CONSULENTSCHAPINALGEMENEDIENSTVOORDEBLOEMISTERIJ PROEFSTATIONVOORDEBLOEMISTERIJTEAALSMEER PROEFSTATIONVOORDETUINBOUWONDERGLASTENAALDWIJK
TEELTVANALSTROEMERIA 3egeheelherzienedruk
N r . 20 Bloementeeltinformatie d e c e m b e r 1989
P r i j s ƒ 17,50
INHOUD Tengeleide
3
1.Economischeaspecten
4
2.Bedrijfsinrichting 3.Organisatieenarbeid 4.Grond,bemestingenwaterkwaliteit 5.Algemenekenmerken
7 11 17 26
6.Sortiment
28
7.Vermeerdering
33
8.Teeltmethodenengewasverzorging
35
9.Buitenteelt
44
10.Naoogst-behandeling
47
11.Gewasbescherming
50
12.Saldoenrentabiliteit
55
Bijlagen
Nietsuitdezeuitgavemagwordenvermenigvuldigd doormiddelvandrukofop welkeanderewijzeook,zonderschriftelijke toestemmingvandePublikatiecommissieBloementeelt,secretariaat:Linnaeuslaan2a,1431JV Aalsmeer. BrochuresuitdereeksBloementeeltinformatie zijntebestellendooroverschrijvingvandekostenopgirorekening 174855tennamevanProefstation Aalsmeer,metvermeldingvannummerentitelvandegewenstebrochure.
58
TENGELEIDE HetareaalAlstroemeriaisdeafgelopenjarenverdergegroeid totbijna80ha in1989. Doorgoedkruiswerkzijnertalvannieuwerassenopdemarktgekomen.Belangrijkdaarbijzijnmetnamedewinterbloeiende soorten.Dezenieuwesoortenen teeltmaatregelendiedebloeiperiodebeïnvloeden,hebbengezorgdvooreenafvlakkingvandeaanvoerpiek.Ditheeftgeleid toteengelijkmatigerarbeidsbehoefteopdebedrijvenentothandhavingvandegemiddeldeprijsopdeveilingen. Veeltuinderswisselenervaringenmetdeteeltuitinwerk-,excursie-enregistratiegroepjes.Zoweluitdezegroepen,alsuithetonderzoekkomtsteeds nieuweinformatie. Indebrochure isallenuttigeinformatiegebundeld diebijvoorlichting enonderzoekbekend isoverdeteeltvanAlstroemeria. Wijhopendatditbijzaldragenomtotnogbetereteeltresultaten tekomen. DebrochureisgeschrevenensamengestelddoordeledenvandeAmbtelijkeGewasgroepAlstroemeria,bestaandeuit: Ing.A.Arts, ConsulentschapvoordeTuinbouwNaaldwijk Ing.A.M.A.v.d.Berg, ConsulentschapvoordeTuinbouwAalsmeer-Utrecht (voorzitter) Ing.CJ.J.van'tKlooster,ConsulentschapvoordeTuinbouwAalsmeer-Utrecht Ing.M.N.I.v.d.Meij, ConsulentschapvoordeTuinbouwMidden-Holland tevenshebbenmeegewerkt: J.vanOverbeek, Ing.O.H.M.G.Ruijs, Ing.R.Schreuder,
ConsulentschapvoordeAkker-enTuinbouwTiel ConsulentschapvoordeTuinbouwAalsmeer-Utrecht ConsulentschapvoordeAkker-enTuinbouwAssen
Mw.A.M.A.v.d.Berg voorzitter A.G.G.Alstroemeria
1.ECONOMISCHEASPECTEN Areaalontwikkeling DeAlstroemeriabehoordelangetijdtotdekleineregewasseninhetNederlandse snijbloemensortiment.In1975lagdejaaromzetopdeNederlandseveilingenop ongeveer3miljoengulden.In1988wasdeomzetgestegennaar60miljoengulden. Sinds1977isdeproduktieineenstroomversnellinggeraakt, vanhetareaal(tabel1)geefthiervaneengoedeindruk.
Deontwikkeling
Tabel1.GeschatareaalAlstroemeriaonderglasinNederland Jaar
Oppervlakte (ha) 10 30 57 62 71 73 79
1977 1980 1985 1986 1987 1988 1989
Uitbreiding (%)
+200 +90 + 9 +15 + 3 + 8
Bron:PVS Alsgevolgvandeareaalsuitbreiding isdeaanvoerinstukssterktoegenomen. Degemiddeldeprijsgeefteengeringestijging tezien. Tabel2geeftde ontwikkelingvanaanvoer,gemiddeldeprijsenomzetoverdejaren1970t/m 1988.
Tabel2.Aanvoer,gemiddeldeprijsenomzetindeperiode1970-1988gemiddeld overVBA,Westland,Flora,Berkel(vanaf1980)enE.M.M,(vanaf1984) enalleveilingensamen(vanaf1985) Jaar 1970 1975 1980 1985 1986 1987 1988
Aanvoer xmilj.st. 2,6 9,5 49 99 116 139 157
Gemiddeldeprijs ct/st 24 32 31 37 36 38 38
Omzet xmilj. 0,6 3,0 15 36 42 53 60
Bron:PVS/VBN RelatiefveelAlstroemeriawordenafgezetopdeNederlandsemarkt.
gld
Aanvoerspreiding engemiddeldeprijzenpermaand Hetaanvoerpatroonontwikkelt zich,metnameindelaatstejaren,naarjaarrond-aanvoer.Wasdeverdelingvandeaanvoeroverhetjaarnogduidelijkgeconcentreerd inhet tijdvakapril-september(1985:84%), in1988isditafgenomentot73%.Indewintermaandendecember,januarienfebruariisernogweinig aanvoervanAlstroemeria (tabel3enfiguur 1).Doordeveredelingendoor teeltmaatregelen ishierindekomende jarenverandering teverwachten. Tabel3.DeprocentueleverdelingvandeaanvoervanAlstroemeria permaand in1970,1974,1980,1985,1987en1988. Maand
1970 1)
1974 2)
1980 3)
1985 4)
1987 4)
1988 4)
januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december
0,0 0,2 0,3 3,3 31,9 29,4 9,4 7,7 8,2 4,8 4,2 1,3
0,5 1,1 2,9 11,2 23,4 16,1 10,1 13,1 11,9 6,0 2,7 0,9
0,4 0,7 1,8 8,5 19,6 18,5 12,9 15,2 11,5 6,0 3,1 1,8
0,6 0,9 2,3 9,4 22,4 15,1 14,8 12,4 9,5 7,8 3,2 1,9
3,0 3,3 4,9 10,4 17,5 13,9 13,5 9,1 9,9 6,8 4,5 3,3
3,1 3,0 4,4 10,0 18,0 12,8 12,0 11,6 8,3 6,3 5,8 4,5
1)Veiling 'Bloemenlust'en'CCWS' 2)Veiling 'VBA'en'CCWS* 3)Veiling 'VBA','CCWS','Flora'en'Ben0' 4)VBN:alleveilingen Figuur1.DeverdelingvandeprocentueleaanvoervanAlstroemeriapermaand in1988tenopzichtevan1980. 1980
1988
0) Q
> C o"*
maand
Infiguur2isdegemiddeldeprijspermaandvoordejaren1985en1988weergegeven.Doordegelijkmatigeraanvoeroverhetjaarblijkenookdeprijsverschillenoverhetjaargenivelleerd tezijn. Figuur2.Gemiddelde prijspermaand incent/stukover1985en1988. 1965
1933
maand
Alstroemeriaaultivav
'Rio '
2.BEDRIJFSINRICHTING Deopzetvanhetbedrijfheeftinvloedopdearbeidsprestatie.Arbeidskosten zijnbijdeteeltvanAlstroemeriaeenbelangrijkdeelvandetotalekosten, (ziehoofdstuk3) Perceelsafmeting Schaalvergroting enmechanisatieiseencontinueontwikkeling.Helaasisde perceelsafmeting bijnaaltijdeengegeven.Mendientzoveelmogelijktestreven naareenzo"vierkant"mogelijkperceel.Eenlengte-breedteverhoudingvan2:1 isgoed.Wanneerdeverhoudinggroterisdan3:1 isditongunstigvooreengoedebedrijfsvoering. Bijgunstigeafmetingenzienwevoordelenals: 1.kortetransportafstanden 2.gunstigevormvoordebouwvankassen 3.korteleidingenvoorwarmtetransport e.d. 4.gunstigemogelijkhedenvoormechanisatieenautomatisering 5.mindervierkantemetersgeveloppervlakte,waardoor lagereinvestering,lagerestookkostenenmeerlicht. Erfverharding Vanwegeontwikkelingeninhettransportwezen,degroeivandebedrijvenengebruikmakingvancollectiefvervoeriseenruimerfnodig.Hetdraagvermogenvan heterfmoetvoldoendezijn.Erzijndiversemogelijkhedenvanerfverharding: beton,platen,stenen,asfaltendergelijke.Houdrekeningmetafvoeren,elektraengasleiding. Kassen VoorwaardevoordebouwvaneenAlstroemeriakasisdatdekasveellichtmoet doorlaten.Daaromiseenglasbreedtevanminimaal100cmgewenst.Bovendien moetdeluchtingscapaciteitgrootzijn. Schuur Deplaatsingvandeschuurzalafhankelijkzijnvandeafmetingvanhetperceel.Doordeschuurvooraanhetperceelteplaatsenverliestmendeminste vierkantemetersaanteeltruimte.Wanneerhetperceellangerisdan200meter, plaatsdanbijvoorkeurdeschuurcentraalophetbedrijf.Steedsmeermaakt meneenscheiding tussenschuurenketelhuis.Hetketelhuiswordtaltijdcentraalophetbedrijfgebouwdendeschuurafhankelijkvandeomstandigheden. Doordehogebouwkostenishetzaakhetketelhuisineenzogoedkoopmogelijk bouwwerkteplaatsen.Voordeschuurgeldteenminimalebreedtevan8meter.De schuurheeftindeloopderjarenvelefunctiesgekregen.Naastsorteer-en verpakkingsruimtenvindenweerkoelcel,kantoor,kantine,WC/douche,computerruimte,pompenhokengewasbeschermingsruimte. Globalerichtlijnvoordegroottevaneenschuur: 4000m2kas- 90-100m2 8000m2kas-130-180m2 15000m2kas-250-300m2
Een goed transportsysteem me oogstkar en transportwagen
In de zomer moeten de meeste gewassen tegen de felle zon worden beschermd
IndeAlstroemeriateeltwordtdeschuurveelgebruikt.Draaithetoogstseizoen opvolletoerendanzijnveelvierkantemetersschuurnodig.Erkomenveel bloemenbinnendieopgeslagenmoetenworden.Hetfustneemtookveelplaatsin, metname(lege)veilingkarrenenopzetrekjes.Doorhetinzettenvanparttimers moetenextrawerkplekkengecreëerdworden.Vooreengoedeopstellingvanboslijnofsorteermachine,ontbladerapparaat,bindmachineenwerktafelsmoetmen voldoenderuimtehebben. Voorgeenenkelbedrijfgeldteenstandaardindeling.Verschilleninlengteen breedtevandeschurenbeïnvloedendeindeling.Plaatsvandeuren,koelcelen dergelijkebepalenmededeplaatsingvanmachines,tafelsentransportmiddelen. Werkklimaat Omtoteenzohoogmogelijkearbeidsprestatie tekomenishetzaaktezorgen voorgoedewerkomstandigheden.Hetmagindewinterniettekoudzijneninde zomerniettewarm.Daarvooriseengoedeisolatieophetdakenindegevel vereist.Vermijd veeldirectezoninstralingdoorweinigramenaandezonzijde aantebrengenen/ofdoorzonwering toetepassen.Deverlichtingmoetvoldoendesterkzijn.Teweiniglichtgeeftvermoeideogen.ErzijnTL-lampendiehet daglichtzeergoedbenaderen(TL-nrs.33,57,83en84). Dewerkhoogteaandebostafelhangtafvandegroottevandepersoon.Inhet algemeenzaldehoogtevanhettafelblad95-100cmmoetenzijn.Wanneermenbeschiktovereenverrijdbarewerktafelkanmendewerkopstellingnaarbehoefte wijzigen. Transport Watbetrefthettransportwillenwegraagenkeleregelsnoemen: - probeertransporttebeperken -houddeafstandenkort(bedrijfsopzet) -vervoerzoveelmogelijktegelijk -houddepadenvlak(geendrempels) Hettransportbestaatuitdevolgendeonderdelen: 1.transportvanbloemeninhetbed 2.transportoverhethoofdpadnaardeschuur 3.transportindeschuur 4.vuilafvoer 5.transportnaardeveiling. ad1.Bijdelengtevandebeddenmoetrekeningwordengehoudenmethetfeit datmenindezomerperiodeiederekeerveelbloemenperm2oogst.Vanwege hetvolumemoethetpadniettelangzijn.Bijindehandofopdearm oogstenmoethetpadliefstnietlangerdan30meter zijn.Beterishet omgebruiktemakenvanhulpmiddelenzoalsoogstwagen,buisrailofmonorail.Hetisdanmogelijkomeenbedlengtevan+45meteraantehouden. Depadentussenhetgewasmoetenbreedgenoegzijnomvlottekunnenwerken. ad2.Demodernebedrijvenbeschikkenovereenbreedhoofdpad.Bijvoorkeur kiestdetelervooreenbreedtevan2,40-3,00meter.Staathetsteunmateriaalinhetbetonnenpad,danheeftmendaarvooral40cmnodig.Een breedtevan2,40meterisnodigvoorhettransportvangrondenmest.
Kasinrichting Alstroemeriabeddenzijnongeveereenmeterbreed.Depadendienenminimaal 50-60cmbreedtezijn.Onderinelkbedligteenregenleiding,bijvoorkeurmet boogdoppen.Terondersteuningvanhetgewasisgaasnodig.Afhankelijkvanhet raszijnditdrietotvijflagen. Eengoedverwarmingssysteembestaatuiteenonder-enbovennet.Hetbovennet bestaatuitminimaal twee51mm-ersper6.40mkap.Wanneerdebovenverwarming ookalsmonoraildient,zijnerminimaalvier51mm-ersnodig.Voorhet ondernet ishetbelangrijkdatdewaterinhoudniettegrootis.Hierdoorishet mogelijkomsnellerintespelenopklimaatwisselingen.Voorbedverwarmingkunnentubyleenslangenofdunnepijpjeswordengebruikt. Voorgewassendiereagerenopdaglengtewordtbelichtinggeïnstalleerd.Een gloeilampvan150Wattper10m2. Opgoedgeoutilleerdebedrijvenkanerdaarnaastsprakezijnvaneenscherminstallatie.Dezeisvooralbedoeld alszonwering.Deenergiebesparing isvan minderbelang.TevenskancentraalC0_wordengedoseerddoormiddelvanslangen onderinhetbed.Alleinvesteringenzijnechterafhankelijkvandewensenende financiëlemogelijkhedenvandeteler. Figuur3.RuimtelijkeindelingAlstroemeria-kas
100cm 60
10
100
60
100
60
100
60
3.ORGANISATIEENÂRBEID Deaanpakvanorganisatieenarbeid zalsterkafhangenvandebedrijfssituatie. ErzijnnogalwatgewassendieincombinatiemetAlstroemeriavoorkomen,bijvoorbeeldanjer,tulpenfreesia.Dezegewassenhebbenalsdoeldeleegloopin dewinteroptevullenen/ofdesterkepiekindezomeraftevlakken.Nadeel vanditsoortcombinatiesisdatdearbeidspiekensamenkunnenvallen.Meestal isditindemaandenmaartt/mmei,maarbijbepaaldecombinatiesinaugustus/september.Hoewelhetnietoveraltevermijdenzalzijnomcombinatiestoete passen,lijktdetoekomstmeerweggelegdvoorgespecialiseerdebedrijven.Op dezebedrijvenzaleenafvlakkingvandearbeidspiek indezomermoetenworden gevondenineenbewustesortimentskeuze.Vooralrassendieindewinterproducerenzijnvanbelang. Arbeidsbehoefte VanAlstroemeriazijnrelatiefweinigarbeidsgegevensbekend.Globaalgeldtper 1000m2devolgendearbeidsbehoeftebijeenopbrengstvan200bloemenperm2. Tabel4.Arbeidsbehoe
1.oogsten 2.sorterenenbossen 3.dunnen 4.gewasverzorging 5.netten+hekken 6.gewasbescherming 7.belichting 8.controle/diversen Totaal
fte
(machinaal)
snijden 540 270 75 70 10 5 5 35 1010
trekken kort gewas langgewas 300 310 270 270 75 75 70 70 10 10 5 5 5 5 35 35 770 780
Bron:CTAalsmeer-Utrecht,1982 (arbeidsstudiebij19bedrijven) Voordeaanlegvandeteeltwordtongeveer100uurper1000m2gerekendenvoor hetrooienongeveer50uur.Indienmenmetdehandsorteertmoetbijsorteren enbossen100uurper1000m2extrawordengerekend. Veilingrijdenisnietindeberekeningopgenomen (50-100uurper1000m2). Demeestearbeid isnodigvoorhetoogsten,sorterenenbossenvandeAlstroemeriatakken.Voorgewasverzorging,netten+hekken,gewasbescherming,belichtingendiversenzijnnietzoveelurennodig.Dehoeveelheiddunwerkissterk afhankelijkvanhetras.Binneneenteelt zijnechtermogelijkhedenomtotafvlakkingvandearbeidspiekentekomen,namelijk: - sortimentskeuze.Oogstspreidingdoorhetplantenvanvroeg-enlaatbloeiende rassen;laagblijvende rassenwerkensnellerdanhoge.Erzijngroteverschillentussenderassenindeproduktievanlozestelen;takkentrekkengaat veelsnellerdantakkensnijden. -oogstspreidingdoorbelichteninhetnajaaren/ofhetvoorjaar -optimaleomstandighedenscheppenomsneltekunnenwerken,bijvoorbeeldgoed transport,oogstmethode,sorteeropstellingenz. - spreiding inplanttijdenenteeltduuraanbrengen -machinaalsorterenen/ofontbladerenen/ofbinden.
11
** »
1
—
Het oogsten is de grootste
12
avbeidspost
bij
Alstroemeria
»i
Infiguur4wordteenvoorbeeldgegevenvandearbeidsverdeling vaneenras overtweejaarbijeen2-jarige teelt.Hetwordthiermeeduidelijkdatdeverdelingoverhetjaarnogalongunstigis.Voorandererassenenplantdatageldt eenanderearbeidsfilm. Figuur4. Arbeidsfilm Alstroemeria2-jarig,najaarsplanting Arbeidsbehoefteinuren/periode/1000m2
Uur 150
125
100
75
50
25
L •
i — i
1 — « — » -
-1
I
I
I
l_
-I
I
-I
l_
I
I
L.
1112 13 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 111213 1 2 3 4 5 6 7 8 Periode Oogstarbeid In1982isereenarbeidsstudiegemaaktbij19bedrijven.Hierbijwerdende volgendegegevensverkregen: Tabel5. Arbeidsprestatie Aantal waarnemingen Arbeidsprestatiesnijden trekkenkortgewas trekkenlanggewas machinaalsorteren metdehandsorteren Bron:CTAalsmeer-Utrecht,
8 7 14 22 12
Gem.aantal min./100 takken 13,5
7,5 7,8 6,7 9,2
hoogste 18,7 10,6 12,1
9,0 13,1
laagste
9,4 4,4 4,4 5,0 7,3
1982
13
Bijhetberekenenvandearbeidsbehoeftezijnbovenstaandecijfersmet20% verhoogdomdatdearbeidsprestatie inrustigeperiodenveellagerligt.De waarnemingenzijnineendrukkeperiodegedaan. Uittabel5blijktdatverschilinprestatieisteherleidentotdeverwerkingsmethode,methodevanoogstenendelengtevanhetgewas. Doorgebruik temakenvaneenboslijnofsorteermachineiseenarbeidsbesparing terealiseren.Hettrekkenvaneengewaskostmindertijddanwanneerdebloemtakkenwordengesneden.Trekkenisechternietmogelijkwanneergedeeltenvan rhizomenofjongescheutenwordenlosgetrokken. Trekkenvanbloemtakkenkanalleenwanneerhetgewasniettehoogis.Bovendien geldtdathettrekkenvaneenlanggewasmeertijdkostdanvaneenkortgewas. Dezeverschillenzijnbovendieninhetvoor-ennajaargroteromdatdande hoogteverschillengroterzijn. Wanneereengewaswordtgetrokkengebeurthetafsnijdenvandeondereinden meestaldirektinhetbedofophethoofdpad.Ditismogelijkdoordestelen metdehandaftedraaienofdoorhulpmiddelentegebruikenzoalseen schrobzaag,gewonezaag,hand-heggeschaarofelektrischeheggeschaar. Voorhetkwaliteitsbehoud vandegeoogstetakkenishethetbesteomdebloemen direktnahetoogstenopwatermetvoorbehandelingsmiddel tezetten.Ditgebeurtdanalindekas.Omdebloementevervoerenzijnerallerhandetransportmiddelenenopslagmogelijkheden.Nietaltijdkunnendebloemendirektvoorbehandeldworden.Debloemenwordendandroognaardeschuurgetransporteerd. Dankunnenkartonnendozenenkrattenvanplastic,houtofaluminiumervoor zorgendatdeverdampingminimaalis. Machinaleverwerking Bijhetsorterenmetdehandkanmenwerkenmeteenvariabelaantalmensen.Als meneenmachinegebruiktisditonmogelijk.Debesparingmetdemachinemoet vooralkomenuiteengoedeorganisatie.Debezettingbedraagtmeestal2-3mensen. Eenvoordeelvanmachinaleverwerkingiseenmeeruniformesortering. Deinvestering inmachinalehulpmiddelenkanerguiteenlopen.Erzijnveelvariatiesinsorteermachines,ontbladeringsapparatenenbindapparatuur.Ookbestaatdemogelijkheidvancombinatietoteenboslijn. Aanmachinaleverwerkinghangtechtereenprijskaartje.Devraagrijstdanbij welkeoppervlakteeendergelijkeinvestering zinvolis. Inhetrekenvoorbeeld iservanuitgegaandateenboslijnƒ30.000,-kost.Ook vooreensorteermachinegeldteendergelijkeinvesteringsbedrag (inclusiefontblader-enbindapparaat). Dejaarkostenzijndan: -afschrijving 10% -rentegemiddeld4% -onderhoud 5%
ƒ3.000 1.200 1.500 ƒ5.700perjaar
Bijeenuurloonvanƒ25,-betekentditdatdemachinerendabelwordtalsdebesparingoparbeidmeerisdan228uur(ƒ5.700 :ƒ25).Dezevrijgekomenuren moetendanwelalternatiefaangewendkunnenworden. Uittabel5blijktdatdearbeidsprestatievoormetdehandsorterenenbossen op11,04minutenper100takkenligt(9,2x 120%).Metdemachinekostditnog maar8,04minutenper100takken(6,7x 120%).Detijdwinstbedraagt3minuten.
14
Ineenperiodewaarinweiniggeoogstwordtisdezetijdwinstkleiner. Bijeenopbrengstvan200takkenbedraagtdetijdwinst6minuten.Ditbetekent dateenmachinerendabelisbijeenoppervlaktevan2280m2(228uurx60minuten :6minuten). Wanneereenmachineduurderis,hetberekendeloonlagerligt,detijdwinst lageringeschatwordt,ofdeproduktielagerligt,danwordtdeoppervlakte waarbijeenmachinerendabel isgroter. Sorteeropstellingen Afhankelijkvandegebruiktemachineszijnverschillende sorteeropstellingen mogelijk.Infiguur5en6 zijntweevoorbeeldenweergegeven.Zorgerinieder gevalvoordatbijhetmakenvaneensorteeropstelling deloopafstandenminimaalblijven.Bovendienmogendetransportlijnenvanhetproduktelkaarniet kruisen. Figuur5. Sorteeropstellingmetsorteermachine
kas
karmetdo zenongesor teerde Alstroemeria
B ^-.
hoezen
£4 n
S0
emmers met korte takken
tafel
1=ontbladerapparaat 2=bindmachine leen2elengte veilingkar
afvoerkoelcel
Taak:persoonA:-bloemenleggeninsorteermachine persoonB:-uithalen,ontbladeren,binden,hoezenenwegzetten Sorteersnelheid:3minuten/100stuks Sorteren+bossen:2 x 3 = 6 minuten/100stuks
15
Figuur 6. S o r t e e r o p s t e l l i n g met b o s l i j n kas
BOSLIJN
afvoerband
ontbladeren!
bind mach.
D Ö
Gt
CÏ:
# Ï
hoezen
veilingkar
ongesorteerde takken
afvoer koelcel
Taak: persoon A, B, C: bloemen rapen in bossen van 10 stuks persoon D : bossen in hoezen en afvoeren S o r t e e r s n e l h e i d : 4 minuten/100 stuks Sorteren en bossen: 4 + 2 = 6 minuten/100 s t u k s . ~7Tmtss
Tfo-
fLiittMgtal"Stafc."1
•I
<—. \ MM1MMW«
/4il-i 'S*?'"
igZr^giSlA ^§311 JStr ä ^ » ^
8
ÜBÜ
De meeste Alstvoemevia-beâvijven
16
"*>«••,
*?&&&• i• •
hebben een
1
boslijn
4.GROND,BEMESTINGEN WATERKWALITEIT HetgewasAlstroemeriakaneenflinkebladmassaontwikkelen.Dewaterbehoefte isongeveergelijkaandievananjersenrozen.DeAlstroemeriaverlangteen vochtigegrond.UitonderzoekophetProefstationteAalsmeer(Jaarverslag 1978)enuitpraktijkwaarnemingenbleekdatdebloemproduktiegeringerisals erweinigwaterwordtgegeven. Grondsoort Alstroemeria'skunnenzowelopzavel,lichteklei,veen-alszandgrondenworden geteeld.Degrondmoetaandevolgendeeisenvoldoen: 1.Goedbewortelbaar (ongestoord profiel) 2.Eengoedestructuur 3.Goedeontwateringenvooraleenconstantgrondwaterpeilgedurendehetgehele jaar 4.Voldoendevoedingsstoffenindejuisteverhouding 5.Eenlagezoutconcentratie 6.Vrijvanschadelijkeziektenendierlijkeparasieten Klei-enzavelgronden Klei-enzavelgrondenmeteenzogenaamd aflopend profielzijnhetmeestgeschikt.Eenaflopendprofielwilzeggendatdegrondvanbovennaarbeneden minderzwaarwordt.Grondenmeteenanderprofielverloopkunnenevengoede resultatenopleveren,mitsdestructuurindeondergrondgoedis.Eventueel voorkomendestorendelagendienenverwijderdofverbeterd teworden. Klei-enzavelgrondenhebbendeeigenschapomdichtteslempen.Ditkanvoorkomenwordendoortezorgenvoorvoldoendeorganischestofindebovengrond.Het organischestofgehaltekanverhoogdwordendoor,afhankelijkvanhetorganisch stofgehalteendestructuurvandegrond,2-5m3organischmateriaalper100m2 doordegrond tespitten."Vers"organischmateriaalzoalsstalmest,bladgrond enboomschors,moetnietdieperdan40cmdoordegrondwordengemengd. Opzwaregrond (meerdan35%afslibbaar)istuinturf (doorvrorenzwartveen) mindergeschiktomdatdegronddantekleverigwordt.Devoorkeurgaatuitnaar boomschorsofturfmolm.Ookgrotehoeveelhedenstalmest zijnopzwaregronden nietgewenst,daardezeanderstekleverigennatworden.Degrondwaterstand wordtinhetalgemeenop0,9 tot1,10mgehouden. Veengronden DeAlstroemeriateeltgeeftopdezeinderegelnattegrondenmindermoeilijkhedendandeteeltvananderegewassenvanwegedeoppervlakkigewortelgroei (rhizomen).Menstreeftinhetalgemeennaareenconstant/stabielregelmatige waterstandvan+70cmbenedenmaaiveld.Opveengrondenvertonengewasseneen snellereenweelderigegroeiinvergelijkingmetdegroeiopkleigronden. Zandgronden Hetvochthoudendvermogenvanzandgrond ismeestalgering.Hetinbrengenvan organischmateriaalindebovenlaagbrengthierinverbetering.Stalmest,eventueelgemengdmetandereorganischematerialen,isvoordezegrondenaante bevelen. Inzandgrondenspoelendemeststoffenvrijsneluit.Ervindtweinigofgeen
17
capillaireopstijgingplaats.Wanneerdemeststoffenmetdeovermaataanwater dewortelzoneverlaten,zijnzedefinitiefonbereikbaarvoordeplantewortels. Hetverdientdaaromaanbeveling,vooralopdezegrondenvakerenregelmatiger watertegevenenbijtemesten.Alsondanksregelmatigbijmestengeengoede voedingstoestandgehandhaafdblijft,kandatveroorzaaktwordendoorhetongemerktteveelwatergeven. Drainage Behalvedoorhetprofielendestructuurvandegrondwordteendiepeenongestoordebewortelingbepaalddoorhetgrondwaterpeil.Wanneerdewortels onderwaterkomen,zullenzijnakortetijdafsterven.Ditishetgevalbijeen schommelendegrondwaterstand.Bijeenlagegrondwaterstand ontwikkeltdeplant wortelsopgroterediepte,maarverliestdiewortelsweeralshetwatertijdelijkhogerkomt.Meestalkomtheteropneerdatindezomergevormdewortelsin hetnajaarafsterven.Hetisdusvangrootbelang,datdegrondwaterstand stabielis.Daarnaastheefteenslechteontwateringeenongunstigeinvloedop destructuur.DrainageisinalleAlstroemeriakassennoodzakelijk.Eengoede drainagegeeftookvoordelenbijhetdoorspoelenvandekasgrond.Bijeen snelleafvoervanhetgietwatervindthetverwijderenvanovertolligezouten beterplaats. Wanneerdedrainagedirectopdeslootwordtafgevoerd,ishetvanbelangdat deslootwaterstand opdegewenstedieptekanwordengehandhaafd.Datkanbijvoorbeelddoormeteenpomphetwaterpeilindeafwateringssloot lagertehouden.Bijdezewijzevandrainageisdecontroleopdewerkingvandedrains eenvoudiguittevoeren. Geslotendrainage Insituatieswaarbijdegewensteontwateringsdiepte lagerisdanhetslootpeil enonderbemalenvandeslootnietmogelijkis,moeteenzogenaamdgesloten drainagesysteemgebruiktworden.Dedrainskomenuitopeenhoofdhuisdieuitmondt ineenverzamelput.Eenonderwaterpompmeteenvlottersysteemverwijdert hetwateruitdeput.Opdezewijzeishetmogelijkomhetgrondwaterpeil,onafhankelijkvandeslootwaterstand enhetwaterpeilvandeomliggendepercelen, constantophetgewenstepeiltehouden. Eenregelmatige controlenaardewerkingvandedrainageisnoodzakelijk.Hiervoorkunnenpeilbuizenindegrondwordengeplaatst. /,.
Bemesting Alstroemeria'svrageneenvoedzamegrond,maarzijngevoeligvooreenhoge zoutconcentratie indebodem.Bijdebemestingzullenwehiermeerekening dienentehoudendoorniettegrotehoeveelhedenmeststoffentegelijktoete dienen. Organischemeststoffen Vooreennieuweaanplantwordtvaak2-5m3organischmateriaalper100m2gegevenendoorgewerkt.Inverbandmetdezoutgevoeligheid vaneenjongeaanplant mogenmethetorganischmateriaalnietteveelzoutenwordentoegediend. Gebruikvanversemestmoetdanookwordenafgeraden.Metrundveestalmestof champignonmestwordtveelzoutindegrondgebracht.Daarnaastwerktchampig-
18
nonmestpH-verhogend.Inverbandmetdemestwetgevingmagmaximaaleenmaalper tweejaar0,8m3stalmestper100m2gegevenworden.Omgroterehoeveelheden organischestofaantevoerenmoetduseenaanvullingplaatsvindenmetveenproduktenofboomschors.Inhetalgemeenisniethetorganischestofgehalte,maar destructuurvandegrondbepalendvoordeaanwendingvanorganischmateriaal. Isdestructuurtoestand goed,danzaleennormaleonderhoudsgift van1m3organischestofper100m2voldoendezijn,ofkandeorganischebemestinggeheel achterwegeblijven. Versorganischmateriaalkannietmeegestoomdworden.Alsinverbandmetonkruidzadentochgestoomdmoetworden,danzalmentweetotdriewekenmoeten wachtenmetplantenenindieperiodedegrondlosmakenendrooghoudenomeen voldoendeluchtuitwisseling tekrijgen. Bijtoedieningvanorganischestofmoetookgeletwordenopdampwerkingen zouteffecten.Bijgebruikvangedroogdekippemestenanderesoortgelijke Produktenkanammoniakvrijkomen.Ineenperiodedatweiniggeluchtkanworden,ofalshetgewasregelmatignatwordtdoorcondens,isdekansopbladverbrandinggroot.Bijhetuitplantenvanjongeplantenkunnendewortelsverbrandendoordirectcontactmetditsoortorganischmateriaal. KoolzurekalkenpH DepH(zuurgraad)isvangroteinvloedopdebeschikbaarheid endeopnamevan spoorelementen.Overhetalgemeenwordenspoorelementenslechteropgenomen naarmatedepHhogeris.OpveengrondenwaardepHgemiddeld5,0-6,0iskomt ditprobleemnagenoegnietvoor.Opkalkrijkezavel-enkleigrondenkandehogerepHvoornamelijk inhetvoorjaar totijzer-enmangaangebrek leiden.Door gebrekaanijzerenmangaanwordthetbladmoestussendenervenvanjongebladerengeel.Indebijmestadviseringwordt tegenwoordigdanookrekeninggehoudenmethetkoolzurekalkgehalte (Ca(X>3)vandegrond.Leteropdatdemonsternemeropdevragenlijstbijgrondsoort invultwathetCaCO„-gehalteis.Bij eenCaCO„-gehaltevan1-2%wordthetcalciumgehalteindevoedingsoplossing verlaagdmet1mmolperliterenbijeenCaCO^gehaltegroterdanj!%wordt calciumgeheeluitdevoedingsoplossingweggelaten,tenzijhetCa -gehaltete laagwordt. OokeenlagepHkangevaarmetzichmeebrengen.BijeenlagepHkandebeschikbaarheid zogrootzijn,datovermaatoptreedt.Ditisvooralbekendvanmangaan nastomen.Integenstelling totdeanderespoorelementenneemtdebeschikbaarheidvanmolybdeenafbijdalingvandepH. Ishetkoolzura-kalkgehalte (CaCO»)kleinerdan0,5%,danzaleenbekalkingsadviesgegevenwordenalsdepHlagerisdandehiernagenoemdewaarden.
pHKCl grondsoort - 5,9 diluviaalzand (dekzand) 6,6 7,2* alluviaalzand(zeezand) 5,6-6,8* zavel 5,9-6,2* rivierklei 5,6 -6,8* zeeklei 5,4 5,6* venigeklei 5,4 5,6* veen *afhankelijkvanhetorganischestofgehalteenhetslibgehalte
19
HetiszinvolomvoordeaanvangvaneenAlstroemeriateelteenuitgebreid grondonderzoek,telatenuitvoeren,waarbijnaastdenormaleanalysesvanvoedingselementenookdepH-KCl,slibgehalte,koolzurekalkgehalteenhetP-Alcijferwordenbepaald» Opbasisvandezegegevenskaneengoedbekalkingsadvies gegevenwordenenkanbijeenlagefosfaattoestandeenextrafosfaatbemesting geadviseerdworden.Wordteendiepegrondbewerkinguitgevoerd,waarbijmenging vanboven-enondergrond plaatsvindt,danzouookdetweedelaagapart bemonsterdkunnenworden.
Voedingstoestand Devoedingstoestandvandegrondmoetvoordeteeltbegintoppeilgebracht zijn.Metdeorganischebemestingwordeneenaantalvoedingsstoffentoegediend, maarditzalinderegelonvoldoendezijn.Vandaardatdevoorraadbemesting aangevuldmoetwordenmetkunstmest. Destreefcijfersbijaanvangvandeteeltzijngelijkaandestreefcijfers tijdensdeteelt.Dereeksmetstreefcijferszieteralsvolgtuit,uitgedruktin mmol/literinhet1:2volume-extract: NH + streefcijfers <0,5 grenzen <0,5
K+
Na+
Ca^
Mg""
N0 o ~
Cl"
so,"
P
1,5
<2,0
2,0
1,2
4,0
<2,0
1,5
0,15 1,0
1,2-2,0 <2,0
1,6-2,4 0,8-1,6
3,0-5,0
<2,0
1,0-2,0 >0,15
Alsdegevondenanalysedjfersafwijkenvanbovengenoemdestreefcijfers,dan wordteenbasisbemestinggeadviseerd.Voorberekeningvandezebasisbemesting wordtuitgegaanvaneenstandaardhoeveelheidmeststof dienodigisomhet analysecijfer 1mmolinwaardetedoenstijgen.Intabel6zijndezewaarden voordediverseelementenweergegeven. Tabel6.Toenamevananalysedjfersonderinvloedvanbemesting.Berekeningop basisvan50m3extractper100m2overeendieptevandebouwvoorvan 25cm toediening1kgper100m2
N S K (K0) Ca(CaO) Mg(MgO)
toenamein1:2volume-extract 1,42 0,62 0,51 (0,42) 0,50 (0,36) 0,82 (0,50)
Onderstaand zijnvoorenkelemeststoffendebenodigehoeveelhedenberekend. Voordeberekeningisgebruikgemaaktvantabel6.
20
EC
Tabel7.Debenodigdehoeveelheidmestvooreentoenamevan1,0mmol/1in 1:2extrakt. TOENAME1,0MMOLIN 1:2VOLUMEEXTRAKT
HOEVEELHEIDBENODIGDEMESTSTOF
N
2,6kgkalkammonsalpeter 3,2kgmagnesammonsalpeter 1,5kgureum 4,5kgkalksalpeter 3,4kgzwavelzureammoniak 5,4kgkalisalpeter 3,9kgammoniumnitraatvlb. 10,1kgmagnesiumnitraatvlb.
S
7,7kgkieseriet 9,5kgpatentkali 9,5 kgkalisulfaat 12,4kgbitterzout 6,7kgzwavelzureammoniak
K
7,9kgpatentkali 4,4kgkalisulfaat 5,1kgkalisalpeter 7,0kgmonokalifosfaat
Ca
10,8kgkalksalpeter 16,0kgcalciumnitraatvlb.
Mg
29,0kgmagnesammonsalpeter 20,3kgpatentkali 7,5kgkieseriet 12,3kgbitterzout 20,0kgmagnesiumnitraatvlb.
FosfaatkomtindetabellennietvooromdatvoorderelatieP-water(1:2)ende fosfaatgiftgeencijferteberekenenis.Fosfaatisslechtoplosbaarbijaanwezigheidvancalciumionenindebodemoplossingenzaldusbijgrotereaanvoer vancalcium (enbijvoorbeeld ookijzerenaluminium)neerslaan. Onderinvloedvanwortelwerking zaldooronttrekkingvanfosfaatuitdebodemoplossingweerfosfaatinoplossinggaan.Ditwordtinzekerematenogversterkt,doordatdeplanteworteleenzwakzuurmilieukanbewerkstelligenrond dewortel.Hierdoorkunnenneerslagenvanfosfaatverbindingenweerinoplossing gaan.Voorhetvaststellenvandevoorraad fosfaatindegrondishetdanook betertewerkenmeteenextractievloeistofmeteenzwakzurewerking.Ditis hetzogenaamdeP-Al-cijfer(Poplosbaar inammoniumlactaatazijnzuur). HetisnietnodigiederekeereenP-Al-cijfer telatenbepalen.Welverdient hetaanbevelingbijdeaanvangvaneennieuweteeltofbijeenvoorgenomen diepegrondbewerkinghetP-Al-cijfer tebepalen.Opbasisvaneenbepaaldecom-
21
binatievanP-Al enP-water(1:2)wordtdaneenbepaaldefosfaatgiftgeadviseerd.HetstreeftrajectvoorhetP-Al-cijfer ligttussen81en120,bijdit P-Al-cijferwordenafhankelijkvanhetP-watercijferdeonderstaandegiften dubbelkalkfosfaatgeadviseerd.Tripelsuperfosfaat ismindergeschiktvanwege hetdaarinaanwezigefluor. P-water <0,05 0,06- 0,10 0,11-0,15 0,15-0,20 > 0,20
kgP.,0, 4,5-'* 3 2 1 0
kgdubbelkalkfosfaat 10 7 4,5 2 0
Mangaan Sommigegrondenbevattenvannaturevrijveelmangaan.Ditisinprincipeniet schadelijkvoordegewasgroei,omdathetmangaanineengeoxideerdeonoplosbar« vormaanwezig is.Tijdenshetstomentreedteenreductieprocesop.Hetmangaan wordtoplosbaarendewaardenkunnentehoogoplopen.Doorvoorafhetgehalte aanactiefmangaantebepalen,kaneenvoorspellinggedaanwordenvoordekans opmangaanovermaatnahetstomen.Degrenswaardenwaarbijnastomenkansop mangaanovermaatoptreedt,zijn: grondsoort zand zavel klei venigeklei veen
actiefMnmmol/kggrond 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5
Nahetstomenmoethetmangaanweeroxyderenenopdiewijzeonschadelijkwordenvoordeplantengroei.Ditiseenbiologischprocesdatgeleidelijkopgang komt.Hetproceskanwordengestimuleerd doordegronddroogtehoudenenlos temaken.HetprocesverlooptsnellerbijeenhogepH(6,5à7,0)endekanso] schadeisgeringer.Opgrondenmetkansopmangaanovermaatwordtmeestaleen extrakalkgiftgeadviseerd.NahetstomenisbepalingvanhetMn-water-cijfer eenmogelijkheidomtecontrolerenoferkansopmangaanovermaatis.
Bijmesten DoordelangeduurvandeAlstroemeriateeltishetnietmogelijkalle voedingsstoffenalsvoorraadbemestingmeetegeven.Hetisdusbelangrijkdat regelmatigwordtbijgemest. Vooreengoedegroeiishetbelangrijkdatdevoedingstoestandindeloopvan deteeltnietteveelschommelt.Bijmestenismogelijkdoorregelmatigwat kunstmest tussenhetgewas testrooien,maarbeterishetomviaderegenleidingkunstmestmee tegeven.Ookditkanvariërenvanafentoemeedoserenvan enkelvoudigemeststoffenofoplosbaremengmeststoffentothetcontinumeegeven vaneencompletevoedingsoplossing.DitlaatstewordtindepraktijkhetA-en B-baksysteemgenoemd.
22
Voedingsoplossing Bij het A- en B-baksysteem maakt men een complete voedingsoplossing. De standaard voedingsoplossing voor Alstroemeria ziet er als volgt uit: element
NH,(
K
Ca
Mg
N
S
concentratie mmol per liter
0,9
3,5
2,0
1,1
8,4
1,1
In meststoffen ziet de voedingsoplossing er dan als volgt uit, berekend naar 100 kg meststof per bak van 1000 liter.
<1
1-2
>2
Bak A kg kalksalpeter kg kalisalpeter vlb. kg ammoniumnitraat vlb.
73 12 7
37 29 23
_
47 39
Bak B kg kalisalpeter kg bitterzout kg ammoniumnitraat kg borax
48 46 7 0,5
31 46 23 0,5
14 47 39 0,5
CaCO-%
De meststoffen zijn verdeeld over twee mestbakken (A en B) omdat in de voedingsoplossing zowel calcium (in kalksalpeter) als sulfaat (in bitterzout) aanwezig is._In geconcentreerde vorm samengevoegd slaat calcium (Ca ) met sulfaat (S0, )neer als gips (CaSO^). De dosering vindt normaal plaats met een EC van 1,1 mS/cm. Dit komt overeen met 0,9 gram meststof per liter met 11%N, 14%K 2 0 , 4% MgO, 7% Ca en 3% S. Op basis van a n a l y s e d j f e r s van het grondmonster, kan de voedingsoplossing of de geadviseerde EC worden aangepast als de gevonden analysecijfers afwijken van de streefcijfers. De berekeningswijze is te vinden in de "Bemestingsadviesbasis glastuinbouw" uitgegeven door het CAD voor Bodem, Water en Bemesting te Wageningen.
Spoorelementen Naast genoemde hoofdelementen heeft het gewas ook behoefte aan spoorelementen. Deze elementen zijn onmisbaar. De benodigde hoeveelheden zijn echter zeer gering. In een normale grond die regelmatig voorzien wordt van organische stof, zijn voldoende spoorelementen aanwezig. Bemesting met spoorelementen is dus zelden noodzakelijk. Alleen bij gebruik van regenwater is bijmesten met borium, in de vorm van borax gewenst. Tekort aan spoorelementen is meestal niet een gevolg van een tekort in de grond. De oorzaak moet meer gezocht worden in het slecht functioneren van het wortelstelsel, of een te hoge pH. Bij Alstroemeria wordt in de praktijk regelmatig bladvergeling waargenomen. Tussen de rassen komen verschillen voor, bijvoorbeeld de cv. 'Regina' is er erg gevoelig voor. Ook het tijdstip van het jaar speelt een rol. De bladvergeling treedt vooral op in de zomermaanden. In een poging meer inzicht in de oorzaken van deze bladvergeling te verkrijgen, werd in 1977 een aantal bladmonsters van gezonde en zieke planten van de cv. 'Regina' verzameld en op spoorelementen
23
onderzocht.Tussendegehaltenaanspoorelementenvandegezondeendievande ziekeplantenwerdenevenwelgeenduidelijkeverschillengevonden.
Ijzergebrek Ijzergebrekkomt totuiting invergelingvanhetjongsteblad.Integenstellin totmangaangebrekblijvenzelfsdekleinstezijnerfjesgroen,zodatophetbla eenfijngroennetwerkzichtbaar is.Ijzergebrektreedthetsterkstopinhet vroegevoorjaarennaeensnee.Inernstigegevalleniseenbemestingmeteen ijzerchelaatnodig,bijvoorbeeld 6-8gramFe-EDDHAperm2.Ooktijdelijkgebruikvanextraverzurendemeststoffenzoalsammoniumhoudendestikstofmeststof fenkanpositiefwerken.Ookkanregelmatigca.1,5kgijzerchelaat (7%)meege venopdegenoemdeA-enB-oplossinghelpen. Mangaangebrek Mangaangebrekveroorzaaktbladvergeling tussendenerven,inhoofdzaakinhet jongeblad.Dehoofdnerfendegrotere zijnervenblijvengroen.Mangaangebrek treedthetmeestopinhetvoorjaarendezomer.Eenbemestingviadegrondme mangaansulfaatgeeft zeldenverbetering.Meerresultaatbereiktmendooreen bladbespuitingmetmangaansulfaat.Tijdensdonkerweerspuitenmeteenoplossingvan0,1 tot0,2%mangaansulfaat (1-2gramperliter). Magnesiumgebrek Bladverkleuringenwordenaangetroffen inhetmiddenofonderaandeplant.Het bladisgetekend doorgeelgroenebanentussendenerven,dieaansluitenaande gelebladrand.Bestrijding ismogelijkdoortespuitenmeteenoplossingvan 0,2%magnesiumsulfaat(2gram/literbitterzout).
Waterkwaliteit DeAlstroemeriaiseenzoutgevoeliggewas.Uitonderzoekmetderassen 'Rosario'en'PinkPanther'bleek,datgroeivemindering teverwachtenisbij EC-waardeninhetgietwaterboven0,5.Degroeivermindering isvrijgroot.Voo elkeeenheidvandeECbovengenoemdewaardekandeafnameingroei15%zijn. AlsditwordtomgerekendnaardeEC-waardenvanhet1:2volume-extractbijhet grondonderzoekbetekentditdatdeECnietboven1,5magkomen.Wanneerdaarbo vendeECmet0,1 toeneemt,neemtdegroeimet25%af.Ditkomttotuitingin hetaantaltakkendatwordtgeoogstenhetgewichtpertak.Hetaantalbloemen pertakwordtweinigbeïnvloed.Intabel8iseenoverzichtgegevenvandeze effecten. Tabel8.DenadeligeinvloedvanzoutgietwaterbijAlstroemeria.Effectenin procentenpereenheidtoenameinECvanhetgietwater Kenmerk Totaalgewicht Aantaltakken Aantalbloemenpertak Lengtepertak Gewichtpertak
24
%afname 15 10 2 5 8
InonderstaandetabeltreftmendegrenzenvandeEC-,natrium-(Na)enchloor(Cl)gehaltenaanvanhetgietwater.Alsvangietwaterhetnatrium-ofchloorgehalteofdeEChogerisdanonderstaandewaarden,kanbijdegenoemdemethode geengebruikwordengemaaktvandatgietwater.Ermoetdaneenalternatiefgezochtworden,zoalsregen-ofleidingwater. Tabel9. GrenzenEC-,Na-enCl-gehaltenvoorAlstroemeriateelt
grond,druppelleiding grond,regenleiding substraat
EC(mS/cm,25°C) 1,5 1,5 1,0
Na(mmol/1) 4,5 3,0 3,0
Cl(mmol/1) 4,5 3,0 3,0
BijhetdruppelenindevollegrondmagdehoeveelheidNaenClwathogerzijn danbijwatergevenmeteenregenleiding.Ditkanomdathetbijeendruppelsysteembijdewortelsvoortdurend vochtiger isdanbijeenregenleidingsysteem. Deplantondervindtdanminderhindervanhetzout. Deelementencalcium (Ca)enmagnesium (Mg)kunnenincombinatiemetbicarbonaat(HC0-)ensulfaat (S0,)zoutenvormen.Ditkaneenslechtegroeivanhet gewasveroorzaken.Ookkunnendruppelaarsdoordezoutenverstoptraken. BicarbonaatkanookeenpH-verhogendeffect indegrondhebben.Omdittevoorkomenmoethetaantalmmolbicarbonaatkleiner zijndantweemaalhetaantal mmolcalciumenmagnesium. aantalmmolHC0,
25
5.ALGEMENEKENMERKEN Herkomst Alstroemeriaiseengeslachtdatongeveer60verschillende soortenomvat.Dit gewasbehoort totdeAmaryllidaceae.Hetverspreidingsgebied isZuid-Amerika. DemeestsoortenkomenvoorinChilienBrazilië,maarookinArgentiniëen Perukomensoortenvoor.Degroeiomstandigheden zijndaardoorsterkverschillend.ZokomtA.pelegrinavoorindekustgebiedenvanChili,A.violaceaekom voorindrogewoestijnachtigegebiedenenA.aurantiaca,eenvandebelangrijkstekruisingsouders,komtvoorinmeergematigdegebieden.Doorhybridisatie zijndeoorspronkelijkein-enuitwendigeeigenschappen,ontstaandooraanpassingaandenatuurlijke standplaatsen,nietmeerduidelijkwaarneembaar inhet huidigesortiment. Plantopbouw Hoeweleropheteerstegezichtgroteverschillenzijntussendesoortenende daaruitontwikkeldehybriden,zijnertocheenaantalgemeenschappelijkekenmerkentenoemen.Hetmeestopvallend isdeomgekeerdebladstand.Zodradebladerenzichontvouwendraaienze180,zodatdebovenzijdeaandeonderkant komt.Defunctiehiervanisnietbekend. Descheutenontwikkelenzichaanvankelijkondergrondsvanafeenvlezige,witte wortelstokofrhizoom.Indebladokselsvandebovengrondsebladerenbevinden zichgeenokselknoppen.Deenigeokselknoppendiegevormdwordenontstaanind< okselsvanbladbeginselsaandebasisvandeopgaandescheuten.Uitdeonderst« okselknopontwikkelt zicheennieuwescheutenuitdetweedeokselknopkanziel eennieuwerhizoomontwikkelen.Dewortelsdiezichaanhetrhizoomontwikkelei zijndunenvertaktofonvertaktenvlezig.Dedunnewortelsverzorgendeopnamevanwaterenvoedingendedikkewortelszorgeninhoofdzaakvoordeopslag vanreserves. Debloemengroeienaanheteindevandestengels.Zestaanopafzonderlijke bloemsteeltjesineenschermvormigebloeiwijzebijeen.Aanelkbloemsteeltje kunnenzichenkelebloemenontwikkelendienaelkaarbloeien.Mededaaraan danktAlstroemeria zijngoedegebruikswaardealssnijbloem. Teeltgeschiedenis DeteeltvanAlstroemeriaalssnijbloemisnognietzooud.Deeersteteeltervaringenzijnnietpreciesbekend,maarindejarenna1950wordtAlstroemeria genoemdalsvollegrondsteelt enalskasteelt.Dedaarvoorgebruiktesoorten warenonderandereA.aurantiaca,A.ligtuenA.pelegrina. Depraktischewaardevandezesoortenisgering.Debloeiperiodeiskortende kwaliteitvanhetbladisvaakslecht.VanA.aurantiacawordtdecv.'Orange King'nogeenenkelemaalgeteeld indevollegrond. Na1958isdebelangstellingvoordekasteelt toegenomendoordeintroductie vanbelangrijkverbeterdehybriden.IneersteinstantieuitliefhebberijenlatermeerdoelgerichtheeftJ.GoemansvanhetEngelsebedrijfParigoHorticulturalCo.zichopdeveredelingvanAlstroemeriagericht.Alseerstespectaculaireresultatenzijnderassen 'Ballerina','Charm'en 'Pride'tenoemen. Dezesterielehybridenonderscheidenzichvooraldoorgroterebloemenende grotegroeikracht,wattemerkenisaandelange,stevigestelen. Na1960zijndezehybrideninNederland geïntroduceerd viahetvertegenwoordigendebedrijfvanWUlfinghoff.Deteeltwerdnognietdirectgemeengoed.Daar-
26
vooriseenaantalredenenaantegeven.Devermeerderingdoor scheurengaat nietzosnelenerwasenigeterughoudendheid bijdebeschikbaarstellingaan derden. InNederland isdeveredelingondermeerterhandgenomendoorHandelskwekerij M.C.vanStaaveren.Vanaf1962isopditbedrijfveredelingswerkgedaan.Dat resulteerdeindeintroductievanderassen 'Regina','Starosa'en 'Beauty'in 1970en1971.Tegelijkwerddoormeerderebedrijvendecultivar 'WalterFlemming'('Orchid')aangeboden.Laterzijnookstralingsmutantenuit 'Orchid'op demarktgebracht. InmiddelszijnermeerdereveredelaarsaktiefophetgebiedvanAlstroemeriaveredeling.Indeaanvoerstatistieken isteziendatdeinspanningenvandeze bedrijvenookresultatenopgeleverdhebben. DeontwikkelingvandeteeltinNederland isnietonopgemerktgebleven.In vrijwelallebekendeproduktiegebieden indewereld isdeteeltgeïntroduceerd. HetsortimentdatgeteeldwordtishoofdzakelijkvanNederlandseoorsprong.Mededaardoorisookinanderelandendebelangstellingvoorveredelinggewekt. VerwachtmagwordendatNederlandseproducentenhiermeeindetoekomstgeconfronteerdworden.
Bloemknopverdroging door lichtgebrek in de winter komt big de meeste oudere rassen voor
27
6.SORTIMENT Ontwikkelingenindeaanvoer In1973waserindeveilingstatistiekenslechtssprakevan3geregistreerde Alstroemeria-cultivars.In1979wasditaantalgestegentot21stuksenhet aantalbleefstijgentot70stuksin1988. Vandeze70cultivarszijnerslechts18dieeenomzetrealiserenvanmeerdan 1%vandetotaleAlstroemeria-omzet. In1979waren 'Orchid'(geelmetwit)en 'Carmen'(rood)debelangrijkste rassen.Langzamerhandkwamenersteedsmeerroserassenopdemarktenanderetypen.Rond1980maaktebijvoorbeeldhetras 'Rosario'(eenButterfly-type)opgang.OokandereButterfly-typenwerdeninhetbeginvandejaren'80veelaangeplantenbinnentweejaarbestondmeerdan40%vandeaanvoeruitdezetypen. Vanaf1985iseenverschuivingnaardelila-kleurigerassenbegonnenennaar typendiehetgehele jaarbloemenproducerenvaneengoedekwaliteit.'Jubilee* ishiervaneenvoorbeeld.Daarnaastisdevraagnaargelerassenblijvenbestaanenblijftmennaarstigopzoeknaareenproduktieveenkwalitatiefgoede wittecultivar. TypenAlstroemeria DerasseninhethuidigeAlstroemeria-sortimentzijnonderteverdelennaartypen.Elktypeheeftzijneigengroei-enbloeiwijzeenvraagtsomseenspecifiekegewasbehandeling.Eenveelgebruikteindelingnaartypenisdevolgende: Opmerkingen Voorbeelden gevoeligvoor 'YellowKing* bloemknopverdrogin g 'Moonlight' chtbijtedrogeofli armeomstandighede n
Typen Aurantiacatypen
Kleur geel
Gewashoogte 160-200
Butterflytypen
rose wit-rose
100-160
'Flamengo' 'Jacqueline'
Carmentypen
rosetot rood
150-180
'Carmen' 'Vanltas'
Hybriden
vaaklichtrose
160-200
restgroep Meerwinterbloei danAurantiacaof Orchid-typen
'Wilhelmina' 'Libelle' 'PinkTriumph'
Orchid-typen
geel geel-wit
180-220
geenwinterbloei Nadevoorjaarsbloeigewaskaal zetten
'Apollo' 'Rio* 'Canaria'
Tussen-typen
lila,paars
150-180
goedewinterbloei daglengtebelichtingkannadelig werken
'Annabel' •Jubilee' 'Westland*
Hetisnieteenvoudigomallebovenstaanderassenondertebrengeninboven-
28
staandezesgroepen.Vandaardatmenzichvaakbeperkt toteenonderverdeling inzomer-enwinterbloeienderassenofinjaarrond-enniet-jaarrondbloeiende rassen.Echterookdanzijnenkelerassenmoeilijkteplaatsen. Rassengeschiktvoordebuitenteelt Rassengeschiktvoordebuitenteelt zijnaltijdondertebrengenineenvanbovengenoemdegroepen.OverhetalgemeenzijnButterfly-typenmindergeschikt vooreenbuitenteeltomdatdestelentekortblijven.Voorbeeldenvangeschikte buitenteeltrassen: 'Carmen','Cyprus','OrangeDelight','OrangeGlory','Red Bird','Regina','YellowKing'. Sortimentskeuze Bijdekeuzevanhetsortimentwordtvaakgekozenvoorrassendiedebuurmanof eenvriendookteelt.Tochisditnietaltijddebestegrondwaaropeenkeuze gemaaktwordt.Hetisbeteromzelfoppad tegaan,metvertegenwoordigersvan meerderebedrijvenenvancollega'stehorenwatdevoor-ennadelenvanbepaalderassenzijn.Ookdeelnameaaneenexcursiegroepkanhelpendeverschillenderassenophunwaardeteschatten. Houdbijdekeuzevanrassenrekeningmet: -definanciëlemogelijkheden(prijzenvanplantmateriaalverschillen).Verlies echterhetopbrengstplaatjenietuithetoog;eenrelatiefduurraskaneconomischgezientochvoordeligeruitpakken; -hetkastype;zetgeenhoogopgroeiendegewasseninlagekassen; - zetrassenmetdezelfdetemperatuurbehoefteineenafdeling; -kiesderassenzodanigdatzenietallemaalhunproduktieindezelfdeperiode geven.EenAlstroemeriaiseenarbeidsbehoeftiggewas,maarerzijnookperiodendaternietveelarbeidgevraagdwordt.Zorgdusdatderassenquaproduktie-engroeiverloopelkaaropvolgen. -doorhettoepassenvanaanvullendedaglengtebelichting kandebloeispreiding vanbepaalderassenwordenverbeterd. Intabel10iseenoverzichtgegevenvandein1988meestgeteelderassen,in tabel11eenoverzichtvannieuwerassenwaarbijperraswataanvullendegegevensvermeldzijn. Verklaringvandegebruikteafkortingen: Leveranciers: -Ag=AgrofleurB.V.,Roelofarendsveen -Du=CorvanDuynB.V.,Rijnsburg -Kö=KönstB.V.,Nieuwveen -St=HandelskwekerijVanStaaveren,Aalsmeer -Wu=WulfinghoffFreesiaB.V.,Rijswijk - Za=GebroedersVanZanten,Hillegom
29
I + + + I + + I
I + + +
+++++ i + i +++ +
++
c
o JD O r H O r H r H rH r H r H O CJ O J C U 3 O J 3 3 3 3 3 C U C U 14-1 T j ' T O ' O i - ) ,r~> T T Ö TJ I I I I I I I I I I I C 4-1 -w > C Ö C C C 4J 4-> 3 =1 3 3 3 M M 3 Jii ^ O J«i CU r*i i-> O O (3 O e O <-) •!-) •!-) •!-) •!-! O O
e •H e CU
co
- CJ . CU
- 4-i
o 3
3
3
3
rH JÛ 3 CU
3
3
3
3
3
•I-> <4-l
I
3
3
3
3
I
(3 a 3 eu
3
3
I
I
I
3
3
3
e ee
3
CO
n u i
•H
u
CU
S
1
•O O 4J r-l CO PU \~*
O m N I O C
O O o o v o i - I H I I O O O ( M <
O O O O O O O O O m m ~ * o o o < N i ^ N N H N r - l I I I I I I I I I O O O O O O O O O t C O > O N \ O N N O O O Cvl CS CM
O O O O O O oo -vf oo vo m o CM CM CM I t I I I I O O O o o o CM CM n O O -tf CM CM r H
O vO ! O
0)
o M 4-» CO
• u
1 1-> 4 J \~r rH H V 3 0) 3 H T3
O
O
O
O
O
O
O
o o o o m o m i n < r i-HCMCMCICMCMCMCM I I I I I I I I O O O O O O O O r O < t - ^ D O i O O O O O H H H ( O r - i N N H
u
u
eu eu
CU U CU
ti
s •
O
U
cc
eu
eu eu S
cu
l CM CM < f
**>>. CM
-*
-0- < f
cu
s
u eu eu S ^ • ^
-a-
M eu CM
1
i—1
•
-* -*1 o CM
S -a1 e 1 CM
•<-)
e
ta .-i
U Q) i H
Wint bloe
•H M 60
X> 0J T) C cfl
> C CU
tx Cleo Xl O CO
c 0) 60
i a> co u cfl
00
S o
CU o O Si
1
t
1
+ +" +
o
1 1 O o O oo m
O
3
3
m
O
t
m o oo
U~l r-~ r H i—t I—1 • 1 i O CM CM
o
|
1
!
1
+" 1 +
O O O O O O O co CM CO CM O 1—1
1
I—1 CM ^H CM CM t * 1 1 1 1 f O LO oo i n t—I i—i i—i r H i—1
1 o O O m ^o
o o oo
>
CU
cu -H •J
O
4-> 00
OJ
(X H>»
cfl 3 M Ö
4-1 CO 4J CO N C/3
:o *S
U-J
•n
3
o u o
•H CO X I CO
TJ •H XI O M O
T3 •H -C Ü
u o
Ö
5! R M cO O
U
CH M
4-1 * 4 C U
cu
-o
CU T3
+* t
1
o
O
o o
|
o
o
O 00 CM i - l i O Ot vO .-H r - l
l
o
1
+•
t
+ + +1
O o O O ^o ~a- oo rH rH o CM
CM CM r H l 1
| |
I
•
O o O O CM CM CM CM CM
1 1 O O O 1 1 O O m co O oo O oo oo oo ^o -a- o 1-4
rH
r—1 r - l
3 3 :o O O W
>-.
f^rH 4-t U-l Ui 1 3 CU CU • H CO 4-1 CO 4-1
fi 3
3
4-> r O
4 J 4-1 4-1 CO W CO
:o «
cfl SI
4J
4J CO
co
:o
«
r—1 r H
rH
o u u
M
3
a)
rH
^
cfl r H rH rH eu 4-1 eu •H eu • H eu rH 60 S 00
•a e u eu o COO CO o o VJ n M
CO • O rH O •H O rH M
•Ö O O
u
rH CU
cu
si u
•H ÖOrH
s*,
•a •o x: u o x> u >> >^ o x: x;
-a
eu CO
o u
CU
•!-> cu
c e
CO ;CU U ^ O Ü
4J
cu
CO O
CU
co
4-1
•H M rH eu N cO • H C eu eu CJ r-l cO eu 3 r-t O rH cO S a* • H . O Ö O P M O CO C cO o ^ 3 Q. •H cO cO r H co 3 3 • H CO PP C J C J PU r") •"O &
co
eu X> <0 C
â
s< •<
« c
o rH
a
o
eu
e
§
->
c
cfl rH •H rH
eu
CO
o M
rH CU CU 60
eu eu CO
e
C0 r H Cfl M
o o u u
T3 O O U
X! r H r H o eu eu •H rH
eu eu
60
60
si
c
•H •O r4 cO CJ
cu co
o •H o u n ? u
Cfl
eu C
4-1 4-1 4-1 CO CO CO
CU Cfl (X CJ rH cO f*. lu CU CU CU eu 4-1 eu CU • H T3 U T3 C "O 4J 1 3 TJ •H •H •H •H 0) • H eu • H • H C -H U X 3 4 J M CO U VJ U CÖ x : rO rQ CJ 4 J X» CO r O Si U Ü >ï r-l 3 >ï 3 r-l >ï > Ï 3 X! O r<3 XI 4-1 X! r C cfl o
cu co
rH
30
•o
CU CU • O X» •H -H H P
eu eu eu eu • H • H • H eo 4 J P si P eo j j J 3 o ^ 3 x> x> 3 3 3 3 >> u >> >-.>, S* X> 4-1 ^ 5 J3 o XI X! X! 4-1 4-1 4J 4 J
0) CM PQ r H
H
i
O O v O v O CM r H r H CM CM t i 1 i O O O m oo v O r H i—i r H r - l
cu P-
eu
a >-. rFs H S H>*
>
tu X> ta
4.» 4 J 4-> CO OO CO
rH
C eu
4-1
4-1 4->
SE en 0 0 S
60
x: o oo cooo
i
i
rS 4-1
•H IJ
1
co u 0) u
eu a.
a
1 1
1
a
c« cö
C
1
O O O O O O l CM CM oo r - l CM CM CM r H I 1 1 1 O u-> oo ,—i i—i , - i r - l •—i
C
C CU
1
|
C co CU • H - H rH U ,J rH CO cu T 3 cfl C C XI •H cO O rJ
S s
60 C
a. 03
CO
o
•H
u
o •H X! O
•H
•H M cfl. £§
o
H
cfl r * 4J r H C Ci CÖ • H O Cu f i l
Cfl
o
cfl
C
es • H o 60
s cfl
PU
eu
a
O •H Vi
• H cfl U 4-1 Cfl • H CO CO O
o
eà
«
cfl cfl O Cfl • H • H VJ U C
g C 5P o r-l S cfl cfl eu to
CO
>
!*. S O cfl r H r-l r H X>
eu eu >> CM
Tabel11.Beschrijvingvaneenaantaleigenschappenvan enkelenieuweAlstroemeria-rassen
Ras
Kleur
Type
Leverancier
Gewashoogte
Bingo Casablanca Cavalier Halley Karina Rondo Serena Tiara Westland Wilhelmina
lila
butterfly
Za Kö Wu Za Ag Za Kö St Du Kö
100-140
wit lichtrose rose rose rose lichtrose rood lila rose
hybride butterfly butterfly butterfly hybride hybride tussentype hybride
160-200 100-140 120-160 100-140 180-220 150-180 160-200
-|"ff-
[».*.*'* 'V*-'•! . ' rV
jA
*.
~ I i/ . V
*
\
• "
.'/..
r
.* : / -
•1. <
. • • "
.'' \.-*.,
\~. »/'y\
-•'•< v;
.r*^ .V
1
«-
.*
! . /
"
,*-•/' *
ƒ
/ !***(
'"•'i • ikWüki ftiA •
Alstroemevia-oultivcœ
•* * m - » i i i i imi
'Jubilee'
31
Sr*4?'M&:,:S<ï»<, < . ^iJ^^sm^m à?W*&&t&u&
no
Aan de kwaliteit
van het uitgangsmateriaal
Goed bewortelde
plant
mag niets
mankeren
7.VERMEERDERING DevermeerderingvanAlstroemeriavindtnogvoorhetgrootstegedeelteplaats doorscheuren.Vermeerderingviazaadisalleenbruikbaarvoorveredelaars.Een methodediesteedsbelangrijkerwordtisdeweefselkweek. Zaaien Devermeerderingviazaadwordtalleentoegepastvoorhetverkrijgenvannieuwe rassen.Zaailingenzijnzeerheterogeeningroei,bloemproduktieenbloemkleur. Kruisenenzaaienisdaaromeengoedemethodeomnieuweenverbeterderassente ontwikkelen.Voorhetmakenvanderassendienuindehandelzijn,zijninhet verledenmaarweinigbotanischesoortenalskruisingsoudersgebruikt.Geziende groteverscheidenheid inbotanischesoorten,zijnerwellichtnogmogelijkheden omnieuweenbetererassenteproduceren.Nietallesoortenzijnechter onderling tekruisenenonderdegeteelderassenzijndemeestesteriel. Debestetijdomtekruisenofomnatuurlijke zaadzetting tekrijgenisinhet voorjaartijdensdeproduktiepiek.Indietijdiserookvoldoendelichtomhet bevruchtezaaduittelatengroeien.Indezaaddozenontwikkelenzichmeestal meerderezadendierond,ruwenongeveer2mmgrootzijn.Alsdezaaddozengeheelverdroogd zijn,kanhetzaadgewonnenworden.Inaugustusofseptember krijgthetzaadgedurendevierwekeneentemperatuurbehandeling van25tot 30°C.Hetuitzaaiengebeurtinvochtigezaaigrond.Voordekiemingmoetdetemperatuuronder20°Cblijven,hetbesteiseentemperatuurvan10à12°C.Naongeveereenmaandishetzaadgekiemd.Inmaartvanhetvolgendejaarkunnende jongeplantjesuitgepootworden.Indezomergaandeplantenbloeienenkande selectiebeginnen. Scheuren Dezevermeerderingsmethodeisnogsteedsdemeesttoegepasteomdatdevermeerderingdoorweefselkweeknogverderontwikkeldmoetworden.Devermeerdering vindtopgespecialiseerdebedrijvenplaats.Eenindividueletelermagalleen eigenzaailingenofvrijerassenvermeerderen.Demeesterassenzijnechterbeschermdviakwekersrecht. Scheurenkanvrijwelhetgehelejaargebeuren.Hetresultaatisechterwisselend.Degeschiktsteperiodeistijdensactievegroei.Bijhetscheurenworden devlezigewortelstokken (rhizomen)vandemoerplantengedeeld.Iederegoede jongeplantmoetnaasteenstukvaneenrhizoomookenkelescheutenenwortels hebben.Dejongeplantenwordenineenhumeuzepotgrondopgepotenafgeleverd alsdepotkluitgoeddoorworteldis.Afhankelijkvanhettijdstipvanscheuren duurtdeopkweekperiodezeswekentotviermaanden.Meestalwordendeplanten indekasopgekweektenbuitenafgehard.Eenprobleembijdezevermeerderingsmethodeisdataanwezigevirussen,slakkenofslakkeneierenenonkruidzadenvan demoerplantenovergaannaardejongeplanten.Demoerplantenmoetendaaromzo zuivermogelijkzijn.Devoorgeschiedenisvandejongeplantenheeftinvloedop groeienbloeivandeplantindekas.Groteverschillentussenplantenonderlingzijnvaakterugtevoerenopverschilleninuitgangsmateriaal.Omrustverschijnselentevoorkomenmagdekastemperatuurbijmoerenenjongeplantentijdensdeopkweeknietboven20°coplopenenishetafteradenbloeiendeplanten alsmoerentegebruiken.
Weefselkweek VermeerderingviaweefselkweekisaanvankelijkalleentoegepastomAlstroemeria-rassenvirusvrijtemaken.Vanaf1982vindtdezemethodeooktoepassing omnieuwerassensneltevermeerderenenbestaanderassenvirusvrijtehouden. Deweefselkweekvermeerderingmaakthetmogelijkominbetrekkelijkkortetijd groteaantallenplantenteproduceren.Hetontwikkelenvandejuiste voedingsbodemvraagtvoormenigrasvrijveeltijdinverbandmetdekansop verliesvangoedeeigenschappen. Bijdeweefselkweekvermeerdering wordtuitgegaanvandegroeipuntenvaneen rhizoom.Ditstukjeuitgangsweefselheeftmeestaleendoorsnedediekleineris dan1mm.Opeensterielevoedingsbodem,waarvandesamenstellingvoorbijna elkrasverschilt,groeithetinongeveer zeswekenuittoteendeelbaarminiplantje.Nadezestartfasekunnendekleineplantjesiederedrietotvierweken inenkelestukkengesnedenenovergezetworden.Alseenpartijvanvoldoende omvangverkregenis,laatmenhetplantmateriaalopeenanderssamengestelde voedingsbodembewortelen.Debeworteldeplantjeswordenineenhumeuspotgrondmengselopgekweekt.Deopkweekduur isviertotachtmaanden,afhankelijkvan hetseizoen.Goedontwikkeldeplantenkunnenindekasgronduitgepootwordenen groeienals traditioneelopgekweekteAlstroemeria-planten.
34
8.TEELTMETHODENENGEWASVERZORGING Planttijdstip IndeAlstroemeriateeltzijnerdriebelangrijke plantperiodenteonderscheiden.Denajaarsperiode (september/oktober),dewinterperiode (december/februari)endezomerperiode (juni/juli). Bijgewassendieinseptember/oktobergeplantworden,begintdebloeibijde meesterasseninmaart.Bijeenlaatbloeiend raszoals 'Rosario'zullen de eerstebloemennietvooraprilgeoogstworden.Bijdergelijkerassenheeft vroegerplantengeeninvloedophetbloeitijdstip.Welkanheteentesterke vegetatievegroeitotgevolghebben.Ditvergtdanweerextradunwerk. Debutterfly-typenzoals 'Rosario'en 'Flamengo'kunnengoed indecember/januarigeplantworden.Dezerassenplantmenzelfstoteindmaart,hoewelditdan eenverminderingvandeproduktiebetekent. Voormeerbloeispreidingwordtnuveelinmei/junigeplant.Debloeibegintdan indemaandseptemberenkandegehelewinterperiodedoorgaan.Deproduktieis echterdatzelfdejaarlaag.Bovendienzijnalleendierassengeschiktdieinde winterperiodebloemenkunnenproduceren.Inaanmerkingkomen 'PinkTriumph', 'RedSunset','Rosita','Jubilee'en'Annabel'. Plantafstand Alstroemeria-beddenzijnongeveer1meterbreed.Depadendienenminimaaleen breedtevan50-60cmtehebben.Ophetbedplantmentweerijen;tussende rijenwordtindemeestegevalleneenafstandvan50cmaangehouden.Bijhet ras 'Rosario'isderij-afstand35-40cmomdateranderstesnelscheutenbuitendemazenvanhetgaasgaangroeien. Afhankelijkvanhetraskomendeplantenopderij30tot60cmuitelkaarte staan.Eenplantafstand van30cmgeldtvooronderandere 'Rosario','Flamengo' 'Allegro'en'Advendo'.Deplantenvansterkgroeienderassenals'Regina', 'Rio','Minas'of 'MonaLisa'kunnenhetbeste60cmuitelkaargepootworden. Ook 'Friendship','Marina'en 'Eleanor'vrageneenruimeplantafstandvan45 tot50cm.Demeesterassenkomen40cmuitelkaartestaanopderij. Bijhetplantendientdebovenkantvandepotkluitgelijkofietsonderhet grondoppervlak tekomen. Steunmateriaal Gaasmeteenmaaswijdtevan20x20cmwordthetmeestegebruikt.Eenkleinere maasbemoeilijkthetoogsten,vooralbijrassendiegesnedenworden. Bijallegewassenisondersteuningnoodzakelijk.Hetaantalsteunnettenisafhankelijkvandehoogtediedeplantenkunnenbereiken.Voorelke50cmlengte iseensteunnetnodig.Eengrootdeelvanhetsortimentwordthogerdan150cm, mengebruikthiervoorveelaldriesteunnetten.Wordteengewas2meterofhoger,danzijnminimaalviernettennodig.Daarommoetendesteunpalenvoldoende hoogzijn.Afhankelijkvandegewashoogtemoethetbovenstenettot120à150 cmopgehaaldkunnenworden.Rassendie2meterlengteoverschrijden,worden somstotop180cmhoogteondersteund.Hetgaaswordtregelmatigmetdeontwikkelingvanhetgewasomhooggebrachtomtevoorkomendatdestengelsomvallen.
35
•Cl/l f
Orohid-typen zoals 'Rio '3 kunne meer dan 2 meter hoog worden ey hébben dan vier netten nodig
In de winter worden leuze scheuten vaak getopt
36
Watergeven Alstroemeriahoudtvaneenregelmatigevochtvoorziening.Tegrotewatergiften gevensnelluchtgebrekindewortelzone.Dehoeveelheid isafhankelijkvan grondsoort,ras,temperatuur,standvanhetgewasenjaargetijde.Dewatergift isgroterdandeverdampingdoorhetgewas.Erisnamelijkookwaternodigvoor degroei,verdampingvanafhetgrondoppervlakenomdezoutconcentratievoldoendelaagtehouden.Dewatergiftpermaandvarieertvanrond20mminde maandennovember,decemberenjanuaritotsomsmeerdan100mmindemaanden mei,junienjuli.Eennormalehoeveelheidperjaaris500-800mm.Bedrijven diemoetendoorspoeleninverbandmetde(slechte)kwaliteitvanhetwater, gebruikenveelmeerwater. Dunnen Dunnenbestaatuithettoppenofweghalenvandunneen/of lozeen/ofoude scheutendieinhetgewasstaan.Ooknietgeoogstebloemenmoetennatuurlijk wordenverwijderd.Bloeiendebloemenopdeplantenversterkennamelijkderust dieeenAlstroemeria-gewasnaeensneeinmeerofminderemateheeft.Hierdoor krijgendeaankomendescheutenmeerlichtendoordeluchtcirculatie isdekans opschimmelszoalsBotrytiskleiner.Behalvedatdunnenlichtenluchtinhet gewasbrengt,heefthetopenkelerassenookeenscheutgroei-bevorderende werking (Orchid-typen).Daarentegenzijnerookrassenwaarinbijnanieten rassenwaarinliefsthelemaalnietmoetwordengedund.Bijdunnenwordt onderscheidgemaakt tussendunnenineenjonggewasenineenoudgewas. Injongegewassenontwikkelenzichaanvankelijkdunnescheutendiealdanniet eenbloemknopdragen.Vandezeeerstescheutenwordtdetopuitdescheutgebroken(getopt).Desteellengtevandeeerstbloeibaretakkenistochveelte kleinenbijeenjonggewasishetvanbelanggewasoptebouwen. Alsdeontwikkelingvanbloemscheutengoedopgangkomt,kanhetgewastamelijk dichtworden.Omdeontwikkelingvandebloemscheutentestimulerenworden, voorzovernodig,eenaantaldunnescheutengetoptofweggenomen. Inhetvoorjaarheefttoppendevoorkeurbovendunnen.Degetoptescheutendie blijvenstaanhebbenbijwarmweereenisolerendewerking;zijzorgenervoor datdebodemtemperatuurminderhoogoplooptdoorhunschaduwwerking.Daarnaast wordteenjonggewasmeestalnietzodichtdathetnodigisomtedunnen. Inoverjarigegewassenmoetwordengedund;gedurendehetjaar,afhankelijkvan hetgeteelderas vaakofmindervaak.Demanierwaaropineenbepaaldras wordtgedundverschiltveelpertuinder.Terwijldeenetelerenkelewekenna elkesneedeafstervendedelenweghaalt,haalteenanderhetgehele jaardoor regelmatigdunneen/oflozetakkenuithetgewasweg. Plantenfysiologisch gezienishetraadzaamomregelmatigenkelestelenteverwijderenennietteveelineens.Opdiemanierkrijgtjeeenregelmatigegewasopbouweneenrustiggroeiendgewas.Ditkomtbijvelerassendeontwikkeling endehergroeivanhetgewastengoede. ,„ .,. Erwordtvoornamelijkgedund invoor-ennajaar.Hierbijwordtvanafjanuari voornamelijkgetoptomgewastesparen,waardoor lengtegroeiwordtbevorderden instralingopdebodemwordtverminderd. Inhetnaiaar wanneererergveellozestelenopeengewasstaan,isafmaaien eenmoeeliikhéid.Nahetafmaaienvaltdeoogstinhetvoorjaar laterenineen kortereperiode.Dezemethodewordteenenkelekeerbij'Rosario'toegepast.
37
Tussenstoppen Tussenstoppenisbedoeldombreukenbeschadigingvanstelendiebovenhetpad groeientevoorkomen.Eenmaatregeldieinditverbandookwelwordttoegepast vooralbijgewassendievanuitdeplanterguitstoelen,isheterglaagaanbrengenvanhetonderstenet.Zodoendewordendestelenalsneldegoederichtingopgeduwd.Hetgebeurtookdatdetweerijenplantendieopeenbedstaan meernaarhetmiddentoewordengeplant. Licht LichtisvoorAlstroemeriaeenbelangrijkegroeifactor.Omeenzolangmogelij keperiodevanhetjaarkwalitatiefgoedetakkenteoogstenmoeterzoveelmogelijklichtbijhetgewaskunnenkomen.Hetkasdek,dekasconstructieende scherminstallatiemogenmaarweiniglichtonderscheppen.Bovendienmoethet glasschoonzijnenkunnendeverwarmingspijpenbijnaallemaaltussenhetgewa liggen. Indezomerkanechterdoordesterkeinstralingdelucht-enbodemtemperatuur hoogoplopen.Ditheefteennegatieveinvloedopdebloemaanleg.Vooralbijge wassenwaarbijtijdensdeoogstbijnaallescheutenwordenverwijderd,isdit gevaargroot.Inzo'nzonnigeperiodekanschermenzinvolzijn.Inhetnajaar endewinterverdrogenveelbloemknoppenalsgevolgvandetelagelichtintensiteit.Vooraldeorchid-typenzijnhiervoorgevoelig.Doormiddelvandagverlenging inhetnajaarisdenajaarssnee tevervroegen.Hierdoorkomenookde takkentotbloeiwaarvandeknoppennormaliter zoudenverdrogen.Erisookal meerderemalengeëxperimenteerdmetassimilatiebelichting indewinterperiode, maarvooralsnogisditgeenrendabeleinvestering. Daglengte VeelAlstroemeria-rassenzijngevoeligvoordelengtevandelichtperiodeofwe dedaglengte.Bijlangedagwordendebloemensnelleraangelegd,maarmetminderbloemsteeltjesperscherm.Tegelijkertijdwordtdoorlangedagdescheutvorminggeremd.Dezegroeiremmingkannaeenperiodemetlangedagennoggerui metijddoorwerken.Ookdelengtegroeiwordtdoorbelichtingbeïnvloed.Doorda belichting ineenjongerstadiumvandescheutbloemaanlegveroorzaakt,kanhe gewaskorterblijven.Anderzijdszullendescheutendoorhetbelichteniets meerrekken.Vanwegedezerekkingendaarnaastdemogelijkescheutreductieis hetgewenstnietmeertebelichtendanstriktnoodzakelijk. Dekritischedaglengteligttussende12en13uur.Ditisdedaglengtewaarbi bloemaanlegwordtgerealiseerd endescheutvormingmaarweinigwordtgeremd. Bijderassen 'Carmen'en 'Rosario'heeftdagverlenginggeeninvloedopde bloemaanleg.Dekwaliteitvandebloemtakkenendevormingvannieuwescheuten verminderendaarentegenwel.Welzijngoederesultatenmetbelichtingbereikt bijderassen 'PinkTriumph','KingCardinal','RedSunset','Rosita','Jacque line','YellowKing','Rio','Canaria'en'Zebra'.
38
Tabel12.DaglengteinNederland (metdezomertijdisgeenrekeninggehouden)
Dag 1 15 29 12 26 12 26 9 23 7 21 4 18 2 16 30 13 27 10 24 8 22 5 19 3 17 31
Maand januari januari januari februari februari maart maart april april
mei mei juni juni juli juli juli augustus augustus september september oktober oktober november november december december december
'
Zonop 8.48 8.42 8.26 8.02 7.33 7.02 6.30 5.58 5.27 5.00 4.38 4.24 4.19 4.24 4.39 4.57 5.20 5.42 6.05 6.28 6.52 7.16 7.41 8.05 8.28 8.42 8.48
1
Zononder 16.39 16.58 17.21 17.47 18.13 18.39 19.03 19.27 19.51 20.14 20.36 20.53 21.03 21.03 20.53 20.34 20.09 19.39 19.07 18.35 18.03 17.32 17.06 16.44 16.32 16.29 16.38
Daglengte 7.51 8.16 8.55 9.45 10.40 11.37 12.33 13.29 14.24 15.14 15.58 16.29 16.44 16.39 16.14 15.37 14.49 13.57 13.02 12.07 11.11 10.16 9.25 8.39 8.04 7.47 7.50
Figuur7. DaglengteinNederland
<>,
,
• _
0
N
D
Maand
39
Belichtingsmethode VoortoepassenvandagverlengingkunnengloeilampenofTL-buizenmeteenlicht sterktevan40luxwordengebruikt.Ditkomtovereenmet150-200mW/m2.Bijge bruikvangloeilampenwordtveelaleenvermogenvan10tot15W/m2geïnstalleerd. WordenTL-buizenmetlichtkleur33toegepast,danheeftmenvoldoendeaaneen geïnstalleerdvermogenvan4tot5W/m2.Indienlampenmetreflectorenworden gebruikt,iseenverminderingvanhetgeïnstalleerdvermogenmet10à20procentmogelijk.Voordegenoemdewaardengeldtdatervoldoendeafstandtussen hetgewasendelampenaanwezigis(1.5-2m ) .Hangendelampendichterbijhet gewas,danisdeverdelingvanhetlichtslechterenzullenmeerlampennodig zijn. Erkanopeenaantalmanierenwordenbelicht.Hetismogelijkomdirektaansluitendaandedagtebelichten.Dedagwordtdanverlengd toteentotaledag lengtevan13uur.Belichtmeninhetmiddenvandenacht,danishetvoldoend omeendaglengtevan12uuraantehouden.Ditishetaantalurendaglichtplu hetaantalurendatwordtbelicht.Inplaatsvancontinutebelichtenkanmen ookcyclischbelichten.Iederhalfuurgaathetlicht10minutenaanenishet 20minutendonker.Inditgevalhoudtmenmeestaleendaglengtevan13uuraan Ditisdanhetaantalurendaglichtplushetaantalurendatcyclischwordt belicht.Eenbelichtingsperiodevandriewekenisvoldoendeomindeaanwezige scheutenbloemknoppenaanteleggen.Na2tot3wekenkanmendanweermetde belichtingstartenominnieuwgevormdescheutenookweerdebloemknop-aanleg teversnellen.Dezecyclusvanlicht3wekenaanen2tot3wekenuit,kaneen aantalkerenwordenherhaald.Erzijnechterooktelersdiecontinudoorgaan metbelichten.Danishetbelangrijkomdescheutontwikkelinggoedtevolgen. Ermoetenaltijd5tot10scheutenvan0tot25cmperplantaanwezigzijn. Stagneertdescheutontwikkeling,danalsnogdebelichtingmet2tot3weken onderbreken. Voorjaarsbelichting Dooreinddecember-begin januaritebelichteniseenbloeivervroegingvan2tol 4wekenmogelijk.Deontwikkelingvanhetgewasbepaaltwanneerdebelichting kanwordengestart.Metnamedeorchid-typenzoals 'Canaria','Rio'en'Zebra' zijndoormiddelvaneenvoorjaarsbelichtinggoedtevervroegen. Bloemknopverdrogingisechtermetdagverlengingniettevoorkomen.Bijeendonkerevoorjaarsperiodekandoorvervroeging extraknopverdrogingplaatsvinden. Najaarsbelichting Desomstegenvallendeherfst-enwinterbloeiwordtveelalveroorzaaktdoorhet achterwegeblijvenvanknopaanleginscheutendiezichindeherfstontwikkelen.Normaalwordendezescheutenalslozescheutenindeperiodeoktobertot maartverwijderd. Dooreennajaarsbelichting isereensnellereaanlegenuitgroeivanbloemknoppen.Hierdoorisdeproduktieinlateherfst,winterenvoorjaarhoger.Metnamebijorchid-typenisdekansopbloemknopverdroging kleineromdatdenajaarssneeeerdervalt.Delichtintensiteit isdannogvoldoendehoogvooreenongestoordeuitgroeivandebloemen. Eenandereffektvannajaarsbelichting iseenarbeidsbesparingopdunwerk.Dooi eenlagetemperatuur (<15C)incombinatiemetdagverlengingontstaateenremmendewerkingopdeaanlegvannieuwescheuten.
40
Inaugustus,septemberenoktoberkanmeneendaglengtevan15à16uuraanhoudenzonderdescheutaanlegingevaartebrengen.Naoktoberdientdedaglengte tot13à14uurtewordenteruggebracht. Luchttemperatuur Bijdeteeltisdetemperatuureenbelangrijkefaktor.Debloemaanlegvindt plaatsbijeenlagetemperatuur.Debloemontwikkelingwordtdaarentegengestimuleerddoorhogeretemperaturen.Echtereenhogetemperatuurbevordertookde vormingvanveelnieuwescheuten,maarzijonderdruktdebloemaanleg zodatveel lozescheutenontstaan.Eenhogereluchttemperatuurgeeftmeerscheutproduktie, maardaardoordusrelatiefmindergeneratievescheuten.Deuitgroeivande bloemenvindtsnellerplaats. Q Nahetplantenwordteentemperatuurvan16Caangehoudenomdeplantensnelte latenaanslaan.Vervolgenskandetemperatuurgeleidelijkzakkenmaarditis afhankelijkvanhetrasendeplantperiode. Indewinterperiodeisbijrassendieindezeperiodebloemenproducerendeminimalenachttemperatuur12°Cvooreenoptimalegroei.Veelalwordteentemperatuurvan15-16°Caangehouden.Bijniet-bloeiendegewassenkandetemperatuurin dewinterperiodeverlaagdwordennaar8C Vanafhalf januarilaatmendetemperatuur,afhankelijkvandelichthoeveelheid,weeroplopennaar15°C.Bij sterkeinstralingmagdetemperatuuroverdagweltot18Coplopen. Eenlagereluchttemperatuurisoverhetalgemeengeenprobleem.Debloeizal danechterlatervallen. Tijdensdezomerperiodeprobeertmendetemperatuurzolaagmogelijktehouden. WanneerInaugustus/septemberdeluchttemperatuur tehoogoploopt,heeftdit eennegatiefeffektopdebloei.Dooreenlageretemperatuurwordteenhogere produktieindenajaarsperiodebereikt. Bovenstaandeisweergegevenintabel13. Tabel13. scheutproduktie hogetemperatuur lagetemperatuur bloemaanleg hogetemperatuur lagetemperatuur bloei hogetemperatuur lagetemperatuur
Bodemtemperatuur Debodemtemperatuurbeïnvloedtdeontwikkelingvanscheuten.Dezeontwikkeling vindtonderdegrondplaats.Evenalseentehogeluchttemperatuurbelemmerteen hogebodemtemperatuurdebloemaanleg.Wanneerdebodemtemperatuurbovende20C komt wordthetvoordeplantmoeilijkomknoppenaanteleggen.Metnamein juli/augustuskandebodemtemperatuur tehoogoplopen.Dooreenhogebodemtemperatuurwordthetaantalvegetatievescheutengroter.Hierdoorneemtdehoeveelheid loostoe.Bovendienbestaatdekansdatdehergroeiindezomermaanden Dekunstmatigeverlagingvandebodemtemperatuurdoormiddelvanbodemkoeling
41
Bodemkoeling geeft produktieverhoging
in zomer en
herfst
CO2-ka.ch.els in de kas moeten buitenlucht-aanzuiging hebben
42
geeftnietbijallerassenhetgewensteeffekt.Doordetoepassingvanstyromullisbijeenenkelrasalopbrengstverhogingwaartenemen,bijvoorbeeld 'Jubilee'.Ditkomtdanvooraldoordeafvlakkingvandebodemtemperatuur. Schermen Schermenisnoodzakelijkvoorzonwering indezomerenomdandegrondtemperatuurindehandtehouden.Hiervoorkangebruikwordengemaaktvaneenbeweegbaarschermofvaneenkrijtschermophetkasdek.Indevoor-ennajaarsperiode zijntelersmeteenschermdoekflexibeler. Opergzonnigedagenkunnenzijhetschermdoekdichtlatenlopen.Eenkrijtschermisdefinitiever,ookopdonkeredagenishetaanwezig.Daardoorkante weiniglichtindekaskomen. Indepraktijkwordtveelalvanmeitotseptembergeschermd.Ditisechter sterkafhankelijkvanhetweersvooruitzicht.Hetbesteisomgebruiktemaken van50%gemakkelijkafregenbaaren50%nietafregenbaarkrijt.Daarnaastwordt gebruikgemaaktvantiksproeiersophetdak. Luchtvochtigheid Wanneererweinigofnietgestooktwordt,zaldeluchtvochtigheid indekas sneloplopen.Metnameinhetnajaarenindevroegevoorjaarsmaandenkandit hetgevalzijn.Alsgevolghiervanzaldeverdampingvanhetgewasopeenlaag pitjestaan.Eenlangereperiodemetweinigverdampingleidttoteenzwakker gewasdatgevoeligerisvoorziekten.Omdeverdampingvaneengewastestimulerenishetzinvolomindevroegemorgenureneentemperatuurstoot tegeven. Doorverhogingvandebuistemperatuurkanovertolligvochtviadeluchtramen wordenafgevoerd.Eentelageluchtvochtigheidkanproblemengevenmetbladverbranding,vooralbijdeovergangvaneendonkerenaareenlichteperiodeisdit gevaarlijk.Metnamewanneerhetgewasnogweiniggewendis.Ditisvaakinhet voorjaarhetgeval.VooraldeOrchid-typenzijnzeergevoelig.
co 2 ErisdelaatstejarenveelaandachtvoorC02-doserenbijAlstroemeria.UitenkeleproevenbijVanStaavereneninDuitsland isgeblekendathetverhogenvan deCO-concentratieeenpositieveinvloedheeftopkwaliteitenproduktie. BijveelgewassenwordtbijgeslotenluchtrameneenC02-gehaltevanongeveer 1000dpmnagestreefd.Indehuidigevrijdichtekassenisditniveauterealiserendoorverbrandingvan2,5-3m3aardgasperuurper1000m2kas.EenCOconcentratieboven1000dpmveroorzaaktbijAlstroemeriageenschade,maarlevertookgeengoedrendement. ErzijndriemethodenomC0„tedoseren: -metbehulpvaneencentraledoseerinstallatie -metbehulpvanmeerdereC0„-kachelsindekas -metbehulpvaneennetvandunneslangetjesbijgebruikvanzuivereCO.
43
9.BUITENTEELT Sortiment Demeestgeteelderassenzijn 'YellowKing','Rio*en'RedBird'.Metandere rassenisnogmaarbeperkteervaringopgedaanenveleAlstroemeria-rassenzijn nietgeschikt.Butterfly-typenblijventekortendiverserassenzijnonvoldoendevorstbestendigofzijntegevoeligvoorbladbeschadiging.Ookzijnvele rassennognietuitgetest.Eenbelangrijkevoorwaardeisdatgebruikterassen voldoendezwaretakkenproduceren.Derassen 'Regina','Carmen','MonaLisa'en 'Samora'blekenmindergeschikt. Vervangingvanplantmateriaal Nahettweedejaarlooptdetakkwaliteitvandemeesterassensterkterugen hetrisicovaneentelatenajaarssneeneemttoe.Hierdoorgaanmeertelersna tweejaaropnieuwplanten,medeomdatheteenbeterearbeidsverdelingoplevert. Eensnelleengoedeontwikkeling istezienbijderassendiegerooidengescheurdmogenwordendoordeteler.Hijkandanstartenmetzwarestekkendie gemakkelijkdoorgroeien. Naeenteeltmoethetoudegewasopgeruimdofdoodgemaaktworden.Omdatditaltijdindewintermoetgebeuren,isheteengrootprobleem.Vooralzwaregrondenzijnindewintermoeilijkbewerkbaareniederstukjerhizoommoetvernietigdworden,anderskomthetweerop.Eengoedechemischeontsmettingisniet mogelijktussen15novemberen16maart.Watoverblijft,ishetgewasnade laatsteoogstmeteenrooimachineoprooienenhopendatdeoverblijvenderhizomenindewinterdoodvriezen.Eenanderemogelijkheid is:inhetvoorjaarontsmetteneneentussenteelt opnemeninhetteeltplan. Plantenengewasverzorging VoorvoldoendeproduktieinhetIejaarishetnodigomvroegteplanten.Goed ontwikkeldeplantenkunnenalinaprilgepootworden.Bijnachtvorstgevaarmoetendeplantenbeschermd wordenmetplasticfolieofeenschermhal.Deplanten kunnenzichinaprilenmeiondergrondsalsterkvertakken.Hetisgeenramp alstijdenseennachtvorstwatvanhetbovengrondsegewasafvriest. Eengoedeondersteuning vanhetgewasisnoodzaak.Inrassendiehogerdan1,50 meterwordenzijn4lagengaasnodig.Inlagerblijvenderassenkanmet3lagen volstaanworden.Daarbijisiedere2metereentussensteunnodig. Tijdenseeneerstegroeiseizoenmoetmennettenophalen,hetgewasonkruid-en insektenvrijhouden,watergevenenbemesten. Alstroemeriaiseengewasdatveelwaternodigheeft.Alsdenatuuronvoldoende geeft,zalmenviaeenregenleiding inelkbeddebehoefteaanmoetenvullen. Debemestingvindtplaatsaandehandvaneengrondanalyse. Inaugustusbegintdebloei.Deoogstduurttotdatdevorstinvaltoftotdat hetgewasverwaaitofverhagelt.Ineenkoudeennatteperiodelooptdekwaliteitvandegeoogstetakkenwelterug.Alsergeenbloemenmeergeoogstkunnen worden,haaltmendenettenomhoog.Hetachtergeblevengewaswordtplatgeslagen endientalsbeschermlaag.Ineenmeerjariggewaskunnenvanafhalfmaartoude takkenenheteventueelaanwezigestrovandebeddenverwijderdworden.Hoelaterhetstroverwijderdwordt,destelaterkomthetgewasinproduktie.De nettenkunnendanookopdegrondgelegdworden.Inaprilkaneeneersteon-
44
kruidbestrijdingplaatsvinden. Eenmeerjariggewasgeeftvaakveelscheutenengroeitdanzeerdicht.Omte voorkomendathetbladendejongescheutentussenhetgewasteveelvergelen, ishetgunstigomafentoetedunnen.Helaasvalthetdunwerkmiddenindearbeidspiekvandekas-Alstroemeria.Deproduktiebegintinjuni,maardehoofdbloeivaltinjulienaugustus.Meestalblijfthetgewasdaarnanogdoorproducerenenkomterinoktober-novembernogeensnee.Ofdezelatetakkennog geoogstkunnenwordenhangtgeheelvanhetweerendeschermmogelijkhedenaf. Vanafseptemberkunnennajaarsstormenveelschadeaanrichtenenvanafnovember wordthetgevaarvoornachtvorstgroot. Bescherming tegenweersinvloeden Alstroemeria iseenvleziggewasenheeftbescherming tegennachtvorst,winden hagelnodig.Zodradevorstinvaltishetnoodzakelijkomeen15à20cmdikke laagstrooverdebeddenaantebrengen.Eris1,5 tot2,5 tonstroper1000m2 nodig.Bijlangdurigevorstperiodenmetnoorden-ofoosten-windenwordthet strometplasticfolieafgedekt.Minderuitgebreidemaatregelenzijnnodigals ereenpaksneeuwligt.Tijdenszachtewinterszoalsdievan1987-1988en19881989,washetnietnodigomdegrondaftedekkenmetstroofplasticfolie. Windschermenbiedenonvoldoendebeschermingtegenhardewind.Tegennachtvorst enhagelzijnwindschermenzelfshelemaalnietdoelmatig.Verschillendetelers hebbendaaromschermhallenbovenhunbuiten-Alstroemeriagebouwd.Eenschermhal metvastdoekkostongeveerƒ10,-perm2eneenhalmeteenbeweegbaarscherm ongeveerƒ20,-perm2(exclusiefmonteren).Eenhalmetvastdoekheeftalsnadeeldathetgewasooktijdensdonkerweergeschermdwordt.Alshetgeregend heeftblijfthetnogerglangnatondereenscherm.Erisnamelijkminderventilatieenhetdoekblijftnoglangnadruppelen.Eenvastschermmoetinde winterverwijderdeninhetvoorjaarweeraangebrachtworden.Eenbeweegbaar schermisdaardoorveelidealer.HetkomtdekwaliteitvandeAlstroemeriazekertengoede.Eendergelijkeinvesteringwordtgoedgemaaktdooreenhogereopbrengst. Onkruidbestrijdingengewasbescherming Onkruid isindebuitenteeltaltijdaanwezig.Alserstrogebruiktisheeftmen meestallastvangraanopslag,maarmindervanandereonkruiden.Indepadenkan mentijdenswindstilweerspuitenmetFinaleofGrammoxone(alleenmeteengoedespuitkap).IedereAlstroemeria-stengeldiegeraaktwordtisechterverloren. Schoffelenenwiedenzijnmethodenmethetminsterisicoopschade. Eenveelvoorkomendeplaagvormendeslakken.Naeenzachtewinterkunnendeze beestenhetgewasalvanafmaartgeheelkaalvreten.Normaalwordengrotere aantallenslakkenpasinjunigevonden.Zeerregelmatig strooienvanslakkenkorrelskanveelschadevoorkomen. Demeestvoorkomendeinsektenzijnrupsenenluizen.Eenregelmatigecontrole enbijhetaantreffenvaneitjesspuiten,houdthetgewasvrijvanrupsen.Ook alsluizengezienworden,isspuitennodig. TijdenswarmweerkaneenaantastingvanRhizoctonia (stengelrotbijdegrond) dekopopsteken.
45
Arbeidenoogst Dearbeidsbehoeftevarieertvan350tot600uurper1000m2vooreeneerstejaars-,respectievelijktweedejaars-gewas.Degewasverzorgingendanmetname hetplanten,degewasbescherming,deonkruidbestrijding,hetophalenvande netten,hetdunwerk,denaloopvanhetschermdoekenhetafdekkenvandebedden metstrokosten150tot200uurper1000m2.Deoogstarbeid isgeheel afhankelijkvandeproduktieendeverwerkingsmethodevandebloemen.Globaal iser200tot400uurper1000m2nodigomdebloementeoogsten,tesorteren entebossen.Vaakishetgewasindeochtendnognatenmoetmenwachtenmet oogstentotdemiddag.Blijfthetdeheledagnat,danmoetendebloemeninde schuurnahetbossenenigszinsopdrogen. Metdecombinatievaneeneerstejaars-eneentweedejaars-gewasiseengoede spreiding terealiseren.
Big de huitenteelt
46
is een schevrrirxal onmisbaar
10.NAOOGSTBEHANDELING Oogsten Alstroemeriamoetineenvoldoenderijpstadiumwordengeoogst.Ditbetekent datpertakminstensenkeleknoppenmoetenzijngesprongen.Detakkenkunnen wordengetrokkenofgesneden.Ditisafhankelijkvanhetras,dehoogtevanhet gewasenhetvaststaanvandeplanten.Wanneernamelijkaanhetondereindvan desteeleenstukjerhizoomwordtmeegetrokken,ishettrekkenvandetakkenaf teraden.Trekkenvraagtduidelijkminderarbeiddansnijden.Nahetoogsten wordendebloemensnelslap.Daarommogenzeniettelangindekasblijven. Wordendebloemennietdirektindeschuurverwerkt,danmoetenzeopwatermet voorbehandelingsmiddelwordengezet.Wanneerdebloemeneerst tijdelijkop schoonwaterwordengezetenlaterpaswordenvoorbehandeld,zijnzealvolgezogenmetwater,zodatzenauwelijksmeervoorbehandelingsmiddelopnemen. Sorterenenverpakken Bijhetsorterenindeschuurkaneenaantalsorteringenwordengemaakt.De bossenendeverschillendesorteringenmoetenuniformzijn,watbetreftrijpheid,steeldikte,-stevigheid,-lengteenaantalbloempjesperscherm. Bijhetbossenwordtervoorgezorgddatdebloemschermenopgelijkehoogtekomenenwordendetienstelenperbosopgelijkehoogteafgeknipt.Deonderste 10cmvandestelenmoetenwordenontbladerd.VooralbijAlstroemeriagaatgekneusdblad snelrotten,zekerwanneerhetinhetwaterstaat.Vervolgenswordendebosseningehoesd. Debossendieneninemmers,opwaterofvoorbehandelingsmiddel indekoelcelte wordenbewaard (temperatuur5-7C ) . Bijgebruikvaneenzilverhoudendvoorbehandelingsmiddel treedterbacteriegroeiindeemmersop.Hetwatermoetdaaromregelmatigwordenververst(minstenseenkeerperweek)endeemmersmoetengoedwordenschoongemaaktmeteen chlooroplossing (5mlchloorop1literwater).Goednaspoelenmetschoonwater. Alstroemeria'swordenopemmersaangevoerd. InhetVBN-aanvoervoorschrift voorAlstroemeriawordendelandelijkevoorschriftenvoorkwaliteit,sorteringenverpakkingnaderomschreven. Voorbehandeling Verschillendebloemensoortenwordendirektnadeoogstvoorbehandeldmeteen middeldathetvaaslevenverbetert.Erkanwordenvoorbehandeldomdevolgende redenen: 1.remmingvandebacteriegroeiinhetwater 2.beschermingvandebloementegenethyleen 3.toedieningvanvoedingsstoffen *- « 4.hettegengaanvanbladvergelingdoorgebruikvangroeistoffen 5.hetverbeterenvandewateropnamedoorgebruikvaneenuitvloeier. OverhetalgemeenisAlstroemeriagoedhoudbaar.Omdaterechtersnelbladverßelinekanootreden wordtdeAlstroemeriavoorbehandeldmetgroeistoffenof me ein" m b naievangroeistoffenmetzilverthiosulfaat (STS).Detoevoeging vanSTSheefthetpositieveeffekt,datknop-enbloemverouderingwordttegengegaan.Deverplichtingdateraldannietmoetwordenvoorbehandeld,verschilt perveiling.
47
Voorhetgewensteeffektvanvoorbehandelingsmiddelen,moetaandevolgende puntenaandachtwordengeschonken. Voorhetbereidenvaneenoplossingmetvoorbehandelingsmiddelkanalleen schoonleidingwaterwordengebruikt.Wanneermengebruikmaaktvanbijvoorbeeld oppervlaktewaterofbronwater,kaneengedeeltevanhet voorbehandelingsmiddel neerslaan,waardoordewerkzaamheidvermindert.Ookmaghetvoorbehandelen nooitinmetalenemmersplaatsvinden. Degebruiksduurvaneenzilverhoudendeoplossing ismaximaaleenweek.Zodrade oplossingechtertroebelwordt,moetdezedirektwordenververst.Nooitmogen oudeennieuweoplossingenmetelkaarwordengemengd. Heteffektvandevoorbehandeling isafhankelijkvan: 1.Cultivar 2.Hetmiddel 3.Deduurvandevoorbehandeling 4.Detemperatuurenr.v.tijdensdevoorbehandeling. ad 1.Cultivar Elkecultivarreageertverschillendopdevoorbehandeling,maarbijalle rassenzaldehoudbaarheidendesierwaardewordenvergrootdoorgebruik vanvoorbehandelingsmiddelen. ad2.Hetmiddel Voorbehandelingmeteenmiddeldatalleenuitgroeistoffenbestaat,geeft aleenverbetering tenopzichtevanonbehandeldetakken.DebesteresultatenwordenechterverkregenbijhetgebruikvaneenmiddelmetgroeistoffenmetSTS.BijsommigerassenechterkanSTSblad-enstengelbeschadigingenveroorzaken. ad3.Duurvandevoorbehandeling Uitproevenisgeblekendatinhetalgemeeneenlangdurigevoorbehandelingbetereresultatenoplevertdaneenkortdurende.Eenvoorbehandeling van2à3uurisineenaantalgevallentekortombladvergelinggoedtegentegaan.Beterisom4uurvoortebehandelen.Voor zilverhoudende middelenisdemaximalevoorbehandelingsduur 24uurinverbandmetschade bijlangervoorbehandelen. ad4.Temperatuurtijdensvoorbehandeling Hetverdientdevoorkeuromdevoorbehandelingbijeenlagetemperatuur (5°C)telatenplaatsvinden.Bijeenhogetemperatuur (20C)isdeontwikkelingvanhetgewaswaarschijnlijkzosterk,daternietvoldoende middelkanwordenopgenomenombladvergeling tegentegaan,ondankshet feitdatdeopnameweltoeneemtbijeenhogeretemperatuur. Devoorbehandelingkanplaatsvindendirektnadeoogst,voorennahetsorteren.Bijvoorbehandelingvandebloemennahetsorterenmoeterextraarbeid wordeningezet,omdatdebossenbijgebruikvanzilverhoudendmiddelmoeten wordenovergezet.Ditverhoogtdekosten. Verwerkingrestanten Wanneerwordtvoorbehandeldmetalleengroeistoffen,danmoetditwordenmeegegevennaardeveiling.Daarwordtdoormiddelvanwatermonstersgecontroleerd opgebruik. BijgebruikvanmiddelenmetSTSmoetendebloemen,voordatzenaardeveiling
48
wordengebracht,overgezetwordenopschoonwater.MiddelenopbasisvanSTS mogennamelijknietopdeveilingwordenaangevoerd.Controleopgebruikvan STSgebeurtdanmeteenstengelmonster. DerestantoplossingenmetSTSbevattenzilverenmogendaaromnietinhetoppervlaktewaterwordengeloosd.Deoplossingenwordenophetteeltbedrijf ineen speciaalvatverzameldengeneutraliseerd. Dewerkwijzeisalsvolgt: -doederestantenbijelkaarineenuitsluitend voorditdoeltegebruikenvat (1en2vanfiguur8). -voegper100literrestantoplossingdeinhoudvaneenzakjeneutraliseringspoedertoe(3).Ditpoedermoetgoeddoordeoplossingwordengeroerd.Laat nadezebehandelingdevloeistofgedurendeeendagstaan.Ervormtzicheen grijs/zwarteneerslagopdebodem (4).Hetbovendeafvoeraanwezigewater kanvervolgenswordengeloosd (5).Hetrestantaanwaterenslibmagnietin hetoppervlaktewaterofinhetrioolwordengeloosd (6), maarkanbijdeveilingwordeningeleverd.Doorspecialebedrijvenwordthetzilveruithetbezinkselteruggewonnen. Figuur8.Verwerkingrestantenzilverthiosulfaat
/ — — r
~ . '•• ~
:
^
=i||
— • - . - .
— „ H .
_
"-"TÉ^dëW* —•———"•"-"• ™"*jg-i" •"
p-^—:
®/
©
-y
1
\ =zs
""
;
* - ~ . I ^ I
i,„,,
Allergie BijhetveelvuldigwerkeninAlstroemeria'skanallergiehuiduitslagveroorzaken.Ditkanzoveelmogelijkwordenvoorkomendoorkontaktvanplantensapmet dehuid tevermijden.
49
11.GEWASBESCHERMING Doordeproblemenmethetmilieuvaltteverwachtendatsteedsmeerchemische gewasbeschermingsmiddelenzullenverdwijnenofwordenvervangendoormiddelen dieminder schadelijkvoorhetmilieuzijn.Ditmaakthetmoeilijkomindit hoofdstukdetoegestanemiddelentenoemen.Daaromwordtverwezennaardegids "Gewasbescherming indeSnijbloementeelt".DezegidsiseenuitgavevanhetCAD Gewasbescherming enhetProduktschapvoorSiergewassen.Bijherdrukwordtde gidsautomatischtoegestuurdaanallebijhetPVSgeregistreerdesnijbloementelers.Anderebelangstellendenkunnendebrochurebestellendoorovermakingvan f.10,-oppostgiro1690875vanCADGewasbescherming,Postbus9102,6700HC Wageningen,ondervermeldingvan:GewasbeschermingSnijbloementeelt. Grondontsmetting voordeteelt BijdeteeltvanAlstroemeria iseenafdoendeonkruidbestrijdingmoeilijkomdat ditgewasmeerderejarenachtereenopdezelfdeplaatsstaat.Bijdestartvan deteeltmoetdaaromdegrondvrijzijnvanonkruiden,maarookvanbodemschimmels,aaltjesenbodeminsekten.Daardoorhoevenertijdensdeteeltminderproblemenvoortekomen.Eengrondontsmettingkandoormiddelvanstomenuitgevoerdworden.Wanneerdanechternietoveraldevereistebodemtemperatuur(1 uur70C)wordtgehaald,zijnnietallebodemproblemenafdoendebestreden.Stomenmetonderdrukisdebestemethode.Hierbijwordtdestoomonderhetzeil geblazenenviaeendrainagenetdoordegrondafgezogenmetbehulpvaneenventilator.Voordebestrijding vanalleenonkruidenwerktzeilenstomenookafdoende. Zievoorchemischegrondontsmettingsmiddelen: "GewasbeschermingSnijbloementeelt". Vaakwordtvoordeteelteenorganischemeststof ingewerktomdestructuurvan degrond teverbeteren.Hetisaantebevelenomditreedsvoordegrondontsmetting tedoenomzodoendedeeventueleaanwezigeonkruidzadeneveneenste doden. Dierlijkeparasieten Alstroemeria ismatiggevoeligvoordichloorvos,parathionenBayer5072. Aaltjes InAlstroemeriakunnentweesoortenaaltjesvoorkomen,namelijkPratylenchus penetransenPratylenchusbolivianus.Doorhetbinnendringenvandeaaltjes ontstaandodeplekjes (lesies)opdewortelsendeondereindenvandescheuten. Secundairkunnenschimmelsoptreden,waardoorwortelrotontstaat. Voorkomenenbestrijden: -aaltjes-vrijplantmateriaalgebruiken -bijteeltwisseling,grondontsmetting uitvoerendoor * stomen,bijvoorkeurstomenmetonderdrukof *chemischegrondontsmettingmetmethylbromide (toegestaantot31-12-1990) -vroegtijdig,voordatgewasschade zichtbaaris,eengrondmonster (Oosterbeek) latennemenopeenmomentdatergedurende4tot6wekengeenmiddelentegen aaltjeszijntoegepast -indieneenaantastingwordtgekonstateerdkuntUeenchemischmiddelgebruiken.Zievoormiddelentoepassing "Gewasbescherming Snijbloementeelt". Middelenregelmatigafwisselenentoepassenineengroeizameperiodealser
sn
voldoendewatergegevenwordt. Bladluis Luizenzijnvooralbijdebloementevinden,maarookopdejongescheutentussenhetgewas.Daarveroorzakenzemisvormingvanscheutenenbladeren.Doordat deluizenhoningdauwafscheiden,wordthetgewaskleverig.Opdezehoningdauw kaneenroetdauwschimmelzichontwikkelen,waardoorhetassimilatieoppervlak vanhetbladgereduceerdwordt. Schadeuitzichdoorkleineen/ofgrotegatenindebladeren.Ookkunnende groeipuntenwordenaangevreten.Vooralopjongbladennieuwgevormdescheuten zullenze,indienaanwezig,tevindenzijn. Tevenskunnendoorbladluizenvirussenwordenovergebracht. Zievoorbestrijding "GewasbeschermingSnijbloementeelt". Slakken Schadeontstaatdoorvreterijaanstengelsenbladeren.Metnamehetzwarte slakjeholtdestengelsonderhetgrondoppervlakuit.Slakkenkomenvoornamelijkindenachtbovendegrond,bovendienkruipenzenietverderdannodigis omvoedseltevinden.Deslakkenplantenzichvoortviaeierendieindegrond wordenafgezet.Vooralondervochtigeomstandighedenwordenerveelafgezet. Zievoorbestrijding "GewasbeschermingSnijbloementeelt". Bijgebruikvankorrelszogoedmogelijkoverdehelebreedtevanhetbeduitstrooienendebehandelingregelmatigherhalen. Spint Doorhetzuigenvanspintontstaanaandeonderkantvanhetbladkleine,witte stipjes.Bijeenernstigeaantastingwordthetbladgeel,erisdanfijn spinselaanwezig.Vaakiseralleenpleksgewijseenaantasting. Zievoorbestrijding "GewasbeschermingSnijbloementeelt". Trips Tripsenzuigenvooralaandejongegroeipuntenvanhetgewas,waardoordeze wordenvervormd.Debloemenkomendanmoeilijkofhelemaalnietopenenwanneer zewelopengaanzijndebloemblaadjesaandepuntenbruin. Terbestrijding twee-àdriemaalomdetiendagenspuitenmeteenin"GewasbeschermingSnijbloementeelt"genoemdmiddel. InhetgevalvanCalifornischetripsbijeenaantasting4wekenlang,omde5 dagenspuitenmeteenvandein"GewasbeschermingSnijbloementeelt"genoemde middelen. Wittevlieg Deschadebestaatuitzuigschade,honingdauwenhetoverbrengenvanvirus. Debestrijdingdrieàviermaalomdevijftotzevendagenuitvoeren.Zie"GewasbeschermingSnijbloementeelt". Wantsen Dooraanprikkenontstaanindebladerentalrijkegaatjes,debloemenengroeitoppengroeiennietverderuitofzijnergmisvormd. Zievoorbestrijding "GewasbeschermingSnijbloementeelt".
M
WZ,-'——~ rr"-
1.1
n-.
i
W \ y •i
v*v
J VK>
Enkele rassen - waaronder 'Flamengo' - zijn erg gevoelig voor spint
Beschadigde takken door onkruidbestri Jdingsmiddel
Plantaardigeparasieten Botrytis(Grauweschimmel) Opbladerenenbloemenontstaanbruineplekjesdieovergaantotrottingen waaroplatergrijsbruin,stuivend schimmelpluisontstaat. Maatregelenomeenaantastingtevoorkomenzijn: -voldoendelageluchtvochtigheid doorstokenen/ofluchten - zorgenvoorsnelopdrogenvanhetgewasnahetwatergeven -gewas 'open'houdendoorlozeenslechtescheutenteverwijderen Bijeenaantastingbestrijdenvolgensaanwijzingenin"Gewasbescherming Snijbloementeelt". Pythium(Wortelrot) Dewortelsendewortelstokwordenglazigenrottenineenlaterstadiumweg. Hierdoorzalhetgewasverwelken. Zievoorbestrijding "GewasbeschermingSnijbloementeelt". Rhizoctonia (voetrot) Destengelsrottenopdegrensvangrondenluchtweg.Hetgewasvertoontna enigetijdeenachterblijvendegroei. Maatregelenomeenaantasting tevoorkomenzijn: - zorgvoorniettegrotetemperatuurschommelingen -geefbijwarmweerbijvoorkeur 'savondswater Bestrijdenvolgensaanwijzingenin"GewasbeschermingSnijbloementeelt". Onkruidbestrijdingtijdensdeteelt Gedurendedeteeltkomter,ookalsvoordeteeltgestoomd is,tochvaakweer onkruid tevoorschijn.Dikwijlskomterookonkruidenonkruidzaadmethet plantmateriaalmee.Ditonkruidmoetbijhetplantenalnauwkeurigworden verwijderd. ChemischeonkruidbestrijdinginAlstroemeriamoetwordenafgeradenvanwegede grotekansopschadeen/ofgroeiremming. Voortelersdieditrisicowillennemenisereenbeperktehoeveelheidchemischemiddelen.Ziehiervoor "GewasbeschermingSnijbloementeelt". Middelenwaarmeegeenervaringis,moetenproefsgewijswordentoegepast. Debestemethodevanonkruidbestrijdingisregelmatigwiedenendaarmeevoorkomendathetonkruid zichuitkanzaaien.Bijeenvolgewasheeftmenweinig lastmeervanonkruidgroei.Hetonkruidwatdannogindepadengroeitkanmet deschoffelbestredenworden. Virusziekten InhetgewasAlstroemeriakaneenaantalvirussenvoorkomen.Nietalleendeoudererassen,maarookeenaantalnieuwerassenismeteenvirusbesmet.Eris nietbekendwelkedirecteschadedievirussenbijhetgewasveroorzaken.Over hetalgemeenleidtvirusvrijmakenvanplantentoteenverbeteringvandekwaliteitvanhetuitgangsmateriaaleneventueeleengroeistimulans.
InAlstroemeriazijndevolgendevirussenreedsgeïsoleerd: 1.Alstroemeriamozaïekvirus 2.Alstroemeria-carlavirus 3.tabaksratelvirus 4.tweedePotyvirus 5.komkommermozaïekvirus HetmeestvoorkomendevirusishetAlstroemeriamozaïekvirus.Ditvirusveroorzaakteenmozaïektekening inhetblad (bontheid),maarkanindewintermaanden ooklatentaanwezig zijn.Hetvirusismetsapoverdraagbaar.Metanderewoorden:hetviruskantijdenshetoogstenmethetmeswordenovergebrachtvande enenaardeandereplant.Ookbladluizenkunnenvooreenbesmettingzorgen.Dit virusisaangetoond in 'Orchid','Zebra','KingCardinal'en 'RedSunset'. Bijhetras 'Carmen'ishetAlstroemeria-carlavirusgeïsoleerd.Voorzoverbekendveroorzaaktditvirusgeenwaarneembaresymptomen.Deoverbrengingvindt vermoedelijkookviabladluizenplaats.Daarnaastkomteenenkelekeertabaksratelvirusvoor.Ditvirusveroorzaaktkringvlekkenophetblad.Deoverdracht vanplanttotplantgebeurtdoorvrijlevendewortelaaltjesindegrond. Ineenincidenteelgevalisbij'KingCardinal'en 'Rosario'hettweedePotyvirusgeïsoleerd.Ditvirusvertoontgeenzichtbaresymptomenenishoogstwaarschijnlijkmethetplantesapoverdraagbaar. HetAlstroemeriamozaïekvirus encarlaviruskunnenmetbehulpvandeElisatoets aangetoondworden.OokmettoetsplantenkunnenAlstroemeriavirussenwordenaangetoond.ZoreageerteenbotanischetabakssoortgoedopAlstroemeriamozaïekvirusenkomkommermozaïekvirus. OphetProefstationvoordeBloemisterijteAalsmeeriseenaantaljarenaandachtbesteedaanhetontwikkelenvaneenmethodeomdoormeristeemcultuurhet gewasAlstroemeriavirusvrijtemaken.Alsbijproduktvanditonderzoekisvan eenaantalnieuwecultivarsreedsvirusvrijmateriaalgeproduceerd.Ookbijanderecultivarskandezemethodewordentoegepast.Hierbijishetvanbelangom tevermeldendaterookgeenafwijkingenindegroeigeconstateerd zijn.Door dezevirusvrijeplantenklonaaltevermeerderenkunnenzovoordebloementeler virusvrijepartijenbeschikbaarkomen. Hetisdanwelvanbelangomtijdensdeteeltweerbesmetting tevoorkomen door: 1.Uittegaanvangoedengezondplantmateriaal 2.Ziekeplantenteverwijderen 3.Eengoedeluisbestrijding Voordevermeerderaar ishetdanvanbelangomhetuitgangsmateriaal teisolerenomzodoendeherinfectietegentegaan.
54
12. SALDO EN RENTABILITEIT Saldobegroting Saldobegrotingen worden onder andere gebruikt bij het samenstellen van het teeltplan. Hierbij vergelijkt men saldi van verschillende gewassen/teelten binnen dezelfde bedrijfsuitrusting om tot een optimaal bedrijfsresultaat te komen. BijAlstroemeria heeft men te maken met een een- of meerjarige teelt. Om het saldo te kunnen vergelijken met saldi van eenjarige gewassen, wordt ook het gemiddelde saldo per jaar van de teelten aangegeven. De saldobegrotingen zijn gesplitst in een begroting voor het aanloopjaar, een volproduktief jaar en in enkele gevallen een laatste jaar.Van de meest gangbare soorten zijn saldobegrotingen gemaakt (Zie bijlage 1.)« De weergegeven saldobegrotingen geven een indicatie van de opbrengsten en toegerekende kosten van een Alstroemeriateelt, voor een goed geleid, redelijk modern en gespecialiseerd bedrijf. Dit geeft al aan dat de gebruikte cijfers altijd, voor elke situatie, aangepast moeten worden aan de betreffende bedrijfssituatie. Toelichting per saldopost; 1. Produktie: de gegevens zijn ontleend aan de opbrengstenquete, die de leden van de ambtelijke gewasgroep de afgelopen jaren hebben gehouden. 2. Veilingprijs: de gemiddelde prijs op de VBA in 1988.Bij 'Pink Triumph' is de prijs in het laatste jaar f.0,05 lager gesteld in verband met de teruglopende kwaliteit van dit ras na een aantal teeltjaren. 3. Plantmateriaal: er is afhankelijk van het ras uitgegaan van 3,2 of 4 planten/1112 .Voor de prijs van het plantmateriaal en de licentie is uitgegaan van de begin 1989 gangbare bedragen voor het betreffende ras. 4. Brandstof: voor de berekening van het gasverbruik is uitgegaan van een bedrijf met 10.000 m2 glas, met enkel dek, enkele gevels en een enkele condenser op een apart net ('gewasverwarming'). 5. Ontsmetting: er is uitgegaan van stomen van de grond. 6. Belichting? bij 'Rio' en «Pink Triumph' zijn de kosten van belichting met gloeilampen in de wintermaanden meegerekend. 7. Werk door derden: hier valt alle werk onder dat m e t door het bedrijf zelf gedaan wordt; bijvoorbeeld door de loonwerker, ontsmetting met methylbromide, etc. Voor de begrotingen is uitgegaan van een situatie waarin geen arbeid wordt uitbesteed. , ,n 8. Vrachtkosten: dit zijn kosten voor het transport van de bloemen naar de veiling. Deze kosten zijn echter zeer bedrijfsspecifiek en ook afhankelijk van de afstand tot de veiling. Deze kosten dient men m de begroting echter wel mee te nemen! . ^ „„„,. „„_,.ol, o T, ,IJ u kon^Diino' er is uitgegaan van 1 cent per tak. 9. Verpakking en voorbehandeling, ei 1» " 0 & u- ö „„„^ c n n ^ n a n 10 Heffineen- Pr is uitgegaan van 6% van de bruto geldopbrengst (normatief) iu. H e t t m g e n . er is uitgeg.** vergoeding over het vermogen dat tijde11. Rente omlopend vermogen: dit is een veisucunfi , , lïlk is vastgelegd in zaken als kunstmest, plantmateriaal, gewasbescheris vastgeiega in d i g t e houden rekenen we met 1% van de mingsmiddelen, e t c Om nee eeuvuu« & bruto-opbrengsten.
55
Berekeninggemiddeld jaarsaldo (perm2) Voorvergelijkingmetandereteeltsaldi (binneneenzelfdebedrijfsuitrusting) moeteengemiddeld saldoperjaarberekendworden(normatief).Uitgaandevan eencontinuebedrijfssituatiezalophetbedrijfsteedseenaantalm2'aanloopjaar'eneenaantalm2 'volproduktief'voorkomen. Deberekendesaldiperm2zijnvoor: *Flamengo' ƒ60,28 'Jubilee* ƒ43,09 'PinkTriumph* ƒ44,19 'Rio' ƒ40,40 'Rosario' ƒ46,12 'Samora' ƒ35,82 Hetgemiddeldesaldoperm2varieerttussen+ƒ36,-en+ƒ60,-.Ditiseenbehoorlijkverschil.Hethogesaldovan 'Flamengo'wordtveroorzaaktdoordehoge prijzen.Deprijsvan 'Flamengo'kanechter (bijeengroteraanbod)gaandalen, waardoorhetgemiddeldsaldoeveneensgaatdalen. Uitdesaldobegrotingenkunnenmoeilijkconclusiesgetrokkenworden,vooralomdatdearbeidskostennietbekend zijn.Dearbeidsbehoefte bijeenvolproduktief gewasligttussen800en1200uurper1000m2.Helaasishet-zoalsookalin hoofdstuk3isgezegd-nietmogelijkeengoedeinschattingvandebenodigde arbeidpercultivartemaken,omdatgegevensontbreken.Vooreengoedinzicht inderentabiliteit vandeAlstroemeriateeltzijnarbeidsgegevensechterwel noodzakelijk.
Rentabiliteit Derentabiliteitkanmenberekenendoordevastekostenvanhetsaldoafte trekken.Vastekostenzijn:kostenvandegrond,duurzameproduktiemiddelen, arbeidenalgemenekosten.Bijbepalingvanderentabiliteitwordtgebruikgemaaktvanhetgemiddeldsaldoperjaarendegemiddeldevastekostenperjaar. Vooreenstukcontinuïteit vanhetbedrijfoverwatlangeretermijndientde rentabiliteit positief tezijn. Tabel14.Vastekostenperm2perjaar Kostenduurzameproduktiemiddelen,grond (afschrijving,renteenonderhoud) Algemenekosten Arbeidskosten:1uurperm2àgemiddeldƒ24,80%vandearbeidàƒ28,-/uur 20%vandearbeiddoorgoedkopere lossearbeidskrachtenàƒ7,-/uur
ƒ2120 ƒ 450
ƒ2400 ƒ49)70
Tabel15.Rentabiliteit (netto-overschot)vaneenAlstroemeriateelt Gemiddeld saldoperjaar-m2 Vastekosten Nettooverschot
56
ƒ45,00 ƒ49,70 "/•ƒ 4,70
Dezenetto-overschottengevenaandateenAlstroemeriateeltvolgensdezeberekeningoverwat langeretermijnnietrendabelis. Perbedrijf (allekostenenopbrengstenaangepastaandebedrijfssituatie)kan ditechterbeterofslechteruitkomen,doorbijvoorbeeldrassenkeuze,lagere arbeidskosten,etc.VeelAlstroemeriabedrijvendraaienwelrendabel. VoorzovernietandersvermeldzijndegebruiktecijfersafkomstiguitKwantitatieveInformatievoordeGlastuinbouw1989-1990,vooreenbedrijfvan10.000 m2.
t
vv.-:,
*< *'^.:"y
yJ-.'i- ;
IK' •
4"
Î\ '
*
~. /
h' •••
In de komende jaren krijgt
de teelt op substraat
veel aandacht
57
BIJLAGE1 SALDOBEGROTING AANLOOPJAAR SOORT: PLANTDATUM: OOGSTPERIODE:
Flamengo
10,,11
OPBRENGSTEN maand 1
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 TOTAAL
prijsVBA opbrengst stuks 0.07 0.00 0.93 0.00 1.74 1.05 1.77 16.55 1.02 8.11 35.18 0.49 13.72 27.42 0.39 28.14 10.15 0.37 28.44 11.82 0.42 14.22 13.55 0.50 12.87 9.14 0.95 10.14 5.56 1.11 2.69 5.45 0.98 2.74 0.23 1.02 168.70 90.99
TOEGEREKENDEKOSTEN bedrag hoeveelh. prijs 5.00 20.00 plaatmateriaal 4 licentie 5.00 6.90 0.21 33 brandstof 0.80 mest 0.70 bestrijding ontsmetting 0.21 0.63 3 werkderden vrachtkosten fusthuur verpakking+ voorbeh.mid. 1.69 heffingen+ veilingkosten 6% 5.46 renteoml.verm. 0.91 TOTAAL 42.08 SALDO
58
48.91
VOLPRODUKTIEFJAAR SOORT:Flamengo
OPBRENGSTEN maand1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
opbrengst stuks prijsVBA 0 0.00 0.93 2.10 2 1.05 17.34 17 1.02 17.15 35 0.49 11.70 0.39 30 11.10 0.37 30 0.42 11.76 28 0.50 7.00 14 0.95 8.55 9 1.11 6.66 6 0.98 0.00 0 1.02 0.00 0 93.36 171
TOEGEREKENDEKOSTEN hoeveelh. prijs bedrag plantmateriaal 5.00 licentie 6.27 brandstof 30 0.21 0.75 mest 1.45 bestrijding ontsmetting werkderden vrachtkosten fusthuur verpakking+ 1.71 voorbeh.mid. heffingen+ 5.60 veilingkosten6% 0.93 renteoml.verm. 21.71 TOTAAL 71.65 SALDO GEMIDDELDSALDOGEDURENDEDETEELT saldoaanloopjaar K saldovolproduktief jaar 71.65 120.56 T0TAAL GEMIDDELD
bU,ZÖ
59
AANLOOPJAAR SOORT: PLANTDATUM: OOGSTPERIODE:
Jubilee
7
OPBRENGSTEN maand
1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 TOTAAL
prijsVBA stuks opbrengst 0.68 0.00 0.72 0.00 0.63 0.00 0.40 0.00 0.37 0.00 0.36 0.00 0.00 0.36 0 1.60 0.40 4 3.90 0.56 7 5.89 0.69 9 6.49 0.62 10 6.36 0.66 10 24.24 40
TOEGEREKENDEKOSTEN hoeveelh.• prijs bedrag 50.00 plantmateriaal 3 3.14 0.21 brandstof 15 0.40 mest 0.35 bestrijding 0.63 0.21 ontsmetting 3 werkderden vrachtkosten fusthuur verpakking+ 0.40 voorbeh.mid. heffingen+ 0.24 veilingkosten 6% 1.30 renteoml.verm. 56.45 TOTAAL SALDO
60
-32.21
SALDOBEGROTING 2een3ejaar na planten Jubilee SOORT: PLANTDATUM: 7 OOGSTPERIODE: OPBRENGSTEN maand
TOTAAL
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
opbrengst prijs VBA stuks 2.13 0.68 3 3.01 4 0.72 7.74 12 0.63 9.77 24 0.40 10.90 29 0.37 8.03 22 0.36 7.35 20 0.36 6.09 15 0.40 7.08 13 0.56 8.26 12 0.69 6.58 11 0.62 6.29 10 0.66 83.24 176
TOEGEREKENDEKOSTEN bedrag hoeveelh. prijs planttaateriaal 8.36 0.21 40 brandstof 0.80 mest 1.45 bestrijding ontsmetting werkderden vrachtkosten fusthuur verpakking+ 1.76 voorbeh.mid. heffingen+ 4.99 veilingkosten 6% 0.83 renteoml.verm. 18.19 TOTAAL SALDO
65.04
61
4EJAAR SOORT:Jubilee
OPBRENGSTEN maand 1
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 TOTAAL
opbrengst prijs VBA stuks 0.68 2.13 3 3.01 0.72 4 7.74 0.63 12 9.77 0.40 24 10.90 0.37 29 8.03 0.36 22 0.00 0.36 0.00 0.40 0.00 0.56 0.00 0.69 0.00 0.62 0.00 0.66 41.58 96
TOEGEREKENDEKOSTEN bedrag hoevee:lh. prijs plaatmateriaal brandstof 0.21 5.23 25 0.38 mest 0.73 bestrijding ontsmetting werkderden vrachtkosten fusthuur verpakking+ voorbeh.mid. 0.96 heffingen+ veilingkosten6% 2.49 0.41 renteoml.vera. 10.19 TOTAAL 31.39
SALDO GEMIDDELDSALDOGEDURENDEDETEELT saldoaanloopjaar saldo2ejaar saldo3ejaar saldo4ejaar TOTAAL GEMIDDELD
62
-32.21 65.04 65.04 31.39 129.27 43.09
SALDOBEGROTING AANLOOPJAAR SOORT: PLANTDATUM: OOGSTPERIODE:
PinkTriumph
12
OPBRENGSTEN maand
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
prijs VBA stuks 0.67 0.70 0.60 0.33 0.22 0.23 0.23 0.23 0.42 0.55 0.51 0.60
TOTAAL TOEGEREKENDEKOSTEN hoeveelh. prijs plantmateriaal 3 brandstof 40 mest bestrijding ontsmetting 3 belichting werkderden vrachtkosten fusthuur verpakking+ voorbeh.mid. heffingen+ veilingkosten6% renteoml.verm. TOTAAL SALDO
0 0 4 30 34 26 22 19 17 14 12 10 188
opbrengst 0.00 0.00 2.40 9.90 7.48 5.98 5.06 4.37 7.14 7.70 6.12 6.00 62.15
bedrag 40.00 8.36 0.21 0.80 0.70 0.63 0.21 0.75
1.88 3.73 0.62 57.47 4.68
63
2een3ejaar SOORT:PinkTriumph
OPBRENGSTEN maand 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 TOTAAL
prijsVBA stuks 0.67 0.70 0.60 0.33 0.22 0.23 0.23 0.23 0.42 0.55 0.51 0.60
opbrengst 4.31 6 4.93 7 7.91 13 8.64 26 8.93 41 9.09 40 6.12 27 5.47 24 7.82 19 7.92 14 7.36 14 7.06 12 85.58 243
TOEGEREKENDEKOSTEN bedrag hoeveelh. prijs plantraateriaal 8.36 40 0.21 brandstof 0.75 mest 1.45 bestrijding ontsmetting 1.50 belichting werkderden vrachtkosten fusthuur verpakking+ 2.43 voorbeh.mid. heffingen+ 5.13 veilingkosten6% 0.86 renteoml.vera. 20.48 TOTAAL SALDO
64
65.10
4ejaar SOORT:PinkTriumph
OPBRENGSTEN maand 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
opbrengst 3.99 4.57 7.25 7.34 6.90 7.12 4.79 4.28 6.89 7.20 0.00 0.00 60.33 216
stuks
prijs 0.62 0.65 0.55 0.28 0.17 0.18 0.18 0.18 0.37 0.50 0.46 0.55
TOTAAL
6 7 13 26 41 40 27 24 19 14 0 0
TOEGEREKENDEKOSTEN prijs hoeveelh. prijs bedrag plantmateriaal 8.36 40 0.21 brandstof 0.75 mest 1.45 bestrijding ontsmetting 1.50 belichting werkderden vrachtkosten fusthuur verpakking+ 2.16 voorbeh.mid. heffingen+ 3.62 veilingkosten6% 0.60 renteoml.verm. 18.44 TOTAAL SALDO
41.89
GEMIDDELDSALDOGEDURENDEDETEELT saldoaanloopjaar n 65,1 saldo2ejaar ° 65 saldo3ejaar *^ 41,8 saldo4ejaar ? TOTAAL 176.77 GEMIDDELD 44.19
65
SALDOBEGROTING AANLOOPJAAR SOORT: PLANTDATUM: OOGSTPERIODE:
Rio 7
OPBRENGSTEN maand 1
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 TOTAAL
prijsVBA stuks 0.78 0.99 0.91 0.55 0.32 0.27 0.32 0.35 0.47 0.57 0.56 0.66
opbrengst 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0 0.00 0 0.00 2 0.94 6 3.42 8 4.48 4 2.64 20 11.48
TOEGEREKENDEKOSTEN hoevee lh. prijs bedrag plantmateriaal 35.00 3 brandstof 0.21 3.14 15 mest 0.40 bestrijding 0.35 ontsmetting 0.21 0.63 3 belichting 0.00 werkderden vrachtkosten fusthuur verpakking+ voorbeh.mid. 0.20 heffingen+ veilingkosten6% 0.69 renteoml.verm. 0.11 TOTAAL 40.51 SALDO
66
-29.03
2e,3e,4ejaar SOORT:Rio
OPBRENGSTEN maand 1
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 TOTAAL TOEGEREKENDEKOSTEN hoeveelh. plantmateriaal brandstof 40 mest bestrijding ontsmetting belichting werkderden vrachtkosten fusthuur verpakking+ voorbeh.mid. heffingen+ veilingkosten6% renteoml.verm. TOTAAL SALDO
prijs VBA stuks opbrengst 0.78 0.96 1 0.99 2 1.56 0.91 5 5.00 0.55 20 10.96 0.32 39 12.42 0.27 25 6.62 0.32 3.44 11 0.35 13 4.61 0.47 15 7.25 0.57 19 10.96 0.56 12 6.94 0.66 8 5.03 170 75.75 prijs
bedrag 0.21
8.36 0.75 1.45 1.50
1.70 4.54 0.76 19.07 56.68
67
5ejaar SOORT:Rio
OPBRENGSTEN maand 1
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 TOTAAL
prijs VBA stuks opbrengst 0.78 0.96 1 0.99 2 1.56 0.91 5 5.00 0.55 20 10.96 0.32 39 12.42 0.27 0.00 0.32 0.00 0.35 0.00 0.47 0.00 0.57 0.00 0.56 0.00 0.66 0.00 67 30.90
TOEGEREKENDEKOSTEN hoevee:lh. prijs bedrag plaatmateriaal brandstof 0.21 5.23 25 mest 0.38 bestrijding 0.73 ontsmetting belichting 0.75 werkderden vrachtkosten fusthuur verpakking+ voorbeh.mid. 0.67 heffingen+ veilingkosten6% 1.85 renteoml.verm. 0.31 TOTAAL 9.91 SALDO GEMIDDELDSALDOGEDURENDEDETEELT saldoaanloopjaar -29.03 saldo2ejaar 56.68 saldo3e jaar 56.68 saldo4ejaar 56.68 saldo5ejaar 20.99 TOTAAL 162.00 GEMIDDELD 40.50
68
20.99
SALDOBEGROTING AANLOOPJAAR SOORT: PLANTDATUM: OOGSTPERIODE:
Rosario
3,4
OPBRENGSTEN maand
TOTAAL
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
prijs VBA stuks opbrengs 0.50 0.00 0 0.24 0 0.00 0.22 0 0.00 0.50 0 0.05 0.27 2 0.59 0.26 19 4.99 0.31 35 10.92 0.37 28 10.22 0.65 23 14.97 0.71 22 15.58 0.57 15 8.76 0.63 7 4.38 70.46 152
TOEGEREKENDEKOSTEN hoeveelh. prijs bedrag 4.00 16.00 plaatmateriaal 4 5.00 licentie 0.21 6.90 33 brandstof 0.80 mest 0.70 bestrijding 0.21 0.63 ontsmetting 3 werkderden vrachtkosten fusthuur verpakking+ voorbeh.mid. 1.52 heffingen+ veilingkosten 6% 4.23 0.70 renteoml.verin. 36.47 TOTAAL SALDO
33.99
69
VOLPRODUKTIEFJAAR SOORT:Rosario
OPBRENGSTEN maand 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 TOTAAL TOEGEREKENDEKOSTEN hoeveelh. plantmateriaal licentie brandstof 30 mest bestrijding ontsmetting werkderden vrachtkosten fusthuur verpakking+ voorbeh.mid. heffingen+ veilingkosten6% renteoml.verm. TOTAAL
prijsVBA stuks opbrengst 0.50 0.13 0 0.24 0 0.02 0.22 0 0.02 0.50 2 1.17 0.27 25 6.64 0.26 53 13.90 0.31 41 12.62 0.37 29 10.76 0.65 24 15.73 0.71 17 11.78 0.57 9 4.94 0.63 2 1.57 79.28 203 prijs
bedrag 0.00 5.00 0.21 6.27 0.75 1.45
SALDO GEMIDDELDSALDOGEDURENDEDETEELT saldoaanloopjaar 33.99 saldovolproduktief jaar 58.24 TOTAAL 92.24 GEMIDDELD 46.12
70
2.03 4.76 0.79 21.04 58.24
SALDOBEGROTING AANLOOPJAAR SOORT: PLANTDATUM: OOGSTPERIODE:
Samora
7
OPBRENGSTEN maand
1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 TOTAAL
prijs VBA stuks opbrengst 0.40 0.00 0.40 0.00 0.36 0.00 0.24 0.00 0.19 0.00 0.18 0.00 0.16 0 0.00 0.15 0 0.00 0.27 0 0.00 0.35 15 5.25 0.32 18 5.76 0.31 17 5.27 50 16.28
TOEGEREKENDEKOSTEN hoeveelh. pri js b ledrag 40.00 plantmateriaal 3 0.21 2.72 brandstof 13 0.40 mest 0.35 bestrijding 0.21 0.63 ontsmetting 3 werkderden vrachtkosten fusthuur verpakking+ voorbeh.mid. 0.50 heffingen+ veilingkosten6% 0.98 renteoml.vera. 0.16 45.73 TOTAAL SALDO
-29.45
71
2een3ejaar SOORT:Samora
OPBRENGSTEN maand 1
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 TOTAAL
prijs VBA stuks opbrengst 0.40 1.36 3 0.40 3.44 9 0.36 16 5.74 0.24 7.10 30 0.19 46 8.68 0.18 6.92 38 5.68 0.16 36 5.44 0.15 36 8.90 0.27 33 0.35 24 8.45 5.54 0.32 17 5.70 0.31 18 72.98 306
TOEGEREKENDEKOSTEN hoevee:lh. prijs bedrag plantmateriaal brandstof 0.21 6.27 30 0.75 mest 1.45 bestrijding ontsmetting werkderden vrachtkosten fusthuur verpakking+ voorbeh.mid. 3.06 heffingen+ veilingkosten6% 4.38 0.73 renteoml.verm. 16.64 TOTAAL SALDO
72
56.34
4ejaar SOORT:Samora
OPBRENGSTEN maand 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
prijsVBA stuks 0.40 0.40 0.36 0.24 0.19 0.18 0.16 0.15 0.27 0.35 0.32 0.31
TOTAAL TOEGEREKENDEKOSTEN hoeveelh. plantmaterlaal brandstof 20 mest bestrijding ontsmetting werkderden vrachtkosten fusthuur verpakking+ voorbeh.mid. heffingen+ veilingkosten6% renteoml.verm. TOTAAL
prijs
bedrag 0.21
4.18 0.38 0.73
1.42 2.00 0.33 9.02 24.23
SALDO GEMIDDELDSALDOGEDURENDEDETEELT saldoaanloopjaar saldo2ejaar saldo3ejaar saldo4ejaar TOTAAL GEMIDDELD
opbrengst 1.36 3.44 5.74 7.10 8.68 6.92 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 42 33.25 3 9 16 30 46 38
-29.45 56.34 56.34 24.23 107.46 35.82
73
