Technische Informatica

Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica

combined_1.fm Page 1 Monday, July 21, 2008 4:48 PM

BSc-opleiding

Technische Informatica Studiegids 2008/2009

Delft University of Technology

Challenge the future


Disclaimer Deze gids is met grote zorgvuldigheid samengesteld onder verantwoordelijkheid van de faculteit. Voor een aantal onderwerpen komt nadere informatie pas na het ter perse gaan van de gids ter beschikking. Daarom publiceert de faculteit de gegevens in dit handboek, deze studiegids onder voorbehoud. Wijzigingen, aanvullingen en uitgebreide vakbeschrijvingen vind je op Blackboard: http://blackboard.tudelft.nl en/of in de digitale studiegids http://studiegids.tudelft.nl

2 | Technische I nfor matica


Persoonlijke gegevens naam adres postcode/plaats geboortedatum telefoon privé

mobiel

telefoon werk

fax werk

e-mail TU studienummer postbanknr.

bankrekeningnr.

paspoortnr.

geldig tot

rijbewijsnr.

geldig tot

burgerservicenummer huisarts gebruik medicijnen verboden geneesmiddelen bloedgroep

rh-factor

donor: ja/nee

IN BIJZONDERE GEVALLEN A.U.B. WAARSCHUWEN

naam adres postcode/plaats telefoon privé

mobiel

In geval van verlies verzoekt de eigenaar/eigenares van deze gids de vinder om direct contact met hem/haar op te nemen, waarvoor bij voorbaat dank. 3 | Studiegids 2008/2009


Voorwoord Deze studiegids geeft informatie over de bacheloropleiding Technische Informatica. Deze informatie omvat niet alleen de samenstelling van de afzonderlijke studiejaren en de regelingen die daarbij horen, maar ook de vakomschrijvingen van alle studieonderdelen. De vakomschrijvingen in deze gids zijn ontleend aan de digitale studiegids, maar dat is gebeurd in een vroeg stadium, waardoor afwijkingen mogelijk zijn. Het is raadzaam steeds attent te zijn op aanvullende informatie en eventuele wijzigingen via Blackboard, CourseBase en de elektronische nieuwsbrief EVIEW (zie verderop in deze gids). Daarnaast staat in deze gids veel nuttige, algemene informatie over de TU Delft en over de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica. Dit betreft voornamelijk informatie die niet gerelateerd is aan de inhoud van de studie, maar die wel te maken heeft met het studeren in Delft, en in het bijzonder aan de faculteit EWI. De vindplaatsen van informatie en personen zijn weer zo goed mogelijk bijgewerkt. Ik verwacht dat ook dit studiejaar de docenten hun enthousiasme voor Technische Informatica zullen overdragen en ik wens alle studenten daarbij een interessant en succesvol studiejaar toe. Dr.ir. Hans Tonino Opleidingsdirecteur Technische Informatica



Inhoud Persoonsgegevens 3 Voorwoord 4

1 Profiel van de Universiteit 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16 1.17 1.18 1.19 1.20 1.21 1.22 1.23

9

Onderwijs- & Studentenzaken 11 Ideeënlijn O&S 11 Centrale Studentenadministratie TU Delft (CSA) 11 Shared Service Centrum 13 Servicepunt 14 Studentenstatuut 14 BLACKBOARD - Digitale leeromgeving 15 Bibliotheek van de TU Delft 15 Zelfstudiewerkplekken 16 Student & Career Support 17 Faciliteiten voor gehandicapte studenten 18 Sport– & Cultuurcentrum 18 Ombudsman voor studenten 19 Veiligheid, Gezondheid en Bedrijfshulpverlening 19 De Delftse Studentenvakbond “VSSD” 21 De Studentenraad 21 Huisvesting 22 Medische Zorg 23 MoTiv 23 Studium Generale 24 Delta 25 Minors 25 Interessante Links 25

2 De Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica 27 2.1 Profiel 28 2.1.1 Profiel van de Faculteit 28 2.1.2 Opleidingen 29

5 | Studiegids 2008/2009


2.2 Onderwijsorganisatie en regelingen 30 2.2.1 Directeur Onderwijs en Opleidingsdirecteuren 30 2.2.2 Opleidingscommissie en Examencommissie 31 2.2.3 Onderwijsvormen 33 2.2.4 Vormen van Toetsing 34 2.2.5 Inzage en Beroepsrecht 35 2.2.6 Klachten over Onderwijs 35 2.2.7 Evaluatie van de Opleiding 36 2.2.8 Examenzittingen 37 2.2.9 TU Delft Repository 37 2.2.10 Reglementen en Regelingen 38 2.2.11 Fraude 38 2.3 Advies en Voorlichting 41 2.3.1 Servicepunt EWI 41 2.3.2 Studiebegeleiding en Studieadviseurs EWI 42 2.3.3 Financiele Ondersteuning 44 2.3.4 Internationalisering en Stages EWI 45 2.3.5 Vertrouwenspersoon 46 2.4 Studentenbelangenorganisaties 47 2.4.1 Electrotechnische Vereeniging 47 2.4.2 Studievereniging Christiaan Huygens 48 2.4.3 Universitaire en Facultaire Studentenraden 50 2.5 Faciliteiten 53 2.5.1 Practicumgebouw 53 2.5.2 Verkoopbalie en Reprodiensten 54 2.5.3 Boeken en Dictaten 55 2.5.4 Computerfaciliteiten 55 2.5.5 De Faculteitsbibliotheek, het EWI Kennislab 56 2.5.6 /Pub 58 2.5.7 Gebedsruimte 58 2.6 Communicatie 58 2.6.1 Les- en Tentamenroosters 58 2.6.2 Tentamen en Practicum Aanmeld Systeem (TAS) 59 2.6.3 E-VIEW 59 2.6.4 Mededelingborden 60 2.7 TULO 60 2.7.1 Technische Universitaire Lerarenopleidingen (TULO) 60



3 Het Bachelorprogramma Technische Informatica 65 3.1 ALGEMEEN 66 3.1.1 DOELSTELLINGEN VAN DE OPLEIDING 66 3.1.2 VARIANTEN BINNEN DE OPLEIDING 67 3.1.3 OPBOUW BACHELORPROGRAMMA 67 3.1.4 DE MASTEROPLEIDINGEN 68 3.1.5 TOELATING TOT DE MASTER 69 3.1.6 OVERGANGSREGELING BACHELORPROGRAMMA 2002 NAAR PROGRAMMA 2005 70 3.2 HET PROPEDEUSEPROGRAMMA 72 3.2.1 INLEIDING 72 3.2.2 PROGRAMMA-OVERZICHT PROPEDEUSE 74 3.2.3 OVERGANGSREGELING BEPALING EINDRESULTAAT VAKKEN (PROGRAMMA 2005, PROPEDEUSE) 78 3.3 HET BACHELORPROGRAMMA, TWEEDE JAAR PROGRAMMA 2005 78

3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.3.4 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.4.4 3.4.5 3.5

INLEIDING 78 PROGRAMMA-OVERZICHT TWEEDE JAAR 80 INGANGSEIS 83 OVERGANGSREGELING BEPALING EINDRESULTAAT VAKKEN (PROGRAMMA 2005, TWEEDE JAAR) 83 HET BACHELORPROGRAMMA, DERDE JAAR PROGRAMMA 2005 84 INLEIDING 84 PROGRAMMA-OVERZICHT DERDE JAAR 86 INGANGSEISEN 87 MINORS 88 MINOR SOFTWARE TECHNOLOGIE/ MEDIA EN KENNISTECHNOLOGIE (TI-Mi-096-08) 89 BESCHRIJVING VAN DE VAKKEN, PRACTICA EN PROJECTEN 91

4 Vakinhouden

93

5 Plattegrond van de TU Campus 6 Jaarkalender 6.1

135

Collegetijden 137

7 Agenda

139


131



1. Profiel van de Universiteit


1 | Profiel van de Universit eit

Technische Universiteit Delft (TU Delft) De TU Delft wil voor studenten wereldwijd een preferred partner in education zijn door inhoudelijk uitdagende en didactisch inspirerende opleidingen te bieden. Inhoudelijk uitdagend door gerichte koppeling met urgente maatschappelijke thema’s, en met name op het gebied van duurzaamheid. Didactisch inspirerend door inzet van actieve onderwijsvormen om daarmee zoveel mogelijk ruimte te bieden aan de eigen creativiteit van onze studenten. De TU Delft ziet haar studenten als haar toekomstige alumni; alumni die breed inzetbaar zijn en een prominente positie op de internationale arbeidsmarkt kunnen innemen. De opleiding tot Delfts ingenieur is een A-merk wereldwijd. Om deze kwaliteitsgarantie te behouden ontwikkelt de TU Delft haar opleidingenaanbod voortdurend, zowel inhoudelijk als didactisch. Bovendien werkt de universiteit nauw samen met nationale en internationale universiteiten, onderzoeksinstituten en bedrijven. Dankzij deze banden kunnen onze studenten waardevolle en relevante kennis en ervaring opdoen. Dit draagt bij aan een succesvolle carrière. Bezoekadres Mekelweg 5 2628 CC Delft Postadres Postbus 5 2600 AA Delft Tel.: +31 (0)15 27 89111 (voor doorverbindingen) Fax: +31 (0)15 27 86522 E-mail: [email protected] (voor vragen) Website: www.tudelft.nl




1.1

Onderwijs- & Studentenzaken De dienst Onderwijs- & Studentenzaken (O&S) verzorgt de ondersteuning van het onderwijs: administratie, begeleiding van studenten, begeleiding buitenlandse studenten, sport, cultuur en projecten in het buitenland. Jaffalaan 9A (bezoekersingang is aan de Mekelweg) 2628 BX Delft Tel.: +31 (0)15 27 84670 Fax: +31 (0)15 27 87233 E-mail: [email protected] Website: www.student.tudelft.nl 1.2

Ideeënlijn O&S Studenten en medewerkers kunnen vanaf heden suggesties, klachten en opmerkingen om O&S diensten te verbeteren melden via de website: www.ideeenlijnOS.tudelft.nl 1.3

Centrale Studentenadministratie TU Delft (CSA) Je studie loopbaan bij de TU Delft begint bij de Centrale Studentenadministratie. Alle studenten schrijven zich bij de centrale administratie in. Ook als je uit het buitenland komt, of als student van een andere universiteit bij de TU een vak wilt volgen. Bij de balie van de Centrale Studentenadministratie kan je terecht voor: z het aanmelden en inschrijven voor een opleiding aan de TU Delft, z het inleveren van het inschrijvingsformulier, z het betalen van college- of examengeld via een betaalautomaat (’pinnen’), z het regelen van een tweede inschrijving binnen de TU Delft, of van een inschrijving in de loop van het studiejaar, z het stoppen van de studie, z het veranderen van opleiding, z het aanvragen van financiële ondersteuning krachtens de Regeling Afstudeersteun Studenten (RAS);




z

z z z z z z z

z z

z z

het verkrijgen van voorlopige verklaringen van inschrijving, als je nog geen CampusCard en/of Bewijs van Inschrijving bezit, voor tentamens en dergelijke, het aanvragen van officiële verklaringen in Nederlands, Engels, Frans, Duits en Spaans voor andere instanties voor: vooraanmelding (bijvoorbeeld om een woning te zoeken), betaald collegegeld en wijze van inschrijving (als je je bij een andere instelling wilt inschrijven), inschrijvingen in voorgaande studiejaren, bewijs van uitschrijving als student (om een uitkering aan te vragen) het waarmerken van kopieën van diploma’s en cijferlijsten (voor inschrijvingen, sollicitaties en dergelijke), het ondertekenen en waarmerken van formulieren van de Informatie Beheer Groep, Sociale Verzekeringsbank, ziektekostenverzekeraars, enzovoort, het aanvragen van een duplicaat-Bewijs van inschrijving of van een vervangende CampusCard, het aanvragen van restitutie en het beëindigen van de inschrijving wegens afstuderen, ziekte, bijzondere familieomstandigheden, studiestaken (eerstejaars propedeuten), of niet-aansluitend onderwijs, het doorgeven van adreswijzigingen (CSA geeft de gewijzigde gegevens automatisch door aan de onderwijs- administraties van de faculteiten), wijzigingsformulieren voor de Informatie Beheer Groep.

Bij de balie kan je ook terecht voor het afhalen van je CampusCard, voor het aanvragen van een duplicaat, voor het aanbrengen van wijzigingen, en voor informatie over het laten maken van de vereiste (digitale) pasfoto. De balie van de CSA is gevestigd in het gebouw van Onderwijs- & Studentenzaken (O&S). Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 09.00 uur tot 17.00 uur Bezoekadres Jaffalaan 9A (bezoekersingang is aan de Mekelweg) 2628 BX Delft




Postadres CSa TU Delft Postbus 5 2600 AA Delft Tel.: +31 (0)15 27 84249 Fax: +31 (0)15) 27 86457 E-mail: [email protected] www.csa.tudelft.nl 1.4

Shared Service Centrum Het SSC verzorgt onder andere de administratie van het onderwijs en de administratie van de studievoortgang van studenten. Contactinformatie: Accountgroep 1: +31 (0)15 27 89826 EWI [email protected] TNW [email protected] Accountgroep 2: +31 (0)15 27 89825 Bouwkunde [email protected] IO [email protected] TBM [email protected] Accountgroep 3: +31 (0)15 27 89827 CiTG [email protected] L&R [email protected] 3mE [email protected]




1.5

Servicepunt Elke faculteit heeft een servicepunt. Dit is het loket voor studenten (en medewerkers) voor alle vragen op het gebied van onderwijs- en studentenzaken, ICT- en facilitaire dienstverlening zoals: z Studiegidsen z Cijferlijsten z Het inleveren van cijferbriefjes z Verklaringen voor studenten (bijv. m.b.t. behaalde onderwijsonderdelen, cijfers of studiepunten i.v.m. omzwaaien naar een andere opleiding of i.v.m. tempobeurs/prestatiebeurs) z Examenaanvragen z Vragen over het tentamen aanmeld systeem TAS. Meer informatie zoals openingstijden kun je vinden op de website www.servicepunt.tudelft.nl 1.6

Studentenstatuut In het Studentenstatuut staan alle rechten en plichten van de student en van de TU Delft als instelling. Je vindt er informatie over onder andere regelingen over toelatingseisen, garantiemaanden, inschrijving, medezeggenschap, rechtsbescherming, regeling ombudsman en gedragscodes. Dit statuut vind je op de website: www.studentenstatuut.tudelft.nl Vragen over het studentenstatuut kun je voorleggen aan een van de studentendecanen van Student & Career Support: Tel.: +31 (0)15 27 88004 E-mail: [email protected]




1.7

BLACKBOARD - Digitale leeromgeving Blackboard is de digitale leeromgeving van TU Delft. Alle studenten van de TU Delft die ingeschreven staan in het studenteninschrijfsysteem ISIS, alle docenten, overige medewerkers die geregistreerd zijn in Peoplesoft en alumni hebben toegang tot Blackboard. Zij kunnen gebruik maken van de digitale leeromgeving. Bijna alle communicatie tussen studenten, docenten en werknemers gaat via Blackboard. Na een inlogprocedure vind je relevante informatie over het studeren en werken aan de TU Delft. Tel.:+31 (0)15 27 89194 Website: http://blackboard.tudelft.nl Ondersteuning: www.blackboard-support.tudelft.nl 1.8

Bibliotheek van de TU Delft Jouw digitaal loket! Alle relevante technisch-wetenschappelijke informatie De Bibliotheek TU Delft is de grootste technisch-wetenschappelijke bibliotheek van Nederland. Uit binnen- en buitenland selecteert, beheert, verwerkt en levert de Bibliotheek relevante informatie voor jouw studie. Veel van de informatie is digitaal. Stop searching, start finding! Tijdens je studie komt het Virtuele Kenniscentrum (VKC) van jouw opleiding goed van pas. Het VKC is het ideale vertrekpunt voor informatie op jouw vakgebied, want het biedt je "virtually all knowledge in your field". Maak kennis met jouw VKC op http://vkc.library.tudelft.nl. Hét digitale loket Op www.library.tudelft.nl vind je niet alleen vakspecifieke informatie, maar ook bijvoorbeeld praktische informatie over de Bibliotheek, de online catalogus, databases, naslagwerken, internet-bronnen, instructies en kaarten. Bovendien vind je er artikelen, proefschriften, rapporten, afstudeer-scripties, dictaten, verslagen, octrooien en andere publicaties van de TU Delft op http://repository.tudelft.nl.




Zoek je specifieke informatie, heb je een vraag, verzoek, klacht of opmerking over de dienstverlening van de Bibliotheek? Ga dan naar http:// AskYourLibrary.tudelft.nl, het digitale loket van de Bibliotheek. Voor kaarten ga je naar http://kaartenkamer.library.tudelft.nl. Stel je vraag via verschillende kanalen Via Ask Your Library kun je met de Klantenservice van de Bibliotheek communiceren waar, wanneer en hoe het jou op dat moment uitkomt. Tijdens kantooruren kun je chatten met een Bibliotheekmedewerker, die zelfs met je kan co-browsen. De medewerker helpt je dan om specifieke bronnen te vinden door informatie met een cursor aan te wijzen. Antwoord op je vragen vind je ook in de Frequently Asked Questions, maar je kunt ons uiteraard ook bellen +31 (0)15 27 85678, E-mail [email protected] of één van onze vestigingen bezoeken. Je vindt ze op www.library.tudelft.nl. Gemakkelijk Als je een computer gebruikt die op het campusnetwerk van de TU Delft is aangesloten, kun je digitaal van vrijwel alle Bibliotheekdiensten gebruik maken. In de Centrale Vestiging op het Prometheusplein 1, achter de Aula, kun je overdag, ’s avonds en in het weekend terecht voor het opvragen van boeken, studeren met of zonder computer, vergaderen en kopiëren. Tijdens de tentamenperiodes zijn de openingstijden van de Bibliotheek nog ruimer. In de Centrale Vestiging vind je ook het Trésor, de schatkamer met unieke, kwetsbare en kostbare stukken. Het Trésor is op afspraak te bezichtigen http://tresor.library.tudelft.nl. Centrale Vestiging Prometheusplein 1 2628 ZC Delft Tel.: +31 (0)15 27 85678 E-mail: [email protected] 1.9

Zelfstudiewerkplekken Voor zelfstudie kan je in de faculteiten en bibliotheek terecht bij hiervoor ingerichte zelfstudiewerkplekken. Je vindt ze in aparte ruimtes en in de hal van de gebouwen. Bij veel zelfstudiewerkplekken kan je je laptop aansluiten.




1.10

Student & Career Support Student & Career Support helpt je bij zaken die goed studeren in de weg staan. Je kan er voor persoonlijke ondersteuning en advies terecht maar ook als groep kan je er terecht. Studentendecanen, studentenpsychologen en een informatiecentrum kunnen helpen met: wettelijke zaken, studiebeurzen en financiële ondersteuning, psychosociale ondersteuning, hulp bij studie en loopbaanen oriëntatie op de arbeidsmarkt. In het gebouw van Onderwijs- & Studentenzaken (O&S) aan de Jaffalaan 9a (ingang Mekelweg) kun je bij de balie terecht voor afspraken met een studentendecaan of een studentenpsycholoog of voor vragen over het informatiecentrum. De studentenpsychologen hebben bovendien op dinsdag- en donderdagochtend een Open Spreekuur van 11.30 – 12.30 uur waar je zonder afspraak terecht kunt. Meld je wel aan bij de balie. Een aankondiging van je komst via telefoon of E-mail wordt overigens wel op prijs gesteld. Bij Student & Career Support kan je ook workshops en trainingen volgen zoals Constructief Denken, Ontspannen, Mindmappen, Solliciteren, studeren met Dyslexie, en Persoonlijke Effectiviteit. Meer informatie vind je op de website www.smartstudie.tudelft.nl. Op de begane grond bij de balie van O&S vind je ook het Informatiecentrum (geopend van 09.00 uur – 17.00 uur). Daar kun je terecht als je informatie wilt zoeken over je (studie)loopbaan. Er is documentatie beschikbaar over onder andere WO- en HBO-opleidingen, arbeidsmarkt, studie- en beroepskeuze, buitenlandse studies, uitwisselingsprogramma’s, summer courses, beurzen en taalcursussen. Een groot deel van de dag is er iemand aanwezig om je zo nodig wegwijs te maken. Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 09.00 uur tot 17.00 uur Jaffalaan 9A (bezoekersingang is aan de Mekelweg). 2628 BX Delft Tel.: +31 (0)15 27 88004 E-mail: [email protected] Website: www.studentandcareersupport.tudelft.nl




1.11

Faciliteiten voor gehandicapte studenten De universiteit zorgt er voor dat het onderwijs ook toegankelijk is voor studenten met een handicap. Dit betekent dat er passende faciliteiten zijn voor studenten met een handicap of een chronische ziekte. Dat gebeurt in financiële vorm of door speciale onderwijsfaciliteiten. Als je speciale behoeften hebt, neem dan contact op met je studieadviseur. Maak je wensen vroeg kenbaar want het kan soms enige tijd duren om de faciliteiten te organiseren. 1.12

Sport– & Cultuurcentrum Bij het Sport- & Cultuurcentrum kun je terecht voor bijna alle binnen- en buitensporten. De meeste velden en banen zijn verlicht zodat ze ook ’s avonds gebruikt kunnen worden. Je kunt er ook allerlei culturele activiteiten doen: z Cursussen, waaronder video, fotografie, schilderen, tekenen, plastiek, keramiek, instrumentenbouw, klassieke muziek, lichte en popmuziekstemvorming, geluidsbewerking met de computer, moderne en oriëntaalse dans, capoeira, filosofie en schrijven. z Vocale en instrumentale muziekgroepen. z Gebruik van muziekinstrumenten, waaronder piano’s, drumstellen, saxofoons en gitaren. Sportcentrum TU Delft Mekelweg 8 2628 CD Delft Tel.: +31 (0) 15 27 82443 E-mail: [email protected] Website: www.snc.tudelft.nl Cultuurcentrum TU Delft Mekelweg 10 2628 CD Delft Tel: +31 (0) 15 27 83988 E-mail: [email protected] Website: www.snc.tudelft.nl 18 | Technische I nfor matica



1.13

Ombudsman voor studenten Heb je als student klachten over de Technische Universiteit Delft, de faculteiten of medewerkers ervan? Probeer ze eerst zelf op te lossen met de studieadviseur van je faculteit. Lukt dat niet, kom dan naar de ombudsman voor studenten. Hij kan je helpen om problemen op te lossen en doet voorstellen om te voorkomen dat anderen in soortgelijke situaties terechtkomen. De ombudsman van de TU Delft is drs. W.J.M. Knippenberg. Aula TU Delft Mekelweg 5 2628 CC Delft Tel.: +31 (0)15 27 84403 E-mail: [email protected] Neem eerst contact op per e-mail. 1.14

Veiligheid, Gezondheid en Bedrijfshulpverlening Als student bij de TU Delft heb je net als werknemers recht op een veilige en gezonde werk- of studieplek. Je hebt daarbij ook de verplichting om je veilig voor jezelf en anderen te gedragen. In Nederland zijn de veiligheidseisen en gedragsregels vastgelegd in de Arbeidsomstandigheden (Arbo) wetgeving. Binnen de TU Delft gelden daarnaast ook specifieke veiligheidsregels en milieuregels. Basisregels Studenten mogen geen technische ruimten binnengaan. Het verrichten van handelingen en experimenten waaraan risico verbonden is, mag alleen na passende instructie en na toestemming van de begeleider. Wie het vermoeden heeft risico te lopen bij het uitvoeren van een opdracht kan deze weigeren en hierover contact opnemen met de Arbo en Milieu adviseur.




Ongewenst gedrag Agressie, seksuele intimidatie, bedreiging, pesten en discriminatie worden beschouwd als ongewenst gedrag en worden niet getolereerd. Ongewenst gedrag kan je melden bij het College van Bestuur. Je kunt hierover ook contact opnemen met de Vertrouwenspersoon van de faculteit, die klachten discreet kan behandelen. Rookverbod Bij de TU Delft geldt een algeheel rookverbod, met uitzondering van de rookruimten en locaties waar roken tijdelijk wordt toegestaan. Overtreding van het rookverbod geldt als ongewenst gedrag. Wie last heeft van rookoverlast kan dit melden bij de Arbo- en Milieuadviseur (AMa) of de Vertrouwenspersoon. Beeldschermwerk Intensief beeldschermwerk kan leiden tot aandoeningen van de bovenste ledematen en de nek. Dit wordt algemeen RSI genoemd. De kans op RSI wordt groter als onder spanning wordt gewerkt, bijvoorbeeld tijdens het maken van een scriptie. Vergevorderde RSI is moeilijk te genezen en moet dus vermeden worden. Zorg voor een goede werkhouding en neem regelmatig korte werkpauzes; het programma “workpace” kan hierbij helpen. De Arbo- en Milieuadviseur kan advies geven en een meting uitvoeren op de werkplek. Calamiteiten en Bedrijfshulpverlening De TU Delft heeft een organisatie voor bedrijfshulpverlening (BHV). Leden hiervan zijn bekend bij het personeel. Ze verrichten EHBO en treden op bij calamiteiten. Laat verwondingen altijd behandelen. Meld ongevallen en bijna-ongevallen altijd bij de BHV. Bij brand, een bedrijfsongeval of een bedreigende situatie gelden de volgende regels: z Een ‘slow whoop’ sirene van de omroepinstallatie duidt een alarm aan. Volg direct de instructies op. z Stel jezelf in veiligheid en waarschuw anderen. z Druk bij brand een brandmelder in. z Meld een calamiteit via 112 vanuit een vast toestel en beantwoord de vragen. z Volg de instructies op van de Bedrijfshulpverlening (BHV). Meer informatie vind je op www.tudelft.nl onder “medewerkers” – “A-Z index”.




1.15

De Delftse Studentenvakbond “VSSD” De VSSD is de Vereniging voor Studie- en Studentenbelangen te Delft. Zoals de naam al zegt houdt ze zich bezig met het behartigen van de belangen van de studenten in Delft. Al in 1887 is de basis gelegd voor de huidige VSSD (zie geschiedenis). De vereniging wordt voor en door studenten gerund. Door de loop van de jaren heen heeft de VSSD een aantal diensten ontwikkeld die door personeel ondersteund worden zoals de uitgeverij en de boekenverkoop. De VSSD wordt feitelijk bestuurd door de Delftse Studenten Raad, de DSR. Deze raad van 13 wijze studenten vergadert eens in de zes weken over het beleid van de VSSD en de te varen koers. In de DSR hebben drie fracties zitting: ORAS, AAG en DQ. De DSR wordt voorgezeten door David Riphagen. Vereniging voor Studie en Studentenbelangen te Delft VSSD Leeghwaterstraat 42 2628CA Delft Tel:+31 (0)15 27 82050 E-mail: [email protected] Website: www.VSSD.nl 1.16

De Studentenraad Er hebben twee fracties zitting in de studentenraad van Delft. Voorheen waren dit AAG en ORAS, echter AAG heeft te kennen gegeven niet aan de verkiezingen voor studiejaar 2008-2009 mee te doen. Om toch een keuze te hebben uit verschillende partijen voor de studentenraad is onlangs Het Principe opgericht. ORAS en Het Principe vormen samen het instrument voor de student om invloed uit te oefenen op het beleid van de TU. De partijen hebben ook vertegenwoordigers in de ledenraad van de VSSD.




ORAS Mekelweg 4 2628 CD Delft Tel.: +31(0)15 27 83349 E-mail: [email protected] Website: www.oras.tudelft.nl Het Principe Website: http://www.hetprincipe.nl AAG Mekelweg 4 2628 CD Delft Tel.: +31(0)15 27 83121 E-mail: [email protected] Website: www.aag.tudelft.nl 1.17

Huisvesting Huisvestigingsorganisatie DUWO heeft met de TU Delft een overeenkomst afgesloten voor het huisvesten van (buitenlandse) studenten en gasten. De contracten met de studenten / gasten of buitenlandse studenten hebben een vaste looptijd en de mogelijkheid tot verlenging. De toewijzing van aanvragen gebeurt op basis van “first come, first served”. Bezoekadres Stichting DUWO Kanaalweg 4 2628 EB Delft Postadres Postbus 54 2600 AB Delft Tel.: +31 (0)15 21 92200 E-mail: [email protected] Website: www.duwo.nl Een gebruikelijk systeem in Delftse studenthuizen is ‘instemming’. Dit betekent dat je op sollicitatie moet bij de bewoners van het huis. Huisvesting vinden in Delft is moeilijk, zeker als je goedkope huisvesting zoekt, dus begin zo vroeg mogelijk te zoeken! 22 | Technische I nfor matica



1.18

Medische Zorg De Stichting Studentengezondheidszorg (SGZ), biedt gezondheidszorg voor studenten, zowel medische als psychotherapeutisch zorg. Omdat SGZ voornamelijk preventieve hulp biedt, adviseren we je je eigen huisarts te nemen, die bij je op bezoek kan komen in geval van ziekte. Dit kan een van de huisartsen van de SGZ zijn. Stichting Studentengezondheidszorg Surinamestraat 4 2612 EE Delft De SGZ verhuist medio september 2008 naar: Beukenlaan 4 2612 VC Delft Huisartsen: Tel.: +31 (0)15 21 35358 E-mail: [email protected] Vaccinaties: Tel.: +31 (0)15 21 21507 E-mail: [email protected] Psychologen: Tel.: +31 (0)15 21 33426 E-mail: [email protected]. Website: www.sgz.nl 1.19

MoTiv MoTiv werkt aan de Technische Universiteit Delft vanuit de kerken. Zij legt zich toe op de ontwikkeling van motivatie, inspiratie en passie van mensen die voor een beroep in de technologie kiezen. In de programma’s van MoTiv verkennen zij hun kracht en betrokkenheid. MoTiv wil zo persoonlijke vaardigheden en maatschappelijk draagvlak versterken en bijdragen aan het technieken cultuurdebat in de samenleving. Bij MoTiv werken pastores waarmee je een afspraak kunt maken voor individueel pastoraat coaching. Voor wie bezinning zoekt is er elke zondag om 11:15 uur een Oecumenische kerkdienst op Noordeinde 4.




Voorstraat 60 2611 JS Delft Tel.: +31 (0)15 21 23421 E-mail: [email protected] Website: www.motiv.tudelft.nl 1.20

Studium Generale Bij Studium Generale maak je kennis met de oudste en jongste ontwikkelingen van wetenschap, kunst, cultuur en maatschappij. Studium Generale biedt je de mogelijkheid je horizon te verbreden en kennis te nemen van andere disciplines dan het eigen studieterrein. Twee maal per jaar geeft Studium Generale een programmablad uit waarin alle activiteiten worden aangekondigd. Dit wordt verspreid over alle TU gebouwen, maar is ook los verkrijgbaar. Als je niets wilt missen, is het handig om je op te geven voor de wekelijkse email nieuwsbrief. Zo ben je altijd op de hoogte! Je kunt je hiervoor opgeven via [email protected]. Op de website www.sg.tudelft.nl vind je het actuele programma. Studium Generale Faculteit TBM Kamer a.0.260 Jaffalaan 5 2628 BX Delft Tel.: +31(0)15 27 85235 E-mail: [email protected] Website: www.sg.tudelft.nl Openingstijden secretariaat: Maandag t/m donderdag van 09.00 uur – 17.00 uur




1.21

Delta Delta is het informatie- en opinieblad van de TU Delft, verzorgd door een journalistiek onafhankelijke redactie. Redactie Delta Universiteitsbibliotheek kamer 0.18 – 0. 28 Prometheusplein 1 2628 ZC Delft Postadres: Postbus 139 2600 AC Delft Tel.: +31 (0)15 27 84848 E-mail: [email protected] Website: www.delta.tudelft.nl 1.22

Minors Het studieprogramma is ingericht volgens de major / minor-structuur sinds 2006. De meeste Bacheloropleidingen zijn al met minors gestart, enkele zullen dit jaar of volgend jaar starten. Een minor is een samenhangend geheel van vakken ter grootte van 30 EC met primair als doel je kennis te verbreden. Gedetailleerde informatie over alle minors vind je op de website http:// minors.tudelft.nl. De omschrijvingen van de minors en informatie over individuele vakken is te vinden in de digitale studiegids http://studiegids.tudelft.nl

1.23

Interessante Links Studentenportal: http://studenten.tudelft.nl Blackboard: http://blackboard.tudelft.nl Studiegids: http://studiegids.tudelft.nl Tentamen Aanmeld Systeem: www.tas.tudelft.nl Minors: http://minors.tudelft.nl Keuzevakken: http://keuzevakken.tudelft.nl Aansluiting tussen Bachelor en Masters: http://bamas.nl




2. De Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica


2 | De Facult eit Elektrot echniek, W iskunde en Infor matica

2.1

Profiel 2.1.1

Profiel van de Faculteit De Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica is een van de acht faculteiten van de TU Delft. De faculteit bevat zes afdelingen, die bachelor-, master- en promotie-opleidingen verzorgen. Er is intensieve samenwerking met de industrie en met andere universiteiten, zowel in Nederland als in het buitenland. De wetenschappelijke staf in de afdelingen is sterk betrokken bij zowel onderwijs als onderzoek aan het front van de moderne wetenschap en techniek. Medewerkers van de faculteit publiceren in gerespecteerde wetenschappelijke tijdschriften. De faculteit heeft ongeveer 1800 studenten en 750 medewerkers, waarvan zo’n 400 promovendi. De faculteit streeft er naar om excellent onderwijs te verzorgen voor haar studenten en om excellent fundamenteel en toegepast onderzoek te verrichten op vakgebieden van faculteit. We hechten veel belang aan de maatschappelijke, wetenschappelijke en industriële relevantie van onze ingenieursopleidingen. Aan het hoofd van de faculteit staat de decaan, prof.dr. D. Lenstra. De decaan heeft integrale verantwoordelijkheid voor onderzoek, onderwijs en management. De decaan en de afdelingsvoorzitters vormen het managementteam van de faculteit dat verantwoordelijk is voor het dagelijks bestuur. De zes afdelingen van de faculteit met hun voorzitters zijn: Telecommunicatie, prof.dr.ir. I.G.M.M. Niemegeers Softwaretechnologie, prof.dr.ir. H.J. Sips Micro-elektronica & Computer Engineering, prof.dr. C.I.M. Beenakker Elektrische Energietechniek, prof.dr. J.A. Ferreira Mediamatica, prof.dr.ir. J. Biemond Toegepaste Wiskunde, prof.dr.ir. A.W. Heemink Iedere afdeling bestaat uit een aantal secties (onderzoeksgroepen). Iedere sectie wordt geleid door een hoogleraar, die verantwoordelijk is voor het onderzoek en het onderwijs van de sectie. Gedetailleerde informatie over het onderzoek en het onderwijs van de secties binnen iedere afdeling staat op de website van de faculteit: http://campus.ewi.tudelft.nl 28 | Technische I nfor matica



Adres: Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Bestuurlijke Ondersteuning Tel: +31 (0)15 27 84568 en +31 (0)15 27 87675 Fax : +31 (0)15 27 87022 E-mail : [email protected] Bezoekersadres : Mekelweg 4, 2628 CD Delft Postadres : Postbus 5031, 2600 GA Delft Website : http://www.ewi.tudelft.nl of http://campus.ewi.tudelft.nl Openingstijden EWI-gebouw : van maandag t/m vrijdag van 7:00 - 22:30 uur. 2.1.2

Opleidingen In het studiejaar 2008 - 2009 biedt de Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica van de TU Delft de volgende bacheloropleidingen aan (in het Nederlands): z Elektrotechniek z Technische Informatica z Technische Wiskunde (in samenwerking met de Universiteit Leiden) Ieder van deze opleidingen leidt tot een Bachelor of Science (BSc) diploma. Dat diploma biedt je de mogelijkheid om aansluitend een masteropleiding te volgen op hetzelfde of een verwant gebied. De faculteit biedt de volgende masteropleidingen aan in het Engels: z Applied Mathematics z Computer Engineering z Computer Science (met variant Information Architecture) z Electrical Engineering (met varianten Electrical Power Engineering, Microelectronics en Telecommunications) z Embedded Systems z Media and Knowledge Engineering (met variant Bioinformatics)




2.2

Onderwijsorganisatie en regelingen 2.2.1

Directeur Onderwijs en Opleidingsdirecteuren De directeur onderwijs is functioneel verantwoordelijk voor het onderwijsproces van de faculteit. De Directeur Onderwijs van EWI is: Dr.ir. H.W.J. Russchenberg, Tel. +31 (0)15 27 86292 E-mail: [email protected] De opleidingsdirecteuren zijn verantwoordelijk voor de organisatie, inhoud en kwaliteit van het onderwijs en voor het maken van beleidsplannen voor de toekomst van het onderwijs. De voor de bachelor verantwoordelijke opleidingsdirecteuren zijn: Elektrotechniek Dr.ir. B.J. Kooij, Tel. +31 (0)15 27 81745 E-mail: [email protected] Technische Wiskunde Dr. J.W. van der Woude, Tel. +31 (0)15 27 83834 E-mail: [email protected] Technische Informatica Dr.ir. J.F.M. Tonino, Tel. +31 (0)15 27 85807 E-mail: [email protected] Interfacultair onderwijs Dr. H.A.W.M. Kneppers, Tel. +31 (0)15 27 81390 E-mail: [email protected]




De onderwijscoördinatoren die de opleidingsdirecteuren ondersteunen zijn: Elektrotechniek Ir.drs. L. van Dam, Tel. : +31 (0)15 27 85198 E-mail : [email protected] Technische Informatica en Technische Wiskunde Ir. A.E. Bollweg, Tel. : +31 (0)15 27 87144 E-mail : [email protected] Interfacultair onderwijs Drs. I.A.M. Goddijn, Tel. : +31 (0)15 27 86408 E-mail : [email protected] 2.2.2

Opleidingscommissie en Examencommissie Opleidingscommissie Krachtens de wet heeft iedere opleiding een opleidingscommissie die de decaan en de opleidingsdirecteur van advies dient. Zij doet dit op verzoek of uit eigen beweging, o.a. aan de hand van evaluaties en ervaringen van studenten en docenten. De opleidingscommissie adviseert de decaan en de opleidingsdirectie over de inhoud en de uitvoering van het onderwijsprogramma. De commissie bestaat uit studenten en wetenschappelijke stafleden. Het advies van de commissie is zwaarwegend en kan alleen beargumenteerd terzijde worden gelegd. De voorzitters van de opleidingscommissies zijn: Elektrotechniek (OCE) Dr.ir. J.S.S.M. Wong, Tel: +31 (0)15 27 81099 E-mail: [email protected] Voor contact Mevr. A. Roos-Rouffaer, Tel: +31 (0)15 27 88534 E-mail: [email protected] Technische Wiskunde (OCW) Prof.dr.ir. C. Vuik, Tel: +31 (0)15 27 85530 E-mail: [email protected] Voor contact Mevr. A.D.M. Brandt-van Rede, Tel: +31 (0)15 27 81923 E-mail: [email protected]




Technische Informatica (OCI) Prof.dr.ir. F.W. Jansen, Tel: +31 (0)15 27 85517 E-mail: [email protected] Voor contact Mevr. C.A.M. Slieker-Duifhuis, Tel: +31 (0)15 27 86350 E-mail: [email protected] Computer Engineering en Embedded Systems (OCCEES) Dr. A.J. van der Veen, Tel: +31 (0)15 27 86240 E-mail: [email protected] Voor contact Mevr. A. Roos-Rouffaer, Tel: +31 (0)15 27 88534 E-mail: [email protected] Examencommissie De faculteit heeft een centrale examencommissie, benoemd door de decaan. Deze commissie is verantwoordelijk voor de reglementering van alle faculteitstentamens en -examens. Deze wordt vastgelegd in de Regels en Richtlijnen van de Examencommissie. Voor iedere opleiding is er een subcommissie. Deze subcommissie is onder andere gemachtigd om te beslissen over vrijstellingen, deficiëntieprogramma’s en programma-afwijkingen van individuele studenten. Raadpleeg je studieadviseur voordat je een verzoek naar de (sub)examencommissie stuurt. Voorzitter van de centrale commissie is: Prof.dr.ir. H.J. Sips, Tel: +31 (0)15 27 81670 E-mail: [email protected] Voor contact Mevr. A.D.M. Brandt-van Rede, Tel: +31 (0)15 27 81923 E-mail: [email protected] De subcommissies met hun voorzitters zijn: Elektrotechniek en Electrical Engineering Prof.ir. L. van der Sluis, Tel: +31 (0)15 27 85782 E-mail: [email protected] Voor contact Mevr. A. Roos-Rouffaer, Tel: +31 (0)15 27 88534 E-mail: [email protected] Technische Wiskunde en Applied Mathematics Prof.dr. F.M. Dekking, Tel: +31 (0)15 27 83259 E-mail: [email protected] Voor contact Mevr. A.D.M. Brandt-van Rede, Tel: +31 (0)15 27 81923 E-mail: [email protected] 32 | Technische I nfor matica



Technische Informatica en Computer Science Prof.dr. C. Witteveen, Tel: +31 (0)15 27 82521 E-mail: [email protected] Voor contact Mevr. C.A.M. Slieker-Duifhuis, Tel: +31 (0)15 27 86350 E-mail: [email protected] Computer Engineering en Embedded Systems Ir.dr. D.H.J. Epema, Tel: +31 (0)15 27 83853 E-mail: [email protected] Voor contact Mevr. A. Roos-Rouffaer, Tel: +31 (0)15 27 88534 E-mail: [email protected] Media and Knowledge Engineering Dr.ir. C.A.P.G. van der Mast, Tel: +31 (0)15 27 82549 E-mail: [email protected] Voor contact Mevr. C.A.M. Slieker-Duifhuis, Tel: +31 (0)15 27 86350 E-mail: [email protected] De data van de examenzittingen voor het propedeutisch examen, het bachelorexamen en het masterexamen voor de EWI-opleidingen worden bekend gemaakt op de website: http://campus.ewi.tudelft.nl en via het Servicepunt. Studieadvies Alle eerstejaars bachelorstudenten ontvangen van de Examencommissie het wettelijk verplichte studieadvies aan het eind van hun eerste jaar. Dit advies geeft aan of de faculteit verwacht of je de verdere studie met succes en op tijd kunt voltooien. Als het advies negatief uitpakt adviseren we je dringend om de opleiding te verlaten. Dit advies is echter niet bindend. 2.2.3

Onderwijsvormen Als onderwijsvormen zijn op dit moment gebruikelijk in het bacheloronderwijs: College Mondelinge les door een docent in een collegezaal. Veelal ligt het accent daarbij op de overdracht van theorie. De richting van de communicatie loopt voornamelijk van docent naar studenten.




Instructie of oefening (begeleide zelfstudie) Je hebt hierbij de gelegenheid om te oefenen en ervaring op te doen in het oplossen van opgaven of vraagstukken die bij een hoorcollege horen. Colstructie Combinatie van college en instructie die vaak wordt toegepast bij het wiskunde-onderwijs. Werkcollege Hierin staat zelfwerkzaamheid centraal. Tijdens het werkcollege wordt kritisch gediscussieerd over uitgewerkte problemen of literatuur die je hebt bestudeerd. Practica Practica zijn er op gericht om de theorie uit de colleges toe te passen door middel van praktische opdrachten. Studio-classroom colleges Combinatie van college en practicum in de studio-classroom van TNW. Project In groepjes van een aantal studenten wordt aan een opdracht gewerkt. Hierbij moet kennis, deels zelf verworven en deels aangereikt in colleges, worden toegepast. Zowel het gevolgde proces als het opgeleverde eindproduct zijn van belang. 2.2.4

Vormen van Toetsing Tentamen Een mondelinge of schriftelijke toetsing van een vak. Een tentamen kan opgesplitst zijn in twee of meer deeltentamens, die ieder een gedeelte van de stof bestrijken. Voor het afleggen van schriftelijke tentamens wordt alleen gelegenheid geboden in de tentamenperioden. Er zijn per vak twee tentamenkansen per jaar: z Het eerste tentamen vindt plaats in de tentamenperiode direct volgend op het laatste college. z De herkansingen van de vakken uit het eerste kwartaal vinden plaats in januari. z De herkansingen van alle overige vakken vinden plaats in juni en augustus. Voor het afleggen van mondelinge tentamens moet men een afspraak maken met de betreffende docent. 34 | Technische I nfor matica



Het aantal mogelijkheden per jaar om een (schriftelijk) tentamen af te leggen is minimaal twee, waarvan er één direct aansluitend aan het gegeven onderwijs is en één herkansing. Aanmelding via TAS is verplicht voor (her)tentamens. Als je deelneemt aan een tentamen moet je je collegekaart of een ander bewijs van toelating tot de opleiding kunnen tonen, zorg dus dat je die bij je hebt. Bij ieder tentamen moet je je naam, adres en studienummer invullen op een tentamenkaart. De regels kunnen per tentamen verschillen. In sommige gevallen mag je boeken, dictaten, eigen aantekeningen, calculatoren meenemen. Als Nederlands (Engels in de masterfase) niet je moedertaal is, dan is een woordenboek toegestaan. Taak Het zelfstandig verwerken of uitdiepen van een op het college behandeld probleem. Een taak kan in de plaats komen van het tentamen. Gespreide of continue toets Deze vorm van toetsing benadert zeer dicht de proefwerken van de middelbare school. Er wordt per keer een gedeelte van de stof getoetst, kort nadat dit gedeelte is behandeld. Voor toetsen bestaan over het algemeen geen herkansingen. 2.2.5

Inzage en Beroepsrecht Nadat het tentamenresultaat bekend is gemaakt heb je minstens 20 dagen recht op inzage van je gemaakte werk. Je mag een kopie maken. Gedurende deze termijn mag je ook om een nabespreking vragen. Docenten verstrekken in veel gevallen uitwerkingen, vaak via Blackboard. Als je na een nabespreking bezwaar hebt tegen de becijfering, dan kun je binnen tien dagen schriftelijk beroep aantekenen bij het College van Beroep voor de Examens, Postbus 5, 2600 AA Delft. 2.2.6

Klachten over Onderwijs Het kan altijd zijn dat er iets niet loopt zoals het moet of dat je vindt dat je op enige manier wordt benadeeld. Waar moet je dan zijn? Als het gaat om problemen rond een individueel vak dan is de verantwoordelijke docent het eerste aanspreekpunt. Kom je er met hem of haar niet 35 | Studiegids 2008/2009



uit dan kun je contact zoeken met de collegeresponsiegroep, een studieadviseur of met de opleidingsdirecteur. Voor problemen die vakoverschrijdend zijn, curriculumafstemming, semesterbelasting e.d., kun je het beste direct contact zoeken met een van de studieadviseurs, onderwijscoördinator of de verantwoordelijke opleidingsdirecteur. Zijn er problemen rond andere onderwijsfaciliteiten dat zul je je in eerste instantie tot de direct betrokkene of diens hiërarchische hogergeplaatste, moeten wenden. De studieverenigingen CH en ETV van de faculteit kunnen je ook verder helpen. Als je vindt dat je er op deze manier “niet uit komt” dan moet je een meer officieel pad kiezen: dat van het schriftelijk aanhangig maken van je zaak. Het hoofd van de Dienst Onderwijs- en Studentenzaken, drs. N.J. van de Griend, is de functionaris die door de decaan is aangewezen om de klacht/ vraag of wat dan ook “op het juiste bordje” te leggen. Zij dient te bewaken dat er serieus en binnen normale tijd wordt gehandeld en er voorts voor te zorgen dat degene die aan de bel trekt wordt ingelicht over de vorderingen rond de afhandeling. Als je ondanks alles toch meent onjuist te zijn behandeld, dan kun je altijd een formele klacht indienen. Hoe dat moet is aangegeven in het centrale deel van het Studentenstatuut. 2.2.7

Evaluatie van de Opleiding De Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica streeft voortdurend naar verbetering van haar opleidingen. Je inbreng daarin is erg belangrijk. We vragen naar je mening over het onderwijs op verschillende manieren. Ten eerste organiseren de studieverenigingen en de faculteit bijeenkomsten van responsiegroepen van studenten om de lopende onderwijsactiviteiten te bespreken. Ten tweede vraagt de faculteit je om enquêtes in te vullen. Deze enquêtes bevatten standaardvragen en de resultaten worden bekend gemaakt in statistische vorm. We vragen je dringend om deel te nemen aan deze evaluaties omdat we er van overtuigd zijn dat de resultaten erg belangrijk zijn voor het verbeteren van onze opleidingen. 36 | Technische I nfor matica



2.2.8

Examenzittingen De propedeuse- en bachelorexamenzittingen zijn louter formele bijeenkomsten. De sub-examencommissie controleert dan of je aan alle wettelijke verplichtingen hebt voldaan. Zo ja, dan stelt deze commissie vast dat je geslaagd bent voor je diploma. De diploma-uitreiking vindt enkele dagen erna plaats. Voor deze officiële examenzitting moet je je tenminste 20 werkdagen van tevoren aanmelden bij het Servicepunt. Je dient hiervoor formulieren in te vullen die je kunt vinden op de website http:// campus.ewi.tudelft.nl of bij het Servicepunt. Controleer tijdig of alles in orde is en of je inderdaad aan alle eisen voor het diploma hebt voldaan! 2.2.9

TU Delft Repository U dient voor het inleveren van uw aanvraagformulier van het bachelorexamen 1 exemplaar van het verslag van het BSc project aan te bieden in de Repository. (geldt alleen voor studenten vanaf cohort 2004) Dit kunt u doen op: http://repository.tudelft.nl Wat is TU Delft Repository? TU Delft Repository is dé digitale vindplaats van openbare wetenschappelijke publicaties (full text) van de TU Delft. De Bibliotheek TU Delft is verantwoordelijk voor opzet en beheer van de TU Delft Repository. Meer weten over TU Delft Repository? Neem een kijkje op de internetsite van TU Delft Repository http://www.library.tudelft.nl/ws/search/publications/theses/index.htm Download onze informatiebrochure over TU Delft Repository, waarin u alles leest over TU Delft Repository, de voordelen die verbonden zijn aan de opname van uw publicaties hierin en eventuele auteursrechtelijke belemmeringen. http://www.library.tudelft.nl/ws_overig/pdf/TUDelft_Repository_lr.pdf Ook treft u in deze brochure informatie aan over hoe u zelf eenvoudig zonder veel extra moeite via het bestaande outputregistratiesysteem METIS uw wetenschappelijke publicaties in TU Delft Repository kunt plaatsen en waar u terecht kunt met uw vragen.




2.2.10

Reglementen en Regelingen Reglementen Er is een aantal reglementen waarin de regels staan voor de organisatie van de faculteit en de opleidingen. Dit zijn: z Het Faculteitsreglement. z Het Onderwijs en Examen Reglement (OER). z De Uitvoeringsregeling (UR) van het Onderwijs en Examen Reglement (per opleiding). z De Regels en Richtlijnen van de Examencommissie (RRvE). z Het opleidingsgebonden deel van het Studentenstatuut. Deze reglementen worden jaarlijks gepubliceerd op http://campus.ewi.tudelft.nl. Raadpleeg in gevallen van twijfel het Servicepunt tel. +31(0)15 27 89803, e-mail: [email protected], je opleidingsdirecteur of je studieadviseur. Aanwezigheid We verwachten dat je aanwezig bent gedurende de onderwijsperiodes. Collegebezoek is in het algemeen niet verplicht, maar sommige practica en projecten hebben aanwezigheidsplicht. Ook bij colleges kan aanwezigheid verplicht zijn of kunnen er andere verplichtingen zijn zoals het inleveren van huiswerk of het deelnemen aan toetsen. Controleer dit van tevoren. Gegeven het intensieve lesprogramma raden we je sterk aan om geen vrijaf te nemen gedurende de onderwijsperioden, bijvoorbeeld voor een wintersportvakantie, omdat je dan het risico loopt essentiële onderdelen zoals practica te missen. Omdat practica vaak maar één keer per jaar worden aangeboden loop je het risico van ernstige studievertraging. De faculteit neemt geen enkele verantwoordelijkheid voor deze vorm van studievertraging en zal geen extra maatregelen voor je treffen. 2.2.11

Fraude Met enige regelmaat verschijnen ze in de media: berichten over wetenschappers die worden verdacht van ‘plagiaat’. Overschrijven dus. Soms is het loos alarm, soms is er echt iets aan de hand. In de meeste gevallen is er discussie. Want wanneer spreken we van fraude en wanneer van ‘creatieve verwerking’ van andermans ideeën? Hoe goed ken JIJ de grenzen van de academische wereld?




Spieken We gaan ervan uit dat je het klassieke afkijken bij tentamens bent ontgroeid en dat je de verleiding weerstaat om te spieken via je mobiele telefoon of palmtop. Je bevindt je tenslotte in een universitaire omgeving waarin je wordt opgeleid tot een zelfstandig denkend mens. Iemand die goed kan analyseren, op hoog niveau kan debatteren en creatieve ideeën ontwikkelen. Zo iemand word je nu eenmaal niet door andermans intellectuele prestaties te kopiëren. Maar dat wist je natuurlijk al. Citeren, parafraseren of frauderen? Veel lastiger is het om te bepalen waar de grens ligt tussen ‘gewoon’ citeren en plagiëren. Mag je bijvoorbeeld stukken uit een gepubliceerd artikel overnemen in je paper? Ja, dat mag. Mits de overgenomen teksten niet te lang zijn, het citaat tussen aanhalingstekens staat en je altijd de bron erbij vermeldt. Het maakt niet uit of je het artikel in de bibliotheek of op internet hebt gevonden: citeren is citeren. Duidelijk dus. Zo duidelijk kunnen we helaas niet zijn over een andere, in universitaire kringen veel voorkomende bezigheid: parafraseren. Een tekst van een ander parafraseren wil zeggen dat je in je eigen woorden de inhoud ervan omschrijft. Dat doe je meestal – net als bij gewoon citeren – om je eigen betoog of idee kracht bij te zetten. Niet om andermans ideeën in je eigen woorden als de jouwe te presenteren. Hier betreden we een grensgebied waarin menigeen gesneuveld is. Wat betreft practica gelden ook dergelijke overwegingen. Het is uit den boze om programma’s of gedeelten daarvan van anderen over te nemen, tenzij in de opdracht is vermeld dat dit is toegestaan onder vermelding van de bron. Erger is het als geprobeerd is het kopiëren te verhullen door het programma er op het eerste gezicht "anders" te laten uitzien. Onderdeel van je universitaire scholing is dat je de academische waarden en normen op dit terrein leert kennen. Dat je nadenkt over de ideeën en formuleringen die je van anderen overneemt, dat je zorgt dat je eigen gedachtegang zichtbaar is in je werk en dat je bij twijfel praat met je docent en met je medestudenten. Meeliften Een laatste gedragsvorm die not done is aan de universiteit, is ‘meeliften’. Als je gezamenlijk een opdracht uitvoert is het de bedoeling dat elke student een gelijkwaardige inspanning levert aan het eindproduct. Dat spreekt voor zich. Toch biedt groepswerk – dat wij bij Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica zo belangrijk vinden – in sommige gevallen mogelijkheden om te gaan klaplopen. Heb je in jouw project met een klaploper 39 | Studiegids 2008/2009



te maken, spreek hem of haar erop aan. Loopt het echt uit de hand, vraag dan je docent of studieadviseur om raad. De grens over: en dan? De faculteit EWI levert uitstekend opgeleide ingenieurs af. Mensen die complexe projecten gaan leiden bij bedrijven en overheden en daarbij al hun academische vaardigheden nodig hebben. De faculteit waakt dan ook over de kwaliteit van haar onderwijs en treedt op tegen elke vorm van fraude. Docenten melden fraudegevallen bij de Examencommissie. Studenten die worden verdacht van afkijken, overschrijven of meeliften lopen het risico door de Examencommissie maximaal een jaar te worden uitgesloten van alle tentamens of examens aan de TU Delft. De uitsluiting kan dus allerlei consequenties hebben voor de duur en financiering van je studie. Zorg daarom dat je boven elke verdenking staat. Berg tijdens tentamens je (uitgeschakelde) mobiele telefoon en/of palmtop op. Doe dat ook met eventueel studiemateriaal dat je bij je hebt. Breng anderen niet in de verleiding om jouw werk over te schrijven, niet tijdens tentamens en niet bij andere vormen van examinering. Kom je zelf in moeilijkheden of ernstig in tijdnood bij de voorbereiding van een tentamen of werkstuk, praat er dan over met de docent of met de studieadviseur. En bedenk dat een onvoldoende scoren of om uitstel vragen lang niet zo erg is als frauderen. Voorbeelden van fraude Twee studenten schrijven een paper over de positie van de Wereldbank bij de bouw van dammen in India. Ze nemen voor de inleiding een groot stuk tekst letterlijk over uit een op internet gepubliceerd artikel, zonder markering en zonder bronvermelding. De rest van de paper schrijven ze zelf, op basis van verschillende bronnen, die ze wél opnemen in de literatuurlijst. De docent die de paper nakijkt kent het inleidende artikel en verklaart de paper ongeldig. De studenten lopen het risico door de Examencommissie te worden uitgesloten van al het onderwijs aan de TU Delft – gedurende maximaal een jaar. Een student heeft moeite om op gang te komen met een verplicht project. Om wat inspiratie op te doen en de structuur van een rapport te bekijken vraagt hij in de bibliotheek wat rapporten op van het voorgaande studiejaar. Na bestudering besluit hij om van de beste stukken een samenvatting te maken en die te presenteren als eigen werk. Het resultaat ziet er op het eerste gezicht goed uit. Toch vallen de docent al snel rare dingen op, omdat de opdracht in een aantal details veranderd is ten opzichte van die van vorig jaar. De paper is ongeldig en de student is gebrandmerkt voor de rest 40 | Technische I nfor matica



van zijn studieloopbaan. Bovendien is hij een jaar lang uitgesloten van het vak - en had hij gedurende die periode van al het onderwijs aan de TU Delft uitgesloten kunnen zijn. Advies nodig? Maak dan via het servicepunt, 015 – 27 89803 een afspraak met één van de studieadviseurs. Je kunt je vraag ook rechtstreeks per e-mail stellen aan: Jolien Kooijman Gytha Rijnbeek Dagmar Stadler [email protected] Wees origineel. Denk na. 2.3

Advies en Voorlichting 2.3.1

Servicepunt EWI Locatie : Centrale hal Tel. : +31 (0)15 27 89803 Fax : +31 (0)15 27 86284 E-mail : [email protected] Openingstijden : maandag t/m vrijdag van 9.00 – 17.00 uur Je kunt bij het Servicepunt terecht voor o.a. de volgende zaken: z Verstrekken van studiegidsen z Verstrekken van cijferlijsten z Inleveren van cijferbriefjes z Verklaringen voor studenten (bv. m.b.t. behaalde onderwijsonderdelen, cijfers of studiepunten i.v.m. omzwaaien naar een andere opleiding of i.v.m. tempobeurs/prestatiebeurs) z Examenaanvragen z Beantwoorden van vragen van studenten, zoals vragen over TAS. z Afspraken maken bij de studieadviseurs z Calls aanmaken z Klachten over de computers in de hal




De servicepunten zijn het eerste aanspreekpunt voor studenten (en medewerkers) voor alle vragen op het gebied van onderwijs- en studentenzaken, ICT- en facilitaire dienstverlening. Een Servicepunt is te vinden in iedere faculteit. Meer informatie zoals openingstijden kun je vinden op de website http://servicepunt.tudelft.nl 2.3.2

Studiebegeleiding en Studieadviseurs EWI De studieadviseurs zijn onafhankelijke adviseurs voor studenten. Zij functioneren als locale ombudsman en vertrouwenspersoon. Je kan ze raadplegen over alle zaken die invloed hebben op de voortgang van je studie. De studieadviseurs zijn: Mw. ir. J.M.A. Kooijman, Tel. +31 (0)15 27 83802 Mw. ir. G. Rijnbeek Tel. +31 (0)15 27 85158 Mw. drs. D.I. Stadler, Tel. +31 (0)15 27 84645 E-mail: [email protected] Afspraken kun je maken via het Servicepunt EWI, Tel. +31 (0)15 27 89803. Open spreekuur Je kunt gebruik maken van het open spreekuur als je een korte vraag hebt. De tijdstippen van de spreekuren kun je vinden op de website van de studieadviseurs (via www.campus.ewi.tudelft.nl). Studieversnellingstraining Lukt het studeren of het gáán studeren niet? Wel goede voornemens maar uiteindelijk geen actie? Wil je hier iets aan veranderen? De studieversnellingstraining biedt voor studenten, die hinder ondervinden van hun uitstelgedrag, een oplossing: de groep creëert - onder leiding van een studieadviseur - sociale controle en beloont studeergedrag. Hiermee bootsen we een normale werksituatie na waarin je werk gecontroleerd en beoordeeld wordt. Dit is een impuls om te gaan studeren en te blijven studeren. Je gaat tentamens halen en je behoudt je studiemotivatie! Voor meer informatie of aanmelden maak je een afspraak of stuur je een email naar [email protected] Wat doen studieadviseurs? Bij de studieadviseurs kun je terecht met vragen en problemen van allerlei aard, zowel op het gebied van de studie als op persoonlijk gebied. Hij of zij is goed op de hoogte van de inrichting en mogelijkheden van het onderwijs, 42 | Technische I nfor matica



de facultaire organisatie, de studie en is de eerste ingang binnen de TU Delft op het gebied van psycho-sociale hulpverlening. Je kunt de studieadviseur beschouwen als: een coach bij het nemen van beslissingen op het gebied van studieplanning en studiekeuze. Als je studie om welke reden dan ook vastloopt of wanneer er studievertraging ontstaat, kun je terecht voor persoonlijke adviezen en begeleiding. de aangewezen persoon om mee te gaan praten als je vragen hebt, op welk gebied dan ook. de vertrouwenspersoon binnen de faculteit voor als het niet zo goed gaat. Bijv. als je wel keihard studeert maar het steeds net niet haalt, of als je wel wilt studeren maar er gewoon niet aan toe komt. Of als je moeite hebt met de grote hoeveelheid stof en je niet weet hoe je het moet aanpakken. degene die je kan helpen wanneer de studie niet loopt, bijv. als gevolg van ziekte of familieomstandigheden. Je kunt dan met name worden geholpen bij het opstellen van een aangepaste studieplanning. Bovendien is in dat soort situaties tijdig contact van groot belang in verband met een eventueel beroep op het fonds voor financiële ondersteuning. De studieadviseur is degene die de studievoortgang van studenten in de gaten houdt en met name eerstejaars met onvoldoende studievoortgang oproept voor een gesprek hierover. Ervaringen uit deze en andere gesprekken worden meegenomen naar diverse commissies binnen de faculteit op het gebied van onderwijsbeleid. Daarnaast verzorgen de studieadviseurs de studieversnellingstraining. De studieversnellingstraining is bedoeld voor studenten die wel weten hoe ze moeten studeren, maar er niet toe komen. Het is een training die het hele studiejaar doorloopt op een vaste tijd in de week. Je kunt op elk moment in het studiejaar besluiten mee te doen aan deze training. Wat te doen wanneer studieresultaten tegenvallen? De meeste studenten ontdekken in de loop van de studie hoe ze de studie moeten aanpakken om tot bevredigende resultaten te komen. Sommigen lopen in het eerste jaar achterstand op, omdat ze de tijd niet goed indelen. Te laat beginnen aan de voorbereiding van een tentamen en inefficiënte tijdsindeling zijn voor veel studenten herkenbare studiegewoonten. Velen leren aldoende van gemaakte fouten. Heb je de indruk dat je studievertraging niet beperkt zal blijven tot een korte periode, dan zul je actie moeten ondernemen. Niets doen leidt meestal tot nog slechtere resultaten met de daaruit voortvloeiende consequenties op allerlei vlakken. 43 | Studiegids 2008/2009



Het aangewezen adres om te bespreken hoe je om kunt gaan met tegenvallende resultaten is je studieadviseur; hij of zij kan je helpen na te gaan wat de oorzaak is en je adviseren over een andere aanpak. Voor tips, adviezen en checklists kun je ook eens kijken op http://campus.ewi.tudelft.nl > studentenzaken > studieadviseurs. Verder zijn de volgende webpagina’s ook interessant: http://wwwhome.cs.utwente.nl/»oosterhu/studie/ of http://www.leidenuniv.nl/ics/sz/so/. Stoppen met de studie of omzwaaien Aarzel je of je studierichting wel de juiste richting voor je is, neem dan contact op met de studieadviseur. Het is bijzonder belangrijk dat je een verkeerde studiekeuze tijdig onderkent, bij voorkeur in de loop van het eerste studiejaar. Bespreek zo snel mogelijk alle consequenties met een van de studieadviseurs of laat je informeren bij het Student Facility Center van de TU Delft. Overweeg je om te zwaaien naar een andere studierichting met een plaatsingscommissie of numerus fixus, of naar het HBO, dan dien je je tijdig aan te melden, uiterlijk eind april. Ook wanneer je nog aarzelt, meld je dan toch aan. Als je later alsnog besluit om met je huidige studie door te gaan, kun je je altijd nog afmelden. 2.3.3

Financiele Ondersteuning Nederlandse studenten en studenten van de Europese Unie kunnen studiefinanciering krijgen van het rijk, mits je studievoortgang maakt. Raadpleeg de studieadviseur of het Student Facility Centre. Ook de website van de Informatie Beheer Groep: http://www.ib-groep.nl/ bevat informatie. Studenten die niet in aanmerking komen voor studiefinanciering, kunnen om financiële ondersteuning vragen. Je studieadviseur kan je informeren over de mogelijkheden. De MSc website http://www.tudelft.nl/msc bevat informatie over beurzen en andere fondsen voor MSc studenten. Het is denkbaar dat je studievertraging ondervindt door ziekte, handicaps, bedrijven van topsport, zwangerschap, commissiewerk en andere activiteiten. Deze vertraging kan er toe leiden dat je financiële problemen krijgt. In dat geval kun je een beroep doen op de Regeling Financiële Ondersteuning Studenten (RFOS). Het is van groot belang dat je de omstandigheden zo spoedig mogelijk meldt bij de studieadviseur!




2.3.4

Internationalisering en Stages EWI De faculteit heeft een International Office en Stagebureau. Locatie: Mekelweg 4, HB 3e etage Websites: http://internationalisation.ewi.tudelft.nl en http://stages.ewi.tudelft.nl De websites maken deel uit van de site van de faculteit EWI: http://campus.ewi.tudelft.nl. Stagecoördinator / Contactpersoon uitgaande studenten: J. de Vries, Tel: 015-2785952 Locatie: Mekelweg 4, HB 3.160 E-mail: [email protected] Spreekuur: Dagelijks: 10.00-12.00 uur / 14.00-16.00 uur , Woensdagen geen spreekuur Onderwerpen zijn o.a.: z Informatie over studeren in het buitenland z Stages (regelingen en overzicht stagemogelijkheden, ook in Nederland) z Actuele zaken. Vermeld in de rubriek HotNews Er zijn vele manieren om een deel van je studie in het buitenland te verrichten: z Uitwisseling op basis van bestaande contacten, colleges, projecten, stage, afstuderen z Uitwisseling op individuele basis. Je zoekt zelf iets en bent dan “free mover” student. (Let op: je moet soms extra collegegeld betalen, indien je als free mover bij een andere universiteit gaat studeren) Stages. Voor de drie studierichtingen binnen EWI bestaan verschillende stagemogelijkheden: het Bachelorproject Informatica (3e jaar) In de Masterfase van de opleidingen (ES/CE/EE en MKE (met BSc EE)), het vak Et5S als onderdeel van de free electives, 4e jaar) het vak Praktische Studie Wiskunde, (4e jaar) NB: Deze stages kunnen zowel in het binnen- als in het buitenland verricht worden.




Financiële steun buitenland Naast de fondsen, beschikbaar gesteld door het CvB, kent de faculteit een aanvullende financiële ondersteuning. Daartoe dient het aanvraagformulier subsidie ingevuld te worden. Zie website: http://internationalisation.ewi.tudelft.nl– Belangrijke documenten. Het vertrek naar het buitenland, de achterblijvers Studenten die in het kader van de studie naar het buitenland willen, dienen zich te allen tijde in verbinding te stellen met de contactpersoon Internationalisering en Stages. Vlak voor het definitieve vertrek dient in ieder geval het formulier “informatie voor de achterblijvers” ingevuld te worden. Dit formulier is te downloaden van de website van de sectie http://internationalisation.ewi.tudelft.nl – Belangrijke documenten. Kom eens langs om te praten over de mogelijkheid om een deel van je studie in het buitenland door te brengen. Een goede start is in ieder geval eens te kijken op de website: http://internationalisation.ewi.tudelft.nl. 2.3.5

Vertrouwenspersoon Pesten, treiteren, roddelen, seksuele intimidatie, agressie, geweld en discriminatie zijn allemaal vormen van ongewenst gedrag. Je kunt het als ongepast, hinderlijk, kwetsend of bedreigend ervaren. Je kunt er over klagen als je er schade van ondervindt. En jij bepaalt wat ongewenst is. Iedere faculteit heeft voor opvang en begeleiding een vertrouwenspersoon benoemd. Je kunt dus terecht bij je eigen vertrouwenspersoon. Deze vertrouwenspersoon biedt onder geheimhouding en in alle vertrouwelijkheid ondersteuning bij en advies over de manier waarop het ongewenste gedrag kan worden gestopt. Zonodig kan hij/zij ook een bemiddelaar inschakelen. Ook kan hij/ zij je helpen bij het indienen van een schriftelijke klacht bij de klachtencommissie. En dit alles alleen met jouw instemming en in strikt vertrouwen. Aarzel dus niet! Praat erover, want het langer ondergaan van ongewenst gedrag kan ziekmakend zijn. De vertrouwenspersoon ongewenst gedrag voor EWI is mw. M. de Vlieger, tel. +31 (0)15 27 86180, e-mail: [email protected]. Je kunt ook kijken op http://www.tudelft.nl/ongewenstgedrag




2.4

Studentenbelangenorganisaties 2.4.1

Electrotechnische Vereeniging Locatie : Mekelweg 4 Tel: +31 (0)15 27 86189 / 81989 Fax : +31 (0)15 27 81002 E-mail : [email protected] Internetadres : http://www.etv.tudelft.nl/ De Electrotechnische Vereeniging (ETV) is de studievereniging van de opleiding Elektrotechniek. Zij stelt zich ten doel de belangen van de studenten elektrotechniek aan de Technische Universiteit te behartigen en de studenten naast het curriculum een breed scala aan activiteiten aan te bieden die gerelateerd zijn aan de elektrotechniek. De ETV is in 1906 opgericht en is daarmee ouder dan de faculteit der Elektrotechniek (opgericht in 1919), één van de voorlopers van de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica. De ETV kent een lidmaatschap voor je hele studietijd. Dat betekent dat je door eenmalig EUR 12,50 te betalen voor de rest van je studietijd lid wordt van de ETV. Hierdoor krijgen de studie en het studentenleven een bijzondere meerwaarde, die je nergens anders vindt. Het Bestuur bestaat uit vijf studenten die zich geheel belangeloos inzetten voor de vereniging en haar leden. Het Bestuur kun je vinden bij de ETVbalie in de hal van het Gebouw Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica. Door het ontplooien van vele activiteiten, tracht de vereniging haar doelstelling te bereiken. De ETV organiseert door het hele jaar lunchlezingen en excursies waarvoor je je kunt aanmelden bij de ETV-balie. Ook organiseert de ETV ongeveer elke twee jaar een studiereis en een symposium. Op onderwijsgebied zet de ETV zich in voor de verbetering van het onderwijs door de evaluatiecommissies. Op de website van de ETV is een grote tentamendatabase te vinden om je tentamens voor te bereiden. Tenslotte kan je bij de balie van de ETV terecht voor bijna al je studieboeken.




Naast alle serieuze activiteiten organiseert de ETV ook gezellige activiteiten zoals lunches met Sinterklaas en Kerst en een Diesweek vol activiteiten in mei. Houd de aankondigingen op het bord naast de balie in de gaten! Verdere informatie over de ETV en haar activiteiten kun je vinden op de website. Jaarplanning ETV 15-17 augustus : EOW 2008 18-21 augustus : OWee 2008 5 september : Welkom(terug)lunch 8-9 september : Jaarvergadering 2008 9 september : Wisselingsreceptie 22 september : Kwintjesavond 9 oktober : Akcieborrel 5 december : Sinterklaaslunch 19 december : Kerstlunch 11-16 mei : Diesweek 14-16 augustus : EOW 2009 17-20 augustus : OWee 2009 7-8 september : Jaarvergadering 2009 8 september : Wisselingsreceptie 2.4.2

Studievereniging Christiaan Huygens Locatie : Mekelweg 4, tegenover zaal A Tel: +31 (0)15 27 82532 en +31 (0)15 27 87208 E-mail : [email protected] Internetadres : http://ch.tudelft.nl/ Al vanaf 1957 is ‘Christiaan Huygens (CH) de studievereniging voor de wiskunde- en informaticastudenten van de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica van de TU Delft. CH behartigt de (studie)belangen van de studenten Technische Informatica en Technische Wiskunde en wil tussen hen een onderlinge band scheppen. Om dit mogelijk te maken heeft CH een grote organisatie met veel leden die helpen activiteiten neer te zetten. Leden krijgen het verenigingsblad ‘MaCHazine’ toegestuurd. Contributie is makkelijk geregeld: je betaalt in één keer voor je hele studietijd en maar EUR 5,00 per jaar. CH organiseert vele activiteiten om de studenten dichter bij elkaar te brengen. Als je je studie begint, merk je dat meteen al. De eerste activiteit 48 | Technische I nfor matica



elk jaar is het eerstejaarsweekend, waar eerstejaars, ouderejaars en docenten kunnen integreren. Om het nog makkelijker te maken is de Facie daar ook, om een smoelenboek te maken met alle eerstejaars. Als studievereniging heeft CH niet alleen activiteiten voor de lol, maar ook serieuze activiteiten. Zo organiseert CH verschillende lezingen en excursies gedurende het jaar. Je studeert immers hard om iets te leren, maar er is nog altijd meer dan alleen kennis. Tijdens lezingen en excursies maak je kennis met andere aspecten van je studie, zoals hoe het in het bedrijfsleven toegepast wordt. CH is er natuurlijk ook voor de studie zelf en daarom bewaakt ze het onderwijs. Via de collegeresponsiegroepen zorgt ze op de hoogte te blijven van wat er in de collegezalen speelt en dit wordt doorgespeeld naar de docenten, zodat die het onderwijs kunnen verbeteren. Daarnaast heeft CH zitting in de opleidingscommissie, waar er wordt meegedacht over de huidige gang van zaken en de toekomst van de opleidingen. Naast de genoemde activiteiten heeft CH er nog vele andere, zoals de jaarlijkse Dies, waarin de verjaardag van de vereniging gevierd wordt; het jaarboek, met informatie over de vereniging over het afgelopen jaar; een uitgebreide en volledig vernieuwde website met informatie over activiteiten en onderwijs; vele oude tentamens; de jaarlijkse programmeerwedstrijden; de denksportcommissie; ledenlunches; zo n beetje alle studieboeken die je nodig hebt; veel bedrijveninformatie; enzovoort. CH is er niet alleen voor de activiteiten en het onderwijs, het is er ook voor het goede leven. Op de CH-kamer kan elke student binnenlopen voor vragen en opmerkingen over CH en het onderwijs. Ook vindt je er koffie, de krant en een verscheidenheid aan al dan niet inhoudelijke tijdschriften. Studeren is immers leuk, maar het is ook fijn om even uit te rusten. Globale Jaarplanning CH September: Constitutieborrel, EJW reunie, Ledenlunch, Interfacultair Feest, Informaticalezing Oktober: Wiskundelezing, Excursie, Delfts Kampioenschap Programmeren, Benelux Algorithm Programming Contest




November: Commissie Kick-off dag, Pokertoernooi, Informaticalezing, Wiskundelezing, Algemene Docenten en Studenten Lounge December: Sinterklaas ledenlunch, Excursie, PI-feest, Facultair schaakkampioenschap, Kerstdiner Januari: Bètadag Februari: Sjaarciefeest, De Delftse Bedrijvendagen, Excursie, Wiskundelezing Maart: Dies receptie, Jaarboek presentatie/borrel, Dies eindfeest, Symposium, Sjaars kampioenschap programmeren April: Algemene Docenten en Studenten Lounge, Docent-van-het-Jaar verkiezing, Facultair Go Kampioenschap Mei: PI-feest, DET-dag, Informaticalezing, Wiskundelezing, Sjaarcie BBQ, Ledenlunch Juni: Commissie bedankdag 2.4.3

Universitaire en Facultaire Studentenraden Er zijn een Universitaire Studenten Raad (USR) en een Facultaire Studenten Raad (FSR). De leden worden jaarlijks gekozen. De Universitaire Studenten Raad wordt gekozen uit lijsten van studentpartijen. De Facultaire Studenten Raad heeft “gekozen vertegenwoordigers” van iedere opleiding van de faculteit. Deze Raden hebben formele bevoegdheden, zoals het goedkeuren van de programma’s en van de Onderwijs- en Examenregeling. Vraag je studievereniging naar de details.




IEEE Student Branch Delft IEEE staat voor ‘The Institute of Electrical and Electronic Engineers’ en is een in 1884 opgerichte beroepsvereniging van oorspronkelijk Amerikaanse elektrotechnici. Tegenwoordig heeft zij een sterk internationaal karakter en telt meer dan 300.000 leden over de gehele wereld. Ongeveer 15% van deze leden bestaat uit studenten in de elektrotechniek en aanverwante wetenschappen. Deze leden zijn georganiseerd in de zogenaamde “Student Branches’, die gevestigd zijn aan grote universiteiten. Sinds 1980 is er ook in Delft een dergelijke Student Branch aan de faculteit EWI. Momenteel telt zij ca. 100 leden. De activiteiten van de vereniging bestaan voornamelijk uit: z bekendmaken van de IEEE-organisatie en haar activiteiten onder studenten. z zorgdragen voor de afhandeling van lidmaatschapsaanmeldingen en verlengingen bij de moederorganisatie in de VS. z aanbieden van abonnementen aan een breed scala van hoge kwaliteitsvakbladen tegen speciale, zeer gereduceerde studententarieven. z organiseren van symposia over onderwerpen, die een groeiende belangstelling genieten binnen de elektrotechnische industrie en de informatica, om zodoende studenten vertrouwd te maken met actuele ontwikkelingen binnen hun vakgebied. z onderhouden van internationale contacten tussen verschillende Student Branches. Lidmaatschap van de IEEE Student Branch is aantrekkelijk voor studenten en promovendi die op de hoogte willen blijven van actuele, internationale ontwikkelingen in de elektrotechniek. Voor hen die zich ook buiten het studieprogramma willen ontplooien zijn er ruime mogelijkheden voor actieve deelname aan de organisatie van activiteiten. Integrand, Organisatie ter Bevordering van Bedrijfsvaardigheden Studenten WO Kantoor stichting Integrand Delft Locatie : Mijnbouwplein 11, 2628 RT Delft Telefoon : +31 (0)15 27 84847 Telefax : +31 (0)15 27 82921 E-mail : [email protected] Internetpagina : www.integrand.nl Openingstijden : maandag t/m vrijdag van 09.30 - 12.30 uur en van 13.30 16.30 uur




De organisatie De Stichting Integrand is een organisatie met vestigingen in elf studentensteden in Nederland. De doelstelling De doelstelling van Integrand is het bevorderen van de bedrijfsvaardigheid van studenten. Om dit te verwezenlijken bemiddelt zij tussen bedrijven en studenten, voor stages, afstudeeropdrachten en werkopdrachten. De opdrachten Integrand Delft krijgt uit haar bestand van 1300 bedrijven en instellingen, en door benadering van nieuwe bedrijven, opdrachten op elk technisch gebied. De duur van de opdrachten varieert van één tot zes maanden. Het gaat hierbij om zowel kortlopende als langlopende projecten die door één of meerdere studenten uitgevoerd worden. De procedure Een student schrijft zich in bij Integrand en komt in het studentenbestand. Bij een opdracht wordt uit dit bestand een beperkte selectie gemaakt van studenten die voor die opdracht geschikt zijn. Het bedrijf kiest uit deze selectie studenten die op een sollicitatiegesprek mogen komen. Dan beslist het bedrijf welke student de opdracht mag doen. De bemiddeling Integrand regelt dus het contact van de student met het bedrijf, niet het contract. De student en het bedrijf regelen zelf onder welke voorwaarden de opdracht wordt uitgevoerd. Inschrijving Om in ons studentenbestand te komen en dan in aanmerking te kunnen komen voor een opdracht, moet je je inschrijven. Dit kan op de vestiging van Integrand Delft. Neem een recent c.v. mee. Aan de inschrijving zijn geen kosten verbonden. Inschrijven kan tevens op de internetpagina www.integrand.nl. Indien je meer informatie wilt kun je altijd op de vestiging langskomen.




Netwerk voor Informaticae en Fysicae (NIMF) Naam : Stichting NIMF Adres : Everard Meijsterlaan 50, 3533CN Utrecht Naam : Mw.drs. I.A.M. Goddijn Locatie : Mekelweg 4 Telefoon : +31 (0)15 27 86408 E-mail : [email protected] of [email protected] Internet : http://www.stichtingnimf.nl Het NIMF is een landelijk netwerk voor vrouwen die actief zijn in de wiskunde, natuurkunde, sterrenkunde, informatica en aanverwante vakken als kunstmatige intelligentie, elektrotechniek, geologie en chemische technologie. Ons doel is om onderling praktijkervaring en informatie uit te wisselen. We doen dit via de tweemaandelijkse nieuwsbrief NIMFormatie en op bijeenkomsten. Zo worden er regelmatig netwerkavonden over een bepaald thema georganiseerd waarop je andere deelneemsters kunt ontmoeten. Ook zijn onlangs diverse intervisiegroepen gestart die door NIMF worden ondersteund. 2.5

Faciliteiten 2.5.1

Practicumgebouw Locatie : Cornelis Drebbelweg 5, gebouw 35 E-mail : [email protected] Tel. (balie) : +31 (0)15 27 84588 Website : http://practica.ewi.tudelft.nl Practica voor en door de faculteit EWI kunnen plaatsvinden op diverse lokaties: EWI Practicumgebouw, Cornelis Drebbelweg 5 (gebouw 35, naast de Shell) het zgn. "P-Lab", in de ruimten LB 00.510, 520 en 530 (EWI Laagbouw, BG) Daarnaast kunnen evenementen geroosterd zijn in de Design Studio of de Video Studio, resp. HB 02.090 en HB 02.160 (2e verdieping EWI Hoogbouw) en kunnen practica voor EWI-studenten plaats vinden in een heel ander gebouw (bijv. TNW). PC vrij of bezet? Wil je weten of een EWI-PC vrij of bezet is? Kijk dan op de website http:// beschikbaarheid.ewi.tudelft.nl/




Ingangseisen Voor een practicum kan een ingangseis gelden (bijv. dat je je propedeuse hebt behaald, of dat je een voldoende hebt voor een specifiek vak/practicum). Dit betekent dat als je niet voldoet aan die eis voor dat vak/practicum je niet mag (en veelal ook niet kunt) deelnemen aan een practicum. 2.5.2

Verkoopbalie en Reprodiensten Locatie : Begane grond hoogbouw kamer 00.700 Openingstijden : maandag t/m donderdag 08.30 – 16.00 uur, vrijdag 08.30 – 15.45 uur Kopieerfaciliteiten Op de begane grond in de hal bij het collegezalencomplex staan snelle kopieermachines, zowel zwart/wit als kleur, die tijdens de openingstijden van het gebouw beschikbaar zijn. Tevens bestaat hier de mogelijkheid tot het inbinden van verslagen e.d. Op de begane grond is het mogelijk om vanaf de daar opgestelde pc’s te printen naar de kopieermachines. Dit is ook mogelijk op in het Kennislab op de tweede etage. Druk- en kopieerwerk Dit kun je aanbieden bij de balie van Verkoop & Reprodienst. E.e.a. wordt door ons verder geregeld, voor zeer aantrekkelijke prijzen. De medewerkers van Verkoop & Reprodienst kunnen je vrijblijvend adviseren op het gebied van druk- en kopieerwerk eveneens computersupplies. Kantoorartikelen Tegen zeer aantrekkelijke prijzen zijn er kantoorartikelen verkrijgbaar zoals: pennen, papier, blocnotes, sheets, kopieerkaarten enz. Inbindmiddelen Voor het inbinden van verslagen, proefschriften kunt u bij onze balie terecht voor lijmkaften of inbindringen. Hiervoor kun je gebruik maken van inbindmachines op de begane grond bij de collegezalen. P-Counter Bij de Verkoopbalie en Reprodiensten kun je je printaccount op laten waarderen (let op: alléén met pin of chip).




Dictaten De online bestelde en betaalde dictaten zijn af te halen bij balie van Verkoop & Reprodienst. Bij het afhalen van uw dictaat is legitimatie en afhaal e-mail van Microweb EDU verplicht. 2.5.3

Boeken en Dictaten De meeste docenten geven je een lijst van boeken en aanvullende literatuur. Deze informatie is ook beschikbaar in deze studiegids en op Blackboard. Veel leerboeken zijn aanwezig in de universiteitsbibliotheek. De faculteitsbibliotheken hebben ook exemplaren van de veel gebruikte boeken. De studieverenigingen CH en ETV van de faculteit verkopen de meer populaire leerboeken tegen gereduceerde prijs. Sommige docenten gebruiken dictaten of ander schriftelijk materiaal, zoals readers. Studiematerialen zijn te bestellen via blackboard. Dit heeft als direct voordeel dat je overal ter wereld op elk moment je studiematerialen kunt bestellen en dat deze na betaling thuis worden afgeleverd. Indien gewenst is de mogelijkheid tot afhalen op de campus wel aanwezig. Je vindt de bestelsite voor de readers binnen het blackboard van de TU Delft (http://blackboard.tudelft.nl). Je NetID en password ontvang je automatisch na inschrijving bij de TU Delft. Bij de VSSD winkel, Leeghwaterstraat 42, Delft, kun je redelijk geprijsde leerboeken en ander leermateriaal (calculators, disks, printer benodigdheden, etc) kopen. 2.5.4

Computerfaciliteiten Alle nieuwe studenten zijn automatisch gerechtigd om de computerfaciliteiten van de universiteit te gebruiken. De universiteit geeft iedere student een e-mailadres. Zorg er voor dat je je collegekaart bij je hebt bij de aanvraag. Alle software is vrij te verkrijgen via Blackboard (http://blackboard.tudelft.nl) voor studenten uit alle studiejaren.




Informatie en Communicatie Technologie Locatie : Servicepunt EWI Tel: +31 (0)15 27 89803 E-mail : [email protected] Computerfaciliteiten voor studenten Studenten krijgen toegang tot de computerfaciliteiten van de TUDelft via een studentenaccount gebaseerd op het zogenaamde NetId. Dit netId wordt aan alle ingeschreven studenten verstrekt. Op http://netId.tudelft.nl is een overzicht van de faciliteiten en de gehanteerde procedures te vinden. 2.5.5

De Faculteitsbibliotheek, het EWI Kennislab De faculteitsbibliotheek, EWI-Kennislab Locatie : hoogbouw, 2e etage, Mekelweg 4 Tel. : +31 (015) 27 86245 Fax : +31 (0)15 27 84527 E-mail : [email protected] Openingstijden : maandag t/m vrijdag 09.00 – 17.00 uur Elke 1e maandag van de maand 11.00 – 17:00 uur De collectie De boekencollectie omvat de volgende gebieden: Elektrotechniek De ET-boeken zijn gerangschikt volgens de INSPEC-classificatie: z Computing & Control z Electronics & Electrical Engineering z Physics Technische Informatica Deze collectie bestrijkt o.a. de volgende specialisatierichtingen: z Kerninformatica (parallelle & gedistribueerde systemen, software engineering, programmeren) z Informatiesystemen (administratie- en beslissingsondersteunende systemen, ontwerpmethodieken, interactieve systemen) z Technische toepassingen van de informatica (systemen voor CAD/CAM, computer graphics systemen en expert systemen)




Technische Wiskunde Deze collectie is breed van opzet en bestrijkt in ieder geval de vijf aandachtspunten binnen deze opleiding: z Mathematische fysica z Numerieke wiskunde z Stochastiek z Besliskunde en systeemtheorie z Wiskundige structuren De Informatica- en Wiskundeboeken zijn gerangschikt volgens de standaard Mathematics Subject Classification (zie http://www.ams.org/msc/). Naast boeken omvat de collectie (digitale) tijdschriften, collegedictaten en afstudeerverslagen. In een aantal studieonderdelen zul je worden gevraagd zelf informatie te zoeken in of via de bibliotheek. De Bibliotheek TU Delft zorgt ervoor dat een groot aantal informatiebronnen ter beschikking staat voor studenten en medewerkers van de faculteit EWI, zowel in papieren vorm (in het EWI Kennislab en in de centrale bibliotheek) als digitaal via www.library.tudelft.nl. Sommige boeken worden (op verzoek van docenten) apart gezet in de zogeheten Studiecollectie en zijn dan (voor de duur van de desbetreffende cursus) alleen in te zien en niet te lenen. DelftSpecial De hoeveelheid informatie kan overweldigend zijn. Daarom biedt de bibliotheek een website: DelftSpecial-Instructie (delftspecial.tudelft.nl) met antwoorden op de volgende vragen: z hoe begin ik een literatuuronderzoek? z welke soorten informatiebronnen zijn er en wanneer gebruik ik die? z wat te doen bij te veel of juist te weinig zoekresultaten? z hoe moet ik citeren en hoe maak ik een literatuurlijst? z is de gevonden informatie wel betrouwbaar, recent en volledig? Gebruik de DelftSpecial instructie-website om te leren hoe de catalogus werkt en hoe te zoeken naar artikelen in de (bibliografische) databases. Zie voor meer informatie delftspecial.tudelft.nl of kom langs in het EWI Kennislab.




2.5.6

/Pub De /Pub is het ontmoetingspunt voor alle studenten en staf van de faculteit. Hier gaan ze na werktijd naartoe om iets te drinken en voor sociale gelegenheden zoals feestjes, borrels, het bekijken van voetbalwedstrijden, haringhappen, en op de derde donderdag in november, de Beaujolaisproeverij. Locatie: EWI kelder. Openingstijden: woensdag, donderdag, vrijdag: 16.00-19.00 uur. Tel: +31 (0)15 27 84854. Contactpersoon: [email protected], +31 (0)15 27 85365. 2.5.7

Gebedsruimte Een gebedsruimte is te vinden in LB00.501, dit is op de begane grond van de laagbouw. 2.6

Communicatie 2.6.1

Les- en Tentamenroosters Lesroosters In het lesrooster zijn alle onderwijsactiviteiten, zoals colleges, instructies en practica, per dag en per uur vastgelegd. Bovendien wordt aangegeven waar en door wie het onderwijs wordt gegeven. De roosters zijn te vinden op http://roosters.ewi.tudelft.nl. Tentamenroosters In het tentamenrooster zijn voor iedere tentamenperiode de schriftelijke tentamenzittingen vastgelegd, dus datum, tijd en plaats. De plaats wordt pas 1 week van te voren bekend gemaakt via het TU-systeem TAS www.tas.tudelft.nl! De tentamenroosters zijn ook te vinden op http://roosters.ewi.tudelft.nl




2.6.2

Tentamen en Practicum Aanmeld Systeem (TAS) Via het tentamen- en practicumaanmeldsysteem (TAS) kun je je online aanof afmelden voor schriftelijke tentamens en voor deelname aan practica. Je moet je uiterlijk twee weken van tevoren aanmelden. Dit is verplicht voor zowel de bachelorstudenten als voor de masterstudenten. Als je verhinderd bent, dan moet je je uiterlijk 5 dagen van tevoren afmelden via TAS. Als je je door bijzondere omstandigheden te laat hebt aangemeld, neem dan contact op met ir. M. Sepers (TI), dr.ir. M.D. Verweij (ET) en Prof.dr.ir. A.W. Heemink (TW). Bij het begin van je studie krijg je een password opgestuurd om in te loggen in TAS. Als je eenmaal een password hebt dan kun je inloggen vanaf iedere PC met een internetaansluiting (http://www.tas.tudelft.nl). 2.6.3

E-VIEW E-mail: [email protected] EVIEW is naast Blackboard hèt officiële mededelingenkanaal van de faculteit EWI. Algemene onderwijsmededelingen worden in principe per e-mail (= EVIEW) bekend gemaakt. Je bent verplicht je voor een lijst aan te melden (eerstejaars worden automatisch in de propedeuselijst opgenomen). Aan- en afmelden moet je zelf doen. Je kunt je ook voor meerdere lijsten tegelijk aanmelden. Bijvoorbeeld wanneer je je propedeuse bijna hebt afgerond en je reeds als bachelorstudent staat ingeschreven of wanneer je je dere jaar bijna hebt afgerond en je reeds als masterstudent staat ingeschreven. Aan- en afmelden doe je via http://elektron.ewi.tudelft.nl/eview. Er zijn 13 verschillende lijsten: z Alle studenten z P-ET * BSc-ET * MSc-CE * MSc-EE * MSc-ES z P-TI * BSc-TI * MSc-CS * MSc-MKE z P-TW * BSc-TW * MSc-AM Houdt er rekening mee dat de mail die voor jou is bestemd, uitsluitend wordt verzonden naar het E-mailadres dat aan je studienummer is gekoppeld (dus niet naar andere emailadressen) en dus op je TU mail terecht komt.




Ga, om je mail automatisch te laten forwarden, naar de speciale servicelink van de webpagina van de faculteit. Bij het opheffen van je account op elektron wordt je emailadres automatisch uit de lijsten verwijdert. Voor nadere inlichtingen kun je terecht bij het Servicepunt EWI, [email protected]. Docenten en medewerkers die de berichten ook willen ontvangen, sturen een E-mail aan [email protected] met het verzoek om toezending van de onderwijsmededelingen per EVIEW. Zij ontvangen dan alle berichten die worden verstuurd aan de studenten. 2.6.4

Mededelingborden Bij de ingang van de gebouwen en de practicumadministratie zijn er LCD schermen waarop je informatie vindt over het laatste nieuws, colleges, practica, tentamenuitslagen, etc. Raadpleeg deze regelmatig. 2.7

TULO 2.7.1

Technische Universitaire Lerarenopleidingen (TULO) De Technische Universitaire Lerarenopleiding leidt op tot eerstegraads docent wiskunde, natuurkunde, scheikunde of informatica. Eerstegraads docenten – de officiële naam is docenten Voorbereidend Hoger Onderwijs (VHO) – geven vooral les in de bovenbouw van havo en vwo. Zij beschikken over uitstekende vakinhoudelijke kennis. De TULO is een deel van de masteropleiding Science Education and Communication (SEC). De drie Technische Universiteiten van Delft, Eindhoven en Twente werken hierin samen. Zoals bekend bestaat er de komende jaren een grote behoefte aan docenten, juist ook aan eerstegraads docenten. Met deze opleiding ben je dus zeker van een plek op de arbeidsmarkt. Tijdens de opleiding verwerf je de competenties waarover een eerstegraads docent moet beschikken. Deze zijn vastgesteld door de minister van Onderwijs. De meest voor de hand liggende competentie is natuurlijk les kunnen geven. Wiskunde (of een ander vak) kunnen uitleggen aan álle leerlingen, hoe groot de onderlinge verschillen ook zijn. Een docent VHO heeft zoveel 60 | Technische I nfor matica



kennis van zijn vak dat hij ook de meest complexe onderdelen van de schoolstof goed kan behandelen. Een docent doet méér dan lesgeven. Hij (of zij) ontwikkelt ook onderwijs, voor zichzelf en voor collega’s. Hij begeleidt de leerlingen op hun weg naar volwassenheid en op hun weg naar verantwoordelijk burgerschap. Hij inspireert leerlingen door zijn enthousiasme voor de wiskunde en de andere bèta- en techniekvakken. Hij adviseert leerlingen over hun vervolgstudie. Hij heeft contact met de ouders. Hij werkt samen met zijn collegadocenten. De TULO komt tegemoet aan de behoefte aan docenten met een technische en academische achtergrond in het voortgezet onderwijs. De “ingenieur voor de klas” heeft een open oog voor systematisch ontwerpen in zowel het eigen vakgebied als in het onderwijs en is vanuit de techniek vertrouwd met een multidisciplinaire benadering en met de toepassingen van informatie- en communicatietechnologie. Hoe lang duurt de TULO? Er zijn verschillende manieren waarop je de opleiding tot eerstegraads leraar kunt volgen. De duur van de opleiding is afhankelijk van je keuze. Docent wiskunde z Na je BSc TW volg je de masteropleiding SEC. De opleiding duurt dan 2 jaar. z Na je MSc AM volg je de masteropleiding SEC. De opleiding duurt dan 1 jaar, je krijgt namelijk vrijstelling voor het wiskundedeel van de opleiding. Voor deze tweede master is 12 maanden extra stufi beschikbaar. z Het is mogelijk delen van de lerarenopleiding te integreren in je wiskundestudie. Bijvoorbeeld door de minor Educatie te volgen. Of door de vrije ruimte in je masterprogramma te vullen met vakken van de lerarenopleiding. De opleidingsduur hangt dan af van hoe je je programma inricht. Het is op deze manier mogelijk de bevoegdheid als eerstegraads docent naast een masterdiploma Applied Mathematics in vijf jaar nominale studietijd te behalen.




Docent informatica z Na je BSc TI volg je de masteropleiding SEC. De opleiding duurt dan 2 jaar. z Na je MSc CE of CS volg je de masteropleiding SEC. De opleiding duurt dan 1 jaar, je krijgt namelijk vrijstelling voor het vakinhoudelijk deel van de opleiding. Voor deze tweede master is 12 maanden extra stufi beschikbaar. Hoe ziet de opleiding eruit? De lerarenopleiding kent vier varianten, één voor wiskunde, één voor natuurkunde, één voor scheikunde en een voor informatica. Deze varianten zijn qua opzet gelijk. Als je kiest voor de tweejarige opleiding tot docent bestaat de helft (60 ec) uit vakinhoudelijke vakken op masterniveau en een vakinhoudelijk onderzoek. Welke vakken dit precies zijn bepaal je in overleg met de studieadviseur van SEC. De andere helft, het pedagogisch-didactisch of beroepsgerichte deel van de opleiding (ook 60 ec), bestaat uit vier clusters van vakken: z Onderwijskunde (12 ec) z Vakdidactiek (15 ec) z Onderzoek (9 ec) z Stage (24 ec) Onderwijskunde en onderzoek worden gegeven en begeleid door drs. M. Jacobs van de faculteit TNW. Vakdidactiek wiskunde en schoolpracticum vallen onder de verantwoordelijkheid van de vakdidactici wiskunde, mw. drs. A. Verweij en dr. J. Spandaw. Vakdidactiek natuurkunde en schoolpracticum vallen onder de verantwoordelijkheid van de vakdidactici natuurkunde, mw. drs. I. Frederik en ir. W. Sonneveld. Vakdidactiek scheikunde en schoolpracticum vallen onder de verantwoordelijkheid van de vakdidacticus scheikunde, drs. A. Kerkstra. Vakdidactiek informatica en schoolpracticum vallen onder de verantwoordelijkheid van de vakdidactici informatica, (vacature). Voor alle vakken is tijdige opgave bij de docent en/of op Blackboard noodzakelijk.




Voor wie? z De opleiding tot wiskundedocent sluit direct aan op een bachelor- of masteropleiding (technische) wiskunde. z De opleiding tot informaticadocent sluit direct aan op een bachelor- of masteropleiding (technische) informatica. z Maar ook studenten van andere bèta-opleidingen kunnen eerstegraads leraar worden. Zij dienen dan wel een schakelprogramma te volgen of een pakket aanvullende vakken te volgen. Meer informatie hierover kun je krijgen bij dr. K.P. Hart (wiskunde) of drs. M. Jacobs (natuurkunde, scheikunde, informatica). De inhoud en omvang van het schakelprogramma hangen af van de opleiding die je gevolgd hebt én van het schoolvak dat je wilt gaan geven. z Promovendi die een eerstegraads onderwijsbevoegdheid willen behalen kunnen zich wenden tot drs. M. Jacobs. z Docenten met een tweedegraads bevoegdheid kunnen worden toegelaten tot de TULO. Het studieprogramma wordt op maat samengesteld. De nadruk ligt vakinhoud op academisch niveau en op vakdidactiek en schoolpracticum, gericht op het eerstegraads gebied. Informatie Inlichtingen over de opleiding in het algemeen en aanmelding voor onderwijskunde en voor onderzoek van onderwijs via de opleidingscoördinator en studieadviseur: drs. M.A.F.M. Jacobs, Tel. +31 (0)15 27 85594 E-mail: [email protected] Schakelprogramma en aanvullende vakeisen wiskunde: dr. K.P. Hart, Tel. +31 (0)15 27 84572 E-mail: [email protected] Schakelprogramma en aanvullende vakeisen natuurkunde, scheikunde en informatica: drs. M.A.F.M. Jacobs, Tel. +31 (0)15 27 85594 E-mail: [email protected] Vakdidactiek en schoolpractica wiskunde: mw. drs. A. Verweij, Tel. +31 (0)15 27 85808 E-mail: [email protected] dr. J. Spandaw, Tel. +31 (0)15 27 85806 E-mail: [email protected]




Vakdidactiek en schoolpractica natuurkunde: mw. drs. I. Frederik, Tel. +31 (0)15 27 84666 E-mail: [email protected] ir. W. Sonneveld, Tel. +31 (0)15 27 88679 E-mail: [email protected] Vakdidactiek en schoolpractica scheikunde: drs. A. Kerkstra, Tel. +31 (0)15 27 81781 E-mail: [email protected] Vakdidactiek en schoolpractica natuurkunde: (vacature) Tel. +31 (0)15 E-mail: Aanmeldingsformulieren te verkrijgen bij de coördinator van de TULO: drs. M.A.F.M. Jacobs, Tel. +31 (0)15 27 85594 E-mail: [email protected]



3. Het Bachelorprogramma Technische Informatica


3 | Het Bachelor programma T echnische Infor matic a

3.1

Algemeen De opleiding Technische Informatica (TI) aan de TU Delft bestaat sinds 1981 als zelfstandige studierichting. Daarvoor bestond al enkele jaren binnen Technische Wiskunde een richting Technische Informatica met een programma dat vanaf het tweede jaar een eigen programma kende. Na de verzelfstandiging in 1981 is het programma een aantal keren vernieuwd waarbij de studieduur wisselde tussen de vier en vijf jaar. Vanaf 2001 is de opleiding ingericht volgens het zogenaamde bachelor-masterstelsel. Hierdoor bestaat de opleiding uit een driejarige bachelorfase en een tweejarige masterfase die ieder met een eigen diploma worden afgesloten. Het eerste jaar van de bachelor heet propedeuse en wordt ook afgesloten met een diploma. In september 2005 is een nieuw bachelorprogramma van start gegaan dat voortbouwt op het curriculum uit september 2001. 3.1.1

DOELSTELLINGEN VAN DE OPLEIDING De doelstelling van de bacheloropleiding TI is studenten op te leiden in de Technische Informatica tot een niveau waarop zij met succes een aansluitende masteropleiding in de informatica kunnen volgen en daarnaast een startkwalificatie bezitten voor de arbeidsmarkt. De doelstelling van de aansluitende masteropleiding is ingenieurs van topkwaliteit op te leiden die over een solide kennis van de wetenschappelijke fundamenten van de informatica beschikken, die in staat zijn deze kennis toe te passen, in het bijzonder werkend in teams en tevens gebruikmakend van belendende disciplines en van de nieuwste methoden en technieken, die in staat zijn te werken nabij het niveau van actueel onderzoek en daarbij nieuwe ideeën aan te dragen, en die de potentie bezitten origineel werk te verrichten en bij te dragen aan de ontwikkeling van wetenschap en engineering. De bachelor biedt een brede academische basisopleiding met ruime aandacht voor het ontwerpen. De master biedt een verdieping op een deelgebied (specialisatie) en richt zich met name op het onderzoek. De bacheloropleiding wil verder op academische wijze de student trainen in het conceptueel vermogen om problemen op een abstract niveau te kunnen analyseren en modelleren. Tevens dient de student de ontwikkelingen van de informatica te kunnen plaatsen in het breder kader van de maatschappelijke en industriële ontwikkelingen en deze met een kritische instelling te kunnen analyseren. Ten slotte zijn goede uitdrukkingsvaardigheden van groot belang. 66 | Technische I nfor matica



Hoewel de werkzaamheden van de informatica-ingenieur veelal praktisch gericht zijn op het ontwerpen en beheren van complexe computersystemen en informatiesystemen in de meest ruime zin, is de opleiding zelf vrij theoretisch van karakter. Tijdens de bachelorfase wordt dan ook veel aandacht besteed aan de fundamentele onderbouwing van de informatica (logica, specificatie van algoritmen en datastructuren, automaten- en talentheorie, computerstructuren, fundamentele informatica) en aan wiskunde (analyse, lineaire algebra, discrete wiskunde, statistiek). Daarnaast is veel ruimte ingericht voor integratie van deze kennis door middel van projectonderwijs. Ieder semester is er een project waaraan studenten in groepjes van vijf en onder begeleiding van een studentmentor aan een opdracht werken. De bachelorfase wordt afgerond met twee projecten: het praktijkgerichte Bachelorproject en het onderzoeksgerichte Bachelorseminarium. 3.1.2

VARIANTEN BINNEN DE OPLEIDING Er zijn twee varianten binnen de bachelor, namelijk: z Softwaretechnologie (ST): de techniek van het ontwikkelen van softwaresystemen voor technische en bedrijfstechnische toepassingen. z Media & Kennistechnologie (MKT): de techniek van het ontwerpen van interactieve, intelligente multimediadiensten en user interfaces. Je maakt een keuze voor een van de varianten aan het eind van het eerste semester. Van het bachelorprogramma is globaal eenderde deel specifiek voor de variant en tweederde deel omvat de algemene informatica-, wiskunde- en andere basisvakken. 3.1.3

OPBOUW BACHELORPROGRAMMA De bacheloropleiding Technische Informatica bestaat, zoals al aangegeven, uit drie studiejaren. Het eerste jaar wordt afgesloten met het Propedeusediploma en de opleiding wordt afgesloten met het Bachelordiploma dat de titel “BSc.” (Bachelor of Science) oplevert. De aansluitende masteropleiding duurt twee jaar en wordt afgesloten met het Masterdiploma dat het recht geeft op het voeren van de titel “MSc.” (Master of Science) of “Ir.” (Ingenieur). Het programma is ingericht volgens de major/minorstructuur. De major is de hoofdrichting van de bacheloropleiding (Propedeuse + 90 EC in de post-propedeutische fase). De minor is een samenhangend pakket vakken ter verbreding of verdieping (30 EC in de post-propedeutische fase). 67 | Studiegids 2008/2009



Het eerste jaar van het studieprogramma bestaat uit een gemeenschappelijk deel van 48 studiepunten en een variantspecifiek deel van 12 studiepunten (één jaar is 60 EC punten, zie par. 4.2). Dit variantdeel bestaat uit twee specialisatievakken en twee projecten. Het eerste vak en project wordt voor beide varianten gecombineerd gegeven zodat iedereen kennis kan maken met beide varianten. In principe kies je aan het eind van het eerste semester definitief voor één van de varianten. Je volgt dan de vakken uit die variant en voert de projecten van die variant uit. Je sluit het eerste jaar af met het propedeutisch examen Technische Informatica. Het tweede jaar bestaat uit een gemeenschappelijk deel van 37 studiepunten en een variantspecifiek deel van 23 studiepunten. Dit variantdeel bestaat uit 2 specialisaties, bestaande uit 3 theorie-onderdelen en 2 bijbehorende projecten. Het eerste semester van het derde jaar bestaat uit de minor (30 EC, zie par. 6.4). Deze minor kun je gebruiken om je kennis te verbreden naar een andere discipline dan informatica of om deze te verdiepen in een deeldiscipline binnen de informatica. Ook kun je de minor gebruiken om te "schakelen" naar een andere master. In het tweede semester van het derde studiejaar wordt de major afgerond. Deze bevat, net als de propedeuse en het tweede jaar, een aantal verplichte studieonderdelen die je kennis uit het eerste en tweede jaar verdiepen. Het derde jaar sluit je af met het Bachelorseminarium en een groot project, het zogenaamde ‘Bachelorproject’. Bij het Bachelorseminarium lees je samen met medestudenten een aantal wetenschappelijke papers, schrijf je samen hierover een paper en bereid je een voordracht voor die door een van de groepsleden wordt gegeven. Het Bachelorproject is een groepsopdracht die meestal in een bedrijf wordt uitgevoerd en waarbij een groot deel van de kennis opgedaan in de bachelor wordt geïntegreerd. 3.1.4

DE MASTEROPLEIDINGEN Als je de bachelor hebt gehaald (of vrijwel hebt afgerond) kun je je studie voortzetten met een masteropleiding. Binnen de TU Delft geeft de bachelor TI directe toegang tot vier masters: Computer Science (CS), die als algemene ‘doorstroommaster’ geldt voor de bachelor, de master Media and Knowledge Engineering (MKE), die als voortzetting van de bachelorvariant MKT kan worden gezien, de master Embedded Systems (per 1 september 2006 gestart i.s.m. de twee andere 68 | Technische I nfor matica



TU’s) en de master Computer Engineering (CE). De laatste drie masters zijn ook toegankelijk vanuit de bachelor Elektrotechniek. Verder zijn er de zelfstandige mastertracks Bio-informatics (zie de mastergids MKE) die samen met Leiden wordt verzorgd, en Information Architecture (zie de mastergids CS) die samen met TBM wordt aangeboden. Je kunt ook een master in Eindhoven of Twente gaan volgen. Tevens geeft de bachelor toegang tot een master aan één van de zusteropleidingen binnen de IDEA-league (Imperial College London, ETH Zürich, RWTH Aachen en Paris Tech). Daarnaast kun je via schakelminoren toegang krijgen tot een aantal andere masteropleidingen. Informatie over de masters vind je in de desbetreffende mastergidsen. De vier genoemde masters hebben globaal dezelfde opzet: Algemeen deel, bestaande uit: z verplichte vakken z homologatievakken / vrije keuzeruimte z specialisatie deel, bestaande uit: z specialisatievakken z vrij te kiezen mastervakken aangeboden door de opleidingen van de faculteit EWI z seminarium / literatuuronderzoek Afstudeeropdracht De verplichte vakken in het algemeen deel bestaan uit vakken die de betreffende masteropleiding een basis van een voldoende breedte dienen te verschaffen. Het specialisatiedeel biedt verdieping in een afstudeerrichting, ook wel specialisatierichting genoemd. De keuzeruimte en de ruimte voor vrij te kiezen mastervakken kunnen worden gecombineerd om een aantekening Duurzame Technologie te behalen. Het afstudeerproject wordt bij voorkeur intern (aansluitend aan het onderzoek binnen de faculteit) verricht, maar kan ook extern bij een bedrijf of research-instituut worden gedaan. Het is ook mogelijk een deel van de masteropleiding aan een buitenlandse universiteit te volgen. 3.1.5

TOELATING TOT DE MASTER Studenten die in het bezit zijn van een bachelordiploma Technische Informatica worden automatisch toegelaten tot de masteropleidingen Computer Science, Media and Knowledge Engineering, Computer Engineering en Embedded Systems.




Studenten die ingeschreven zijn in de bacheloropleiding en nog geen bachelordiploma hebben, kunnen onder bepaalde voorwaarden als premaster student worden ingeschreven. Dit betekent dat zij aan een beperkt aantal mastervakken van de gekozen masteropleiding mogen deelnemen: met een pre-masterinschrijving kunnen de vakken uit het verplichte entreepakket en uit de keuzeruimte van de master worden gevolgd. Bachelor studenten TI krijgen een pre-master inschrijving voor de aansluitende masters als aan de volgende voorwaarden is voldaan: Studenten van cohort 2002 of eerder: z het propedeutisch examen is gedaan en behaald. Studenten van de cohorten 2003 tot en met 2005: z het propedeutisch examen is gedaan en behaald, z alle onderdelen uit het tweede jaar zijn met succes afgerond, z uit het derde jaar zijn IN3100 en IN3300 (cohort 2003 en 2004) of IN3305 (cohort 2005) afgerond, z het Bachelorproject is afgerond, z van de overige onderdelen uit het derde jaar mag maximaal 15 EC ontbreken. Sstudenten van cohort 2006 en later kunnen tot 1 september 2010 een pre-masterinschrijving krijgen als: z het propedeutisch examen is gedaan en behaald, z alle onderdelen uit het tweede jaar zijn met succes afgerond, z uit het derde jaar zijn het Bachelorseminarium (IN3305) en het Bachelorproject (IN3405) afgerond, z van de overige onderdelen uit het derde jaar mag maximaal 15 EC ontbreken. LET OP: Voor cohort 2006 en later is de premasterinschrijving slechts geldig tot 1 september 2010. Vanaf 1 september 2010 is het voor hen noodzakelijk het bachelordiploma te hebben behaald om toegelaten te worden tot de masteropleiding! 3.1.6

OVERGANGSREGELING BACHELORPROGRAMMA 2002 NAAR PROGRAMMA 2005 Het huidige bachelorprogramma is in september 2005 gestart. Studenten die in 2004 of eerder met de studie zijn begonnen en die per 1 september 2008 de Bachelor van het programma 2002 (of eerder) niet hebben afgerond moeten overstappen naar het programma 2005. Zij kunnen het beste 70 | Technische I nfor matica



contact opnemen met een van de studieadviseurs om het, voor hen, meest efficiënte studiepad uit te zoeken. De overgangsregeling maakt het mogelijk de resultaten van vakken uit het programma 2001/2002 mee te nemen naar het programma 2005, maar niet omgekeerd. In de Uitvoeringsregeling 2008-2009 (maar ook in de studiegids 2007-2008) is aangegeven hoe behaalde resultaten van het oude naar het nieuwe programma worden omgezet. Afhankelijk van je studievoortgang kun je op één van de volgende manieren te maken krijgen met de gevolgen van de curriculumwijziging: a Indien de Propedeuse is behaald in het programma 2002: Je kunt met behoud van je Propedeuse in programma 2002 overstappen naar het tweede jaar van het programma 2005, In dat geval moet in het tweede jaar in plaats van IN2505 I, Algoritmiek, worden afgerond: z òf IN2300, Logica en Programmeertalen uit het 2e jaar van het oude curriculum z òf IN1305 I + IN1305 III deel 1, Logica + practicum deel 1 én IN1605 II + IN1605 III deel 2, Programmeertalen + practicum deel 2. b Indien de Propedeuse is behaald én het tweede jaar van het programma 2002 is afgerond, maar niet het derde jaar: Je kunt met behoud van je Propedeuse én het tweede jaar in het programma 2002 overstappen naar het derde jaar van het programma 2005. Het majordeel van het derde jaar, gerelateerd aan het programma 2005, ziet er dan als volgt uit: IN2505 II Berekenbaarheidstheorie IN3105 Fundamentele Informatica 3: Complexiteitstheorie WM0328IN ICT-Oriëntatie 4: Ethiek en Recht voor Informatici IN3305 Bachelorseminarium IN3405 Bachelorproject In de minor mogen onderstaande twee vakken worden opgenomen: IN3205 Software Engineering 2: Softwarekwaliteit en Testen (of IN3420 Softwarekwaliteit en Testen) WM2005IN ICT-oriëntatie 3 (of WM0991IN Maatschappelijke aspecten van de ICT) Reeds behaalde resultaten uit het programma 2002 worden overgezet naar bovenstaande vakken conform de overgangsregeling. Studenten die overstappen mogen in de minor variantspecifieke vakken uit het 3e jaar 71 | Studiegids 2008/2009



opnemen, mits inhoudelijk verschillend van reeds in bovenstaand programma voorkomende vakken. Ten aanzien van het behalen van een minor, gelden de regels in artikel 2b en 10 lid 7 van de UR. 3.2

Het propedeuseprogramma 3.2.1

INLEIDING De bacheloropleiding Technische Informatica kent twee varianten: 1 Softwaretechnologie (ST), 2 Media & Kennistechnologie (MKT). Voor elke variant bestaat het programma van het eerste jaar (propedeuse) uit 10 examenonderdelen (vakken). Elk vak bestaat uit één of meer onderdelen inclusief practica en projecten (zie de volgende paragraaf voor een overzicht). In het eerste jaar zijn de programma’s voor de varianten grotendeels gelijk. In de hogere jaren worden deze steeds meer verschillend. De onderstaande tabel geeft aan wat de vakken zijn voor beide varianten: Examenonderdelen (vakken) ST 1e semester

2e semester

IN1105

MKT ICT-oriëntatie 1

WI1005IN

Analyse

IN1205

Objectgeoriënteerd Programmeren

IN1305

Fundamentele Informatica 1: Logica, Automaten en Talen

IN1405

Specialisatie ST/MKT 1: Introductie Software-ontwerp

IN1505

ICT-oriëntatie 2

WI1105IN

Lineaire Algebra

IN1605

Algoritmen en Programmeertalen

IN1705

Computersystemen IN1805 Specialisatie ST 2: Systeem Concepten

IN1905 Specialisatie MKT 2: Kennistechnologie

In het eerste semester volgen alle studenten hetzelfde programma. Het voor iedereen verplichte vak IN1405 Specialisatie ST/MKT 1: Introductie Software-ontwerp is zodanig opgezet dat het oriënterend is voor beide 72 | Technische I nfor matica



varianten: het bevat elementen van zowel ST als MKT en helpt de student bij het kiezen voor een van de twee varianten. Na het eerste semester dient iedere student deze keus gemaakt te hebben, aangezien de programma’s dan uiteen gaan lopen: ST-ers volgen het specialisatievak IN1805 en MKTers IN1905, zoals de bovenstaande tabel laat zien. Het actuele rooster van de propedeuse is via internet te raadplegen (http://roosters.ewi.tudelft.nl.). Het propedeuse-examen Ieder van de bovenstaande vakken kent meerdere onderdelen. Bij alle vakken worden alleen over de onderdelen tentamens afgenomen, niet over het hele vak . Het eindresultaat van een vak komt slechts dan tot stand als voor de onderdelen die met een cijfer worden beoordeeld tenminste een 6 is behaald, en voor de onderdelen die met O/V worden beoordeeld een voldoende (V). Zie ook verderop onder "Toetsing en eindcijfers". Het propedeuse-examen is behaald als alle vakken van het eerste jaar, behorend bij de gekozen variant, met het cijfer 6 of hoger zijn afgesloten, met uitzondering van het vak IN1105 dat met Voldoende (V) moet zijn afgerond. Deelname tentamens, practica en projecten In het tentamenrooster staat aangegeven welke tentamens er in welke tentamenperiode worden afgenomen. De tentamenroosters kunnen worden geraadpleegd via het web (http://roosters.ewi.tudelft.nl.). Quizzen en toetsen (zie onder “Toetsing en eindcijfers”) worden bekend gemaakt door de docent. Ten aanzien van deelname aan tentamens geldt de volgende regel: Om te mogen deelnemen aan een schriftelijk tentamen moet je je uiterlijk 10 werkdagen vóór de datum van het tentamen aanmelden via het TentamenAanmeldSysteem (TAS). Niet aanmelden leidt tot UITSLUITING van het tentamen. Bij overmacht dien je je op de dinsdagmiddag (12.45 - 13.30 uur) voorafgaand aan de betreffende tentamenperiode te melden bij ir. M. Sepers, EWI, kamer HB 12.290. Als je verhinderd bent, dan moet je je uiterlijk 5 werkdagen van tevoren afmelden via TAS. Ook ten aanzien van deelname aan practica en projecten geldt een soortgelijke regel (een uitzondering betreft de practica en projecten uit het eerste kwartaal van het eerste jaar: daar word je als eerstejaars automatisch voor aangemeld. 73 | Studiegids 2008/2009



LET OP: ouderejaars dienen zich wel zelf in te schrijven voor practica en projecten uit het eerste kwartaal van het eerste jaar. Om te mogen deelnemen aan een practicum of project moet je je uiterlijk 10 werkdagen vóór de start van het betreffende kwartaal aanmelden via het TentamenAanmeldSysteem (TAS). Niet aanmelden leidt tot UITSLUITING. Bij overmacht dien je je op de dinsdagmiddag (12.45 - 13.30 uur) voorafgaand aan het kwartaal te melden bij de heer ir. M. Sepers, EWI, kamer HB 12.290. Als je verhinderd bent, dan moet je je uiterlijk 5 werkdagen van tevoren afmelden via TAS. 3.2.2

PROGRAMMA-OVERZICHT PROPEDEUSE Code

Vaknamen/ Onderdelen

EC

EC onder- Rooster delen

Toetsing

IN1105

ICT-oriëntatie 1

3

IN1105 I

Mp3-project

1

1e week, 1e kw

opdrachten

IN1105 II

Mondeling Presenteren

1

0/2/0/0 in groepen opdracht

IN1105 III

Mentoraat

1

hele jaar

aanwezigheid

WI1005IN

Analyse

WI1005IN I

Deel 1

6 3

4/0/0/0 colstructie 4 quizzen (optio1/0/0/0 vragenuur neel) tentamen

WI1005IN II

Deel 2

3

0/4/0/0 colstructie 4 quizzen (optio0/1/0/0 vragenuur neel) tentamen

WI1000

Opfristrajcet [1]

0

2/0/0/0 colstructie toets

IN1205

Objectgeoriënteerd 9 Programmeren

IN1205 I

Theoriedeel

6

2/2/0/0 college 2/2/0/0 instructie

tentamen

IN1205 II

Practicum

3

2 dagdln pw, 1e semester

opdracht

IN1305

Fundamentele Informatica 1: Logica, Automaten en Talen

6




IN1305 I

Logica

3

4/0/0/0 college

IN1305 II

Automaten en Talen

3

0/4/0/0 college

tentamen tentamen

IN1305 III

Practicum

0

Take home opdrachten, 1e semester

opdracht

IN1405

Specialisatie ST/ MKT 1: Introductie Softwareontwerp

6

IN1405 I

Theoriedeel

3

2/0/0/0

tentamen

IN1405 II

Project

3

2 dagdln pw, 2e kw

opdracht

IN1505

ICT-oriëntatie 2

IN1505 I

ICT en maatschappij

3 2

0/0/2/0 college opdracht project 1 dagdl pw

IN1505 II

Schriftelijk Rapporteren

1

0/0/2/0 in groepen opdracht

WI1105IN

Lineaire Algebra

WI1105IN I

Deel 1

6 3

0/0/4/0 colstructie opdracht (optio0/0/1/0 vragenuur neel) tentamen

WI1105IN II

Deel 2

3

0/0/0/4 colstructie opdracht (optio0/0/0/1 vragenuur neel) tentamen

IN1605

Algoritmen en Programmeertalen

IN1605 I

Datastructuren en Algoritmen

4


tentamen

IN1605 II

Programmeertalen

3

0/0/0/4 college

tentamen

IN1605 III

Practicum

2

1 dagdl pw, 3e kw 2 dagdln pw, 4e kw

IN1705

Computersystemen

IN1705 I

Theoriedeel

6


IN1705 II

Practicum

0

totaal 4 dagdln, 3e opdracht kw

IN1805

Specialisatie ST 2: 6 Systeem Concepten

9

6


tentamen



IN1805 I

Operating Systemen Concepten

3

0/0/3/0 college

tentamen

IN1805 II

Project

3

2 dagdln pw, 4e kw

opdracht

IN1905

Specialisatie MKT 2: 6 Kennistechnologie

IN1905 I

Kennistechnologie

3

0/0/3/0 college

tentamen of opdracht

Project

3

2 dagdln pw, 4e kw

opdracht

IN1905 II

[1] Het opfristraject is vanaf de cursus 2006-2007 een onderdeel van het vak Analyse. Studenten uit cohort 2005 en eerder krijgen voor WI1000 een vrijstelling (VR).

Toelichting bij het schema z De colleges, colstructies en instructies worden uitgedrukt in aantal uren per week per periode. z De practica en het projecten worden uitgedrukt in het aantal dagdelen per periode. z In de kolom ‘EC’ staat de studielast in EC-punten per vak. In het begin van het eerste semester wordt een instaptoets afgenomen, waarbij de studenten terugkoppeling krijgen over hun wiskundevaardigheden van het VWO. Voor studenten waarvan blijkt dat ze deze vaardigheden niet voldoende beheersen, wordt in de eerste periode een opfriscursus aangeboden, waarna een tweede toets wordt afgenomen. Het halen van deze (instap)toets is een verplicht onderdeel van het vak Analyse. Toetsing en eindcijfers 1 Het eindcijfer van een vak is het afgeronde, rekenkundig gemiddelde van de resultaten voor de onderdelen van dat vak, die met een cijfer worden beoordeeld. Daarbij gelden de volgende voorwaarden: voor de onderdelen die met een cijfer worden beoordeeld, dient tenminste een 6 te zijn behaald, voor de onderdelen die met O/V worden beoordeeld, een voldoende (V). 2 Voor elk tentamen wordt één herkansing later in het collegejaar georganiseerd.




3 Bij een aantal onderdelen worden er deeltoetsen (tussentijdse toetsen die meetellen bij het tentamen), quizzen (korte toetsen die meetellen bij de bepaling van het cijfer van een tentamen) of opdrachten georganiseerd. Voor deeltoetsen, quizzen en opdrachten worden geen herkansingen georganiseerd. Het is niet verplicht om aan quizzen en deeltoetsen mee te doen. 4 Afronding practica en projecten: Voor de practica en projecten geldt dat deze binnen de periode waarin ze zijn ingeroosterd, dienen te worden voltooid. Als je een practicum of project niet binnen de ingeroosterde periode voltooit, dan loop je kans op studievertraging. Begin daarom zo snel mogelijk met de practica en projecten en houd je aan de tussentijdse deadlines. In sommige gevallen wordt een zeer beperkte mogelijkheid geboden om een practicum binnen een nader aan te wijzen (vakantie)periode te voltooien. Het is meestal niet doenlijk om binnen die aanvullende periode het practicum geheel te doen: zo’n periode is bedoeld om een practicum dat bijna voltooid was, af te ronden. De periode wordt bekend gemaakt in de practicumhandleiding of via de betreffende Blackboardpagina. Indien het practicum of project aan het einde van het studiejaar niet voltooid is, vervallen alle opgaven en moet het practicum het volgende studiejaar volledig, in de dan geldende termijnen, worden overgedaan. Voor projecten bestaat zo’n inhaalmogelijkheid in de zomer niet.




3.2.3

OVERGANGSREGELING BEPALING EINDRESULTAAT VAKKEN (PROGRAMMA 2005, PROPEDEUSE) Met ingang van het collegejaar 2007-2008 is voor het eerste en het tweede jaar de tentamenregeling en de regeling voor de bepaling van het eindresultaat voor de vakken op basis van de behaalde resultaten voor de onderdelen, gewijzigd. Voor studenten van cohort 2006 en eerder geldt de volgende overgangsregeling voor de eerstejaars vakken: Voor de vakken uit het eerste jaar geldt de regeling zoals in de Uitvoeringsregeling 2006 is beschreven (ook beschreven in de studiegids 2006). Voor de vakken IN1305 Fundamentele Informatica, IN1605 Algoritmen en Programmeertalen, WI1005IN Analyse en WI1105IN Lineaire Algebra geldt: is het vak niet afgerond voor 1 september 2007 dan kan het vak alleen nog worden afgerond via de delen, en niet meer via een tentamen over het hele vak. Het is voor deze vakken toegestaan om voor één van de onderdelen I of II een 5 te halen, mits voor het andere onderdeel binnen hetzelfde collegejaar een 6 of hoger is behaald. Het eindcijfer is het afgeronde gemiddelde van de resultaten voor de onderdelen I en II, mits het bijbehorende onderdeel III (resp. IN1305 III, IN1605 III, WI1000) met een voldoende (V) is afgerond. 3.3

Het bachelorprogramma, tweede jaar programma 2005 3.3.1

INLEIDING Na het eerste semester van de propedeuse heeft iedere student de keuze gemaakt voor een van de twee bachelorvarianten: 1 Softwaretechnologie (ST), 2 Media & Kennistechnologie (MKT). Voor elke variant bestaat het programma van het tweede jaar uit 9 examenonderdelen (vakken), waarvan 7 examenonderdelen verplicht zijn voor alle studenten en 2 afhankelijk van de gekozen variant. Voor degenen die ST hebben gekozen zijn dat de examenonderdelen IN2305 en IN2805, voor 78 | Technische I nfor matica



degenen die MKT hebben gekozen de examenonderdelen IN2405 en IN2905. De onderstaande tabel geeft aan wat de vakken zijn voor beide varianten: Examenonderdelen 2e jaar (vakken) ST 1e semester

2e semester

WI2105IN

MKT Kansrekening en Statistiek

IN2105

Databases

IN2205

Kennissystemen

WM2005IN

ICT-oriëntatie 3

IN2305

IN2405

Specialisatie ST 3: Embedded programming

Specialisatie MKT 3: Beeldherkenning

IN2505

Fundamentele Informatica 2: Algoritmiek en Berekenbaarheidstheorie

IN2605

Computernetwerken

IN2705

Software Engineering 1

IN2805 Specialisatie ST 4: Optimalisatie en Logistiek

IN2905 Specialisatie MKT 4: Computer Graphics en Games

Het actuele rooster van de opleiding is via internet te raadplegen (http:// roosters.ewi.tudelft.nl.). Een aantal van de bovenstaande vakken kent meerdere onderdelen. Bij deze vakken worden alleen over de onderdelen tentamens afgenomen, niet over het hele vak. Het eindresultaat van deze vakken komt slechts dan tot stand als voor de onderdelen die met een cijfer worden beoordeeld tenminste een 6 is behaald, en voor de onderdelen die met O/V worden beoordeeld een voldoende (V). Zie ook verderop onder "Toetsing en eindcijfers". Deelname tentamens, practica en projecten In het tentamenrooster staat aangegeven welke tentamens er in welke tentamenperiode worden afgenomen. De tentamenroosters kunnen worden geraadpleegd via het web (http://roosters.ewi.tudelft.nl.). Toetsen worden bekend gemaakt door de docent. Ten aanzien van deelname aan tentamens, practica en projecten geldt de volgende regel: Om te mogen deelnemen aan een schriftelijk tentamen moet je je uiterlijk 14 dagen vóór de datum van het tentamen aanmelden via 79 | Studiegids 2008/2009



het TentamenAanmeldSysteem (TAS). Niet aanmelden leidt tot UITSLUITING van het tentamen. Bij overmacht dien je je op de dinsdagmiddag (12.45 - 13.30 uur) voorafgaand aan de betreffende tentamenperiode te melden bij ir. M. Sepers, EWI, kamer HB 12.290. Als je verhinderd bent, dan moet je je uiterlijk 5 werkdagen van tevoren afmelden via TAS. Ook ten aanzien van deelname aan practica en projecten geldt een soortgelijke regel: Om te mogen deelnemen aan een practicum of project moet je je uiterlijk 14 dagen vóór de start van het betreffende kwartaal aanmelden via het TentamenAanmeldSysteem (TAS). Niet aanmelden leidt tot UITSLUITING. Bij overmacht dien je je op de dinsdagmiddag (12.45 - 13.30 uur) voorafgaand aan het kwartaal te melden bij de heer ir. M. Sepers, EWI, kamer HB 12.290. Als je verhinderd bent, dan moet je je uiterlijk 5 werkdagen van tevoren afmelden via TAS. 3.3.2

PROGRAMMA-OVERZICHT TWEEDE JAAR Vackcode


EC

EC Rooster onderdelen

Toetsing

Weegfactor

WI2105IN

Kansrekening en statistiek

6

WI2105IN I Deel 1

4

4/0/0/0 college 2/0/0/0 instructie pract.

tentamen

3

WI2105IN II

Deel 2

2

0/2/0/0 college 0/2/0/0 instructie pract.

tentamen

2

IN2105

Databases

IN2105 I

Theoriedeel

4

4/0/0/0 college

tentamen

IN2105 II

Practicum

1

1 dagdl pw, 1e kw

opdracht

IN2205

Kennissystemen

4

0/4/0/0 college

tentamen

WM2005IN ICT-oriëntatie 3

3

3/0/0/0 college

opdracht

5




IN2305

Embedded programming

12

IN2305 I

Digitale systemen

4

3/0/0/0 college tentamen pract. totaal 5 dagdln, + opdracht 1e kw

1

IN2305 II

Embedded programming

4


1

IN2305 III

Project

4

2 dagdln pw, 2e kw

opdracht

1

IN2405

Specialisatie MKT 12 3: Beeldherkenning

IN2405 I

Signaalverwerking

4


tentamen

1

IN2405 II

Beeldverwerking

4

0/4/0/0 college

tentamen

1

IN2405 III

Project

4

2 dagdln pw, 2e kw

opdracht

1

IN2505

Fundamentele Informatica 2: Algoritmiek en Berekenbaarheids-theorie

IN2505 I

Algoritmiek

5

0/0/4/0 college 0/0/2/0 instructie pract. 1 dagdl pw, 3e kw

tentamen + opdracht

1

IN2505 II

Berekenbaarheidstheorie

4

0/0/0/3 college 0/0/0/1 instructie pract. 1 dagdl pw, 4e kw

tentamen + opdracht

1

IN2605

Computernetwerken

IN2605 I

Theoriedeel

5

0/0/3/3 college

tentamen

IN2605 II

Practicum

1

totaal 5 dagdln, 4e kw opdracht

IN2705

Software Engineering 1

4

IN2805

Specialisatie ST 4: Optimalisatie en Logistiek

11

9

6

0/0/2/2 college


tentamen



IN2805 I

Optimalisering

4


2

IN2805 II

Project

7

2 dagdln pw, 3e kw 3 dagdln pw, 4e kw

3

0

totaal 3+3 dagdln, 2e opdracht en 3e kw

WM0113IN Projectvaardigheden

opdracht

IN2905

Specialisatie MKT 11 4: Computer Graphics en Games

IN2905 I

Computer Graphics

4

0/0/2/0 college tentamen 0/0/1/0 instructie + opdracht totaal 3 dagdln, 3e kw

2

IN2905 II

Project

7

2 dagdln pw, 3e kw 3 dagdln pw, 4e kw

opdracht

3

0

totaal 3+3 dagdln, 2e opdracht en 3e kw

0

WM0113IN Projectvaardigheden

Toelichting bij het schema z De colleges en de instructies worden uitgedrukt in aantal uren per week per periode. z De practica en projecten worden uitgedrukt in het aantal dagdelen per periode. z In de kolom ‘EC’ staat de studielast in EC-punten per vak. z In de kolom ‘Weegfactor’ staan de gewichten waarmee het eindcijfer van het vak wordt berekend (is het afgeronde gewogen gemiddelde van de resultaten van de onderdelen die met een cijfer worden afgerond). Toetsing en eindcijfers 1 Het eindcijfer van een vak is het afgeronde, gewogen gemiddelde van de resultaten voor de onderdelen van dat vak, die met een cijfer worden beoordeeld. De weegfactoren zijn aangegeven in het programmaoverzicht (zie par. 5.2). Daarbij gelden de volgende voorwaarden: voor de onderdelen die met een cijfer worden beoordeeld, dient tenminste een 6 te zijn behaald, voor de onderdelen die met O/V worden beoordeeld, een voldoende (V). 2 Voor elk tentamen wordt één herkansing later in het collegejaar georganiseerd. 3 Bij een aantal onderdelen worden er deeltoetsen (tussentijdse toetsen die meetellen bij het tentamen) georganiseerd. Voor deeltoetsen zijn 82 | Technische I nfor matica



geen herkansingen. Het is niet verplicht om aan deeltoetsen mee te doen. 4 Afronding practica en projecten: Voor de practica en projecten geldt dat deze binnen de periode waarin ze zijn ingeroosterd, dienen te worden voltooid. Als je een practicum of project niet binnen de ingeroosterde periode voltooit, dan loop je kans op studievertraging. Begin daarom zo snel mogelijk met de practica en projecten en houd je aan de tussentijdse deadlines. In sommige gevallen wordt een zeer beperkte mogelijkheid geboden om een practicum binnen een nader aan te wijzen (vakantie)periode te voltooien. Het is meestal niet doenlijk om binnen die aanvullende periode het practicum geheel te doen: zo’n periode is bedoeld om een practicum dat bijna voltooid was, af te ronden. De periode wordt bekend gemaakt in de practicumhandleiding of via de betreffende Blackboardpagina. Indien het practicum of project aan het einde van het studiejaar niet voltooid is, vervallen alle opgaven en moet het practicum het volgende studiejaar volledig, in de dan geldende termijnen, worden overgedaan. Voor projecten bestaat zo’n inhaalmogelijkheid in de zomer niet. 3.3.3

INGANGSEIS Voor het tweede jaar geldt een ingangseis voor het project behorend bij Specialisatie 4 (zie Uitvoeringsregeling Bacheloropleiding Technische Informatica, te vinden op campus.ewi.tudelft.nl): studenten krijgen slechts toestemming tot deelname aan de tweedejaars onderdelen IN2805 II, Project Specialisatie ST4: Optimalisatie en Logistiek, en IN2905 II, Project Specialisatie MKT4 Computer Graphics en Games, mits van de propedeuse tenminste 42 EC zijn behaald op 1 januari voorafgaand aan de start van het project, waaronder alle practica van het eerste semester van het eerste jaar en alle projecten van het eerste jaar. 3.3.4

OVERGANGSREGELING BEPALING EINDRESULTAAT VAKKEN (PROGRAMMA 2005, TWEEDE JAAR) Met ingang van het collegejaar 2007-2008 is voor het eerste en het tweede jaar de tentamenregeling en de regeling voor de bepaling van het eindresultaat voor de vakken op basis van de behaalde resultaten voor de onderdelen, gewijzigd. 83 | Studiegids 2008/2009



Voor studenten van cohort 2005 en eerder geldt de volgende overgangsregeling voor de tweedejaars vakken: Voor de vakken uit het tweede jaar geldt de regeling zoals in de Uitvoeringsregeling 2006 is beschreven (ook beschreven in de studiegids 2006). Voor het vak WI2105IN Kansrekening en Statistiek geldt: is het vak niet afgerond voor 1 september 2007 dan kan het vak alleen nog worden afgerond via de delen, en niet meer via een tentamen over het hele vak. Het is voor dit vak toegestaan om voor één van de onderdelen I of II een 5 te halen, mits voor het andere onderdeel binnen hetzelfde collegejaar een 6 of hoger is behaald. Het eindcijfer is het afgeronde gewogen gemiddelde van de resultaten voor de onderdelen I en I. 3.4

Het bachelorprogramma, derde jaar programma 2005 3.4.1

INLEIDING In het zesde semester wordt het majordeel van de bachelor afgerond (30 EC). Het programma van het zesde semester bestaat uit 5 examenonderdelen (vakken) die verplicht zijn voor beide varianten. De onderstaande tabel geeft een overzicht van deze vakken. Het vijfde semester wordt ingevuld met de minor (eveneens 30 EC). Naast verbredende en schakelminors kan ook gekozen worden voor de Minor Software Technologie/Media en Kennis Technologie (zie par. 6.5). Examenonderdelen 3e jaar (vakken) ST én MKT 1e semester

minor

2e semester

IN3105

Fundamentele Informatica 3: Complexiteitstheorie

IN3205

Software Engineering 2: Softwarekwaliteit en Testen

WM0328IN

ICT-oriëntatie 4: Ethiek en Recht voor Informatici

IN3305

Bachelorseminarium

IN3405

Bachelorproject

Het actuele rooster van de opleiding én van Delftse minors is via internet te raadplegen (http://roosters.ewi.tudelft.nl.). 84 | Technische I nfor matica



Het Bachelorexamen Een aantal van de bovenstaande vakken kent meerdere onderdelen. Bij deze vakken worden alleen over de onderdelen tentamens afgenomen, niet over het hele vak. Het eindresultaat van deze vakken komt slechts dan tot stand als voor de onderdelen die met een cijfer worden beoordeeld, tenminste een 6 is behaald, en voor de onderdelen die met O/V worden beoordeeld, een voldoende (V). Het Bachelorexamen is met succes afgerond als: z het propedeutische examen is behaald; z alle verplichte vakken van het tweede en derde jaar, en de tweedejaars vakken behorend bij de gekozen variant, met het cijfer 6 of hoger zijn afgesloten; z alle onderdelen van de minor (30 EC) die met een cijfer worden beoordeeld, met het cijfer 6 of hoger zijn afgesloten, en alle onderdelen die met O/V worden beoordeeld, met een voldoende (V). Deelname tentamens, practica en projecten In het tentamenrooster staat aangegeven welke tentamens er in welke tentamenperiode worden afgenomen. De tentamenroosters kunnen worden geraadpleegd via het web (http://roosters.ewi.tudelft.nl.). Ten aanzien van deelname aan tentamens geldt de volgende regel: Om te mogen deelnemen aan een schriftelijk tentamen moet je je uiterlijk 14 dagen vóór de datum van het tentamen aanmelden via het TentamenAanmeldSysteem (TAS). Niet aanmelden leidt tot UITSLUITING van het tentamen. Bij overmacht dien je je op de dinsdagmiddag (12.45 - 13.30 uur) voorafgaand aan de betreffende tentamenperiode te melden bij ir. M. Sepers, EWI, kamer HB 12.290. Als je verhinderd bent, dan moet je je uiterlijk 5 werkdagen van tevoren afmelden via TAS. Ook ten aanzien van deelname aan practica en projecten geldt een soortgelijke regel: Om te mogen deelnemen aan een practicum of project moet je je uiterlijk 14 dagen vóór de start van het betreffende kwartaal aanmelden via het TentamenAanmeldSysteem (TAS). Niet aanmelden leidt tot UITSLUITING. Bij overmacht dien je je op de dinsdagmiddag (12.45 - 13.30 uur) voorafgaand aan het kwartaal te melden bij de heer ir. M. Sepers, EWI, kamer HB 12.290. Als je verhinderd bent, dan moet je je uiterlijk 5 werkdagen van tevoren afmelden via TAS. 85 | Studiegids 2008/2009



3.4.2

PROGRAMMA-OVERZICHT DERDE JAAR Vakcode


EC

EC Rooster onderdelen

Toetsing

Minor

30

IN3105

Fundamentele Informatica 3: Complexiteits-

4

IN3105 I

Complexiteitstheorie

3

0/0/4/0 college

tentamen

IN3105 II

Practicum

1

2 dagdln pw, 3e kw opdracht

IN3205

Software Engineering 2: Softwarekwaliteit en Testen

IN3205 I

Softwarekwaliteit en Testen

3

0/0/4/0 college

tentamen

IN3205 II

Practicum

1

1 dagdl pw, 3e kw

opdracht

WM0328IN

ICT-Oriëntatie 4: Ethiek en 4 Recht voor Informatici

0/0/2/0 college 0/0/3/0 werkcol.

tentamen + opdracht

IN3305

Bachelorseminarium

3

0/0/0/2

opdracht

IN3405

Bachelorproject

15

3e en 4e kw

Bachelor Thesis

1e semester

2e semester

theorie

4

Toelichting bij het schema z De colleges worden uitgedrukt in aantal uren per week per periode. z De practica en projecten worden uitgedrukt in het aantal dagdelen per periode. z In de kolom ‘EC’ staat de studielast in EC-punten per vak.




Toetsing en eindcijfers 1 Het eindcijfer van een vak is het resultaat voor het onderdeel van dat vak, dat met een cijfer wordt beoordeeld. Daarbij gelden de volgende voorwaarden: voor de onderdelen die met een cijfer worden beoordeeld, dient tenminste een 6 te zijn behaald, voor de onderdelen die met O/V worden beoordeeld, een voldoende (V). 2 Voor elk tentamen wordt één herkansing later in het collegejaar georganiseerd. 3 Afronding practica en projecten: Voor de practica en projecten geldt dat deze binnen de periode waarin ze zijn ingeroosterd, dienen te worden voltooid. Als je een practicum of project niet binnen de ingeroosterde periode voltooit, dan loop je kans op studievertraging. Begin daarom zo snel mogelijk met de practica en projecten en houd je aan de tussentijdse deadlines. In sommige gevallen wordt een zeer beperkte mogelijkheid geboden om een practicum binnen een nader aan te wijzen (vakantie)periode te voltooien. Het is meestal niet doenlijk om binnen die aanvullende periode het practicum geheel te doen: zo’n periode is bedoeld om een practicum dat bijna voltooid was, af te ronden. De periode wordt bekend gemaakt in de practicumhandleiding of via de betreffende Blackboardpagina. Indien het practicum of project aan het einde van het studiejaar niet voltooid is, vervallen alle opgaven en moet het practicum het volgende studiejaar volledig, in de dan geldende termijnen, worden overgedaan. Voor projecten bestaat zo’n inhaalmogelijkheid in de zomer niet. 3.4.3

INGANGSEISEN Voor het derde jaar gelden de volgende ingangseisen (zie Uitvoeringsregeling Bacheloropleiding Technische Informatica, te vinden op campus.ewi.tudelft.nl): - Voor deelname aan tentamens, practica, projecten en opdrachten uit het tweede semester van het derde jaar dient het propedeuse-examen met goed gevolg te zijn afgelegd - Ingangseisen voor het Bachelorproject: z propedeuse-examen is behaald; z het vak IN2705 Software Engineering 1 en het project bij Specialisatie 4 (IN2805 II ST-project 4 òf IN2905 II MKT-project 4) zijn met succes afgerond; z van de overige onderdelen van het tweede jaar is tenminste 30 EC behaald vóór aanvang van het Bachelorproject. 87 | Studiegids 2008/2009



3.4.4

MINORS De minor kan gekozen worden uit het minoraanbod van de TU Delft. Er wordt onderscheid gemaakt tussen verbredende minors, schakelminors, verdiepende minors en vrije minors. Verbredende en verdiepende minors worden doorgaans in het vijfde semester aangeboden. Schakelminors (waarmee toegang tot een andere master verkregen kan worden) kunnen verspreid over meerdere semesters worden aangeboden. Indien gekozen wordt voor een minor die over meerdere semesters wordt aangeboden, dan wordt aanbevolen om een deel van die minor (ongeveer 12 EC) in het tweede jaar te volgen door enkele vakken uit het tweede jaar door te schuiven naar het derde jaar. Alle minors die in de minorgids 2008-2009 vermeld staan, mogen worden opgevoerd voor het bachelorexamen Technische Informatica. Echter, vanwege overlap met het majorgedeelte van de bacheloropleiding Technische Informatica, is het niet toegestaan minors op te voeren voor het bachelorexamen Technische Informatica die: z alleen bestemd zijn voor bachelorstudenten van opleidingen anders dan de bachelor TI; z overlap hebben met het majorprogramma van de bachelor TI, te weten: Wb-Mi-085-08 Minor Computational Engineering IO-Mi-071-08 Interfacultaire Minor Multidisciplinair Ontwerpen als daarin IN1405 wordt gekozen GM-Mi-093-07 Minor Navigation MOT-Mi-089-08 Minor Project Management TB-Mi-034-08 Minor Strategische Advisering en Analyse Wel is het in principe mogelijk deze minors met aanpassingen zodanig dat de overlap met het majorgedeelte van de bacheloropleiding Technische Informatica is verwijderd, als vrije minor op te voeren (zie onderstaande). De beschrijvingen van de minors in het aanbod van de TU Delft zijn te vinden op de website http://minors.tudelft.nl. Studenten mogen, onder goedkeuring van de examencommissie, ook een vrije minor samenstellen en in hun programma opnemen. Deze minor moet bestaan uit een samenhangend pakket vakken (30 EC) dat wordt aangeboden door een universitaire bacheloropleiding. De opleidingsdirecteur van de aanbiedende opleiding moet een verklaring afgeven dat het pakket inhoudelijke samenhang heeft. Verder dient de student een korte motivatie te schrijven hoe en waarom deze minor past in haar of zijn opleiding; deze




motivatie dient meegestuurd te worden bij de aanvraag tot goedkeuring bij de examencommissie. Een minor is behaald indien alle studieonderdelen die met een cijfer worden beoordeeld, met een 6 of hoger zijn afgerond en alle onderdelen die met O/V worden beoordeeld, met een voldoende (V). 3.4.5

MINOR SOFTWARE TECHNOLOGIE/ MEDIA EN KENNISTECHNOLOGIE (TI-Mi-096-08) Deze minor heeft een meer specialistisch karakter, aansluitend op het majordeel van de bachelor. De minor is zowel bedoeld voor de variant ST als voor de variant MKT, en bevat derhalve zowel ST- als MKT-vakken. Dit betekent dat ST-studenten zowel ST-vakken als MKT-vakken kunnen kiezen. Hetzelfde geldt voor MKT-studenten. Doelstellingen van de minor z Verbreding m.b.t. de varianten: van ST naar MKT en omgekeerd. z Verdieping: informaticavakken z Voorbereiding master: Engelse taalcursussen Vakcode


EC

EC onderdelen

Rooster

Toetsing

IN2305 I

Digitale systemen (alleen voor MKT)

4


IN2305 II

Embedded programming (alleen voor MKT)

4


IN2405 I

Signaalverwerking (alleen voor ST)

4


tentamen

IN2405 II

Beeldverwerking (alleen voor ST)

4

0/4/0/0 college

tentamen

IN2905 I

Computer Graphics (alleen voor ST)

4

2/0/0/0 college 2/0/0/0 instr. pract. totaal 3 dagdln 1e kw

IN3510

Advanced Design of Information Systems

4

0/4/0/0 college

IN3540

Gedistribueerde Systemen

4


opdracht



IN3540 I

Theoriedeel

3

2/0/0/0 college

tentamen

IN3540 II

Practicum

1

2 dagdelen pw, 1e kwartaal

opdracht

IN3550

Industriële Automatisering

IN3550 I

Theoriedeel

3

3/0/0/0 college

tentamen

IN3550 II

Practicum

1

1 dagdl pw, 1e kw

opdracht

IN3560

Principles of Program- 4 ming Languages

0/2/0/0 college

tentamen + opdracht

IN3620

Multimedia

2/2/0/0 college proj.: 2 dagdln pw, 2

opdracht

IN3630

Mens-Computer Inter- 6 actie

2/0/0/0 proj.: 1e kw 1 dagdl pw 2e kw 2 dagdln pw

tentamen + opdracht

IN3640

Internet Applicaties

4

0/2/0/0 project 2e kw

presentatie van opdracht

ET3610IN

Datamining

3

0/2/0/0 college pract. 1 dagdl pw, 2e kw

opdracht

ET3660IN

Project Multimedia Information Retrieval

3

project 2 dagdln pw, 2e kw

opdracht

ET4247

High-Tech Start-ups

5

0/3/0/0

opdracht

4

6

kw

WI3230IN Numerieke Wiskunde en Simulatie

6

WI3230IN Theoriedeel I

5

4/2/0/0 college

tentamen

WI3230IN Practicum II

1

1 dagdl pw, 1e semester

opdracht

WI3502TU Netwerk Optimalisering (alleen voor ST)

6

0/4/0/0

tentamen opdracht

WM0928TI Duurzame ontwikkeling en ICT

3

0/4/0/0

tentamen opdracht

ieder kwartaal, 2 uur pw

opdracht

Maximaal 1 vak te kiezen uit onderstaande 4: Upper-intermediate WM1101TU English

3




Written English for WM1102TU Technologists

3

ieder kwartaal, 2 uur pw

opdracht

Advanced English A

2

x/0/0/0

opdracht

Advanced English B

2

0/x/0/0

opdracht

WM1121TU WM1122TU

De minor is behaald indien: z de minor een omvang heeft van 30 EC, te kiezen uit bovenstaande lijst, waarvan maximaal 1 cursus Engels. Een aantal vakken kan alleen gekozen worden door studenten met variant ST (IN2405 I, IN2405 II, IN2905 I, WI3502TU); een aantal vakken alleen door studenten met variant MKT (IN2305 I en IN2305 II). z alle studieonderdelen die met een cijfer worden beoordeeld, met een 6 of hoger zijn afgerond en alle onderdelen die met O/V worden beoordeeld, met een voldoende (V). 3.5

Beschrijving van de vakken, practica en projecten Hieronder een beschrijving van de studieonderdelen van de Bachelor Technische Informatica, programma 2005. Een beschrijving is ook te vinden op de website http://www.studiegids.tudelft.nl.




4. Vakinhouden


4 | Vakinhouden

IN1105

| ICT-oriëntatie 1

| ECTS: 3

Verantwoordelijk Dr. E.A. Hendriks ([email protected]) Docent Contacturen / week IN1105 I 1e week, 1e kw fulltime; IN1105 II 0/2/0/0 in groepen; IN1105 x/x/x/x III door mentoren (14 bijeenkomsten, verspreid over het 1e jaar) Tentamenperiode n.v.t.]] Onderdelen IN1105 I Mp3-project IN1105 II Mondeling presenteren IN1105 III Mentoraat Vakinhoud - Mp3-project: Het project is bedoeld als een eerste kennismaking met de studie Technische Informatica (variant ST en MKT). Aan de hand van functies en aspecten van een MP3 speler wordt geïllustreerd hoe de verschillende vakken in de Bachelor belangrijk zijn om zoiets als een MP3 speler te kunnen begrijpen, ontwerpen en maken, zowel vanuit een technische als een maatschappelijke context. Het project bestaat uit een inleidende dag en daarna 5 thematische blokken. Het project wordt afgesloten met een opdracht om een MP3-speler van de toekomst te ontwerpen, motiveren en beschrijven en dit te presenteren met een poster die beoordeeld zal worden door een jury uit het bedrijfsleven en de opleiding. - Mondeling presenteren: Afgestudeerde ingenieurs moeten over goede communicatieve vaardigheden beschikken (zie bijv. personeelsadvertenties). Mondeling presenteren is hier een onderdeel van. Deelnemers aan de cursus leren hoe ze een duidelijke en aantrekkelijke toespraak kunnen houden, zonder beginnersfouten; leren hoe presentaties kunnen worden ondersteund met hulpmiddelen, zoals PowerPoint; leren een inleidend en een afsluitend woord te verzorgen, en om te gaan met vragen en reacties van het publiek; leren presentaties te beoordelen; krijgen inzicht in de theorie en techniek van het spreken in het openbaar. - Mentoraat: Gedurende het eerste kwartaal komen studenten wekelijks in groepjes bij elkaar onder begeleiding van een student-mentor. Verschillende aspecten van de studie worden daar besproken, zoals studievaardigheden, beroepsoriëntatie, keuze voor ST of MKT, het werken in groepen e.d.. In het tweede en derde kwartaal zijn er nog 7 bijeenkomsten, waarin met namen aandacht voor reflectie en evaluatie. Onderwijsvorm - Mp3-project: project gedurende de eerste week van het eerste semester; er wordt in groepjes van ca. 5 studenten gewerkt. - Mondeling presenteren: werkcolleges - Mentoraat: wekelijkse bijeenkomsten van ca. 1 uur. Literatuur en studiemateriaal -

Handleiding Mp3-project Dictaat WM0203TU, Presentatietechniek, meest recente versie (downloaden of bestellen via Blackboard)



4 | Vakinhouden

Wijze van toetsen - Mp3-project: verslagen van workshops, verplichte aanwezigheid bij workshops en posterpresentatie - Mondeling presenteren: verplichte aanwezigheid; cursisten krijgen cijfer op grond van hun prestaties tijdens de colleges; studenten die éénmaal afwezig zijn, moeten een aanvullende opdracht doen. - Mentoraat: verplichte aanwezigheid (wordt bijgehouden) IN1105 I en IN1105 III dienen met een voldoende (V) te zijn afgerond; IN1105 II met tenminste een 6. In dat geval is het eindresultaat voor dit vak voldoende (V). Opmerkingen Het Mp3-project vindt plaats in de allereerste week van het eerste semester. Er zijn dan geen andere onderwijsactiviteiten.

IN1205

| Objectgeoriënteerd programmeren

| ECTS: 9

Verantwoordelijk Ir. H.J.A.M. Geers ([email protected]) Docent Contacturen / week IN1205-I 2/2/0/0 college, 2/2/0/0 instructie, IN1205-II 4/4/0/0 practicum. x/x/x/x Tentamenperiode 2, 4 Onderdelen IN1205 I Theoriedeel IN1205 II Practicum Vakinhoud Primitieve datatypen: waarden-domein, operatoren, expressies, typeconversies, declaraties, toekenning. Keuze- en herhalingsopdrachten: keuze-opdracht, meervoudige keuzeopdracht, herhalingsopdrachten. Objecttypen (klassen): specificatie van een klasse, implementatie van een klasse. Samengestelde data: array's, Strings, Arraylists, Sets, Maps. Inheritance: inheritance, type casts, herdefinitie en dynamische binding. Implementeren. Gebruik van bibliotheken (API). Ontwikkelen van algoritmen. Onderwijsvorm Colleges, instructie, practicum. Literatuur en studie- Java in Two Semesters, Q.Charatan & A.Kans, McGraw-Hill, ISBN 0-07materiaal 710889-2 Wijze van toetsen Schriftelijk tentamen (open boek), practicumopdrachten. Het resultaat van deel I dient minstens een 6 te zijn, deel II dient te zijn voltooid (V). Het eindcijfer is dan het resultaat van deel I.



4 | Vakinhouden

IN1305

| Fundamentele Informatica 1: Logica, Automaten en Talen

| ECTS: 6

Verantwoordelijk Dr.ir. J.F.M. Tonino ([email protected]) Docent Contacturen / week IN1305 I 4/0/0/0 college; IN1305 II 0/4/0/0 college; IN1305 III totaal 4 x/x/x/x mid 2e kw Tentamenperiode 1, 2, 4 Onderdelen IN1305 I Logica IN1305 II Automaten en Talen IN1305 III Practicum Vakinhoud Fundamentele informatica is het vakgebied waarin fundamentele vragen over informatica worden gesteld. Bijvoorbeeld, wat is een (programmeer)taal, hoe kunnen talen door machines (automaten) worden herkend, en hoe kan hierover op formele wijze worden geredeneerd? De eerste helft van de cursus biedt een inleiding tot de elementaire wiskundige technieken die benodigd en onontbeerlijk zijn bij de behandeling van de hierboven genoemde kwesties. Aan de orde komen elementaire verzamelingenleer (operaties, relaties, functies, ordeningen), recursie, formele systemen en propositie- en predicatenlogica. In het tweede gedeelte zullen de begrippen formele taal, grammatica en automaat worden behandeld. Ook zal aandacht worden besteed aan toepassingen op eenvoudige problemen in de informatica. Het practicum is in de vorm van take-home opgaven, in totaal 6 keer. Onderwijsvorm Colleges, practicum Literatuur en studie- 1. Nader te bepalen dictaat of boek. materiaal 2. Michael Sipser, Introduction to the Theory of Computation, Second Edition, International Edition, Thomson Course Technology, Boston, 2006. ISBN 0-619-21764-2. 3. Materiaal dat op Blackboard wordt gepubliceerd. Wijze van toetsen Schriftelijke tentamens met gesloten boek. De beide delen I Logica en II Automaten en Talen worden tweemaal per jaar afzonderlijk getentamineerd. Het eindcijfer van het vak is gelijk aan het afgeronde gemiddelde van de resultaten voor de onderdelen I en II. De resultaten van de onderdelen I en II dienen tenminste een 6 te zijn, voor onderdeel III dient een Voldoende(V) behaald te zijn.



4 | Vakinhouden

IN1405

| Specialisatie ST/MKT 1: Introductie | ECTS: 6 Softwareontwerp

Verantwoordelijk Ir. H.J.A.M. Geers ([email protected]) Docent Docent Ir. P. Wiggers ([email protected]) Contacturen / week IN1405 I 2/0/0/0; IN1405 II 2 dagdelen p.w. 2e kw x/x/x/x Tentamenperiode 1, 2 Onderdelen IN1405 I Theoriedeel IN1405 II ST/MKT-project 1 Vakinhoud College: Inleiding Systeemontwerp, systeemanalyse, opstellen van requirements, use case modellen, structuurmodellen, gedragsmodellen, systeem ontwerp, ontwerp user interface, persistente opslag van data, ontwerp van klassen en methoden, implementatie. Er zal een methode worden behandeld voor de analyse van de taakstructuur van gebruikers en daarop afgestemd het gedetailleerde ontwerp van de user interface. Project: Bij het project IN1405P zal een groep van 5 studenten (3ST/ 2MKT of 2ST/3MKT)) samen een eenvoudig systeem ontwerpen en implementeren. Het project bestaat uit 3 fasen: in de 1e fase worden de gebruikerswensen verzameld en geanalyseerd, in de 2e fase wordt een van de wensen nader uitgewerkt. Er wordt voor deze wens een eenvoudig systeem ontworpen en geïmplementeerd. Bij de implementatie zullen een grafische user interface en een database worden gebruikt. In fase 3 wordt het systeem uitgebreid tot een cliënt-server systeem. Tijdens de uitvoering van het project moeten regelmatig ontwerpen voortgangsverslagen worden ingeleverd. Het project wordt afgerond met een verslag en presentatie. Onderwijsvorm Colleges, project Literatuur en studie- Readers materiaal Wijze van toetsen (IN1405 I)Schriftelijk tentamen (gesloten boek) (IN1405 II) Verslag en presentatie Het eindcijfer van het vak IN1405 is gelijk aan het afgeronde gemiddelde van de resultaten voor IN1405 I en IN1405 II. De resultaten van de beide onderdelen dienen tenminste een 6 te zijn.



4 | Vakinhouden

IN1505

| ICT-oriëntatie 2

| ECTS: 3

Verantwoordelijk Dr.ir. A.A. van den Bogaard ([email protected]) Docent Docent Drs. P.C. Post ([email protected]) Contacturen / week IN1505 I 0/0/2/0 college 1 dagdeel p.w. project; IN1505 II 0/0/2/0 in x/x/x/x groepen Tentamenperiode n.v.t. Onderdelen IN1505 I ICT en Maatschappij IN1505 II Schriftelijk rapporteren Vakinhoud -De studenten werken samen aan een adviesrapport in groepjes van vijf. Aan het begin van het project formuleren de deelnemers een eigen, technisch-maatschappelijke vraagstelling op het gebied van de ICT. Deze vraagstelling wordt vervolgens in wekelijkse opdrachten uitgewerkt. Deze wekelijkse rapportages vormen de basis voor het eindrapport. De groepjes krijgen informatie om mee aan het werk te gaan, en studenten zoeken zelf via het internet en de bibliotheek informatie over hun vraagstelling. Tevens krijgen de studenten feedback op hun wekelijkse rapportages, zowel op inhoud als op de schriftelijke vaardigheid. -De begrippen die moeten worden toegepast in het project worden in het dictaat behandeld: het lezen van dit dictaat is zelfstudie. In wekelijkse werkcolleges worden de schrijfvaardigheden behandeld. Tevens is er wekelijks mondelinge feedback op de voortgang van het project. -Aanwezigheid bij het eerste hoorcollege is verplicht. Aanwezigheid bij de werkcolleges en de mondelinge feedback is verplicht. Bij afwezigheid van meer dan één bijeenkomst dient het vak opnieuw gevolgd te worden. Onderwijsvorm Het eerste college is hoorcollege. Tijdens dit college wordt de opzet van het vak behandeld; kennismaking met ICT&Maatschappij en Schriftelijk rapporteren; definitieve groepsindeling wordt bekend gemaakt; studenten ontmoeten alle medegroepsleden en wisselen telefoonnummers / emailadressen uit. Elke week (vanaf week 2)is er voortgangsgesprek van 25 minuten per groepje (5 studenten) over het project. Elk gesprek wordt een concrete opdracht behandeld. Elke opdracht bestaat uit een hoofdstuk van het eindrapport. Deze gesprekken worden geroosterd op maandagmiddag. Elke week (vanaf week 2) is er werkcollege schriftelijk rapporteren in groepen van 20 studenten. In elk werkcollege zitten 4 projectgroepjes. Deze werkcolleges zijn op maandagmiddag.



4 | Vakinhouden

Onderwijsvorm Elke student heeft dus vanaf week 2 op maandagmiddag zowel werkcol(vervolg) lege schriftelijk rapporteren, als een voortgangsbespreking over het project. Elke opdracht wordt door beide docenten beoordeeld. Het eindcijfer is het cijfer op het eindrapport. Beide docenten moeten het rapport voldoende beoordelen. Literatuur en studie- -Projecthandleiding & dictaat "ICT-oriëntatie-2 ICT en maatschappij" te materiaal verkrijgen via Blackboard een week voordat het college begint. -Elling, R. e.a. (2005), Rapportagetechniek, schrijven voor lezers met weinig tijd. Groningen: Wolters-Noordhoff. 3e herz. dr. (boekhandel). Wijze van toetsen De beoordeling vindt plaats op basis van het geschreven adviesrapport. Voor dit adviesrapport worden twee cijfers gegeven, één dat de schrijfvaardigheid toetst, en één dat de inhoudelijke kwaliteit toetst. Verder is er een verplichte bibliotheekinstructie. Het eindcijfer van het vak IN1505 is gelijk aan het afgeronde gemiddelde van de resultaten voor IN1505 I en IN1505 II. De resultaten van de onderdelen dienen tenminste een 6 te zijn.

IN1605

| Algoritmen en programmeertalen

| ECTS: 9

Verantwoordelijk Dr. P.G. Kluit ([email protected]), Ir. H.J.A.M. Geers Docent ([email protected]) Contacturen / week IN1605 I 0/0/4/0 college 0/0/2/0 instructie; IN1605 II 0/0/0/4 college; x/x/x/x IN1605 III 1 dagdeel p.w. 3e kw; IN1605 III dl 1 + 2 2 dagdelen p.w. 4e kw Tentamenperiode 3, 4, 5 Voorkennis IN1205 Objectgeorienteerd Programmeren Onderdelen IN1605 I Datastructuren en Algoritmen IN1605 II Programmeertalen IN1605 III Practicum Vakinhoud Deel 1: veel gebruikte datastructuren en algoritmen geïmplementeerd in Java. Datastructuren: Vector, Linked List, Stack, Queue, Ordered Structures, Binary (search) Tree, Priority Queue, Hashtable. Algoritmen: zoeken en sorteren, recursie en backtracking. Iteratoren. Tijd- en ruimte complexiteit.



4 | Vakinhouden

Vakinhoud Deel 2: andere programmeerparadigma's: imperatief, functioneel. (vervolg) Programmeren in C: structs, arrays, pointers, .c en .h files, make, library functies voor in- en uitvoer en stringmanipulaties. Verschillen tussen de imperatieve taal C en de Objectgeoriënteerde taal Java. Programmeren in Haskell. Programmeerproblemen ontbinden in eenvoudige functies en oplossen door middel van een functioneel programma. De standaard Prelude van Haskell. Lazy evaluation, higher order functions, pattern matching, recursie, polymorphism, overloading, algebraïsche typen, type classes. Het typeren van expressies. Syntactische en semantische verschillen tussen C, Java en Haskell. Onderwijsvorm Colleges, instructie, practicum Literatuur en studie- Deel I: Java Structures, D. Bailey, McGraw-Hill, materiaal Deel II: Haskell, The Craft of Functional Programming, Simon Thompson, Addison Wesley Wijze van toetsen Schriftelijk tentamen voor de onderdelen I en II (open boek). Onderdeel III: practicumopdrachten. Het eindcijfer van het vak is gelijk aan het afgeronde gemiddelde van de resultaten voor de onderdelen I en II. De resultaten van de onderdelen I en II dienen tenminste een 6 te zijn, voor onderdeel III dient een voldoende (V) behaald te zijn.

IN1705

| Computersystemen

| ECTS: 6

Verantwoordelijk Prof.dr.ir. H.J. Sips ([email protected]) Docent Contacturen / week IN1705 I 0/0/2/2 college 0/0/1/1 instructie; IN1705 II totaal 4 mid in 3e x/x/x/x kw Tentamenperiode 4, 5 Onderdelen IN1705 I Theoriedeel IN1705 II Practicum Vakinhoud De architectuur, de structuur, de werking en de koppeling van de componenten van computersystemen, inclusief moderne architecturen, gegevensrepresentatie, assembler programmering, virtuele machines, de structuur van vertalers, linking en loading, basis operating systems concepten (I/O, interrupt afhandeling, procesbegrip). Onderwijsvorm Colleges, instructie en practicum Literatuur en studie- C. Hamacher e.a., Computer Organization, 5e editie, McGraw-Hill, 2002 en materiaal Collegedictaat Computersystemen

1 00 | Technische I nfor matica


4 | Vakinhouden

Wijze van toetsen Schriftelijk, multiple choice. Verder worden er tussentoetsen georganiseerd. Deze toetsen worden alleen meegeteld met het aansluitende tentamen, indien het eindcijfer daardoor hoger wordt. Het resultaat van deel I dient minstens een 6 te zijn, deel II dient te zijn voltooid (V). Het eindcijfer is dan het resultaat van deel I.

IN1805

| Specialisatie ST 2: Systeem Concepten

| ECTS: 6

Verantwoordelijk Dr. K.G. Langendoen ([email protected]) Docent Contacturen / week IN1805 I 0/0/3/0; IN1805 II 2 mid p.w. 4e kw x/x/x/x Tentamenperiode 3, 4 Voorkennis Practicum IN1705-II Onderdelen IN1805 I Operating Systemen Concepten IN1805 II ST-project 2 Vakinhoud Het vak bestaat uit 2 onderdelen: een college (IN1805-I: Operating Systems Concepts) en een project (IN1805-II: ST2-project). In het college worden de volgende onderwerpen behandeld. Functies en structuur van Operating Systems. Processen en threads, interprocess communicatie. De verschillende algoritmen voor CPU scheduling en hun eigenschappen; Proces synchronisatie, waaronder de begrippen sectie en wederzijdse uitsluiting en mechanismen hiervoor. Methoden voor het verhinderen, detecteren en oplossen van deadlocks; Memory management technieken, met name paging en segmentering; File Systemen, met name directory structuren, allocatie mechanismen, RAID systemen; Protectie, Access Matrix model, authenticatie, veiligheidsclassificatie. Behandeld wordne de concepten en principes die algemeen gelden voor besturingssystemen. Onderdelen van specifieke systemen zoals Linux worden als illustratie gebruikt. Het hoofddoel van het IN1805-II project is het groepsgewijs bouwen van een emulator voor een microprocessor. Het project is opgedeeld in een aantal modules die samen de emulator vormen. Ieder lid van een groep krijgt een verschillend module toegewezen. Onderwijsvorm Colleges, project Literatuur en studie- Silberschatz, Galvin, Gagne: Operating System Concepts. materiaal

1 01 | Studiegids 2008/2009


4 | Vakinhouden

Wijze van toetsen Schriftelijk tentamen (open vragen, gesloten boek) Het eindcijfer van het vak is gelijk aan het afgeronde gemiddelde van de resultaten voor de onderdelen I en II. De resultaten van de onderdelen I en II dienen tenminste een 6 te zijn.

IN1905

| Specialisatie MKT 2: Kennistechno- | ECTS: 6 logie

Verantwoordelijk Dr. K.V. Hindriks ([email protected]) Docent Docent Prof.dr. C.M. Jonker ([email protected]) Contacturen / week IN1905 I 0/0/3/0; IN1905 II 2 mid p.w. 4e kw x/x/x/x Tentamenperiode 3, 4 Voorkennis IN1205 Onderdelen IN1905-I Kennistechnologie Theoriedeel IN1905-II MKT-project 2 Vakinhoud AI (Artificial Intelligence) technieken die aan de orde komen tijdens dit inleidende MKT vak zijn kennis respresentatie technieken, en redeneertechnieken, en multi-agent technologie. Aansluitend op het college en op basis van de daar behandelde kennis, ontwikkelen de studenten in het MKT Project 2 verschillende intelligente agenten. Alle programma's die in dit project aan de orde komen zullen in Java gecodeerd zijn. Onderwijsvorm Colleges, project Literatuur en studie- Boek (Developing Intelligent Agent Systems van Padgham en Winikoff) en materiaal Projecthandleiding. Wijze van toetsen Colleges: Opgaven (voor dit jaar ook nog tentamen met open vragen, boek mag worden gebruikt). Project: We gaan er in dit project van uit dat IEDER groepslid en bijdrage levert aan het programmeerwerk. Zonder deze bijdragen vinden wij niet dat een student een voldoende mag kunnen halen. De studenten schrijven tussentijdse rapportages groepsgewijs waarin de uitwerking van de opdrachten beschreven wordt. Deze rapportages worden beoordeeld door de docent. Aan het eind van het project bereiden de studenten een presentatie van hun werk groepsgewijs voor. Deze wordt beoordeeld door de docent met een cijfer. In een groepsgesprek met de docent, krijgen de studenten een individueel eindcijfer dat gebaseerd is op de uitwerking van de opdracht (software + tussentijdse rapportages), de presentatie en de individuele inbreng bij het uitvoeren van het project.



4 | Vakinhouden

Wijze van toetsen Het eindcijfer van het vak is gelijk aan het afgeronde gemiddelde van de (vervolg) resultaten voor de onderdelen I en II. De resultaten van de onderdelen I en II dienen tenminste een 6 te zijn. Opmerkingen Bij dit inleidende MKT vak zijn het college en het MKT-Project 2 in grote mate geïntegreerd. Op het college worden de theorie en de technieken behandeld die bij het project worden toegepast.

IN2105

| Databases

| ECTS: 5

Verantwoordelijk Prof.dr. A. de Bruin ([email protected]) Docent Contacturen / week 4/0/0/0 college x/x/x/x 1 dagdeel pw., 1e kwartaal Tentamenperiode 1, 2 Onderdelen IN2105 I Theoriedeel IN2105 II Practicum Vakinhoud Kenmerken van database systems, Inleiding datamodellen, Ontwerpen conceptuele schema's, het relationele datamodel, omzetting van een conceptueel schema naar een relationeel schema, datamanipulatie: relationele algebra en SQL. Onderwijsvorm Colleges + practicum Literatuur en studie- R. Elmasri en S.B. Navathe, Fundamentals of Database Systems, bij voormateriaal keur 5th edition (4th edition ook toegestaan), Addison-Wesley (5th ed. 2007, 4th ed. 2004). Aanvullend oefenmateriaal wordt gepubliceerd op Blackboard. Wijze van toetsen Schriftelijk (3 uur) + goedgekeurde uitwerking practicumopdrachten. Het tentamen is "gesloten boek". Er is een bijlage bij het tentamenformulier met bijv. de syntax van SQL, het schema van de "company" database waarop een aantal vragen gebaseerd is, en de meest voorkomende symbolen uit de ER diagrammen. Het resultaat van het theoriedeel dient minstens een 6 te zijn, het practicum dient te zijn voltooid (V). Het eindcijfer is dan het resultaat van het theoriedeel.

1 03 | Studiegids 2008/2009


4 | Vakinhouden

IN2205

| Kennissystemen

| ECTS: 4

Verantwoordelijk Ir. P. Wiggers ([email protected]) Docent Contacturen / week 0/4/0/0 x/x/x/x Tentamenperiode 2, 4 Vakinhoud Dit vak geeft een introductie in een aantal technieken uit de kunstmatige intelligentie. De nadruk ligt daarbij op zelflerende en zelforganiserende systemen. We beginnen met de vraag 'wat is (kunstmatige) intelligentie?' en beantwoorden deze vraag vervolgens aan hand van een aantal metaforen: - Redeneervermogen: Expert systemen gaan uit van een traditionele regelgebaseerde aanpak en staan het dichtst bij conventionele programmeertechnieken. Kansmodellen en fuzzy logic stellen ons in staat ook met onzekere, onvolledige en onnauwkeurige gegevens te redeneren. - Hersenstructuur: Neurale netwerken leren automatisch aan hand van voorbeelden en kunnen overweg met fouten in de invoer en met invoer die zij niet eerder hebben gezien. - Evolutie: Evolutionary computation gaat uit van het idee dat aanpassingsvermogen kan leiden tot optimale oplossingen. - Gedrag in de natuur: Mieren, bijen, vogels dienen als inspiratie voor systemen die complexe problemen met eenvoudige regels kunnen oplossen. Artificial life stelt de vragen `wat is leven?' en `kan een computer pogramma leven?'. Onderwijsvorm Hoorcolleges en opdrachten Literatuur en studie- `Artificial intelligence - A guide to intelligent systems, second edition' van materiaal Michael Negnevitsky + handouts Wijze van toetsen Schriftelijk tentamen en twee opdrachten

IN2305

| Specialisatie ST 3: Embedded programming

| ECTS: 12

Verantwoordelijk H.G. Gross ([email protected]) Docent Tentamenperiode 1, 2 Vakinhoud Dit vak bestaat uit drie onderdelen: IN2305 I Digitale systemen IN2305 II Embedded programming IN2305 III ST-Project 3 Voor nadere informatie zie onder bovenstaande codes. 1 04 | Technische I nfor matica


4 | Vakinhouden

Onderwijsvorm zie IN2305 I, IN2305 II en IN2305 III Literatuur en studie- zie IN2305 I, IN2305 II en IN2305 III materiaal Wijze van toetsen De onderdelen worden afzonderlijk getoetst, zie IN2305 I, IN2305 II en IN2305 III. Het eindcijfer van het vak is gelijk aan het afgeronde gemiddelde van de resultaten voor de drie onderdelen. De resultaten van de afzonderlijke onderdelen dienen tenminste een 6 te zijn.

IN2305-I

| Digitale systemen

| ECTS: 4

Verantwoordelijk Ir. J.S.S.M. Wong ([email protected]) Docent Contacturen / week 3/0/0/0 college x/x/x/x totaal 5 dagdelen, 1e kwartaal Tentamenperiode 1, 2 Vakinhoud Het vak introduceert de volgende aspecten: combinatorische digitale systemen, sequentiële systemen, complexe combinatorische en sequentiële bouwstenen, herprogrammeerbaar hardware en complexe digitale systemen. Alle belangrijke aspecten van digitaal ontwerpen worden behandeld, zoals: talsystemen, Boolean algebra, combinatoriek, 2-level en multilevel netwerken en minimalisatie - echnieken/ontwerpmiddelen, timing hazards, Moore/Mealy machines, Finite State Machines (FSM) en meer. Het practicum begint met de realisatie van simpele schakelingen en wordt afgesloten met complexe systemen gerealiseerd op FPGA. Onderwijsvorm <> Literatuur en studie- M.D. Ercogovac, T. Lang en J. Moreno, Introduction to Digital Systems, materiaal John Wiley & Sons, New York, 1998. Wijze van toetsen Toets en multiple-choice Opmerkingen 26 sept. '06: onderwijs en tentamenperiode gewijzigd van 2 naar 1.

IN2305-II

| Embedded programming

Verantwoordelijk H.G. Gross ([email protected]) Docent Contacturen / week 0/3/0/0 college x/x/x/x totaal 3 dagdelen, 2e kwartaal Tentamenperiode 2, 4 Voorkennis Basiskennis C, Unix/Linux en VHDL.

1 05 | Studiegids 2008/2009

| ECTS: 4


4 | Vakinhouden

Vakinhoud Het vak geeft een introductie in real-time programmeren op een embedded systeem. Als embedded systeem wordt een microcontroller soft core gebruikt die gerealiseerd is op een FPGA-demonstratie-board, die verbonden is met een electromotor- opstelling. De student leert de principes van real-time programmeren in C (interrupts, multitasking) met behulp van een simple Real-Time Operating Systeem (RTOS). Het vak behandelt de principles van een RTOS, hoe de RTOS is afgebeeld op de soft core, en behandelt hoe real-time applicaties worden geprogrammeerd, waarbij is inbegrepen de keuze tussen C en VHDL in het licht van de real-time eisen. Het college wordt vergezeld van een klein practicum waarin de student een real-time motor-besturing programmeert op de soft core, die het toerental van de elektromotor regelt. Onderwijsvorm college en practicum Literatuur en studie- Boek (An Embedded Software Primer, David E. Simon, Addison Wesley) en materiaal practicumhandleiding. Wijze van toetsen Multiple-choice tentamen (plus practicum)

IN2305-III

| Specialisatie ST 3: Project

| ECTS: 4

Verantwoordelijk Dr. K.G. Langendoen ([email protected]) Docent Contacturen / week 2 dagdelen pw., 2e kwartaal x/x/x/x Tentamenperiode n.v.t. Voorkennis IN1705 Computersystemen, IN1805 Operating System Concepten, IN1205 Objectgeoriënteerd programmeren, IN1505 II Schriftelijk Rapporteren Vakinhoud In dit project moet software ontwikkeld worden om een robot autonoom door een doolhof te laten rijden. De robot is opgebouwd rond een ARM microprocessor waarop het Linux operating system draait. De robot kan afstanden meten en de beide rupsbanden kunnen onafhankelijk aangestuurd worden. Onderwijsvorm Project, groepswerk Literatuur en studie- Handout materiaal Wijze van toetsen De beoordeling wordt gebaseerd op zowel de groepsvaardigheden (individueel cijfer) als de uiteindelijke programmatuur (groepcijfer).



4 | Vakinhouden

IN2405

| Specialisatie MKT 3: Beeldherken- | ECTS: 12 ning

Verantwoordelijk Dr. E.A. Hendriks ([email protected]) Docent Contacturen / week 4/4/0/0 x/x/x/x Tentamenperiode 1, 2, 4 Voorkennis Lineaire Algebra, Analyse, Object georienteerd Programmeren, Algoritmen en Programmeertalen Vakinhoud In Signaalverwerking wordt de basis besproken voor 1D digitale signaalverwerking. Aan de orde komt o.a. sinusoidale signalen, frequenties, bemonsteren, lineaire tijdinvariante systemen, convolutie, systeemresponsies, FIR/IIR filters, Fouriertransformaties. Een en ander wordt geïllustreerd aan de hand van audiovoorbeelden. In Beeldverwerking wordt de theorie uit signaalverwerking doorgetrokken naar 2D digitale signalen (beelden). Belangrijke beeldverwerkingsoperaties zoals o.a. lineaire en niet-lineaire filters voor ruisverwijdering, randdetectie, morfologische operaties worden bediscussieerd en effecten hiervan besproken op digitale beelden. In het MKT 3 project moet de opgedane kennis toegepast worden op een Computer Vision probleem. Onderwijsvorm Hoorcollege, werkcollege en project Literatuur en studie- zie IN2405 I, IN2405 II en IN2405 III materiaal Wijze van toetsen De onderdelen worden afzonderlijk getoetst, zie IN2405 I, IN2405 II en IN2405 III. Het eindcijfer van het vak is gelijk aan het afgeronde gemiddelde van de resultaten voor de drie onderdelen. De resultaten van de afzonderlijke onderdelen dienen tenminste een 6 te zijn.

1 07 | Studiegids 2008/2009


4 | Vakinhouden

IN2405-I

| Signaalverwerking

| ECTS: 4

Verantwoordelijk Dr.ir. R. Heusdens ([email protected]) Docent Contacturen / week 2/0/0/0 college x/x/x/x 2/0/0/0 instr. Tentamenperiode 1, 2 Voorkennis Analyse, lineaire algebra Vakinhoud During the course we discuss the basic principles of signal processing. Topics that will be discussed are harmonic signals, spectral representation, Fourier transforms, sampling and aliasing, FIR and IIR filters, convolutions, linear time-invariant systems, frequency response, Z-transforms and spectral analysis. Onderwijsvorm Lectures and "werkcollege" Literatuur en studie- Book 'Signal Processing First' James H. McClellan, Ronald W. Schafer and materiaal Mark A. Yoder ISBN 0-13-120265-0 Prentice Hall. Wijze van toetsen written exam, open book.

IN2405-II

| Beeldverwerking

| ECTS: 4

Verantwoordelijk Dr. E.A. Hendriks ([email protected]) Docent Contacturen / week 0/4/0/0 college x/x/x/x Tentamenperiode 2, 4 Voorkennis Lineaire Algebra, Signaalverwerking, Analyse Vakinhoud In het vak wordt de theorie van 1D signaalverwerking uitgebreid naar 2D digitale signalen (beelden). Aan de orde komen beeldeigenschappen (o.a pixels, resolutie, histogrammen), 2D spatieel-invariante systemen (2D-convolutiefilters), puntspreidingspuncties, morfologische operaties voor bv objectselectie, 2D Fouriertransformatie en filteren in het Fourierdomein, kleurrepresentaties, kenmerkextractie (randen, textuur). Onderwijsvorm hoorcollege Literatuur en studie- Boek: 'Digital Image Processing' van R.C. Gonzalez en R.E. Woods, second materiaal edition, 2002, ISBN 020118057. Collegediktaat: Fundamentals of Image Processing (http:// www.ph.tn.tudelft.nl/courses/fip/noframes/fip.html) Wijze van toetsen schriftelijk tentamen



4 | Vakinhouden

IN2405-III

| Specialisatie MKT 3: Project

| ECTS: 4

Verantwoordelijk Dr. E.A. Hendriks ([email protected]) Docent Docent Prof.dr.ir. M.J.T. Reinders ([email protected]) Contacturen / week 2 dagdelen pw., 2e kwartaal x/x/x/x Tentamenperiode n.v.t. Voorkennis Signaalverwerking (IN2405 I) en Beeldverwerking (IN2405 II). Het vak beeldverwerking loopt parallel aan het project. In de eerste 12 college-uren (eerste twee weken) wordt basiskennis aangedragen die nodig zijn in voor de eerste weken van het project. In het tweede deel van het college worden technieken aangedragen die gebruik kunnen worden in het tweede fase van het project. Vakinhoud In dit project moeten de studenten in een groep van 5 à 6 een beeldverwerkingsprobleem vertalen in ontwerpspecificaties, implementeren in een werkend eindproduct en evalueren. Een voorbeeld van een opdracht is het ontwerpen van een stuk gereedschap (software/hardware) voor de herkenning van tekens met handen ('sign language'). Op basis van een zelf te definiëren eenvoudig 'alfabet' (eventueel op basis van bestaande sign language tekens) moet een gekozen applicatie aangestuurd worden. Globale idee is dat een hand voor een (web) camera wordt gehouden waarmee tekens worden gemaakt die automatisch herkend worden (bv. op basis van het tellen van aantal vingers, de stand van de hand, de beweging van de hand). De herkende tekens worden omgezet in een specifieke actie (bv. toegang krijgen tot de PC middels opheffen van de 'screen saver' functie). In het project wordt ook aandacht besteed aan het groepsproces en de rol van iedere student in dat proces. Onderwijsvorm Project, groepswerk Literatuur en studie- Handleiding MKT3 project Computer Vision materiaal Wijze van toetsen Schriftelijke rapport en demonstratie van eindprodukt Opmerkingen Het project wordt gestart met een verplichte bijeenkomst vooraf aan de eerste projectbijeenkomst waarin de het project wordt toegelicht en de verdeling van de opdrachten plaats vindt. Plaats en tijd zal tijdig worden bekend gemaakt. Indien men onverhoopt verhinderd is dan dient men vooraf contact op te nemen met de verantwoordelijk docent ([email protected])

1 09 | Studiegids 2008/2009


4 | Vakinhouden

IN2505

| Fundamentele Informatica 2: Algo- | ECTS: 9 ritmiek en Berekenbaarheidstheorie

Verantwoordelijk Dr.ir. J.F.M. Tonino ([email protected]) Docent Docent Dr. M.M. de Weerdt ([email protected]) Contacturen / week 0/0/6/4 x/x/x/x Tentamenperiode 3, 4, 5 Vakinhoud Dit vak bestaat uit twee onderdelen: IN2505 I Algoritmiek IN2505 II Berekenbaarheidstheorie Voor nadere informatie zie onder bovenstaande codes. Onderwijsvorm Zie IN2505 I en IN2505 II. Literatuur en studie- Zie IN2505 I en IN2505 II. materiaal Wijze van toetsen De onderdelen IN2505 I en IN2505 II worden tweemaal per jaar afzonderlijk getentamineerd. Het eindcijfer van het vak IN2505 is gelijk aan het afgeronde gemiddelde van de resultaten voor IN2505 I en IN2505 II. De resultaten van de onderdelen dienen tenminste een 6 te zijn.

IN2505-I

| Algoritmiek

| ECTS: 5

Verantwoordelijk Dr. M.M. de Weerdt ([email protected]) Docent Contacturen / week 0/0/4/0 college, 0/0/2/0 instructie1 dagdeel pw 3e kwartaal practicum x/x/x/x Tentamenperiode 3, 4 Voorkennis Datastructuren en Algoritmen (IN1605 I) en Fundamentele Informatica 1: Logica (IN1305 I)



4 | Vakinhouden

Vakinhoud In deze cursus worden algemene methodes behandeld om datastructuren en algoritmen voor een breed scala aan problemen te ontwerpen en te analyseren. De belangrijkste nieuwe datastructuur is de graaf, en de algemene methodes die aan bod komen zijn: greedy algoritmen, verdeel-enheers algoritmen, dynamisch programmeren en max-flow algoritmen. Deze algemene methodes worden uitgelegd aan de hand van een aantal veel gebruikte algoritmen, zoals eenvoudige scheduling algoritmen, Dijkstra, Ford-Fulkerson, opspannende boom algoritmen, closest-pair-ofpoints, knapzak, en Bellman-Ford. In het bijzonder wordt aandacht gegeven aan het oplossen van concrete problemen zoals project selection of sequence alignment met behulp van deze technieken. Onderwijsvorm Tweemaal 2 uur college, eenmaal 2 uur instructie en 4 uur practicum per week. Literatuur en studie- John Kleinberg and Eva Tardos (2005), Algorithm Design, Addison Wesley materiaal en enkele documenten die via Blackboard ter beschikking worden gesteld Wijze van toetsen Practicumopgaven (1/3) en een Tentamen (2/3); beide delen dienen met tenminste 5,0 te zijn afgerond. Het practicum gaat direct in de eerste onderwijsweek van start en heeft een deadline in het begin van de tweede week.

IN2505-II

| Berekenbaarheidstheorie

| ECTS: 4

Verantwoordelijk Dr.ir. J.F.M. Tonino ([email protected]) Docent Contacturen / week 0/0/0/3 college, 0/0/0/1 instructie, 1 dagdeel pw 4e kwartaal x/x/x/x Tentamenperiode 4, 5 Voorkennis IN1305 Fundamentele Informatica 1 Vakinhoud De centrale vraag van dit college is "Welke berekeningen kunnen in principe op een computer worden uitgevoerd?" Deze vraag behoort tot het domein van de berekenbaarheidstheorie. Tijdens het college worden de belangrijke begrippen en technieken uit dit gebied geïntroduceerd: diagonalisatie, Turingmachines, niet-determinisme, opsombaarheid, beslisbaarheid, berekenbaarheid, reductie en recursiestelling. Onderwijsvorm Colleges met geïntegreerde oefeningen. Practicum in groepjes van twee studenten. Literatuur en studie- 1. Michael Sipser, Introduction to the Theory of Computation, Second materiaal Edition, International Edition, Thomson Course Technology, Boston, 2006. ISBN 0-619-21764-2. 2. Aanvullend materiaal op Blackboard (collegesheets).

1 11 | Studiegids 2008/2009


4 | Vakinhouden

Wijze van toetsen Schriftelijk tentamen (gesloten boek). Practicumopdrachten. Het tentamencijfer wordt pas geldig als de practicumopdrachten zijn voltooid.

IN2605

| Computernetwerken

| ECTS: 6

Verantwoordelijk Ir. J.A. Pouwelse ([email protected]) Docent Contacturen / week 0/0/3/3 college; totaal 5 dagdelen, in 4e kwartaal x/x/x/x Tentamenperiode 4, 5 Onderdelen IN2605 I Theoriedeel IN2605 II Practicum Vakinhoud Betekenis van datacommunicatie en netwerken, gedistribueerde systemen. Netwerkarchitectuur, gelaagde structuur, services, protocollen, interfaces, het OSI model. Fysieke laag: eigenschappen van de verschillende media. Datalink laag: errordetectie en correctie. Local Area Netwerken, Ethernet. Netwerklaag: routering, virtuele circuits, datagrammen. Internet Protocol. Transportlaag: verbindingsgerichte en verbindingsloze diensten, flow control, congestion control, TCP,UDP. Applicatielaag: standaards en protocollen in de Applicatielaag. World Wide Web (WWW), File Transfer (FTP), Email, Domain Name Service. P2P systemen, veiligheid in netwerken, cryptografische principes, certificaten. Performance aspecten. Multimedia aspecten. Het practicum omvat het ontwerpen en implementeren van een eenvoudig protocol. Het onderscheppen en analyseren van uitgewisselde protocoleenheden in een echt netwerk. Het creeren van eenvoudige maar dynamische Webapplicaties Onderwijsvorm college en practicum Literatuur en studie- wordt nader bekend gemaakt materiaal Wijze van toetsen tentamen, practicum Het resultaat van het theoriedeel dient minstens een 6 te zijn, het practicum dient te zijn voltooid (V). Het eindcijfer is dan het resultaat van het theoriedeel.



4 | Vakinhouden

IN2705

| Software Engineering 1

| ECTS: 4

Verantwoordelijk Dr. P.G. Kluit ([email protected]) Docent Contacturen / week 0/0/2/2 x/x/x/x Tentamenperiode 4, 5 Voorkennis IN1205 Objectgeorienteerd programmeren; IN1605 Algoritmen en Programmeertalen Vakinhoud Requirements engineering, modellering, UML, requirement specificatie, domein analyse, software architecture, design patterns, object models, component based design, testen, processmodellen, software kwaliteit Onderwijsvorm College Literatuur en studie- Object-Oriented Software Engineering 2nd edition materiaal Timothy C.Lethbridge Robert Laganiere McGraw-Hill Wijze van toetsen Schriftelijk tentamen

IN2805

| Specialisatie ST 4: Optimalisatie en | ECTS: 11 Logistiek

Verantwoordelijk Dr. P.G. Kluit ([email protected]) Docent Docent Dr. J.B.M. Melissen ([email protected]) Tentamenperiode 3, 4 Vakinhoud Dit vak bestaat uit drie onderdelen: IN2805 I Optimalisering IN2805 II ST-Project 4 WM0113IN Projectvaardigheden Voor nadere informatie zie onder bovenstaande codes. Onderwijsvorm zie IN2805 I, IN2805 II en WM0113IN Literatuur en studie- zie IN2805 I, IN2805 II en WM0113IN materiaal Toelatingseisen Ingangseis voor IN2805 II: per 1 januari voorafgaand aan de start van het project moet tenminste 42 EC van de propedeuse zijn behaald, waaronder alle practica van het eerste semester van het eerste jaar en de projecten van het eerste jaar.

1 13 | Studiegids 2008/2009


4 | Vakinhouden

Wijze van toetsen De onderdelen worden afzonderlijk getoetst, zie IN2805 I, IN2805 II en WM0113IN . Het eindcijfer van het vak IN2805 is gelijk aan het afgeronde gewogen gemiddelde van de resultaten voor IN2805 I en IN2805 II, dat wordt berekend als (2*IN2805 I + 3*IN2805 II)/5. De resultaten van de onderdelen I en II dienen tenminste een 6 te zijn, voor WM0113IN dient een voldoende (V) behaald te zijn.

IN2805-I

| Optimalisering

| ECTS: 4

Verantwoordelijk Dr. J.B.M. Melissen ([email protected]) Docent Contacturen / week 0/0/0/3 college; total 3 dagdelen 3e kwartaal x/x/x/x Tentamenperiode 3, 4 Voorkennis Kennis van matrixrekening en inproducten (Lineaire Algebra hoeft niet te zijn gehaald). Vakinhoud Methoden voor lineair optimaliseren met aandacht voor het modelleren. Lineair optimalisering (Simplexmethode, duaal probleem). Inleiding netwerkoptimalisering (kortste pad, plannings- toewijzings- en transportproblemen). Geheeltallig programmeren (Branch-and-boundtechnieken). Onderwijsvorm College en computerpracticum. Literatuur en studie- H. Tijms: Operationele analyse, een inleiding in modellen en methoden, materiaal tweede druk, 2004, Epsilon, ISBN 90-5041-075-8; Syllabus (elektronisch) Wijze van toetsen Schriftelijk tentamen. Het practicum moet zijn afgetekend.

IN2805-II

| Specialisatie ST 4: Project

| ECTS: 7

Verantwoordelijk Dr. P.G. Kluit ([email protected]) Docent Contacturen / week 2 dagdelen 3e kwartaal; 3 dagdelen 4e kwartaal x/x/x/x Tentamenperiode n.v.t. Voorkennis IN1205 Objectgeoriënteerd Programmeren IN1605 Algoritmen en Programmeertalen Vakinhoud In teamverband ontwerpen en bouwen studenten een gedistribueerd systeem, waarbij onder meer optimaliseringsproblemen zoals behandeld in IN2805 I aan de orde zullen komen. Bij de realisatie van dit systeem worden zoveel mogelijk methoden en technieken uit het vak IN2705 (Software Engineering 1) toegepast. 1 14 | Technische I nfor matica


4 | Vakinhouden

Onderwijsvorm Project Literatuur en studie- Projectwijzer. materiaal Toelatingseisen Per 1 januari voorafgaand aan de start van het project moet tenminste 42 EC van de propedeuse zijn behaald, waaronder alle practica van het eerste semester van het eerste jaar en de projecten van het eerste jaar. Wijze van toetsen Project + verslag + presentatie

IN2905

| Specialisatie MKT4: Computer Graphics en Games

| ECTS: 11

Verantwoordelijk Dr.ir. A.R. Bidarra ([email protected]) Docent Docent Drs. P.R. van Nieuwenhuizen ([email protected]) Tentamenperiode 3, 4 Voorkennis <> Vakinhoud Dit vak bestaat uit drie onderdelen: IN2905 I Computer Graphics IN2905 II MKT-Project 4 WM0113IN Projectvaardigheden Voor nadere informatie zie onder bovenstaande codes. Onderwijsvorm zie IN2905 I, IN2905 II en WM0113IN Literatuur en studie- zie IN2905 I, IN2905 II en WM0113IN materiaal Toelatingseisen Ingangseis voor IN2905 II: per 1 januari voorafgaand aan de start van het project moet tenminste 42 EC van de propedeuse zijn behaald, waaronder alle practica van het eerste semester van het eerste jaar en de projecten van het eerste jaar. Wijze van toetsen De onderdelen worden afzonderlijk getoetst, zie IN2905 I, IN2905 II en WM0113IN . Het eindcijfer van het vak IN2905 is gelijk aan het afgeronde gewogen gemiddelde van de resultaten voor IN2905 I en IN2905 II, dat wordt berekend als (2*IN2905 I + 3*IN2905 II)/5. De resultaten van de onderdelen I en II dienen tenminste een 6 te zijn, voor WM0113IN dient een V behaald te zijn.

1 15 | Studiegids 2008/2009


4 | Vakinhouden

IN2905-I

| Specialisatie MKT 4: Computer Graphics

| ECTS: 4

Verantwoordelijk Drs. P.R. van Nieuwenhuizen ([email protected]) Docent Contacturen / week Voor MKT2 en HBO schakelprogramma MKE: 0/0/2/0 college; 0/0/2/0 x/x/x/x instructie; 3 dagdelen practicum. Voor ST3: 2/0/0/0 college; 2/0/0/0 instructie; 3 dagdelen practicum Tentamenperiode 1, 3, 4 Voorkennis IN1205 I en II Objectgeoriënteerd Programmeren, WI1105IN I en II Lineaire Algebra Deel 1 en Deel 2. Vakinhoud Inleiding in computer graphics met het accent op de 3D polygon rendering pipeline. In het practicum (IN2905 I-pr) worden 2D en 3D grafische applicaties ontwikkeld in C++ met OpenGL. Onderwerpen: 2D graphics, OpenGL, scan conversie, texture mapping en anti-aliasing, de 3D viewing pipeline, visible-surface algoritmen, shading, grafische interactie. Het vak is een voorbereiding op het project IN2905-II. Onderwijsvorm College, instructie en practicum Literatuur en studie- Syllabus IN2905-I: "Computer Graphics - lecture notes / exercises / materiaal programming assignments". Boek: Computer Graphics with OpenGL, Donald Hearn & M. Pauline Baker, Prentice Hall, 1997, 3rd edition 2004. Slides van de colleges (worden na ieder college op Blackboard geplaatst). Wijze van toetsen Tussentoetsen in de 3e en 5e onderwijsweek, die 1 bonuspunt kunnen opleveren voor het schriftelijk tentamen direkt volgend op de onderwijsweken. Schriftelijk tentamen: tijdsduur: 3 uur; 30 multiple choice opgaven. Practicum wordt beoordeeld met V als alle drie de programmeeropgaven zijn goedgekeurd.

IN2905-II

| Specialisatie MKT 4: Project

Verantwoordelijk Dr.ir. A.R. Bidarra ([email protected]) Docent Contacturen / week 2 dagdelen 3e kwartaal; 3 dagdelen 4e kwartaal x/x/x/x Tentamenperiode n.v.t. Voorkennis IN1205 - Objectgeoriënteerd programmeren IN1605 - Algoritmen en Programmeertalen


| ECTS: 7


4 | Vakinhouden

Vakinhoud In dit project wordt een 3D computer game ontworpen en geïmplementeerd. Een aantal globale richtlijnen van het spel wordt in de projectreader gegeven. Deze bepalen alleen enkele generieke kenmerken van het spel, alsmede een aantal vaste elementen die b.v. gebruik maken van graphics technieken en visuele effecten. Er is dus ruime vrijheid om het spel zelf te ontwerpen en te implementeren. Het project wordt in interdisciplinaire groepen van zeven a negen studenten uitgevoerd, in samenwerking met studenten van een opleiding game design. Onderwijsvorm Project Verder ook gastcolleges, i.s.m. de Nederlandse game industrie. Literatuur en studie- Reader MKT4 Project. materiaal Online documentatie van de te gebruiken libraries/framework. Online tutorials en artikelen. Toelatingseisen Per 1 januari voorafgaand aan de start van het project moet tenminste 42 EC van de propedeuse zijn behaald, waaronder alle practica van het eerste semester van het eerste jaar en de projecten van het eerste jaar. Wijze van toetsen De beoordeling is op twee elementen gebaseerd: het productcijfer en het procescijfer. Het productcijfer, dat gelijk is voor alle groepsleden, geeft o.a. de kwaliteit aan van het ontworpen computer game, van de software en van de projectdocumentatie. Het procescijfer geeft de individuele inbreng bij het uitvoeren van het project aan. Het eindcijfer is een gewogen gemiddelde van deze twee cijfers, en wordt na een groepsgesprek door de docent toegekend, in overleg met de studentassistenten. Opmerkingen Dit project is interdisciplinair opgezet. Zo worden b.v. veel technieken toegepast die in de vakken IN1905 en IN2905-I behandeld worden.

IN3105

| Fundamentele informatica 3: Complexiteitstheorie

| ECTS: 4

Verantwoordelijk Prof.dr. C. Witteveen ([email protected]) Docent Contacturen / week 0/0/4/0 college, 2 dagdelen pw. 3e kwartaal, practicum x/x/x/x Tentamenperiode 3, 4 Onderdelen Dit vak bestaat uit twee onderdelen: IN3105 I Complexiteitstheorie IN3105 II Practicum Vakinhoud Inleiding complexiteitstheorie, de klasse P, de klasse NP. NP-volledigheid, co-NP, reducties. Ruimtecomplexiteit, Turingreducties en de polynomiale hierarchie. Zoekproblemen en approximatiealgoritmen. Probabilistische algoritmen. Circuit complexiteit. Quantum complexiteit.

1 17 | Studiegids 2008/2009


4 | Vakinhouden

Onderwijsvorm Tijdens de hoorcolleges worden de voornaamste begrippen en methoden uitgelegd en aan de hand van eenvoudige opgaven geoefend. Tijdens instructies worden gecompliceerde reducties uitgelegd en geoefend. Toelatingseisen Propedeuse Wijze van toetsen Het eindcijfer van het vak is gelijk aan het resultaat voor deel I. Het resultaat van deel I dient tenminste een 6 te zijn, voor deel II dient een Voldoende(V) behaald te zijn.

IN3105 I

| Complexiteitstheorie - Toets

| ECTS: 3

Verantwoordelijk Prof.dr. C. Witteveen ([email protected]) Docent Contacturen / week 0/0/4/0 x/x/x/x Tentamenperiode 3, 4 Voorkennis IN1305 Fundamentele Informatica 1: Logica, Automaten en Talen IN2505 Fundamentele Informatica 2: Algoritmiek en Berekenbaarheidstheorie Vakinhoud De complexiteitstheorie houdt zich voornamelijk bezig met de vraag hoe moeilijk (doenlijk of ondoenlijk) algoritmisch oplosbare problemen zijn. Belangrijke vragen hierbij zijn: - hoe kunnen we nagaan of een probleem doenlijk is; - hoe kunnen we bewijzen (of aannemelijk maken) dat een probleem ondoenlijk is; - welke technieken zijn er om ondoenlijke problemen aan te pakken; - hoe kunnen we gebruik maken van de ondoenlijkheid van sommige problemen. Onderwijsvorm Colleges en instructies Literatuur en studie- Michael Sipser, Introduction to the Theory of Computation, PWS Publismateriaal hing Company, Second (International) Edition, Boston, 2006. ISBN 0-61921764-2.Aanvullend materiaal is op Blackboard te vinden. Toelatingseisen Propedeuse Wijze van toetsen Schriftelijk tentamen. Gedeeltelijk meerkeuze, gedeeltelijk open vragen.



4 | Vakinhouden

IN3105 II

| Complexiteitstheorie - Practicum

| ECTS: 1

Verantwoordelijk Prof.dr. C. Witteveen ([email protected]) Docent Contacturen / week 2 dagdelen pw., 3e kwartaal x/x/x/x Tentamenperiode n.v.t. Vakinhoud Het aantonen van de correctheid van een gegeven reductie, het aantonen van de NP-volledigheid van problemen, en approximatietechnieken. Onderwijsvorm Practicum in groepjes van twee studenten. Literatuur en studie- Zie IN3105 I en de voorbeelduitwerkingen die via Blackboard zijn te materiaal vinden. Toelatingseisen Propedeuse Wijze van toetsen Een aantal opdrachten. Opmerkingen Dit practicum kan in principe zonder gebruikmaking van computers (behalve dan voor eventuele tekstverwerking en communicatie) thuis of op de TU worden uitgevoerd. Individuele studenten krijgen kwijting van hun practicumverplichtingen indien de groepen waartoe zij hebben behoord, alle opgaven van deel 1 en deel 2 met voldoende resultaat hebben voltooid. Deel 1 van het practicum dient uiterlijk in de week volgend op het eerste kwartaal te zijn voltooid.

IN3205

| Software Engineering 2: Software Testing and Quality

| ECTS: 4

Responsible Instructor Prof.dr. A. van Deursen ([email protected]) Contact Hours / Week 0/0/4/0 x/x/x/x Exam Period 3, 4 Expected prior know- Propedeuse, Software engineering 1 (IN2705) ledge Parts IN3205-I: Theoretical part; IN3205-II: Lab work

1 19 | Studiegids 2008/2009


4 | Vakinhouden

Course Contents The course Software Testing and Quality Engineering aims at teaching participants (1) to formulate an objective judgement of the quality of existing, complex (possibly embedded) software systems, and (2) to decide which measures in the area of, e.g., software testing, can be taken to systematically improve software quality. Particular attention will be paid to embedded systems and techniques for object-oriented testing. Topics that will be addressed include test-driven development, functional testing, model-based testing, UML-based testing, state machines, decision tables, integration testing, test automation, built-in testing using designby-contract, and the test process. Furthermore, one or two guest lectures from industry will be included. In the lab work, the participants will extend a small existing application, and include effective test cases, making use of open source tools such as Java, ant, JUnit, Cobertura, and Eclipse. Education Method Lab work + lectures Literature and Study M. Pezze & M. Young. Software Testing and Analysis. Wiley, 2007. Materials One or two additional papers will be distributed via Blackboard. Assessment labwork + written exam

IN3205 I

| Software Testing and Quality

| ECTS: 3

Responsible Instructor Prof.dr. A. van Deursen ([email protected]) Contact Hours / Week 0/0/4/0 x/x/x/x Exam Period 3, 4 Course Contents This code represents the theoretical part of IN3205. See IN3205 for details. Education Method See IN3205 Prerequisites Propedeuse Assessment See IN3205

IN3205 II

| Software Testing and Quality Practical

| ECTS: 1

Responsible Instructor Prof.dr. A. van Deursen ([email protected]) Contact Hours / Week 1 dagdeel pw, 3e kwartaal x/x/x/x Exam Period none]] Course Contents This code represents the lab work of IN3205. See IN3205 for details.



4 | Vakinhouden

Education Method See IN3205 Prerequisites See IN3205 Assessment See IN3205

IN3305

| Bachelorseminarium

| ECTS: 3

Verantwoordelijk Drs. P.R. van Nieuwenhuizen ([email protected]) Docent Contacturen / week 0/0/0/x; kick off (alleen) in 1e week; x/x/x/x 1 dag per week overleg met groep en begeleider. Tentamenperiode n.v.t. Voorkennis Propedeuse afgerond (ingangseis); IN2505 en IN3105 (aanbevolen) Vakinhoud Bestudering in groepsverband van wetenschappelijke literatuur uit een vakgebied naar keuze binnen de informatica. Onderwijsvorm Seminarium waarbij in groepen van 3 of 4 studenten wordt gewerkt. In de eerste week is er een startcollege (kick-off) waarbij de werkwijze wordt uitgelegd. Iedere groep krijgt een begeleidende docent toegewezen. Tijdens de looptijd van het Seminarium is er een aantal bijeenkomsten met de begeleider waarbij de aanwezigheid van ieder groepslid verplicht is. Iedere groep schrijft een paper van ca. 10-15 pagina's en bereidt een voordracht van ca. 15 minuten voor. De papers worden gebundeld in "proceedings". Het Seminarium wordt afgesloten met een symposium waarbij iedere deelnemer een exemplaar van de proceedings krijgt. Er wordt ter plekke geloot welk groepslid de voordracht houdt. Literatuur en studie- Wetenschappelijke artikelen over diverse onderwerpen die tijdens het materiaal seminarium zullen worden uitgereikt. Aanvullende literatuur die iedere groep zelf zoekt. Toelatingseisen Propedeuse moet zijn afgerond. Wijze van toetsen Ieder lid van een groep krijgt hetzelfde cijfer, tenzij de prestaties van de leden van de groep te veel uiteenlopen. Het cijfer wordt gebaseerd op het groepsproces (25%), de kwaliteit van de gehouden voordracht (25%) en het geschreven rapport (50%).

1 21 | Studiegids 2008/2009


4 | Vakinhouden

Opmerkingen - In het Seminarium kan uit een aantal thema's worden gekozen. De inschrijving van het aantal personen per thema is echter beperkt. Dit betekent dat late aanmelders de kans lopen niet bij het thema van hun keuze te kunnen worden ingedeeld. - Studenten die in het 4e kwartaal in het buitenland het Bachelor project uitvoeren kunnen in het 3e kwartaal het Seminarium uitvoeren. Zij dienen ruim voor aanvang van het 3e kwartaal contact op te nemen met de Seminarium coordinator.

IN3405

| Bachelorproject

| ECTS: 15

Verantwoordelijk Ir. B.R. Sodoyer ([email protected]), Ir. M. Sepers Docent ([email protected]) Contacturen / week 0/0/x/x x/x/x/x Tentamenperiode n.v.t. Voorkennis IN2705 Software Engineering 1, projecten uit de eerste twee jaar Vakinhoud Het BSc-project kent vanaf 2007/2008 3 fasen: - een oriëntatie/onderzoeksfase in het derde kwartaal, - stagelopen in een bedrijf gedurende het vierde kwartaal, - een afrondingsfase waarin centraal staat het goedkeuren van het stageverslag en het houden van een voordracht Het project heeft meestal de vorm van een stage in een bedrijf, waar de studenten in groepsverband (2, 3 of 4) onder begeleiding van een opdrachtgever (mentor) en onder supervisie van een informaticadocent (begeleidend docent) een bijdrage leveren aan een automatiseringsproject. Daarbij dient een projectmatig gefaseerde ontwikkelmethodiek gevolgd te worden. In overleg met de contactpersoon van de betreffende variant kunnen de studenten een opdracht kiezen. De begin- en einddatum worden vastgelegd. Let zelf op de doorlooptijd en de tijdbesteding van het project. Maak hiervoor duidelijke afspraken met de contactpersoon! Vervolgens maken de studenten een afspraak met de begeleidend docent voor het verder in details bespreken van de opdracht. De begeleidend docent zal hierbij richtlijnen geven voor de aanpak en de uitvoering van de opdracht. Bij externe opdrachten zal de begeleidend docent zorgen voor de nodige contacten met de opdrachtgever cq mentor.



4 | Vakinhouden

Vakinhoud Tijdens de uitvoering van de opdracht is de mentor verantwoordelijk voor (vervolg) de keuze van de te implementeren oplossing. De begeleidend docent kan hierbij wel adviseren. Het is de bedoeling om in de oriëntatiefase voorbereidingswerk uit te voeren en afspraken te maken voor een stageplaats in het vierde kwartaal. Afhankelijk van de soort opdracht lezen de studenten bestaande literatuur, bestuderen zij bestaande algoritmen en kijken zij naar bestaande websites. Hierover schrijven zij een kort verslag (5-10 bladzijden) dat als bijlage van het eindrapport wordt opgenomen. Het verslag wordt aan het begin van de stage besproken met de mentor en de begeleidend docent. Het werk in deze fase telt voor 3 ECs van de in totaal 15 ECs van het BScproject. Onderwijsvorm Project Toelatingseisen -Propedeuse -IN2705 -IN2805 II of IN2905 II -Tenminste 30 EC aan overige tweedejaars vakken, voor aanvang van het Bachelorproject. Wijze van toetsen De begeleidend docent bepaalt na afloop van de eindpresentatie in overleg met de andere leden van de commissie de hoogte van het cijfer. Daarbij wordt rekening gehouden met: - de omvang en de diepgang van de opdracht, - het eindverslag met als bijlage het onderzoeksverslag, - de kwaliteit van het gemaakte product en de bijgeleverde documentatie, - de inzet van de studenten en hun functionering binnen het bedrijf (o.a. het nakomen van afspraken), - de eindpresentatie. Toelating tot de eindpresentatie geeft geen garantie voor een voldoende, omdat ook de eindpresentatie van invloed is op het cijfer. In principe krijgen alle deelnemers hetzelfde cijfer, tenzij de begeleiders menen dat de prestaties van de deelnemers zodanig verschillen dat een verschillende beoordeling meer recht doet aan de geleverde prestatie. Opmerkingen Aanmelding bij de contactpersoon van de betreffende variant. Let op ingangseisen!

1 23 | Studiegids 2008/2009


4 | Vakinhouden

WI1000

| Opfristraject

| ECTS: 0

Verantwoordelijk W.T.M. Caspers ([email protected]) Docent Contacturen / week 2/0/0/0 gedurende 4 weken. Varieert per opleiding. x/x/x/x Tentamenperiode 1 Vakinhoud Parate kennis en algebraïsche vaardigheden die onderdeel uitmaken van het Vwo-wiskunde-B1,2 examenprogramma worden opgefrist. Hierbij moet gedacht worden aan het handig manipuleren van goniometrische formules, bewerkingen met logaritmen, toepassen van de kettingregel, primitiveren, oplossen van vergelijkingen, enzovoorts. Onderwijsvorm In een viertal bijeenkomsten wordt de student een mogelijkheid tot het onder begeleiding oefenen aangeboden. Literatuur en studie- Basisboek wiskunde, Jan van de Craats en Rob Bosch, Pearson Prentice materiaal Hall, 2005 (wordt ter beschikking gesteld) Wijze van toetsen Op enig moment dient de zelftest voldoende gemaakt te worden. De toets maakt deel uit van een vak in het curriculum, afhankelijk van de studierichting. Precieze tijdstippen worden door de docent bekend gemaakt.

WI1005IN

| Analyse

| ECTS: 6

Verantwoordelijk Drs. N. Tholen ([email protected]) Docent Contacturen / week WI1005IN I 4/0/0/0 college 1/0/0/0 vragenuur; WI1005IN II 0/4/0/0 x/x/x/x college 0/1/0/0 vragenuur Tentamenperiode 1, 2, 4 Voorkennis De laatste jaren blijkt de voorkennis op het gebied van algebra schromelijk tekort te schieten. Daarom heeft de faculteit besloten een verplichtende toets in te voeren, en tegelijkertijd een opfriscursus aan te bieden. Het is aan te bevelen het Basisboek Wiskunde geschreven door Jan van de Craats en Rob Bosch reeds tevoren te bestuderen op onderwerpen waarbij de kennis ontoereikend wordt ingeschat. Onderdelen WI1005IN I Analyse Deel 1 WI1005IN II Analyse Deel 2 WI1000 Opfristraject



4 | Vakinhouden

Vakinhoud Deel 1. Differentiëren: afgeleiden van impliciet gegeven functies, waaronder inverse goniometrische functies, lineaire benaderingen, stelling van het gemiddelde. Integreren: definitie, hoofdstelling van de integraalrekening, substitutie, partieel integreren, oneigenlijke integralen. Differentiaalvergelijkingen (eerste-orde): richtingsveld, het separabele en het lineaire geval. Complexe getallen: rechthoekige, modulus-argument- en exponentiële schrijfwijze, elementaire bewerkingen, vergelijkingen. Differentiaalvergelijkingen (tweede-orde): het lineaire geval met constante coëfficiënten. Deel 2. Rijen: convergentie, limieten, recursief gedefinieerde rijen, volledige inductie. Reeksen: convergentie, machtreeksen, differentiëren en integreren van machtreeksen, Taylor-reeksen en -veeltermen, restterm, oplossen van differentiaalvergelijkingen met machtreeksen. Functies van meer veranderlijken: limieten en continuiteit, partiële afgeleiden, linearisering. Meervoudig integreren (inleiding). Onderwijsvorm Colstructie, oefeningen-/vragenuur. Er zijn verscheidene colstructiegroepen. Literatuur en studie- J. Stewart, "Calculus: early transcendentals", Brooks/Cole, ISBN 0-534materiaal 39321-7. Opmerking: naast de onlangs uitgekomen zesde editie van het boek kan nog steeds de vijfde editie worden toegepast, en zelfs de vierde editie is bruikbaar. De verschillen liggen voornamelijk in de nummering van vraagstukken, terwijl de inhoud nauwelijks aan verandering onderhevig is. Wijze van toetsen Gesloten boek. Het quizzensysteem in de huidige vorm wordt mogelijk anders ingevuld dan voorheen. In elk geval zal een opdracht worden verstrekt die meetelt voor het resultaat bij de twee schriftelijk afgenomen tentamens. Het eerste tentamen bevat gesloten vragen, de andere tentamens (ook de herkansing van deel I) is opgebouwd uit open vragen. Het eindcijfer van het vak is gelijk aan het afgeronde gemiddelde van de resultaten voor de onderdelen I en II. De resultaten van de onderdelen I en II dienen ten minste een 6 te zijn, voor WI1000 dient een Voldoende(V) behaald te zijn. Opmerkingen Er wordt mogelijk een presentielijst bijgehouden ten behoeve van de mentoren.

1 25 | Studiegids 2008/2009


4 | Vakinhouden

WI1105IN

| Lineaire algebra

| ECTS: 6

Verantwoordelijk Drs. A.T. Hensbergen ([email protected]) Docent Contacturen / week WI1105IN I 0/0/4/0 colstructie 0/0/1/0 vragenuur; WI1105IN II 0/0/0/4 x/x/x/x colstructie 0/0/0/1 vragenuur Tentamenperiode 3, 4, 5 Onderdelen WI1105IN I: Lineaire Algebra Deel 1 WI1105IN II: Lineaire Algebra Deel 2 Vakinhoud Globale inhoudsbeschrijving (conform Delfts instellingspakket): 1. Stelsels vergelijkingen oplossen met Gauss-eliminatie 2. Rekenen met vectoren in R^n 3. Matrix algebra 4. Deelruimten van R^n 5. Orthogonale projecties en kleinste-kwadraten-methode 6. Determinanten 7. Eigenvectoren en eigenwaarden 8. Diagonaliseren, i.h.b. van symmetrische matrices 9. Speciale onderwerpen (bijvoorbeeld "Computer Graphics") Onderwijsvorm Colstructie, oefeningen. Literatuur en studie- D.C. Lay, Linear Algebra and Its Applications, Third Edition, Addisonmateriaal Wesley, 1997. Wijze van toetsen Per deel een schriftelijk tentamen van twee uur. De resultaten voor beide onderdelen moet 6 of hoger zijn. Het eindcijfer van het vak is gelijk aan het afgeronde gemiddelde van de resultaten voor de onderdelen.

WI2105IN

| Kansrekening en statistiek

| ECTS: 6

Verantwoordelijk Dr.ir. L.E. Meester ([email protected]) Docent Contacturen / week WI2105IN I 4/0/0/0 college; 2/0/0/0 instructie; WI2105IN II 0/2/0/0 x/x/x/x college 0/2/0/0 instr.10/10/0/0 pract. Tentamenperiode 1, 2, 4 Voorkennis Analyse en Lineaire Algebra Onderdelen WI2105IN I Kansrekening en Statistiek Deel 1 WI2105IN II Kansrekening en Statistiek Deel 2



4 | Vakinhouden

Vakinhoud Elementaire kansrekening, onafhankelijkheid, stochastische variabelen, verwachting en variantie, simultane verdelingen, covariantie en correlatie, het Poisson proces, de wet van de grote aantallen, de centrale limietstelling, exploratieve data-analyse, de bootstrap, parameterschatting, betrouwbaarheidsintervallen, toetsen van hypothesen, enkelvoudige regressie. Onderwijsvorm College, oefeningen, Matlab opgaven Literatuur en studie- Dekking et al, A modern introduction to probability and statistics, Springer, materiaal ISBN: 1-85233-896-2. Reader met aanvullend materiaal over combinatoriek en genererende functies. Wijze van toetsen Twee schriftelijke tentamens, deel I na het eerste kwartaal (3 uur) en deel II na het tweede kwartaal (2 uur). In de tentamencijfers wordt de eventuele bonus verwerkt (zie onder). Bij de herkansingstentamens, die voor deel I en deel II afzonderlijk worden gehouden, geldt de bonusregeling niet. Voor de tentamens geldt: meerkeuze vragen en open vragen, gesloten boek met formuleblad dat bij het tentamen wordt uitgedeeld. De stof van deel I is: hoofdstuk 1-14 uit het boek en de volledige reader. Van deel II: hoofdstuk 15-28 uit het boek. Bonusregeling: in de tweede, vierde en zesde week van elk kwartaal wordt een bonustoets gehouden. Hiermee kan een bonus van maximaal 1 punt op het tentamencijfer verdiend worden ('ruw' cijfer plus bonus geeft cijfer). Het eindcijfer is het afgeronde gewogen gemiddelde, verhouding 3:2. De resultaten van deel I en deel II dienen tenminste een 6 te zijn. Het practicum moet met een voldoende (V) afgesloten zijn.

WM0113IN

| Projectvaardigheden

| ECTS: 1.5

Contacturen / week totaal 3+3 dagdelen in 2e en 3e kwartaal, steeds in week 2, 3 en 4 x/x/x/x (ochtend) Tentamenperiode n.v.t. Vakinhoud Deze cursus is alleen toegankelijk (en verplicht) voor 1e jaars studenten Wb, Mt en In (2e jaars) en vast onderdeel van de desbetreffende verplichte onderwijsprojecten Onderwijsvorm Onderdeel van Werktuigbouw, Maritieme Techniek en Informatica projectonderwijs, zie projectbeschrijvingen op blackboard. Wat theorie, zelfwerkzaamheid, rollenspelen, simulaties en reflectie, alsmed eeen essay.

1 27 | Studiegids 2008/2009


4 | Vakinhouden

Literatuur en studie- Wordt ter plekke uitgereikt en bestaat uit instructies voor rollenspelen, materiaal simulaties, theorie en tests. Wijze van toetsen Criteria zijn voldoende aanwezigheid en een essay van ca 800 woorden over eigen ervaringen als teamlid in de projectgroep.

WM0328IN

| ICT-Oriëntatie 4: Ethiek en recht voor informatici

| ECTS: 4

Contacturen / week 0/0/5/0 x/x/x/x Tentamenperiode n.v.t. Voorkennis Voor dit vak is afronding van IN1505 en WM2005IN vereist. Vakinhoud Dt vak is de derde in de maatschappelijke leerlijn. In dit vak staat filosofische reflectie op de ICT-praktijk centraal. De ingang van het vak is die van het ontwerpen. Een ingenieur ontwerpt immers! Ontwerpen heeft een aantal kenmerkende fases, zoals het formuleren van specificaties, en de programmering. In dit vak gaan we op zoek naar de waarden die in ontwerpen een rol spelen, zowel in het proces zelf, als ook in het uiteindelijke resultaat. Vaak worden waarden niet expliciet benoemd, maar spelen ze wel een rol. Soms worden ze wel expliciet. In dit vak gaat het erom te leren argumenteren over deze waarden en na te denken over hoe ze in het ontwerpen een rol zouden kunnen spelen. Waarden die aan bod komen zijn: privacy, veiligheid, vertrouwen, verantwoordelijkheid, aansprakelijkheid, intellectueel eigendom, software patentering, auteursrechten, duurzaamheid, vertrouwen en toegang tot informatie. Onderwijsvorm Dit vak wordt gegeven in een gemengde vorm: in een aantal hoorcolleges zal de stof worden behandeld. Tijdens een college zal één, of een aantal waarden, worden behandeld. De belangrijkste aspecten (filosofisch en juridisch) worden belicht. In de werkcolleges wordt het boek intensief behandeld. Studenten houden in koppels presentaties over de hoofdstukken van het boek. In de werkcolleges wordt getraind om argumentaties in teksten over een bepaalde waarde te herkennen en te evalueren. Ook zullen in werkcolleges case-studies worden behandeld. Literatuur en studie- Het boek: materiaal Deborah Johnson, Computer Ethics (in 2008 komt een nieuwe versie beschikbaar: zorg dus dat je de meest recente editie koopt).



4 | Vakinhouden

Wijze van toetsen Het eindcijfer voor dit vak komt als volgt tot stand: Mondelinge presentatie (10%) Tentamen (40%) Eindrapport (50%) Het tentamen en het rapport moeten allebei minstens 5,5 zijn.

WM2005IN

| ICT orientatie 3

| ECTS: 3

Contacturen / week <> x/x/x/x Tentamenperiode Wordt anders bekend gemaakt Voorkennis IN1505 Vakinhoud In dit vak krijgen studenten manieren van denken aangereikt om te reflecteren op ontwikkelingen in ICT en maatschappij. De disciplines die aan bod komen zijn filosofie, geschiedenis en sociologie. Het vak is een combinatie van hoorcollege en training van academische vaardigheden. De voorlopige opzet van het college is alsvolgt: Week 1 Introductiecollege - In vogelvlucht door 60 jaar computers en informatica heen (hoorcollege met VIDEO) Week 2 Kennismaking met geschiedenis, filosofie en sociologie als disciplines - verschillende perspectieven op ICT en maatschappij Week 3 Geschiedenis centraal: De Wet van Moore (hoorcollege en debat met een ervaren chipontwikkelaar van Philips Research Jochen Jess, tevens emeritus hoogleraar van de TUE) Week 4 Sociologie centraal: Professionalisering van de informaticus Week 5 Toekomstbeelden van toen en nu (hoorcollege met Frank Veraart, die toekomstbeelden onderzoekt) Week 6 Waarom studeren alleen jongens informatica? Week 7 Nader in te vullen Voor alle colleges moeten studenten teksten lezen. Tijdens de colleges moeten studenten presentaties houden over de teksten. De eindopdracht is het schrijven van een kritisch rapport over een zelf gekozen onderwerp. Een recensie over een boek is ook mogelijk als eindopdracht.

1 29 | Studiegids 2008/2009


4 | Vakinhouden

Onderwijsvorm Dit vak is een combinatie van (hoor)college, training van academische vaardigheden en een project. De colleges zijn verplicht. Tijdens de colleges worden lezingen gegeven door verschillende docenten, en worden teksten besproken uit de reader. Studenten worden in groepjes verdeeld. Tijdens elk college presenteert een groepje een samenvatting van een tekst, en presenteert een ander groepje een kritiek op de tekst. Deze twee presentaties vormen de opmaat voor de bespreking van de tekst. Tijdens elk college is ruimte voor debat. In koppels schrijven studenten een rapport over een zelfgekozen onderwerp. Studenten schrijven een historisch, sociologisch of filosofisch rapport. (mengvormen zijn ook mogelijk) Halverwege het kwartaal moeten de koppels een opzet van het rapport laten goedkeuren. Wijze van toetsen Voor dit vak doet de student een mondelinge presentatie in een groepje van maximaal vier studenten, en één eindopdracht die met z'n tweeën wordt gedaan. Het cijfer van het eindrapport is het eindcijfer.



5. Plattegrond van de TU Campus


1 32 | Plattegrond van de TU Campus

A13



1 33 | Plattegrond van de TU Campus

1 33 | Studiegids 2008/2009


5 | Plattegrond van de TU Campus

Legenda bij plattegrond TU Delft Laatst bijgewerkt: mei 2008 Nr. A 3 5 6 8

Adres Ezelsveldlaan 61 Mijnbouwstraat 120 Julianalaan 67 Poortlandplein 6 Julianalaan 132-134

12 15 17 20 21 22

Julianalaan 136 Prins Bernhardlaan 6 iWeb Mekelweg 5 Prometheusplein 1 Lorentzweg 1

23

Stevinweg 1

28 30 31 32 33 34

Van Mourik Broekmanweg 6 Jaffalaan 9 Jaffalaan 9a Jaffalaan 5 Landbergstraat 15 Landbergstraat 19 Mekelweg 2

34a 35 36

Cornelis Drebbelweg 9 Cornelis Drebbelweg 5 Mekelweg 4 + 6

37 38 43 44 45 46 50

Mekelweg 8 Mekelweg 10 Leeghwaterstraat 36 Rotterdamseweg 145 Leeghwaterstraat 42 Leeghwaterstraat 44 Mekelweg 15

57 60 61 62

Watermanweg Anthony Fokkerweg 5 Kluyverweg 3 Kluyverweg 1

63 64 65 180

Anthony Fokkerweg 1 Kluyverweg 2 Kluyverweg 4 + 6 Rotterdamseweg 380

Naam Techniek Museum Delft Centre for Technical Geoscience Kluyverlaboratorium voor Biotechnologie Botanische tuin Voormalig Hoofdgebouw / Voorlopige huisvesting Faculteit Bouwkunde Delft ChemTech Kramerslab. Fysische Technologie Virtual reality-paviljoen Aula Bibliotheek TU Delft / Marketing & Communicatie Faculteit Technische Natuurwetenschappen, gebouw Technische Natuurkunde Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen / Universiteitsdienst TNO Bouw Onderzoeksinstituut OTB Onderwijs & Studentzaken (CSA, International Office) Faculteit Techniek, Bestuur en Management Faculteit Industrieel Ontwerpen / SSC ICT Composietenlab. / Hogeschool INHOLLAND Faculteit 3mE (Werktuigbouwkunde, Maritieme Techniek en Technische Materiaalwetenschappen) / CICAT / NIMR / MultiMedia Services (MMS) College van Bestuur / Raad van Toezicht EWI Practicumgebouw 35 Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica (EWI) / DIMES / IRCTR Sportcentrum Cultureel Centrum Warmte Krachtcentrale Verzamelgebouw kleine bedrijven, YES!Delft Windtunnelgebouw & VSSD Lab. Apparatenbouw voor de Procesindustrie (API) Reactor Instituut Delft (RID, voorheen IRI) / Radiation Radionuclides & Reactors (RRR) Datacenter Logistieke & Milieu Services Vliegtuighal Faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek / Hechtingsinstituut SIMONA Research Simulator Lab. Hoge Snelheden SUPAIR / TRAIL / Facilitair Management & Vastgoed (FMVG) Bijgebouw Faculteit LR & EWI / ASTI / ANWB Rijsimulator



6. Jaarkalender

29

2

28

1 Juli 6 7 8 9 10

Kalenderweek


Vakantieweek

maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag

Vakantie

13 14 15 16 17

9 10 11 12 13

2

1 Feb. 2 3 4 5 6

maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag

7

6

onderwijsweek

Semester 2

Kalenderweek

20 21 22 23 24

3

30

16 17 18 19 20

3

10

32

5 Aug. 27 3 28 4 29 5 30 6 31 7

4

31

4 5 Maart 23 2 24 3 25 4 26 5 27 6

9

10 11 12 13 14

6

33

9 10 11 12 13

6

11

17 18 19 20 21

7

34

16 17 18 19 20

7

12

13 14 15 16 17

6 7 8 9 10

8

7

42

6

39

41

38

40

37

1 2 3 4 5 Sept. Okt. maandag 1 8 15 22 29 dinsdag 2 9 16 23 30 woensdag 3 10 17 24 1 donderdag 4 11 18 25 2 vrijdag 5 12 19 26 3 * 5 november: StudieInformatieDag

onderwijsweek

Kalenderweek

36

Jaarkalender onderwijs 2008/2009

Semester 1

24 25 26 27 28

8

35

45

14

46

13 14 15 16 17

11

16

11 12 13 14 15

11

47

20 21 22 23 24

12

17

17 18 19 20 21

12

49

13 Mei 27 28 29 30 1

18 4 5 6 7 8

14

19

14 Dec. 24 1 25 2 26 3 27 4 28 5

48 13

50

11 12 13 14 15

15

20

8 9 10 11 12

15

51

18 19 20 21 22

16

21

15 16 17 18 19

16

52

25 26 27 28 29

17

22

22 23 24 25 26

17

1

18 Juni 1 2 3 4 5

23

18 Jan. 29 30 31 1 2

2

8 9 10 11 12

19

24

5 6 7 8 9

19

3

15 16 17 18 19

20

25

12 13 14 15 16

20

4

22 23 24 25 26

21

26

19 20 21 22 23

21

5

22 Juli 29 30 1 2 3

27

26 27 28 29 30

22

Kerstperiode: 22 dec 2008 t/m 2 jan 2009 Goede Vrijdag: 10 april Pasen:12 en 13 april Onderwijs Meivakantie: 27 april t/m 5 mei Vrij Hemelvaart: 21 mei Onderwijsvrije week Roostervrij/tentamens/onderwijs Pinksteren: 31 mei en 1 juni Tentamens Zomervakantie: 6 juli t/m 28 augustus Hertentamens Hertentamens: 17 t/m 28 augustus

6 7 8 9 10

10

15

10 Nov. 27 3 28 4 29 5 30 6 31 7

9

44

9 April 23 30 24 31 25 1 26 2 27 3

8

13

20 21 22 23 24

8

43


6 | Jaarkalender


6 | Jaarkalender

6.1

Collegetijden 1 2 3 4

8.45 - 9.30 9.45 - 10.30 10.45 - 11.30 11.45 - 12.30

5 6 7 8

13.45 14.45 15.45 16.45

-

14.30 15.30 16.30 17.30

A1 18.45 - 19.30 A2 19.45 - 20.30 A3 20.45 - 21.30

1 37 | Studiegids 2008/2009



7. Agenda


2008 | Juli - July 28 | Maandag - Monday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

29 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

30 | Woensdag - Wednesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

Juli - July 1 40 | Technische I nfor matica


| week 31 31 | Donderdag - Thursday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

1 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

2 | Zaterdag - Saturday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

3 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

week 31 1 41 | Studiegids 2008/2009


2008 | Augustus - August 4 | Maandag - Monday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

5 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

Augustus - August 1 42 | Technische I nfor matica



| | | | | | | | | |

8 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

10 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

12 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

15 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

17 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

19 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

22 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

24 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

26 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

29 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

31 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |


2008 | September - September 1 | Maandag - Monday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

2 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

September - September 1 50 | Technische I nfor matica



| | | | | | | | | |

5 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

7 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

9 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

12 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

14 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

16 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

19 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

21 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

23 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

26 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

28 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

30 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

3 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

5 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |


2008 | Oktober - October 6 | Maandag - Monday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

7 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

Oktober - October 1 60 | Technische I nfor matica



| | | | | | | | | |

10 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

12 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

14 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

17 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

19 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

21 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

24 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

26 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

28 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

31 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

2 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |


2008 | November - November 3 | Maandag - Monday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

4 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

November - November 1 68 | Technische I nfor matica



| | | | | | | | | |

7 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

9 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

11 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

14 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

16 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

18 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

21 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

23 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

25 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

28 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

30 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |


2008 | December - December 1 | Maandag - Monday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

2 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

December - December 1 76 | Technische I nfor matica



| | | | | | | | | |

5 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

7 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

9 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

12 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

14 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

16 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

19 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

21 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

23 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

26 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

28 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

30 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

2 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

4 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |


2009 | Januari - January 5 | Maandag - Monday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

6 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

Januari - January 1 86 | Technische I nfor matica



| | | | | | | | | |

9 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

11 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

13 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

16 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

18 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

20 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

23 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

25 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

27 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

30 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

1 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |


2009 | Februari - February 2 | Maandag - Monday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

3 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

Februari - February 1 94 | Technische I nfor matica



| | | | | | | | | |

6 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

8 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

10 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

13 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

15 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

17 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

20 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

22 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

24 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

27 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

1 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |


2009 | Maart - March 2 | Maandag - Monday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

3 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

Maart - March 2 02 | Technische I nfor matica



| | | | | | | | | |

6 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

8 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

10 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

13 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

15 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

17 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

20 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

22 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

24 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

27 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

29 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |


2009 | April - April 30 | Maandag - Monday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

31 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

April - April 2 10 | Technische I nfor matica



| | | | | | | | | |

3 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

5 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

7 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

10 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

12 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

14 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

17 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

19 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

21 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

24 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

26 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

28 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

1 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

3 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |


2009 | Mei - May 4 | Maandag - Monday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

5 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

Mei - May 2 20 | Technische I nfor matica



| | | | | | | | | |

8 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

10 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

12 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

15 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

17 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

19 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

22 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

24 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

26 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

29 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

31 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |


2009 | Juni - June 1 | Maandag - Monday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |

2 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

Juni - June 2 28 | Technische I nfor matica



| | | | | | | | | |

5 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

7 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

9 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

12 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

14 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

16 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

19 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

21 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

23 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

26 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

28 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

30 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

3 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

5 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

7 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

Juli - July 2 38 | Technische I nfor matica



| | | | | | | | | |

10 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

12 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

14 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

17 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

19 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

21 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

24 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

26 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

28 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |




| | | | | | | | | |

31 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

2 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |



| | | | | | | | | |

4 | Dinsdag - Tuesday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

Augustus - August 2 46 | Technische I nfor matica



| | | | | | | | | |

7 | Vrijdag - Friday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

| | | | | | | | | |


| | | | | | | | | |

9 | Zondag - Sunday 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


| | | | | | | | | |


Bestelnummer: 06927530028

69333563

Technische Informatica

Recommend Documents