet noodzakelijk. Als je de beelden opneemt en nadien inlaadt in de computer, kan je het effect nog versterken door er muziek op te zetten. Op de meeste digitale fototoestellen kan je ook korte filmpjes opnemen. De opdrachten kunnen ook met de fototoestellen. De software bij deze toestellen laat ook een aantal bewerkingen toe op de computer. Nabespreking camera-opdrachten: verken de instellingen van je camera + beoordeel de resultaten. • Welke sfeer roepen de beelden op? • Lijkt het echt? Waarom? • Welke muziek past er bij?
12
Elk verhaal heeft een begin, midden en slot; een film bestaat dus doorgaans uit 3 acts. ACT 1 geeft de nodige startinformatie, de informatie die nodig is om de film te begrijpen. Je krijgt tijdens de eerste 15 minuten van de film heel wat info over het verhaal, de personages. Je kan op dat moment doorgaans al een antwoord geven op de 5W-vragen:
de 5-W vragen • WAAR speelt de film zich af? Het verhaal speelt zich af in een Noors dorpje. In het decor zien we vooral weidse landschappen, de zee, het strand en het huis waar Selma woont met haar vader en stiefmoeder, de school en de Maan (de boerderij op de heuvel waar haar moeder opgroeide en stierf). • WANNEER speelt de film zich af? De film speelt zich af in het heden, tijdens de zomermaanden. • WIE is het hoofdpersonage? Het verhaal gaat over Selma. Haar moeder stierf in het kraambed. Haar vader, tante, oom en schoolvrienden spelen een belangrijke rol in haar leven. • WAAROVER gaat het verhaal? Een verhaal over voelen of niet voelen, over verliefd worden of ijskoud blijven. • Het WAAROM van het verhaal (waarom krijgt de film plots een wending)? In medescholier Andy vindt ze een verwante ziel met wie ze over wetenschappelijke vragen kan discussiëren. Eén onderzoeksthema wordt hen aangereikt door ‘de Zweed’, een jongeman uit de stad: welke kleur heeft melk van binnen? Selma hoopt met Andy ‘het betere exemplaar van de mannelijke soort’ te hebben gevonden... tot ook hij op haar verliefd wordt.
13
Soms gedraagt ze zich erg heldhaftig (ze neemt zonder verpinken een slang vast), maar ze is ook heel gevoelig, al geeft ze dat niet graag toe. Troost vindt ze op de Maan, de boerderij waar haar mama opgroeide en stierf.
DE PERSONAGES
Andy Is een minder uitgesproken figuur: hij is eerder ingetogen en gesloten. Hij heeft zich wel een imago aangemeten: blonde korte haren, een mountainbike... Hij is stoer en knap, duidelijk de leider van de groep; een jongen waar alle meisjes verliefd op worden. Toch is hij erg zacht, en schikt zich makkelijk naar de wil van Selma die alleen maar over wetenschap wil praten en het niet over seksuele lusten heeft, in tegenstelling tot zijn vrienden. Toch kan hij zijn liefde voor Selma niet verbergen. Maar als Selma niet toehapt en weigert haar gevoelens te erkennen, besluit hij om met Selma’s vriendin Elin te gaan.
Selma Selma is 12, maar ze is niet echt een kind meer. Haar moeder stierf in het kraambed. Thuis wordt ze opgevoed door haar vader en stiefmoeder. De dood van haar moeder heeft haar zwaar getekend: ze ziet het leven erg somber in en wapent zichzelf met zwartgallige humor. Ze denkt veel na over ‘de dingen des levens’ en is rijp voor haar leeftijd. Ze wordt geconfronteerd met de volwassenwereld en de verwarring die de liefde met zich meebrengt, die ze maar niet wil begrijpen. Selma is erg eigenwijs: ze interesseert zich niet in de verliefdheden, maar in de wetenschap. In Andy heeft ze een bondgenoot gevonden waarmee ze kan discussiëren over wetenschappelijke thema’s. Ze is ook een beetje bazig: zij beslist voornamelijk of er al dan niet interesse mag getoond worden voor de jongens, en speelt op die manier met de gevoelens van haar schoolvriendinnen en van Andy. Haar vriendinnen hollen achter haar aan, maar zijn het meestal niet met haar eens.
14
De vader en stiefmoeder van Selma Eindelijk twee normale, evenwichtige personen in de film. Ze zijn er voor de anderen die in de knoop liggen met zichzelf (Selma) of met elkaar (Nora en Rikard). Voor vader weegt de nagedachtenis aan Selma’s moeder zwaar. Ze gaan niet meer zoveel naar de Maan na wat er met haar is gebeurd. Hij toont zich een bezorgde, lieve en begrijpende vader (hij komt naast haar zitten, peilt naar Selma’s gevoelens), maar Selma kan niet goed om met het slonzige uiterlijk van haar vader en ergert zich meermaals aan hem. Haar vader laat haar maar begaan: hij reageert gelaten en maakt zich zelden kwaad op haar.
Nora en Rikard Nora, de zus van Selma’s stiefmoeder, is het zwarte schaap van de familie. Ze is chaotisch en onzeker. Ze houdt ontzettend veel van Rikard, waarmee ze een kind heeft, maar ze weet niet altijd hoe het verder moet met het samenwonen en de opvoeding van hun kind. Selma schaamt zich soms dood voor haar tante, die haar maar al te graag plaagt met haar puberteit. Selma over Nora: “ze heeft precies een knop die altijd op ‘aan’ staat. Ze kan eindeloos doorgaan over allerhande onzin.” Met het voorbeeld van de relatie tussen Nora en Rikard voor ogen, wil Selma enkel platonisch contact met jongens.
15
De Zweed Hij is een universiteitsvriend van Karsten. Hij helpt Karsten en Pewee op de Maan met het melken van de koeien. De Zweed is 19. Hij is anders: hij is volwassener dan Selma’s neven en handelt daar ook naar; hij toont zich erg verantwoordelijk en benadert Selma op een volwassen manier. Hij legt haar het raadsel van de melk voor. Selma wordt stiekem verliefd op hem, en gelooft dat hij haar zal meenemen naar Zweden. Van alle mannen vindt ze hem het aardigst.
Vragen • Kan je de belangrijkste personages uit de film opsommen? •Geef bij elke persoon enkele typische eigenschappen, karaktertrekken… • Voor wie heb je sympathie, voor wie niet? • Als je jezelf zou vergelijken met de personages in de film, op wie lijk je dan het meest? Waarom?
THEMA’S Het feit dat de THE COLOUR OF MILK zo enthousiast onthaald werd, is mede te danken aan het feit dat het jonge publiek duidelijk merkt dat de film hen ernstig neemt en respecteert. Ze appreciëren het dat de film niet neerbuigend, betuttelend of vermanend is; een typische ingesteldheid voor de Scandinavische kinderfilm.
Puberteit THE COLOUR OF MILK gaat over opgroeien. Over de periode waarin de eerste fysische veranderingen zichtbaar worden die bij de vroege puberteit (12 à 13 jaar) horen, (Nora tegen Selma:“Krijg je borsten?”), en de periode waarin fysische, psychische en emotionele veranderingen gepaard gaan met b.v. conflicten met ouders (Selma tegen haar vader: “Heb je al eens nagedacht over je haarsnit? Zo lijkt het niet.” Waarop hij antwoordt: “Is dat de puberteit?”). Op het einde van het verhaal is Selma min of meer volgroeid en aanvaardt ‘de liefde’ waartegen ze zich in het begin van de film zo hevig verzette (“Misschien is het de liefde die het cruciale moment in het leven weergeeft”).
16
Liefde en vriendschap In de film is de liefde een erg belangrijk thema, vooral ook de verwarring in de liefde: tussen Nora en Rikard, Selma en Andy, Selma en de Zweed, Andy en Elin… De liefde tussen Selma en Andy is kinderlijk en braaf. Ze zitten in dezelfde klas. Er groeit een sterke vertrouwensband tussen de twee. Voor Selma is het een innerlijke strijd en ze worstelt met de dood van haar moeder die stierf bij haar geboorte. Dus associeert ze de liefde met ‘een catastrofe’. Toch maakt de vriendschap met Andy haar leven draaglijk (“jij scherpt m’n intellectuele vermogens aan”) en ook de Zweed prikkelt haar. Wanneer ze hem ziet, kan ze zelfs haar gevoelens niet onder controle houden. Al even belangrijk is Selma’s band met haar vriendinnen. Selma plaagt Elin: (“Hoe was het tongzoenen?”), maar wanneer Elin écht verkeert met Andy, is de maat vol. Als straf moet Elin tonen hoe het is om te tongzoenen. Elin én Selma zijn van slag. De afspraak was immers om zich niet te interesseren voor jongens. Selma breekt met haar vriendinnen en trekt op met de jongens. Maar dan wordt Andy verliefd op haar… Verhoudingen/gezin De film geeft ook de verhoudingen weer binnen Selma’s familie en vertelt over de liefde tussen ouders en kinderen. Selma leeft in een gastvrij gezin: de (stief)moeder en vader gaan heel vriendschappelijk om met Selma’s vrienden, en iedereen (Andy, haar neven, Nora en Rikard,…) schuift probleemloos mee aan tafel. Selma’s vader en stiefmoeder praten openhartig en zijn erg vriendelijk, zowel tegen elkaar als tegen hun dochter. Maar dat vindt Selma erg vervelend. Zo openlijk praten over gevoelens irriteert haar; zeker over de liefde hoor je zo niet te praten.
17
FOCUS OP: FILMGENRE! Vragen In elke lesmap gaan we in op inhoud maar ook op de vorm en stijl van de film. Graag zetten we daarbij één filmterm extra in de verf. Bij deze film kozen we voor ‘filmgenre’. Deze informatie kan dienen als duiding voor de leerkracht, maar kan ook gebruikt worden om de film samen met de klas uit te diepen.
• Wat is een ‘thema’? Welke vind je zoal terug in de film? Welke thema’s vond je leuk of mooi? Welke niet? • Praten jullie onderling vaak over verliefd-zijn? Praten meisjes daar anders over dan jongens? Wat vertellen jullie elkaar? Wat houd je liever geheim? • Wat voel je als je verliefd bent? Klopt het dat je dan ‘vlinders in je buik’ hebt? • Hoe gaat Selma om met verliefd-zijn? Voor wie voelt ze iets? Toont ze dat of niet? Hoe? • Omschrijf het pact dat ze heeft met haar vriendinnen. Zouden jullie zoiets doen? • Welke relaties zag je zoal in de film? • Hoe is de relatie tussen Selma en haar vriendinnen? • Hoe is de relatie met haar vader? Hoe gaan ze met elkaar om?
Films kan je opdelen in verschillende genres; elk genre heeft z’n eigen specifieke kenmerken. Soms zijn deze genrekenmerken erg duidelijk en opvallend. Genrekenmerken kunnen zijn: de omgeving en de tijd waarin het verhaal zich afspeelt (b.v. historische film, sciencefictionfilm, western), karaktereigenschappen van het hoofdpersonage (b.v. tienerfilms, psychologische films), de opbouw van het verhaal (b.v. een thriller, een horror, een romantische film, een komedie, actiefilm)...
INHOUDELIJKE KENMERKEN Enkele voorbeelden van kenmerken die typisch zijn voor dit genre: • De personages zijn van verschillende leeftijden. Selma, haar vriendinnen, Andy en c° zijn 12 à 13 jaar oud, Selma’s neven en de Zweed zijn 19 jaar en de ‘dochter van Christensen’ is 18 jaar. • Ze kenmerken zich door idealisme, humor, naïviteit, seksuele lust en lak aan traditie (“Of ze nu getrouwd zijn of samenwonen, meestal is het toch maar gelul. Deze mensen hebben ernstige problemen.”). • De conversaties op school of met schoolvriendinnen en de gevoelige, vervreemde tienerheld. Het gaat over onschuldig, ongecompliceerd contact tussen de jongeren onderling en het hulpeloze tieneroptimisme dat zich uit in de onmogelijke droom van een betere wereld: “Eigenlijk zou ik willen sterven, er zijn veel meer doden op aarde dan levenden” of “Ons verdelen over 2 geslachten om ons voort te planten. Wat een vreselijke gedachte. We hadden ééncellige organismen moeten zijn.” Nog andere voorbeelden uit de film: • Selma over mannen: “Zoals ik al dacht: is er iets vreselijks fout met hen. Arme drommels!” • Selma tegen Andy: “Je bent vast de ontbrekende schakel tussen mens en aap.” • Als de groep een vrijend paar bespioneert in de duinen, loopt één ervan weg en schreeuwt het uit: “Er gebeurt iets met m’n piemel.”
18
19
ANDERE FILMASPECTEN Het gaat ook over het intense moment tussen de kindertijd en volwassenheid, tussen gisteren en morgen, tussen niemand en iemand zijn. Dit is de tijd waarin alles in vraag wordt gesteld (“Is de geboorte of de dood ’t cruciale moment in ons leven?”), de tijd ook waarin alles mogelijk is. Voor het hoofdpersonage is dit geen voorbijgaande fase, maar een betekenisvol moment. De karakters en situaties in de film tonen ons hoe tieners over andere mensen, groepen en belangrijke onderwerpen in de maatschappij denken. De kijker komt te weten wat belangrijk is in het leven van de jongeren. Ook komen in tienerfilms seksualiteit en mannelijkheid versus vrouwelijkheid aan bod. “In THE COLOUR OF MILK komen maatschappelijke onderwerpen voorzichtig en allesbehalve moraliserend aan bod: vrouwenemancipatie, stiefouders, liefde tussen jong en (te) oud. In plaats van prozaïsch en rationeel gaat Torun Lian gevoelsmatig en ook diepgaand te werk. Ze pakt ernstige thema’s aan, zoals de wreedheid van de liefde, prille seksuele gevoelens en de pijn van de dood, en laat in haar aanpak de poëzie en de schoonheid op de boodschap en het verhaal primeren.” (bg)
Vragen
Kinderen en jongeren vallen voor dit verhaal, maar ook voor de manier waarop het in beeld wordt gebracht. Aangaande de stijlkenmerken vernoemde de jury op het Europees Jeugdfilmfestival Vlaanderen o.a. ”een zeer verzorgde cinematografie en een subtiele fotografie.”
SAMENVATTEND THE COLOUR OF MILK geeft een realistische kijk op de leefwereld van kinderen. Er wordt gebruik gemaakt van reële kleuren, lange shots, een rustige montage en nauwelijks special effects. De manier waarop de kinderen met elkaar omgaan, is levensecht. Het kleurgebruik is zeer belangrijk. In THE COLOUR OF MILK zien we kleur tegen kleur contrasten: fel blauwe kleuren, groene, gele en rode. De zomerkleuren zijn onverzadigd en roepen een feel goodfantasie op. Een ander belangrijk stijlkenmerk is het gebruik van muziek. De warm zoemende synthesizerklanken geven aan de film de sfeer van een verloren zomerdroom. Ook de kledij werd niet willekeurig uitgekozen. De kleuren en motieven van elk personage vertellen ons iets over hun persoonlijkheid en karakter. Zo zijn de kleren van Selma altijd kleurrijk: ze draagt rokjes met mooie motiefjes. De kleuren passen bij haar karakter: vurig en fel. De film speelt zich af in een prachtig decor: een weids, groen landschap. De natuur en vooral het strand en de zee spelen een belangrijke rol in het verhaal. Andere locaties zijn het huis waar ze woont met haar vader en stiefmoeder, de school en de Maan, de boerderij op de heuvel waar haar moeder opgroeide en stierf. Het decor bepaalt de sfeer van de film. In het decor wordt ook aandacht besteed aan de kamers, huizen, voorwerpen, attributen en kledij.
• Wat is een filmgenre precies? Kan je dat begrip uitleggen? • Kan je enkele voorbeelden geven van filmgenres? Welke films vallen daaronder? • Welk genre film zie jij het liefst? Welke kenmerken heeft dat genre? • Wat zijn de kenmerken van THE COLOUR OF MILK?
CAMERAGEBRUIK Hoe het verhaal in beeld wordt gebracht, is heel bepalend voor de film. De cameraman/-vrouw is dus een heel belangrijk persoon bij het maken van de film. Zo maakt hij gebruik van verschillende camerastandpunten. Hij filmt iets van dichtbij of veraf; die afwisseling maakt het voor de kijker interessanter. Zo word je meer bij het verhaal betrokken en wordt meteen duidelijk wat belangrijk is. Wanneer alles vanuit hetzelfde camerastandpunt zou worden gefilmd, wordt het kijken al gauw saai; het lijkt alsof je naar een theaterstuk zit te kijken.
20
21
SYMBOLIEK
Longshot en close-up Elk camerastandpunt (en er zijn er een heleboel) heeft een eigen naam. Zo heb je een longshot, gebruikt om een locatie in beeld te brengen. Een extreme longshot dient om een landschap in beeld te brengen, en werd vooral gebruikt om de heuvels en grasvelden te filmen, de weidsheid van het decor en de plaats waar het verhaal zich afspeelt. Om personages van dichtbij te filmen, gebruikt de cameraman daarentegen close-ups. Zo zag je heel vaak enkel het gezicht van Selma of van de andere acteurs in beeld. Daardoor brengt de cameraman de acteurs heel dichtbij de kijker; je kan makkelijk met hen meeleven (B.v. wanneer Selma stiekem de Zweed volgt, zien we de verbazing in haar ogen omdat de cameraman die van heel dichtbij filmt).
Beelden worden zelden willekeurig gekozen: meestal dragen ze een betekenis in zich. In sommige beelden schuilt symboliek. De regisseur wil er iets mee duidelijk maken. Het landschap Het lijkt of de bergen en de natuur de eenzaamheid van Selma en haar onbeantwoorde verlangen naar moederliefde en warmte weerspiegelen. De titel THE COLOUR OF MILK draagt al een symboliek in zich: “Omdat het licht niet gereflecteerd wordt, is de kleur van melk binnenin zwart – en mensen hebben het allebei in zich, een zwarte en een witte zijde.”
De kijker betrekken bij het verhaal Camerastandpunten worden gekozen om de kijker optimaal te betrekken bij het verhaal.
De Maan In het boek heet de plek bij de ronde heuvel ‘Maan’, omdat het er tijdens een bepaalde week van de zomer, wanneer de paardenbloemen bloeien, compleet geel ziet. Zo lijkt die plek in de verte op de Maan, maar dat kreeg de crew niet meer verfilmd. De maan staat ook voor ‘de vrouwelijke kracht’; voor Selma krijgt de plek waar haar moeder leefde aldus een magische, symbolische betekenis.
Filmen vanuit het standpunt van Selma Het verhaal wordt verteld vanuit het standpunt van Selma. Dat merk je aan het camerastandpunt: de camera staat telkens op ooghoogte van Selma. Zo lijkt het alsof je de film beleeft/bekijkt vanuit haar ogen. Zij speelt immers de hoofdrol.
vragen
Een camerastandpunt bepaalt welke informatie de kijker, zal krijgen en kan je ‘kijken’ sturen… Probeer dat zelf eens met een fotocamera met een zoomfunctie: zoom in en uit op één van je klasgenoten of een voorwerp. Omschrijf welke details je kan waarnemen!
22
Vragen • Ken je het raadsel uit de film nog? Wat was het antwoord? Heeft dat een diepere betekenis denk je?
Filmfiche voor de leerlingen
lay-out:
[email protected]
Sta je erbij stil dat als je naar een film kijkt, je eigenlijk door de lens van de camera kijkt? Wat is het verschil tussen kijken naar een film of een theaterstuk? Ken je de begrippen LONG SHOT en een CLOSE-UP? Dat zijn twee camerastandpunten! Stel je Selma even voor door de lens van de camera waarbij je eerst een long shot neemt en daarna een close-up. Bij een close-up kan je goed de gezichtsuitdrukking van Selma waarnemen: hoe voelt ze zich, is ze blij of verdrietig? Je voelt je op die manier betrokken met haar. Het andere standpunt is handig als je wilt tonen in welke omgeving Selma zich bevindt (bijvoorbeeld de velden of het strand), maar zal je niet goed doen zien hoe ze zich voelt.
Op de volgende pagina is een fiche voor de leerlingen toegevoegd. Daarop staan een aantal trefwoorden, citaten en vragen die met de film te maken hebben. Deze vormen een leidraad voor de leerlingen tijdens de verwerking!
23
FILMFICHE
VOOR DE
lEERlINGEN Doe aan wetenschappelijk gedoe met Selma. los de volgende vraagjes mee op:
Waw of bwwaaa... • Wat vond je van de film? • Zou je de film aanraden aan vrienden? • Is de film anders dan films die je gewoon bent te zien? In welke zin?
• Waarom is de kleur van melk vanbinnen zwart? • Waarvoor staat die kleur? Waarvoor is de kleur van melk het symbool, denk je? • Wat is het meeste cruciale in ons leven: de geboorte of de dood? Of is het de liefde?
Selma leest in een wetenschapstijdschrift dat er over 100 jaar geen mannen meer zullen bestaan. Misschien kunnen er toch een paar mannen gered worden. Selma denkt o.a. aan een paar jongens van Metallica, Orlando Bloom en de Zweed. • Welke mannen/jongens wil jij redden? • Of zijn proefbuisbaby’s volgens jou een oplossing? • Heb jij – zoals Selma - al een naakte man gezien?
Vlinders in je buik!? • Aan wie vertel jij als je verliefd bent op iemand? • Of blijft dat een geheim? • Praten jongens en meisjes anders over verliefd zijn? • Sloot jij ooit een pact met je vrienden of vriendinnen zoals Selma in de film?
• Wat vond je van Selma? Had je sympathie voor haar of niet? En de andere personages?
Vertel!
