Auteur: Joran Schaap
TAALVARIANTEN FRANS: FRANKRIJK, BELGIË, ZWITSERLAND EN CANADA Inleiding Frans wordt wereldwijd gesproken door meer dan 200 miljoen mensen, verdeeld over alle 5 continenten. In Europa hebben meer dan 77 miljoen inwoners Frans als moedertaal: dat is minder dan Duits (100 miljoen) maar meer dan Engels (61 miljoen), en het is in maar liefst 29 landen een officiële taal. Daarnaast wordt Frans nog steeds gezien als een belangrijke diplomatieke taal, onder meer voor instanties als de VN, de OESO, de UNESCO en het IOC. Ook in het bedrijfsleven wordt Frans veel gesproken, en de Franssprekende landen zijn verantwoordelijk voor bijna 20% van de mondiale goederenhandel. Zoals het Nederlands in het Belgisch-Nederlands een taalvariant heeft, heeft het Frans een aantal varianten die afwijken van het standaard-Frans, het Frans dat in Frankrijk wordt geschreven. De belangrijksten zijn de varianten in België, Canada en Zwitserland. Er zijn natuurlijk ook veel Afrikaanse landen waar Frans een officiële taal is, maar daar heeft het Frans een andere status dan in Europa en in Canada; in landen zoals Benin, Burkina Faso of Burundi wordt het bijna uitsluitend gesproken door de elite, maar in Kameroen, Ivoorkust of Gabon is het de meest gesproken taal. Hoewel de gesproken varianten van het Frans in deze landen nogal kunnen verschillen is de schrijftaal bijna altijd een internationale variant van het Frans, die niet of nauwelijks afwijkt van het standaard-Frans. In de volgende hoofdstukken leest u meer over het standaard-Frans (het Frans dat in Frankrijk wordt gesproken), het Belgisch-Frans, het Canadees-Frans en het Zwitsers-Frans.
Frans voor Frankrijk (standaard-Frans) Er bestaat geen algemene definitie van het standaard-Frans. Wel erkent men (en wij bij Vertaalbureau.nl dus ook) dat het standaard-Frans een variant is zonder specifiek accent of regionalisme (woorden of uitdrukkingen die alleen in een bepaalde regio worden gebruikt) en dat bepaalde werken, zoals de Robert-woordenboeken en de grammaticaboeken Le Bon Usage en Bescherelle, als referenties dienen. Alles wat daarvan afwijkt wordt niet als standaard-Frans gezien. De aard van het te vertalen document is doorslaggevend bij de beslissing welke taalvariant u het beste kunt kiezen, en dus niet alleen het beoogde land waarin de vertaling gebruikt gaat worden. In alle gevallen zal de eindgebruiker het standaard-Frans sowieso zonder al te veel problemen begrijpen, omdat geschreven varianten veel minder van elkaar verschillen dan gesproken varianten. Wel zal men in België, Zwitserland en Canada het onmiddellijk merken als de tekst door een moedertaalspreker van het Frans is geschreven omdat het niet zo wordt geformuleerd als men het daar zou doen. Of dat erg is, hangt helemaal af van de situatie.
Belgisch-Frans Het Belgisch-Frans wordt vooral gekenmerkt door de zogeheten ‘belgicismen’, oftewel woorden of uitdrukkingen die niet terug zijn te vinden in het standaard-Frans of andere varianten van het Frans.
17 mei 2016
Vertaalbureau.nl
pagina 1 van 10
Auteur: Joran Schaap De bekendste daarvan zijn septante en nonante, respectievelijk ‘zeventig’ en ‘negentig’, in plaats van soixante-dix en quatre-vingt-dix. Ook komt men bijvoorbeeld woorden tegen als autocariste (buschauffeur), amitieux (vriendelijk) of seniorie (bejaardenhuis) die wel een ‘gewone’ Franse constructie hebben maar in Frankrijk niet bestaan of, in andere gevallen, iets anders betekenen. Deze belgicismen worden in het alledaagse leven gebruikt, en dus komen ze voor in allerlei typen teksten.
Belgicismen De hoogste mate van afwijking komt voor bij bepaalde woorden en uitdrukkingen die we met name in marketingteksten terug kunnen vinden. Het werkwoord savoir (weten/kunnen) wordt bijvoorbeeld veel gebruikt in plaats van pouvoir (kunnen/mogen). Zo betekend ‘Tu ne sais pas faire ça’ in Frankrijk ‘Dat kun je niet doen, je weet niet hoe het moet’ maar in België (en zelfs in een deel van NoordFrankrijk) ‘Dat mag je niet doen’ of ‘Dat is onmogelijk’1. Ook bepaalde woorden die in België veel vaker worden gebruikt dan in Frankrijk behoren tot de belgicismen. Het voornaamste voorbeeld is het gebruik van het bijvoeglijk naamwoord fort als bijwoordelijke bepaling in plaats van het in Frankrijk gebruikte très. Als iemand dus fort sympathique is, is die persoon dus niet zowel sterk als sympathiek maar zeer sympathiek. Entièreté (geheel, totaliteit) is ook een woord dat in beide talen bestaat, maar in Frankrijk gebruikt men liever totalité en klinkt entièreté juist heel vreemd. Op die manier gebruikt men in België ook woorden die uit het Frans komen, maar die nooit meer worden gebruikt en/of niet meer in het Frans woordenboek staan. Als men in het Belgisch-Frans bijvoorbeeld iemand wil aanklagen wordt het woord inculper gebruikt. Dat woord staat nog in Franse woordenboeken, maar in Frankrijk is het officiële woord in de schrijftaal sinds 1993 mettre en examen. Zo is inculper een typisch Belgisch-Frans archaïsme. Ander voorbeeld: een richtingaanwijzer heet in België clignoteur maar in Frankrijk is het woord allang vervangen met clignotant. Belgisch-Frans wordt, net als het Nederlands maar in tegenstelling tot het standaard-Frans, sterk beïnvloed door het Engels, met woorden als keeper, full-time, flat of student. Er zijn ook opmerkelijke ‘nepanglicismen’ zoals taximan of tramwayman, die dezelfde constructie hebben als ‘cameraman’ of ‘businessman’, maar die in het Engels niet bestaan. Ook zijn er veel Nederlandse invloeden: men heeft het ook over vacatures, kaaskop of zelfs de uitdrukking sucer quelque chose de son pouce, een letterlijke vertaling van iets uit zijn duim zuigen waar een Fransman absoluut niets van zou begrijpen. Deze externe invloeden bestaan op woordniveau, maar ook in de zinsbouw; zo vraagt men in België: Vous n’avez rien besoin? (Heeft u niets nodig?), maar in Frankrijk: Vous n’avez besoin de rien? De
1
levif.be, 10 choses qui frappent les Français qui arrivent en Belgique
17 mei 2016
Vertaalbureau.nl
pagina 2 van 10
Auteur: Joran Schaap Belgisch-Franse variant, syntactisch bijna gelijk aan het Nederlands, is in het standaard-Frans echter niet grammaticaal.2
Domeinen waar Belgicismen voorkomen Belgicismen komen vooral in bepaalde domeinen voor, zoals het overheidsapparaat, de juridische en economische wereld en het onderwijs. Maar ook woorden die gaan over wonen en eten en drinken kunnen typisch Belgisch-Frans zijn, en dat type woorden kan in principe natuurlijk in iedere tekst voorkomen. Hier volgen een aantal voorbeelden: Nederlands
standaard-Frans
Belgisch-Frans
Gemeentehuis
Mairie
Maison communale
Burgemeester
Maire
Bourgmestre/Mayeur
Subsidie
Subvention
Subside
Opsluiting
Emprisonnement
Collocation
Geld lenen
Emprunter de l’argent
Prêter de l’argent
Huurovereenkomst beëindigen
Résilier le bail
Donner son renon
Kleuterschool
École maternelle
École gardienne/école Froebel
Klaslokaal
(Salle de) classe
Auditoire
Studentenkamer
Chambre universitaire/ Logement étudiant
Kot
Deurklink
Poignée de porte
Clenche
Wasmachine
Machine à laver
Lessiveuse
Volkorenbrood
Pain complet
Pain intégral
Stokbrood
Baguette
Pain français
Veldsla
Mâche
Salade de blé
Wilt u dus een juridische of financiële tekst laten vertalen voor Belgisch-Franse lezers, of gaat de tekst over het onderwijs of diverse huisartikelen, dan zal er een vertaler ingeschakeld moeten worden die moedertaalspreker is van het Belgisch-Frans. 2
Ladislava Milicková, LE PARLER FRANÇAIS DE BELGIQUE.
17 mei 2016
Vertaalbureau.nl
pagina 3 van 10
Auteur: Joran Schaap Ook voor marketingteksten en andere teksten waarbij het belangrijk is dat de doelgroep zich direct voelt aangesproken, is een moedertaalspreker van het Belgisch-Frans het meest geschikt. In alle overige gevallen is het aan te raden een vertaling naar het standaard-Frans te bestellen, zodat de Franse vertaling door zoveel mogelijk lezers begrepen zal worden; het Frans dat men in België en in Frankrijk op school leert is tenslotte hetzelfde. Al zou een Belgisch-Franse lezer het in sommige gevallen kunnen merken dat een tekst door een moedertaalspreker van het Frans is geschreven, zou deze de tekst niet zo snel als ‘incorrect’ ervaren, wat andersom zeker wel het geval zou zijn.
Zwitsers-Frans In het Westen van Zwitserland spreekt zo’n 1,8 miljoen mensen de Zwitserse variant van het Frans. Het is de enige officiële taal in de kantons Jura, Genêve, Neuchâtel en Vaud, en is naast het Duits de officiële taal in de kantons Bern, Fribourg en Wallis. Hoewel het Zwitsers-Frans vooral van het standaard-Frans te onderscheiden is door een duidelijk verschil in accent kent het ook vele typisch Zwitserse uitdrukkingen die bestaan uit archaïsmen, neologismen en leenwoorden uit andere dialecten of talen. Archaïsmen, neologismen en leenwoorden Een belangrijk voorbeeld van een archaïsme is het gebruik van het woord dîner. In het Zwitsers-Frans (net als in het Belgisch-Frans en het Canadees-Frans), is dit het middageten, maar in het standaardFrans ‘dineert‘ men sinds de 19e eeuw ’s avonds en is het middageten déjeuner, wat in het Zwitsers weer het ontbijt is (in het standaard-Frans petit-déjeuner). Septante (70), huitante (80) en nonante (90)3 zijn andere (voor sprekers van het Frans) bekende voorbeelden, in plaats waarvan men in Frankrijk soixante-dix, quatre-vingt en quatre-vingt-dix zegt. Verder zijn er typisch Zwitserse uitdrukkingen zoals avoir bonne façon (goed overkomen), die in Frankrijk al sinds de 18e eeuw al niet meer wordt gebruikt. Dat het Zwitsers-Frans zich anders ontwikkelt dan het standaard-Frans of andere varianten van het Frans is vooral te zien aan de vernieuwingen in het Zwitsers-Frans. Ten eerste is er sprake van semantische vernieuwingen, oftewel woorden die worden overgenomen van het standaard-Frans en een andere betekenis erbij krijgen. Zo is er het woord cabane, dat in beide taalvarianten een ‘hut’ betekent, maar in Zwitsers-Frans ook een ‘berghut’ kan zijn, wat men in Frankrijk een refuge noemt. Zwitsers-Frans bevat tevens neologismen, nieuwe woorden die in het standaard-Frans helemaal niet bestaan. Zo wordt een driftige persoon criseux (stamt af van het woord crise, oftewel driftbui)
3
Opvallend is dat septante en nonante ook in het Belgisch-Frans worden gebruikt, maar huitante niet.
17 mei 2016
Vertaalbureau.nl
pagina 4 van 10
Auteur: Joran Schaap genoemd, is een lugée een stevige drinkpartij en zegt men faire boucherie (letterlijk ‘slachterij doen’) voor het proces van het slachten van een varken. Het Zwitsers-Frans kent ook woorden die uit een lokaal dialect of andere taal komen, zoals bredzon (een traditioneel kostuum), courater (hier en daar rondrennen), cuchaule (traditioneel brood uit Fribourg) of pive (dennenappel), die in het standaard-Frans niet voorkomen. Ook het Duits heeft woorden geëxporteerd naar het Zwitsers-Frans. Benzine en foehn zijn goede voorbeelden, net als het woord schnaps (in het standaard-Frans eau-de-vie) of de uitdrukking peindre le diable sur la muraille (‘pessimistisch zijn’, letterlijk ‘de duivel op de muur verven’), in het Duits ‘den Teufel an die Wand malen’.
Voornaamste verschillen De voornaamste verschillen zijn echter de termen die het onderwijs-, politieke, administratieve en wettelijk systeem beschrijven. Deze systemen functioneren in Zwitserland anders dan in Frankrijk, wat men in de taal terugziet. Zo is Frankrijk onderverdeeld in régions, en elk région in départements, terwijl Zwitserland cantons en districts kent. Het onderwijsstelsel is anders ingedeeld, en per kanton kan het ook verschillen. Wat men in Frankrijk lycée noemt (middelbare school) heet collège in de kantons Wallis, Genève en Fribourg, lycée in Neuchâtel en Jura, en gymnase in Vaud en Bern. Mocht u dus twijfelen of een vertaling naar het Zwitsers-Frans ook echt nodig is, dan is de aard van de te vertalen tekst doorslaggevend. Een marketingtekst uitsluitend bedoeld voor Zwitsers-Franse lezers kan het best door een moedertaalspreker van het Zwitsers-Frans worden vertaald. Hetzelfde geldt voor teksten die gaan over het Zwitsers onderwijsstelsel, of het politieke, administratieve en wettelijk systeem. In de meeste gevallen zullen we echter een vertaling naar het standaard-Frans aanraden. Grammaticaboeken zoals Le Bon Usage en Bescherelle en woordenboeken zoals Le Robert en Larousse, die wij bij Vertaalbureau.nl gebruiken als referenties, dienen ook in het Zwitsers-Frans als referenties; een tekst in het standaard-Frans is dus ook in Zwitserland heel gebruikelijk.
Canadees-Frans Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan worden er ook varianten van het Frans gesproken. Tussen de 16e en de 18e eeuw was Nieuw-Frankrijk één van de koloniën van het Franse koninkrijk en tot op de dag van vandaag is Frans nog steeds een officiële taal in Canada. Zo zijn er volgens een enquête van de Canadese overheid ongeveer 10 miljoen inwoners die Frans spreken. Tevens zijn er 7,3 miljoen mensen in Canada moedertaalsprekers van het Frans, en spreken 7,9 miljoen inwoners regelmatig Frans thuis. Het grootste deel van die Franssprekende bevolking bevindt zich in Québec, de enige provincie in Canada waar het Frans een officiële taal is. Daar spreekt meer dan 80% van de 17 mei 2016
Vertaalbureau.nl
pagina 5 van 10
Auteur: Joran Schaap bevolking de variant Quebecs-Frans in het dagelijks leven. Andere Franstaligen vindt men, in veel kleinere getale, in Manitoba, New Brunswick en Ontario, waar men nog een andere variant spreekt die echter weinig van het Quebecs afwijkt en bovendien bijna uitsluitend wordt gesproken. Vandaar dat wanneer men spreekt over Canadees-Frans bijna altijd het Quebecs Canadees-Frans wordt bedoeld.
Québécismes Net als in Frankrijk is men in Québec bijzonder trots op de taal. Waar Frankrijk de Académie Française heeft, heeft men in Québec de ‘Office Québécois de la Langue Française’, die zich bezig houdt met de ontwikkeling van de taal en verantwoordelijk is voor het regeringsbeleid wat taal- en terminologisch onderzoek betreft. Het doel is vooral de invloed van de Engelse taal te bestrijden. Zo zijn er veel Engelse woorden die in het standaard-Frans veel worden gebruikt, maar waarvoor men in Québec een nieuw Frans woord heeft bedacht. In Frankrijk zegt men bijvoorbeeld week-end, maar in Québec fin de semaine. Winkelen in het standaard-Frans heet faire du shopping, maar in Québec heeft men van het woord magasin (winkel) een werkwoord gemaakt: magasiner. Het gebeurt ook dat men in Frankrijk het Québecse woord overneemt, zoals logiciel, wat in het standaard-Frans eerst software heette4. Deze woorden noem men ook wel québécismes. Sacres zijn een ander type québécisme. Dit zijn religieuze woorden die men in Québec gebruikt als vloeken, terwijl het in het standaard-Frans hele normale woorden zijn. Gebruik woorden als baptême (doping), calice (kelk) of hostie dan ook uitsluitend waar ze oorspronkelijk voor bedoeld zijn: de kans is groot dat het anders als uiterst grof zal worden beschouwd5.
Invloed uit het Engels Toch ontkom je er niet aan als je naar het Canadees-Frans luistert: het accent alleen heeft al veel weg van het Canadees of het Amerikaans accent, en omdat Québec omringd is door Engelssprekende landen zijn er veel woorden of uitdrukkingen die rechtstreeks uit de taal van Shakespeare komen. Zo zegt men tomber en amour avec quelqu’un voor verliefd worden, een letterlijke vertaling van het 4
Volgens het CNRTL (taalportaal van de Franse overheidsorganisatie CNRS (Nationaal Centrum voor Wetenschappelijk Onderzoek)) werd software in 1966 voor het eerst gebruikt door de krant Le Monde, waar logiciel in 1972 pas officieel werd gekozen door de Académie Française. Logiciel werd verzonnen door het OQLF, en volgens het OQLF zelfs in eerste instantie veroordeeld door de Académie Française! (bron: http://www.oqlf.gouv.qc.ca/ressources/bibliotheque/conferences/xix_biennale.html) 5 Empire du Sacre Québécois: Étude Sémiolinguistique D’un Intensif Populaire, Clément Legaré, André Bougaief. https://books.google.fr/books?id=3p7fBSGdbQYC&pg=PA259&lpg=PA259&dq=jurons+sacres+qu%C3%A9b%C3 %A9cois&source=bl&ots=zbSxTddeZm&sig=eQdNU_EaZjyBS4pJNZfYQWr46ts&hl=fr&sa=X&ei=aJjPVKeYFsv9Uq HHg6gL&ved=0CCwQ6AEwAjgK#v=onepage&q&f=false
17 mei 2016
Vertaalbureau.nl
pagina 6 van 10
Auteur: Joran Schaap Engelse to fall in love with someone. Een ander voorbeeld is de uitdrukking êtes-vous confortable?, letterlijk are you comfortable?: in het standaard-Frans is dit een hele vreemde vraag. Woorden als bill, make-up of waiter zijn ook voorbeelden van anglicismen die in het Canadees-Frans uiterst normaal zijn, net als arriver en temps (letterlijk vertaling van to arrive in time, in het standaard-Frans arriver à temps), avoir un mot (letterlijke vertaling van ‘to have words’, in het standaard-Frans se disputer) of het woord pyjama, dat net als in het Engels wordt uitgesproken.
Archaïsmen Net als andere taalvarianten van het Frans, zoals het Belgisch-Frans en het Zwitsers-Frans, bevat het Canadees-Frans ook vele archaïsmen (ten opzichte van het standaard-Frans), oftewel woorden of uitdrukkingen die in het standaard-Frans al vele jaren niet meer worden gebruikt. Hier vind men de gebruikelijke septante, octante en nonante (zie Belgisch-Frans en Zwitsers-Frans) alsmede de benaming van de maaltijden (middageten is déjeuner in het standaard-Frans, dîner in het CanadeesFrans; avondeten is dîner in het standaard-Frans, en souper in het Canadees-Frans). Nog een paar voorbeelden:
Canadees-Frans
standaard-Frans
Nederlands
menterie
mensonge
leugen
tiendre
tenir
(vast)houden
char
voiture
auto
mouiller
pleuvoir
regenen
De meeste verschillen, zoals meestal het geval is bij taalvarianten, hoort men in de spreektaal, maar er zijn ook talloze termen in de schrijftaal die afwijken van de Franse termen. Hier volgen een aantal voorbeelden daarvan.
Canadees-Frans
standaard-Frans
Nederlands
Achalandage
Embouteillage
(verkeers)opstopping
Achaler
Agacer
Irriteren
Clavarder
Chater
Chatten
Fête
Anniversaire
Verjaardag
Liqueur
Boisson gazeuse
Frisdrank
Présentement
Actuellement
Momenteel
17 mei 2016
Vertaalbureau.nl
pagina 7 van 10
Auteur: Joran Schaap Sous-marin
Sandwich
Broodje
Voornaamste verschillen Omdat het OQLF zich al jaren lang zeer actief bezighoudt met het uitvinden van neologismen, wijkt de schrijftaal meer af van het standaard-Frans dan het Belgisch- of het Zwitsers-Frans. Deze neologismen komen in grote getale voor in vrijwel ieder vakgebied, van IT tot landbouw en van juridische tot software teksten. Films en TV programma’s worden zelfs apart ondertiteld of nagesynchroniseerd voor het Canadees-Frans. Dit betekent dat de voorkeur nog eerder naar een moedertaalspreker van het Canadees-Frans zal gaan als het een vertaling voor de Canadese markt betreft, dan naar een moedertaalspreker van het Belgisch- of Zwitsers-Frans als het om een vertaling voor België of Zwitserland gaat. Dit betekent echter nog niet dat een moedertaalspreker van het standaard-Frans automatisch, of meestal, een verkeerde keuze is: net als met Belgisch- en ZwitsersFranse lezers zal een Canadees-Franse lezer een tekst in het standaard-Frans niet als incorrect ervaren, en accepteert zijn ‘standaardpositie’. Wij adviseren in ieder geval voor juridische teksten en teksten met een belangrijk marketingcomponent voor een moedertaalspreker van het Canadees-Frans in te zetten. In de meeste overige gevallen kan een moedertaalspreker van het standaard-Frans voldoen.
Conclusie Wanneer u een vertaling naar het Frans nodig heeft, dan adviseren wij in de meeste gevallen om een vertaling naar het standaard-Frans te bestellen. Die vertaling wordt dan verzorgd door een moedertaalspreker van het standaard-Frans. Is uw tekst voor de Franse markt bestemd, dan kan er niet van deze regel worden afgeweken: moedertaalsprekers van het standaard-Frans zullen een vertaling door een Belgisch-Franse, Zwitsers-Franse of Canadees-Franse vertaler in het algemeen wel begrijpen, maar deze zal dan als een tekst van slechte kwaliteit worden beschouwd. De verschillen met de andere geschreven varianten van het Frans die in België, Zwitserland en Canada worden gesproken zijn niet groot, en als ze er al zijn blijft een tekst in het standaard-Frans voor moedertaalsprekers van de varianten die in die landen worden gesproken volledig acceptabel. Het is de extra inspanning (en kosten) dus niet waard om afzonderlijke vertalingen te maken als de tekst voor meerder markten is bedoelt, of om een (duurdere) vertaler die moedertaalspreker is van de variant in te zetten. Dit geldt voor verreweg de meeste teksten, in ieder geval handleidingen en andere technische teksten, medische teksten, softwarelokalisering en de meeste algemene teksten. Teksten waarvoor we wél een vertaling naar een variant aanraden bijvoorbeeld juridische teksten; juridische termen kunnen verschillen, evenals de zinsbouw van bijvoorbeeld een contract of statuten. Documenten over overheden, scholen of andere instanties kunnen ook het beste worden vertaald
17 mei 2016
Vertaalbureau.nl
pagina 8 van 10
Auteur: Joran Schaap door een moedertaalspreker van de regionale variant omdat die automatisch de juiste terminologie en zinsbouw zal gebruiken. Ook zakelijke communicatie en veel marketingteksten horen bij de uitzonderingen omdat het in die gevallen belangrijk is dat de doelgroep zich echt aangesproken voelt. Wordt zo’n tekst in het standaard-Frans vertaald, dan loopt u het risico dat uw boodschap niet of slecht aankomt, en daar zit niemand op te wachten: u niet, wij niet en uw klant niet!
Schematisch overzicht Wij onderscheiden Frans voor Frankrijk als de ‘standaard’ en Frans voor België, Zwitserland en Canada als de ‘substandaarden’. In onderstaande tabel is per tekstspecialisatie weergegeven of een aparte vertaling in de substandaard noodzakelijk is, of dat een vertaling in de standaard voldoet voor beide taalvarianten.
Tekstspecialisatie
Vertaling per taalvariant nodig?
Algemeen
soms
Technisch
nee
Marketing
ja
Softwarelokalisering
nee
Juridisch
ja
Financieel
ja
Medisch
nee
Opmerking Zakelijke communicatie en teksten die termen bevatten die het onderwijs-, politieke, administratieve en wettelijk systeem beschrijven.
Referenties Voor meer informatie over de Franse taal: Académie Française Wikipédia (FR) Wikipedia (NL) http://www.francophonie.org/Denombrement-des-francophones.html http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/politique-etrangere-de-la-france/promotion-de-la-francophonieet-de/pourquoi-promouvoir-la-langue/article/etat-des-lieux-du-francais-dans-le Voor meer informatie over het Belgisch-Frans en belgicismen:
-
Dictionnaire de belgicismes, Georges Lebouc
-
http://www.ambafrance-be.org/Le-francais-de-Belgique-et-les
17 mei 2016
Vertaalbureau.nl
pagina 9 van 10
Auteur: Joran Schaap -
http://www.oxfordlanguagedictionaries.com/Public/PublicResources.html?direction=b-fren&sp=S/oldo/resources/fr/Varieties-of-French-fr.html
-
Jaromír KADLEC, PARTICULARITES LEXICALES DU FRANÇAIS DE BELGIQUE
Voor meer informatie over het Zwitsers-Frans: -
Dictionnaire suisse romand. André Thibault, Pierre Knecht.
-
Francophonie et variété des français, André Thibault
-
Le français... et le romand. Swissinfo.ch
-
Les régionalismes dans les romans de Jacques Chessex, auteur romand.
-
Universiteit van Neuchâtel, presentatie van de Dictionnaire suisse romand
-
Y'a pas le feu au lac, blog (in het Frans) van een Zwitser over taal- en cultuurverschillen
Voor meer informatie over het Canadees-Frans: -
Office québécois de la langue française
-
Le français et la francophonie au Canada (statistieken)
-
Belgisch Nederlands en Canadees Frans: een sociolinguïstische vergelijking
-
Le français parlé au Québec - Université de Laval
-
Petit lexique québécois - Université de Laval
-
Quatre cent ans de français au Québec - Université de Laval
-
Woordenlijst - Denis COUSINEAU (Professor, Universiteit van Ottawa)
-
La langue Québécoise - Carnegie Mellon University
-
Dictionnaire québécois
17 mei 2016
Vertaalbureau.nl
pagina 10 van 10
