Technisch-economische scenario’s voor Nederland Ton van Dril 20 mei 2015
Overzicht • • • • • • •
Energieplaatje in historisch perspectief Hoeveel en hoe gebruiken we energie? Wat gebeurt er met verbruik en uitstoot nu en in de nabije toekomst? Wat kenmerkt transitiescenario’s? Waarom gebeurt er te weinig? Welke opties worden niet gebruikt? Wat zijn de onderhandelingsresultaten en keuzes van het energieakkoord?
Boodschappen • We gebruiken veel energie, vooral heel versnipperd, en het aanpakken daarvan is dus veel werk. Dat geldt voor het beperken van de vraag (besparing). • We wekken ook op steeds meer verschillende manieren energie op. Het verder ontwikkelen daarvan is ook een enorme opgave, met name als dat decentraal plaatsvindt. • De energietransitie is dus een grote opgave. Je zou daarvoor een planmatige aanpak verwachten. Het lijkt dus noodzakelijk om overwegingen van maatschappelijke kosten en belangen daarbij te betrekken. • In de huidige verkenningen is een omslag al een klein beetje zichtbaar. • De keuzes die bij het energieakkoord zijn gemaakt zijn echter niet altijd gebaseerd op een afgewogen plan en ook niet lage maatschappelijke kosten. • Om de energietransitie meer vaart te geven moet je dus vooral ook op de meer kosteneffectieve maar controversiële gebieden de maatschappelijke discussie aan gaan.
Een gemiddeld nederlands huishouden gebruikt:
• 47000 MJ (1484 m3) gas • 12000 MJ (3312 kWh) elektriciteit • 35000 MJ (1000 liter) motorbrandstof
Historisch perspectief (1), PJ
Historisch perspectief (2), index
Energieverbruik is sterk versnipperd: b.v. elektriciteit bij huishoudens
Verdeling hernieuwbare opties
Energieverbruik blijft gelijk
Broeikasgasemissies dalen
Hernieuwbaar: sterke groei WOZ en PV
>> Er gebeurt nu wel wat, maar er is meer nodig: Ingrijpende plannen in de energiewereld
22-6-2015
12
Mondiaal: van beperkte veranderingen in het referentiebeeld ……
Primair energieverbruik in verschillende scenario’s, IEA ETP (2010) 22-6-2015
13
tot een grote omschakeling……
Primair energieverbruik in verschillende scenario’s, IEA ETP (2010) 22-6-2015
14
… tot compleet hernieuwbaar in 2050
Aandelen energiebronnen in finaal energieverbruik, WWF/Ecofys energy scenario 22-6-2015
15
Context EU: 80% reductie van broeikasgassen (100% =1990) 100%
80%
100% Power Sector
80% Current policy
60%
Residential & Tertiary
60%
Industry 40%
40% Transport
20%
20% Non CO2 Agriculture
Non CO2 Other Sectors 0% 1990 2000 2010
2020
2030
2040
0% 2050
Wat zien we nu vooral aan die publicaties? Verkenningen met drastische CO2 reducties………
De visies hebben een verschillende mate van • technische uitwerking (is het mogelijk ?) • economische uitwerking (wat kost het of wat levert het op ?) • beleidsuitwerking (hoe krijgen we het voor elkaar ?) Vooral het benodigde beleid is niet uitgewerkt
22-6-2015
17
Hoe komt dat nou? • Onzekerheden over de prioritering van de doelen • Onzekerheden over de oplossingen • Verschillen in waardering en belangen bij die prioritering en oplossingen
Wicked problem 22-6-2015
18
Reductie 80% in 2050 250
200
150
Besparing eindgebruikers Hernieuwbaar excl biomassa CCS fossiel Biomassa Biomassa + CCS OBG Kernenergie Elektrificatie/waterstof
100
50
0 1990
2000
22-6-2015
2010
2020
2030
Reductiepakket
2040
2050 19
Waar zit wat? Elektrificatie/waterstof Hernieuwbare elektriciteit Nucleair
Biomassa + CCS CCS
Energiebesparing 22-6-2015
20
Welke opties worden niet gekozen? • Verduurzaming van de zware industrie: vereist maatwerk, informatieassymmetrie, internationale starheid • Vraagreductie vervoer: politieke grenzen lijken bereikt • Productbeleid: lukt wel bij apparaten en voertuigen, moeilijk bij indirecte emissies bij verpakkingen, voedsel, materialen • Grootschalige biomassa: duurzaamheidsdiscussie • Klimaatopties, niet duurzaam maar wel effectief: Kern, CCS
Context Energieakkoord • Stagnatie in de Nederlandse economie: kan een investeringsimpuls in de energietransitie leiden tot groei en werkgelegenheid? • Roep om een consistente langetermijnvisie in het Nederlands Energiebeleid: eerdere acties zoals “Nederland krijgt nieuwe energie” >>>> • Onderhandelingsproces van 8 maanden over beleid en acties in de SociaalEconomische Raad tussen – – – – – –
Brancheorganisaties en koepels Vakbonden Nationale overheid IPO, netbeheerders, VNG, waterschappen Milieubeweging Belangenorganisaties (huurders, etc.)
Onderhandelingsresultaten energieakkoord (mindmap?) • Beperkingen gesteld door de deelnemers: – VNO-NCW-MKB: GROEI! En geen nieuwe regels, inspanningen of lastenverzwaring – Milieubeweging: kolencentrales aanpakken, biomassameestook beperken, daardoor wordt wind op zee noodzakelijk – Energiesector: terugdraaien kolenbelasting – Vakbonden: WERK! Kwantiteit en kwaliteit – Overheid: geen toename financieringstekort, geen nieuwe belastingingrepen, Brusselse kaders – Provincies: vasthouden aan afspraak Wind op Land – Verkeer stakeholders: geen korte termijn ambities, wel 2030
Bijzonder dat er dan toch nog iets uitkomt!
Keuzes Energieakkoord
Algemene typering Energieakkoord • Het akkoord is uniek in de vérgaande betrokkenheid van stakeholders • Akkoord kan een trendbreuk worden in de manier waarop we voor de lange termijn onze energiehuishouding vormgeven • Akkoord is meer uitvoeringsagenda 2020 dan transitieagenda 2050 • Veel hangt af van wat er de komende jaren mee gedaan wordt (uitvoering & borging) • Gegeven waar Nederland vandaan komt is het akkoord ambitieus, gegeven waar we naartoe moeten is het slechts een begin
Samenvatting 1 • • • • • •
We gebruiken heel veel energie met heel veel verschillende toepassingen Dus verkijk je niet op de enorme omvang van de opgave In de huidige verkenningen is een transitie een klein beetje zichtbaar. Voor een “veilig” scenario is echter een enorme omslag nodig Gezien de opgave is het nu uitsluiten van opties onverstandig en riskant Een planmatige techno-economische benadering lijkt zo slecht nog niet, maar wordt helemaal niet toegepast!
Samenvatting 2 • De keuzes die bij het energieakkoord zijn gemaakt zijn niet altijd gebaseerd op een afgewogen plan en ook niet op lage maatschappelijke kosten. • Ze zijn vooral ingegeven door verschillende belangen en percepties: een zeer complex beleidsprobleem • Om de energietransitie meer vaart te geven moet je dus vooral ook op de meer kosteneffectieve gebieden de maatschappelijke discussie voeren. • Toch zijn er nu een aantal goed gefundeerde inzichten in oplossingen • Communiceer intensiever en feitelijker met consumenten en bedrijven
Offshore wind
Source: Mauna Loa Observatory, 2010.
Atmospheric CO2 concentrations.
28
