Tentoonstellingen 03.02.2001 – 02.09.2001
De Tussenstand, Aanwinsten en Opdrachten De Collectie Almere 1995-2000 Christiaan Bastiaans – Stephan Balkenhol – Guillaume Bijl Sabine Bitter/Helmut Weber – Andrea Blum –- Marinus Boezem – Bob Braine - Sjoerd Buisman - Tom Claassen – Federico D’Orazio – Karel Goudsblom – Rini Hurkmans Remy Jungerman – Marin Kasimir – Krijn de Koning – Cees Krijnen - Joep van Lieshout – Jannes Linders – Annaleen Louwes – Rudy J. Luijters – Angelica De Maria – Ali M'roivili Shirin Neshat - Anne & Patrick Poirier – Joke Robaard - Lydia Schouten – Moniek Toebosch – Marijke van Warmerdam – Jeroen van Westen – Mirjam de Zeeuw – Peter Zegveld – Francine Zubeil
Met tentoonstellingen en projecten in het kader van de polderstad Almere profileerde het artistieke beleid van De Paviljoens zich in de afgelopen vijf jaar. Thema’s varieerden van ontwerpen voor de openbare ruimte en het landschap tot de ervaringen van de bewoners binnen de stroom van grootstedelijke ontwikkelingen. De werken voor de gemeentelijke collectie De Collectie Almere zijn veelal verworven uit de tentoonstellingen en de opdrachten. De directiewisseling van begin dit jaar vormde een goede aanleiding om een tussenstand van de jonge gemeentelijke kunstverzameling te laten zien. In deze selectie van aanwinsten uit de periode 1995-2000 staan natuur én mens centraal, evenals in de diverse opdrachten die bij wijze van documentaire worden gepresenteerd. 03.02.2001 – 02.09.2001
Het Gat van Bestemming – Edwin Zwakman
Beeldend kunstenaar Edwin Zwakman (1969) becommentarieert met zijn fotowerken de wijze waarop mensen omgaan met het stedelijke en natuurlijke landschap. Sinds 1992 richt hij zich op geënsceneerde landschappen in de vorm van maquettes. Op de fotoregistraties ervan lijken de objecten zich steeds binnen een straal van 100 meter te bevinden, waardoor dezelfde constructen in veel werken terugkeren. Zo zijn de rijtjeshuizen op de achtergrond van De Graafmachine (1996) ook te zien op De flats (2000), een werk dat voor het eerst in Almere te zien is. Het werk Even later…, een werk dat Zwakman speciaal voor de tentoonstelling maakte werd verworven voor De Collectie Almere. 03.02.2001 – 02.09.2001
Oude en Nieuwe Helden, Burgemeesters van Almere en van elders Martine Stig, Corinne Noordenbos, Annaleen Louwes, Petterik Wiggers
In Almere ontbrak de traditionele voorname galerij van regenten en burgervaders. Het 25-jarige bestaan van Almere in 2001 vormde voor het College van Burgemeesters & Wethouders een goed moment om ook in haar stadhuis een portrettengalerij te installeren. De Adviescommissie Beeldende Kunstopdrachten adviseerde het College om de vier burgemeesters die Almere tot nu toe hebben bestuurd te laten portretteren door fotografen. De tentoonstelling in De Paviljoens toonde deze portretten in combinatie met traditionele burgemeestersportretten uit andere steden als Groningen en Weesp. Daarbij werd ook een onderscheid in presentatie aangebracht. De traditionele portretten werden getoond achter voile omdat ze beschermd werden tegen licht.
1
07.04.2001 – 16.06.2001
Love and Happiness – Liesbeth Bik en Jos van der Pol subsidie sponsoring
Gemeente Almere NOB decor en rekwisieten
De installatie Love & Happiness van Liesbeth Bik en Jos van der Pol was de vierde tentoonstelling met een zogenaamde sociale sculptuur in opdracht van De Paviljoens in Almere. Een dergelijke opdracht betreft een project waarin specifieke kenmerken van de stad Almere en haar bewoners door kunstenaars belicht en uitgelicht worden. Bik en van der Pol deden vanaf de zomer van 2000 uitgebreid veldonderzoek in Almere middels fietstochten en gesprekken met bewoners in diverse wijken zoals De Realiteit, Filmwijk en de Regenboogbuurt. Tevens vormde het rapport van Kees Schuyt over de sociale cohesie van de stad dat in het voorjaar van 2001 werd gepresenteerd een belangrijke inspiratiebron voor de kunstenaars. Hieruit bleek bijvoorbeeld dat mensen vaak naar Almere komen om te beginnen aan een nieuwe fase in hun leven waarin ze geluk en liefde verwachten. Het totaal aan ervaring en informatie maakte dat Bik en van der Pol gefascineerd raakte door de focus van de Almeerse bewoners op het eigen huis: het huis als bezit, als veilige thuishaven, vesting en als groeibriljant. Het bouwen en wonen vormde daarmee in hun ogen hoofdactiviteit en bindende factor in de Almeerse samenleving. Het verlangen naar stabiliteit wordt paradoxaal genoeg gepaard aan een verlangen naar een nieuw begin, naar avontuur. Bik en van der Pol belichten in hun installatie deze twee aspecten. Daartoe maakten ze niet alleen gebruik van de ruimte in De Paviljoens maar ook van de ruimte onder het gebouw. Op een grote, ronddraaiende schijf werden vier kleine ruimtes ingericht, elk met een eigen meubilair. Bezoekers konden vrij zich in deze ruimtes begeven en ze naar hartelust opnieuw in richten. Deze carrousel werd zo een metafoor voor de focus van de Almeerders op het huis. De ruimte buiten, onder hal 4 van De Paviljoens werd ‘s avonds tussen 18.00 uur en 01.00 uur met rood TL licht verlicht. Hierdoor ontstond er onder het gebouw een nieuwe ruimte met een uitnodigend karakter die plaats bood voor onverwachte, spannende ontmoetingen. Sindsdien verzamelen kleine groepen jongeren zich ´s avonds rondom De Paviljoens als een vrijhaven om bij elkaar te komen. Aan deze specifieke installatie van Bik en van der Pol is meer context gegeven voor publiek door ook ouder werk te laten zien. Daarom bood hal 3 van De Paviljoens plaats aan installaties die eerder te zien waren in het Boijmans van Beuningen in Rotterdam, het Stedelijk Museum in Amsterdam en het Musea Museet in Stockholm aangevuld met documentatie van Bik en van der Pol middels een atelierachtige opstelling. Het publiek was vrij deze werken niet alleen te bekijken, maar ook daadwerkelijk te gebruiken. Zo kon men de boeken uit het project ‘Bookshop Piece’ uit de boekenkast halen en lezen. Men kon in de bedden van de ‘Capsules Hotels’ kruipen of op een comfortabel matras kijken naar de film ‘Sleep with me’ van Andy Warhol in de gelijknamige installatie. 07.04.2001 – 16.06.2001
Birdscape (Natuurlijke Verwantschappen I) – Jeroen van Westen en Michael Pestel subsidie Mondriaan Stichting sponsoring Garden Trade Center Almere samenwerking Staatsbosbeheer, Milieu & Educatiecentrum ‘t Eksternest
Beeldend kunstenaar Jeroen van Westen (1955) is geen onbekende in De Paviljoens. In 1997 tekende hij reeds voor de indrukwekkende installatie Ver-Plaatsen en trad hij daarnaast op als gastcurator. Hij richt zich doorgaans op de specifieke kenmerken van een gebied c.q. van het landschap waarvoor hij gevraagd wordt een werk te maken. Al zijn werken gaan uit van de grondgedachte dat na grondige verkenning en analyse van een landschap, dit altijd leesbaar is en de bewoner en passant veel over haar ontstaan, geschiedenis en eigenschappen kan vertellen. De Amerikaanse beeldend kunstenaar/musicus Michael Pestel (1952) deelt van Westens fascinatie voor het landschap en neemt samen met hem stelling tegen de vaak zo feodale neigingen van de mens jegens de natuur. Naast beeldend kunstenaar is Pestel een begaafd fluitist en levert daarmee een sterk complementaire bijdrage in de onderhavige installatie. Samen ontwikkelen Van Westen en Pestel in dit kader een tweedelige geluidsculptuur waarin uiteenlopende vogelgeluiden worden gegenereerd. De optelsom van alle in Almere en omstreken
2
voorkomende vogelsoorten vormen voor kunstenaars hét instrument bij uitstek om de dialectiek tussen cultuur (mensen) en natuur (vogels) inzichtelijk te maken. Zoals de mens zich met taal uitdrukt, bedienen vogels zich van geluid: getsjilp, gekwinkelier, gezang, et cetera. Om deze geluiden c.q. de natuur te kunnen verstaan, hanteren de kunstenaars de sleutelbegrippen ‘herinnering’ en ‘communicatie’. De geluiden van uitgestorven vogelsoorten staan in hun optiek gelijk aan verstomming en daarmee aan de onmogelijkheid tot communicatie. De kunst(enaar) kan in zo’n geval niets anders doen, dan de vogels hun stem teruggeven, door deze met behulp van de herinnering weer tot leven te brengen. Iets optimistischer stemt het bestaan van de bedreigde vogelsoorten; voor kunstenaars zijn zij de verzinnebeelding van het besef, dat communicatie nog altijd tot de mogelijkheid behoort. 07.04.2001 – 01.07.2002
In verzekerde bewaring. Openbaar depot De Collectie Almere – Heleen Dijkman en Francy van den Heuvel subsidie sponsoring
Gemeente Almere, dienst DMO Arkoo
De discussie die rond overheidscollecties wordt gevoerd deed De Paviljoens besluiten in 2001 iets bijzonders te doen met De Collectie Almere en deze op een aantrekkelijke manier te tonen aan het publiek. Belangrijke uitgangspunt was om de recent aangetrokken medewerker educatie een goed instrument aan te aanreiken om het contact met de onderwijsinstellingen te bevorderen en te bestendigen. Er werd voor gekozen één van de kleine paviljoens voor tenminste 9 maanden in te richten als openbaar collectiedepot waar De Collectie Almere op een bijzondere en toegankelijke wijze voor het publiek wordt ontsloten. Na gesprekken met diverse kunstenaars kregen de beeldend kunstenaars en (theater)vormgevers Heleen Dijkman en Francy van den Heuvel een opdracht voor een schetsontwerp. De eenvoud van het ontwerp bleek uitermate geschikt voor de ons gestelde doelen, vooral de educatieve activiteiten komen hierin goed tot hun recht. Dijkman en van den Heuvel ontwierpen twee complementaire kassen gebaseerd op de reguliere tuinkas. De grootste werd gebouwd in de bestaande tentoonstellingsruimte en werd ingericht met aluminium rekken die normaal ook in kassen gebruikt werden. Op en tussen deze rekken kregen delen uit de collectie een plaats. De tweede kas is toegankelijk middels een trap vanuit de tentoonstellingsruimte. Deze kas werd in het huidige depot geplaatst. Men kijkt vanuit deze kas in het donkere depot en kan middels een paneel met schakelaars de verschillende objecten uit de collectie en elementen in het depot aanlichten. Zo kunnen de ladekasten, de werkplaats van de conservator en de opslag voor grote schilderijen aangelicht worden. Daarnaast werd op één van de muren een namenlint aangebracht waarin zowel de namen van de kunstenaars uit de binnencollectie als de namen van de kunstenaars uit de buitencollectie werden aangegeven. Binnen werd met rood aangegeven, buiten met groen. Sommige namen kwamen zowel in rood als groen voor waardoor voor het publiek de link tussen de binnen- en de buitencollectie zichtbaar werd gemaakt. Het gebruik van de kassen en kweektafels verwijst naar het (artificiële) polderlandschap en de groeistad. De transparantie van het gekozen materiaal benadrukt bovendien de intentie om het culturele erfgoed zo goed mogelijk te ontsluiten. Daarnaast sloten materiaal en vorm goed aan bij de architectuur van het gebouwencomplex van De Paviljoens. Aanvankelijk was het idee om De Collectie Almere digitaal te ontsluiten en dit direct met het open depot te presenteren. Helaas bleek dit ingewikkelder te zijn dan was ingeschat. Daarom werd besloten de computer in het ontwerp achterwege te laten en te concentreren op de educatieve activiteiten. In verzekerde bewaring. Openbaar depot Collectie Almere is nadrukkelijk geen tentoonstelling. De kunstwerken worden gepresenteerd zoals ze normaal gesproken in een depot worden opgeslagen; voor en door elkaar geplaatst, onttakeld of soms zelfs ingepakt. In dit depot is ook de maquette van het ontwerp te zien, deze is inmiddels toegevoegd aan De Collectie Almere. Bij de tentoonstelling werd tevens een publicatie gemaakt: het kinderboek Een bonte verzameling stelt 10 werken uit De Collectie Almere centraal en is onderdeel van het educatieve programma Verzamelen.
3
23.06.2001 – 11.11.2001
(On)voltooide beelden, Almere 2001: 25 jaar kunst in de openbare ruimte Armando Annemieke Backer Stephan Balkenhol Marinus Boezem Sjoerd Buisman Angelica De Maria Kazuo Katase Cor Kennedy Daniel Libeskind Cornelius Rogge Schie 2.0 Peter Zegveld Joep van Lieshout Marc Ruigrok Bas Maters subsidie
Gemeente Almere
De zomertentoonstelling stond traditioneel in het kader van een typisch Almeers onderwerp. Het 25jarig bestaan van de stad Almere en daarmee ook het 25-jarig bestaan van het opdrachtenbeleid in de stad vormde het uitgangspunt voor de tentoonstelling Onvoltooide Beelden èn voor de bijbehorende publicatie Almere Cahier 5, Beelden in Almere. De Paviljoens (en voordien de Dienst Kunstzaken) levert een vitaal aandeel in het opdrachtenbeleid; niet alleen zetelt het secretariaat van de Adviescommissie Beeldende Kunstopdrachten (ABK) hier, ook zijn De Paviljoens producent van de meeste kunstopdrachten, zowel die in opdracht van de gemeente Almere als in die van het bedrijfsleven. In de tentoonstelling (On)voltooide Beelden kreeg het publiek een kijkje in de keuken van het opdrachtenbeleid waarbij de nadruk gelegd werd op de wijze waarop kunstwerken in de buitenruimte tot stand komen. Middels maquettes, foto- en videomateriaal en tekeningen nam het publiek kennis van de meest in het oogspringende ontwerpcompetities, initiatieven van scholen, bedrijven en andere instellingen en plannen die onder RIJP- of gemeentebestuur gemaakt zijn voor Almere. Voor het eerst was daarbij ook aandacht voor de plannen die het, om welke reden dan ook, niet haalden. Zo werden er tekeningen en maquettes getoond van Leo Copers die drie niet gerealiseerde ontwerpen voor het stadhuisplein maakte. Ook het schetsontwerp van Schie 2.0 voor de nieuwe wijk Tussen de Vaarten werd getoond, alsmede ontwerpen voor de Grote Markt van De vier evangelisten, Harald Vlugt en Xavier Lalanne. Daarnaast was er aandacht voor bijvoorbeeld het werk van Angelica De Maria bij De Bombardon en voor de verschillende werken van Maarten Manson in Almere. Het materiaal was deels afkomstig uit De Collectie Almere en de archieven van De Paviljoens en deels in bruikleen genomen van de betreffende kunstenaars. Behalve ontwerpen werden er autonome kunstwerken getoond van een aantal kunstenaars wiens werk toonaangevend is in de buitencollectie. De autonome werken werden voor een groot deel in bruikleen genomen van de ING Collectie (o.a. Hans Koetsier, Cyril Lixenberg, Marinus Boezem) uit kantoren in Amsterdam en Den Haag, het Frans Halsmuseum uit Haarlem (Sjoerd Buisman), beeldend kunstenaar Jan van Munster en Galerie Willy Schoot uit Eindhoven (Armando). Ook werden een aantal werken uit De Collectie Almere voor de gelegenheid voorzien van een nieuwe lijst. De tentoonstelling (On)voltooide Beelden duurde uiteindelijk negen weken langer dan aanvankelijk was gepland. Voor een belangrijk deel was dit te wijten aan gebrek op het financiële en personele vlak e om een 5 tentoonstellingsperiode te realiseren in 2001. Niettemin was het op inhoudelijke gronden waardevol de tentoonstelling te verlengen door de diverse nevenpresentaties en andere activiteiten zoals opleveringen van een aantal werken in de openbare ruimte en kortere presentaties van het Tassenproject van OIKIA en Sieraden: de keuze van Almere. 23.06.2001 – 23.02.2002
Uitzicht (Natuurlijke Verwantschappen II) – Pjotr Müller
De installatie Uitzicht van Pjotr Müller was het tweede deel van het drieluik Natuurlijke Verwantschappen. Het werk van Müller begeeft zich op het snijvlak van beeldende kunst en architectuur. Pjotr Müller bouwde op het terras tussen het vierde en vijfde paviljoen een houten labyrint wat beide paviljoens met elkaar verbindt. De constructie refereert aan de verdichting van steden, een proces waaraan ook Almere niet zal ontkomen. Müller bouwt zijn installatie om deze ontwikkeling te simuleren en concretiseert twee aan elkaar tegenovergestelde ervaringen. Zijn ontwerp kan worden beleefd als een spannende ruimte met pleintjes en gangetjes ofwel als een benauwend doolhof waar bezoekers elkaar nauwelijks kunnen passeren. Onder de titel Natuurlijke Verwantschappen presenteert De Paviljoens een drieluik met kunstenaars die vanuit verschillende disciplines de relatie tussen het stedelijke en natuurlijke landschap als uitgangspunt hanteren. Voor de installatie Uitzicht liet hij zich inspireren door de open ligging van De Paviljoens. Müller is overigens goed vertrouwd met Almere. Hij ontwierp de kleine tempel op het eiland in het Koningin Beatrixpark in Almere-Stad en in 2002 wordt opnieuw een beeld van zijn hand in dit park opgeleverd.
4
23.06.2001 – 23.02.2002
Atelier van Lieshout, meubels uit De Collectie Almere
Aanleiding voor een presentatie van het werk van Joep van Lieshout oftewel Atelier van Lieshout uit De Collectie Almere was de oplevering van een kunstwerk voor het Helen Parkhurst college te Almere. De Paviljoens waren in 1994 een van de eerste die van Lieshout vroegen om meubileur voor het museum te maken. Van Lieshout ontwierp 4 meubels: een bureau, boekenkast, ladenkast en een bank. Meestal staan deze meubels verdekt opgesteld in De Paviljoens. Voor deze presentatie werden ze voor het eerst samen getoond. Niet alleen als museumstuk, maar ook als gebruiksvoorwerpen tijdens recepties en tijdens de Ongoing Series die in deze periode georganiseerd werden. 19.11.2001 - 02.12.2001
Preview: Nonlinear Editing, Sabine Bitter & Helmut Weber, Jasper van den Brink, Bob Copray, Joes Koppers, Nicky Zwaan (ihkv Digital Playground, een educatief programma in samenwerking met CKV-Almere en Hal 4-Rotterdam)
In november 2001 organiseerde De Paviljoens in samenwerking met het CKV-Almere en Hal 4-Rotterdam het educatieve programma Digital Playground. Dit programma bestond uit workshops waarin zo’n 1000 Almeerse scholieren van diverse onderwijsniveaus leerden hoe ze met verschillende computerprogramma’s konden omgaan. Zo leerden ze een website maken, een flyer of een filmpje. Materiaal hiervoor verzamelden ze in De Paviljoens met behulp van een digitale camera. De Paviljoens organiseerden speciaal in het kader van Digital Playground de tentoonstelling Preview: Nonlinear Editing, een voorproefje van een tentoonstelling die in het voorjaar van 2002 in De Paviljoens te zien zou zijn. Daarnaast zorgen De Paviljoens voor aankleding van de ruimte middels meterslange collages en gekleurde teksten met websiteadressen. De tentoonstelling Preview: Nonlinear Editing toonde één werk uit De Collectie Almere (Border ≠ 0, 1998 – Sabine Bitter en Helmut Weber) naast 5 bestaande werken van jonge Nederlandse kunstenaars. Alle getoonde werken laten zien hoe verschillende beeldend kunstenaars inventief gebruik maken van de mogelijkheden van de digitale media zonder in een uitsluitend technisch hoogstandje te vervallen. Joes Koppers, beeldend kunstenaar en vormgever toonde een cd-rom versie van zijn website www.usemedia.com uit april 2001. Bezoekers werden aangemoedigd met behulp van een muis deze website te bekijken en zo de verschillende kunstwerken op deze site te ontdekken en te manipuleren. Nicky Zwaan liet twee verschillende filmpjes zien. Het werk Hangen (2000) laat een gezin in een nogal ongebruikelijke setting zien. Ook hierbij zijn de beelden gemanipuleerd. In het filmpje Winkelen (1999) zien we hoe de manier waarop mensen zich door een winkel begeven met gekleurde lijnen in kaart wordt gebracht. Jasper van den Brink verrast met het filmpje Crossing (1999) door de hele nieuwe manier waarop hij het publiek naar een spoorwegovergang laat kijken. Als vierde werd kunstenaar/vormgever Bob Copray uitgenodigd. Copray toonde de Speedmaster (2001), een speciaal vormgegeven airhockeytafel. Anders dan gebruikelijk reageert deze speeltafel met geluid en licht op het spel dat erop gespeeld wordt. Naast deze specifieke presentatie werd ook de ruimte van De Paviljoens verder onder handen genomen. Paarse doeken zorgen voor een gedeeltelijke verduistering. Meterslange collages gemaakt met kwalitatief hoogstaande tijdschriften en magazines zoals Dutch!, The Face, Wallpaper en Pre-view gaven nog een extra impuls aan de verbeeldingskracht van de scholieren. In kleurige letters werden adressen van bijzondere websites op de muur aangebracht. Deze adressen, aangeleverd door de kunstenaars uit Preview: Nonlinear Editing en door mensen uit de samenwerkende organisaties werden ook via flyers verspreid in de ruimte. vanaf 24.11.2001
davidstill.org – Martine Neddam
In het kader van De Galerij Almere werd beeldend kunstenaar Martine Neddam in 2001 gevraagd werk te ontwikkelen dat specifiek met Almere te maken had. Zij was de vierde kunstenaar na Lydia Schouten, Annaleen Louwes en Marin Kasimir aan wie een dergelijk verzoek werd voorgelegd. Neddam koos voor het ontwikkelen van een digitale Almeerder, genaamd David Still. David Still is samengesteld uit verschillende elementen. zijn levensloop is gebaseerd op een bestaande persoon, voor zijn fysieke verschijning werd een bestaand persoon gecast. Deze digitale Almeerder bestaat alleen op het web. Op zijn website maken we kennis met zijn verleden en zijn huidige leven. Op deze
5
website biedt David Still ons een wel heel bijzondere dienst aan. Via zijn site kan een email verstuurd worden waarbij de afzender altijd David Still is, David biedt als het ware zijn identiteit aan. Tijdens de voorbereidingen werkte Martine Neddam samen met de britse kunststudent Andrew Manley. Op 22 november vond de lancering van het web-project van Martine Neddam plaats. Behalve dat de website www.davidstill.org op die dag in gebruik werd genomen gaf Martine Neddam tijdens een Ongoing Serie op donderdagavond het publiek een kijkje achter de schermen van deze website en liet ze zien wat ze dagelijks voor activiteiten onderneemt om dit project lopend te maken en te houden. Op die dag startte ook de promotiefilmpjes van David op het scherm bij het podium op de Grote Markt te Almere. 07.12.2001 – 23.02.2002
Een bonte verzameling, een doorsnede uit De Collectie Almere: Edwin Zwakman, Annaleen Louwes, Tiong Ang, Tom Claassen, Shirin Neshat, Marinus Boezem, Mariusz Kruk, Ali M’roivili, Remy Jungerman, Elisabet Stienstra bruikleen: meubilair uit de collectie van Live and Play (ontwerpen van Carla Monchen, Piet Hein Eek en Richard Hutten)
Naar aanleiding van het kinderboek Een bonte verzameling: kunst kijken voor kinderen dat in oktober door De Paviljoens werd uitgegeven organiseerden De Paviljoens de tentoonstelling Een bonte verzameling. Daartoe werd een ruimte echt als tentoonstellingsruimte ingericht. De andere ruimte werd omgetoverd tot educatieve ruimte met een heel groot schoolbord en een meterslang knalroze prikbord. Daarnaast werd er een filmruimte gecreeerd en was er een boekenkast met speciale kunstboeken voor kinderen. Ook was er volop gelegenheid tot tekenen op echt tekenpapier met bijzondere kleurpotloden. Tijdens de tentoonstelling werd er op de woensdagmiddag een bijzondere activiteit voor kinderen georganiseerd. Telkens stond een van de werken centraal, dit werk vormde de aanleiding voor een opdracht waarmee kinderen zelf creatief mee aan de slag gingen.
6
Nevenpresentaties 16.04.2001
Atelierroute Almeerse kunstenaars
De Atelierroute is een jaarlijks terugkerende dag in het voorjaar waarop Almeerse kunstenaars hun ateliers openstellen voor publiek. Dit jaar werd voor het eerst een presentatie ingericht in De Paviljoens die diende als informatiepunt voor de route. De presentatie was op één dag te zien. 18.04.2001 – 22.04.2001
Jong en creatief!, expositie Scholengemeenschap Het Baken
Mireille? 22.09.2001 – 23.09.2001
Tassenproject, stichting OIKIA
Gedurende één weekend waren alle ontwerpen van het Tassenproject van OIKIA samen te zien in De Paviljoens. Hieraan was tevens een opening verbonden. Het Tassenproject van OIKIA liet zien dat kunst ‘op straat’ zich niet hoeft te beperken tot een beeld op een sokkel of een monumentaal gebaar, maar ook een eenvoudige boodschappentas kan zijn. Daarmee sloot de presentatie goed aan bij de tentoonstelling (On)voltooide Beelden die op dat moment te zien was.
13.10.2001 – 11.11.2001
Sieraden, de keuze van Almere expositie Gemeente Almere, Galerie Marzee Nijmegen en SSA
In de tentoonstelling Sieraden, de keuze van Almere werden de sieraden die 25 Almeerse vrouwen kozen uit de collectie van Galerie Marzee (Nijmegen) tezamen met de portretten van deze vrouwen (fotografie Paul Huf) getoond. Bij deze tentoonstelling verscheen tevens een catalogus met een voorwoord door de directeur van De Paviljoens, Macha Roesink. Waar sieraden een persoon van identiteit kunnen voorzien, zo dragen ook de kunstwerken in de buitencollectie van de stad bij aan de identiteit van de stad. Daarmee sloot de presentatie goed aan bij de tentoonstelling (On)voltooide Beelden die op dat moment te zien was. 08.11.2001 – 11.11.2001
presentatie werk Suska Mackert
Tijdens de Ongoing Series richtte ontwerper Suska Mackert een kleine presentatie in van haar werk. omdat dit goed aansloot bij de tentoonstelling Sieraden: de keuze van Almere werd deze presentatie nog tot het eind van de tentoonstelling in takt gelaten. Hierdoor konden ook andere bezoekers kennis maken met het werk van Mackert.
7
Overige activiteiten 23.02.2001 21.04.2001 – 22.04.2001 09.05.2001 09.06.2001 16.06.2001 18.10.2001 25.10.2001 01.11.2001 08.11.2001 18.11.2001 19.11.2001 - 02.12.2001 22.11.2001 29.11.2001
presentatie Joep van Lieshout (ihkv KOR) Museumweekend Voorleesmiddag, in samenwerking met de bibliotheek Flevolive, in samenwerking met CASLa en De Verbeelding boekpresentatie Oscillations, Manon de Boer Ongoing Series – lezing door Ruudt Peters Ongoing Series – lezing door Iris Eichenbach Ongoing Series – lezing door Macha Roesink Ongoing Series – lezing door Suska Mackert naborrel voor Sieraden, de keuze van Almere Digital Playground, een educatief programma in samenwerking met CKV-Almere en Hal 4-Rotterdam Ongoing Series – presentatie door Martine Neddam Ongoing Series – freestyle Digital Playground
8
Bruiklenen van derden Verzamelingen ING Collectie Frans Halsmuseum Haarlem Gemeentemuseum Weesp Groninger Museum Groningen Galerie Willy Schoots Eindhoven
Privé bezit Leo Copers De vier evangelisten Maarten Manson Jan van Munster Annemieke Backer Regina Verhagen Marc Ruijgrok Marcel Smink Suska Mackert Liesbeth Bik en Jos van der Pol
9
De Collectie Almere – verworven 2001 Sabine Bitter / Helmut Weber Border ≠ 0, 1997 video aankoop Justus Bottenheft Vinex alfabeth, 2000 gemengde techniek (26 delen) permanente bruikleen Justus Bottenheft Vinex alfabet, 2000 gemengde techniek (1 deel ) schenking Bob Braine Nature (Un)controlled, 2000 S-101 zuidzijde (ten oosten van Realiteitspad) S-101 noordzijde (ten westen van Realiteitspad) foto (2 delen) schenking Bob Braine Weerwaterroute (presentatie Vijfde Paviljoen), 2000 foto, inkt op papier schenking Joost Grootens Hotel Almere, 2000 (3 delen) foto schenking Joost van Hezewijk Landschappelijke Notities, 2000 foto (3 delen) schenking William Jans Zonder titel, 2000 inktjetprint (en cd-rom) schenking Bastiene Kramer Deadliner, 1985 aquarel op papier aankoop Bastiene Kramer Motor, 1985 aquarel op papier aankoop Annaleen Louwes Hans Ouwerkerk2000 foto (2 exemplaren0) aankoop
10
Corinne Noordenbos Cees de Cloe, 2000 foto (2 exemplaren) aankoop Schie 2.0 Vinex, 2000 fotoprint op doek (1 deel) schenking Schie 2.0 Vinex, 2000 fotoprint op doek (3 delen) permanente bruikleen Martine Stig Ralph Pans, 2000 foto (2 exemplaren) aankoop Petterik Wiggers Han Lammers, 1996 foto (2 exemplaren) aankoop Edwin Zwakman Het gat van bestemming, 2000 foto aankoop
11
De Collectie Almere – gerealiseerd voor buitencollectie Armando De Urn, 2001 Kromslootpark, De Velden Gemeente Almere, Comité 4/5 mei Atelier van Lieshout zonder titel, 2001 Parkwijk Helen Parkhurst / Gemeente Almere Tom Claassen Appelhouten mannen Peter Zegveld Schrijfkanon Land der Letteren VOF Joost 2
12
De Collectie Almere – overige activiteiten bruiklenen aan andere kunstinstellingen Biennale Valencia, Valencia, Spanje Amsterdams Historisch Museum
Viva Vinex – Schie 2.0 Portret van Maria Austria - Paul Huf
bruiklenen aan ambtenaren en instellingen Gemeente Almere LIA – Almere
Angelica De Maria
13
Publicaties Cahier 5 Beelden in Almere Bij de tentoonstelling verscheen het Almere Cahier 5, Beelden in Almere als opvolger van de pocketuitgave De Buitenruimte (1996). De Buitenruimte ging nog steeds grif over de toonbank maar was helaas bij lange na niet meer up-to-date. In die korte tijd is er in Almere dermate veel op dit terrein gebeurd dat het de hoogste tijd was voor een nieuwe editie. Prettige bijkomstigheid van de nieuwe uitgave is, dat deze in de voor ons publiek reeds zo herkenbare Cahierreeks is opgenomen. Voor Beelden in Almere is gekozen voor een andere opzet dan De Buitenruimte opdat beide publicaties elkaar ook zouden aanvullen. Waar De Buitenruimte op beknopte wijze aandacht gaf aan het kunsthistorische kader waarin de beelden tot stand waren gekomen was er in Beelden in Almere meer aandacht voor de wijze waarop een werk tot stand kwam. Zo speelden ook de plek van het beeld, een verplaatsing van het werk of een anekdote een rol in de aangeboden informatie. De inleidende tekst werd geschreven door Brans Stassen, stedenbouwkundige en vanaf het eerste begin betrokken bij de kunst in de openbare ruimte. Van 1984 tot 2001 was Stassen bovendien actief als lid van de Adviescommissie Beeldende Kunst Opdrachten. Zijn tekst biedt inzicht in de manier waarop beelden tot stand komen en zit vol anekdotes over de beelden zoals ze in Almere staan of stonden. Voor het schrijven van de overige teksten en de research die hiervoor nodig was werd kunsthistoricus Aline Knip aangetrokken. Tijdens haar research bracht zij tevens structuur aan in de archiefstukken van het opdrachtenbeleid voor zover deze in De Paviljoens aanwezig waren. Hierdoor werd de basis gelegd voor de ontwikkeling van een bruikbaar archief met betrekking tot bijvoorbeeld het onderhoudsplan van de buitencollectie en voor educatieve doeleinden zoals het ontwikkelen van fietsroutes voor CKV-leerlingen van het voortgezet onderwijs. Voor de fotografie werd gekozen voor twee fotografen die tesamen alle beelden in de stad opnieuw fotografeerden. De Almeerse fotograaf Witho Worms nam een groot deel van de foto’s voor zijn rekening. Jannes Linders werd gevraagd de meer monumentale werken te fotograferen gezien de bestaande foto’s van zijn hand van De Groene Kathedraal (Marinus Boezem) en Polderlandgarden of Love and Fire (Daniel Libeskind). Beide fotografen kregen de opdracht ook de omgeving waarin de werken stonden in beeld te brengen. Door deze kwalitatief hoogstaande fotografie hebben De Paviljoens en de gemeente Almere de beschikking over uitstekend beeldmateriaal met betrekking tot de beelden in de stad. Hieruit vloeit direct ook free publicity in bijvoorbeeld de BK krant van december 2001. Het beeldmateriaal is natuurlijk ook bruikbaar voor het stadsarchief omdat het tevens opnames zijn van een tijdsmoment van de stad. Een bonte verzameling. Kunst kijken voor kinderen Aanvankelijk werd gedacht aan een eenvoudig, losbladig systeem als kijkwijzer in een kleine oplage. Uiteindelijk is gekozen voor een echt boekje in een oplage van 5000 dat ook los van de presentatie In verzekerde bewaring. Openbaar depot Collectie Almere gebruikt kan worden. Wel is vastgehouden aan de inhoud. In het boekje staan tien kunstwerken uit De Collectie Almere centraal. Afbeeldingen van deze werken worden afgewisseld met vragen die het bekijken, begrijpen en beleven van het kunstwerk stimuleren alsmede een praktijkopdracht en een kort verhaal of anekdote over het betreffende kunstwerk of de kunstenaar. De vormgeving was in handen van Katherine Szeto. Zij maakte eerder voor De Paviljoens de bescheiden publicatie voor de tentoonstelling Ideas for Living (2000) en werd op grond daarvan gevraagd Een bonte verzameling vorm te geven. Het bijzonder kleurrijke en stootvaste kinderboek dat zij ontwierp is inmiddels te koop in De Paviljoens, in boekhandels in Almere, in enkele kinderboekenwinkels en in diverse museumboekhandels verspreid door Nederland waaronder de boekhandels van Museum De Pont in Tilburg en het Bonnefantenmuseum te Maastricht. Daarnaast maakt het boekje ook deel uit van het hieronder genoemde educatief programma Verzamelen. Waarom een collectiekijkwijzer? Regelmatig vragen basisscholen en voortgezet onderwijs om educatief materiaal ter begeleiding van het bezoek aan De Paviljoens. Om tegemoet te komen aan deze vraag wordt bij de tijdelijke tentoonstellingen educatief materiaal ontwikkeld waarmee de leerlingen de kunst intensiever beleven. Een nadeel is echter dat het educatief materiaal niet meer bruikbaar is als de expositie na enkele maanden is afgelopen. Zo is de wens ontstaan om een collectiekijkwijzer te ontwikkelen bij de vaste collectie De Collectie Almere van De Paviljoens. De presentatie In verzekerde bewaring. Openbaar Depot De Collectie Almere vormde de aanleiding om een collectiekijkwijzer te ontwikkelen.
14
Waarom een collectiekijkwijzer in de vorm van een kinderboek? De Paviljoens houden zich bezig met hedendaagse kunst. het publiciteitsmateriaal en educatief materiaal van De Paviljoens wordt met zorg vormgegeven. Liever geen gekopieerde losse vellen en readers, die na gebruik in de prullenbak belanden, maar een kleurrijk en bijzonder vormgegeven boekje om te bewaren en nog vaker in te kijken. Het idee ontstond om het kinderboek uit te geven met een ISBN-nummer en te distribueren in (museum)boekwinkels in Almere, Flevoland en de rest van Nederland. Het boekje maakt de Almeerse bevolking bewust van de bijzondere kunst en cultuur binnen de stadsgrenzen. Tevens attendeert het kinderboek de Nederlandse bevolking op de bijzondere kunst en cultuur in de jonge polderstad. De ‘gezinsstad’ Almere is een uitstekend ‘afzetgebied’ voor een aantrekkelijk vormgegeven kinderboek, dat leuk is om als cadeau of relatiegeschenk te geven of te krijgen. Welke doelgroep? Er was zowel vraag naar en behoefte aan een collectiekijkwijzer voor kinderen als voor jongeren van het voortgezet onderwijs. Almere telt 20.000 kinderen op de basisschool en 9.000 jongeren in het voortgezet onderwijs. Besloten werd om een kijkwijzer voor de grootste doelgroep, de basisschoolleerlingen, te maken. Door de kijkwijzer op verschillende manieren te gebruiken is deze voor alle leerlingen tussen 6 en 12 jaar bruikbaar als educatief instrument. Daarnaast werd van het materiaal dat ontwikkeld werd voor de kijkwijzer een afgeleide kijkwijzer gemaakt voor leerlingen van het voortgezet onderwijs. Doelstelling van de kijkwijzer Het moet een autonoom, op zich zelf staand kinderboek zijn, dat leuk is om thuis te lezen en te gebruiken individueel of samen met ouders/verzorgers. Tegelijkertijd moet het als collectiekijkwijzer dienen en een bezoek aan De Paviljoens stimuleren, begeleiden en intensiveren. De vragen en opdrachten in dit boekje stimuleren het kijken, beleven en begrijpen van kunstwerken. Vaak betekent meer zien ook meer weten en meer genieten. Deze ervaring blijft niet beperkt tot kunst, maar strekt zich ook uit naar de beleving van de hele omgeving. Tevens biedt het boekje Almeerse kinderen (en hun ouders) een kennismaking met De Collectie Almere. Invalshoek van de kijkwijzer De kijkwijzer begint bij de leefwereld van het kind. De meeste kinderen verzamelen wel iets, bijvoorbeeld: pokèmon, flippo's, postzegels, schelpen of archeologische voorwerpen. Zo'n verzameling wordt zorgvuldig bewaard, aangevuld, gekoesterd en zo mooi mogelijk gepresenteerd. Vanuit deze invalshoek laat het boekje kinderen kennis maken met de kunstverzameling van de gemeente Almere die te zien is in De Paviljoens. Educatieve methode De Paviljoens is uitgegaan van de theorie van de Amerikaanse kunstpedagoog Michael Parsons, zoals hij die beschrijft in zijn boek How We Understand Art. Parsons onderzocht hoe kinderen en volwassenen naar schilderijen en beelden kijken en hij onderscheidde daarin vijf ontwikkelingsfases en bijbehorende manieren van kijken en praten over wat je ziet: Stadium 1: de associatie Stadium 2: de voorstelling Stadium 3: de expressie Stadium 4: de formele aspecten Stadium 5: reflecteren, het esthetisch filosoferen Deze vijf stadia zijn het uitgangspunten voor de open vragen bij de kunstwerken in Een bonte verzameling. Kunst kijken voor kinderen. Omdat de vragen zeer open zijn, kunnen kinderen ze op verschillende niveaus beantwoorden. Naast de vragen die het kijken, denken en praten over de kunstwerken stimuleren, is er bij vijf werken een inleidende informatieve korte tekst geschreven en zijn er bij vijf werken doe-opdrachten gemaakt om de verbeeldingskracht te stimuleren. Keuze van de kunstwerken De titel ‘Een bonte verzameling’ maakt duidelijk dat het gaat om tien heel diverse kunstwerken uit De Collectie Almere: fotowerken, kunst van alledaagse voorwerpen, een beeld, een installatie en zelfs een landschapskunstwerk. De kunstwerken zijn gemaakt door kunstenaars afkomstig uit verschillende windstreken, zoals Edwin Zwakman, Tom Claassen, Tiong Ang, Shirin Neshat en Remy Jungerman.
15
Grafisch vormgever De vormgeving was in handen van Katherine Szeto – net afgestudeerd aan de Post Sint Joost Academie in Breda. Zij maakte eerder voor De Paviljoens een kleurrijke leporello , die diende als kaartenboekje en informatiebulletin bij de tentoonstelling Ideas for Living (2000). Op grond hiervan en ook op basis van andere kleurrijke, maar wat de vorm betreft vrij minimalistische – bijna pictogramachtige - ontwerpen werd zij gevraagd Een bonte verzameling vorm te geven. Betekenisgeving vormgeving De in het oogspringende kleurige strepen op de kaft zijn zodanig gekozen en geordend dat ze geen associaties oproepen met bekende kleurcombinaties, zoals de regenboogkleuren of de primaire kleuren. De tien bonte kleuren verwijzen naar de tien heel verschillende kunstwerken. In de kleurige index kan een kind zijn lievelingskleur kiezen en met het bijbehorende kleurige tabje het boek openslaan; er zit – na de index - geen relevante volgorde in het boek. Het huisje op de kaft en op het schutblad verwijst naar de presentatie In verzekerde bewaring. Openbaar depot De Collectie Almere waar de tien kunstwerken uit ‘de bonte verzameling’ in worden bewaard. De kleurige strepen staan op het schutblad in het huisje en op de kaft om het huisje heen wat verwijst naar de kunstwerken in de binnen- en buitencollectie van De Paviljoens. Het kleine formaat is handzaam voor kinderen en doet denken aan de Nijntje-reeks van Dick Bruna. De spiraal en de tabjes maken het boek tot een persoonlijk naslagwerkje waarin een kind gemakkelijk informatie op kan zoeken. Materiaalkeuze en druktechniek Er is gekozen voor een ‘stootvaste’ dikke gladde kaft en in het binnenwerk voor 300 grams glanzend papier. Het boek is uiteindelijk full-colour en met 4 PMS-kleuren gedrukt om de kleuren zo krachtig en intens mogelijk te laten zijn.
16
Overige Verhuuractiviteiten 24.05.2001 01.10.2001 – 03.10.2001 20.11.2001
Kamermuziekfestival TU-Delft, workshops Receptie Stichting Stadspromotie
Ondersteunende activiteiten voor derden sokkels burgemeester vitrine schenken aan dominee Verbaas voor tentoonstelling sokkels en glasplaten schenken aan Stichting Archipel voor presentatie glasplaten en oud lijstwerk aan galerie .., Almere Haven Activiteiten personeel buiten De Paviljoens rondleidingen Mireille landschapskunstwerken? lezingen Macha radiointerviews jurering Voorleeswedstrijd Mireille deelname cultuurdebat Mireille + Martine symposia/cursussen? Personeel Lia Gieling, directeur (tot 1 februari 2001) Macha Roesink, directeur (vanaf 1 maart 2001) Martine Spanjers, tentoonstellingen Antoinette Andriese, communicatie (tot 1 juli 2001) Rozemarijn Vermeulen (1 augustus – 1 december 2001) Mireille de Putter, educatie Henny Tenholter, secretariaat (tot 15 november 2001) Joke Mesker, secretariaat Guus Döll, suppoost Nanne Burg, suppoost (vanaf 1 oktober 2001) Paul Sternsdorff, technische dienst Mehrvash Babouyeh, financiële administratie Daphne Papopers, secretariaat ABK (vanaf 1 april 2001) Invalsuppoosten: Gijs Schuhmacher, Cathelijne van den Haak (tot 1 december 2001) Aline Knip, docent cursus kunstgeschiedenis Nivon, freelance voorbereidingen Cahier 5
17
