t3 SAI\llff'lvA"l-TlF*fi
l n d i t p r o e f s c h r i f tw o r d t b e s c h r e v e n h o e d e n a t i o n a l eo v e r h e i d ,v a n a f d e i n s t e l i i n gv a n h e t G e n e e s k u n d iS g t a a t s t o e z i c hi nt 1 8 6 5d, e z o r g v o o r d e a r b e i d e n d en l e n sv o o r w a t b e t r e f td e gezondheidsbedreigende fhctorenin de albeidssituatievorn.rheefi gegeventot irande opheffing van de medischeatdelingbij de Arbeidsinspectiein 1987.Van de rol die r.ooralnrediciin N e d e r l a n dh e b b e ng e s p e e l db i j h e t s i g n a l e r e nv a n h e t o n t s t a a nv a n b e r o e p s z i e k t eenn h e t t r e f f e nv a n m a a t r e g e l e n t e r v o o r k o m i n gh i e r v a ne n w e l k ei n v l o e d z i j h e b b e ne e h a do p h e t o n t s t a a nv a n w e t g e v i n go, p d e i n s t e l l i n gv a n h e t t o e z i c h th i e r o p e n o p d e n a l e v i n gh i e r v a n , en chronologische beschrijving. bestondtot nu toe geensamenvattende ln Hoofdstuk 1 worden in de inleiding de hoofdlijnen van het onderzoekgeschet-st, gevolgd d o o r d e v r a a g s t e l l i n gm, e t a a n d a c h vt o o r d e c e n t r a l ev r i r a g s t e l l i n ng a a r d e r e l a t i et u s s e nd e Als afgeleidevragen overheiden medici, die zich bezighieldenmet de arbeidersbescherming. inspecteursvan het Staatstoezicht geenrol toekomen aan de orde,waaromde geneeskundig b e d e e l dh e b b e ng e k r e g e ni n h e t t o e z i c h to p d e n a l e v i n gv a n d e e e r s t eA r b e i d s w e tv a n r 8 8 9 , h o e i n h e t p r o b l e e r nv a n h e t o n t b r e k e nv a n n r e d i s c hi n h o u d e l i j k ek e n n i sb i j d e t e c h n i s c h gescl'roolde eersteinspecteur.s bij de Arbeidsinspectiewerd r,oorzienen tot slot aan de vraag w e l k e t a k e n e r . rb e v o e g d h e d e nd o o r d e o v e r h e i d a a n d e l a t e r a a n g e s t e l d m e edici bij de werdentoebedeeld,hoe zij dezehebbenuitgevoerder-rwelkeveranderingen Arbeidsinspectie daar in de loop van de jaren in zijn opgetreden.Dezeworden aan de hand van een indeling in ontrvikkelingen,in de hoofdeen zeventalperioden,gebaseerd op rnin of rneerafgebi,rkende stukkentweetot en met acht uitgewerkt.Vervolgenskomen in dit hoofdstuk de geraadpleegde bronnen aan de orde. Hoofdstuk 2 ( x. 18L3 - 1_889) Dit hoofdstukbeschrijfthoe afhoudendciewetgeverin de negentiendeeeurvstond tegenover h e t t o t s t a n d k o m e nv a n w e t t e l i j k er e g e l i n g e nt e r b e s c h e r m i n gv a n w e r k n e n r e r si r . rh u r . r arbeidssituatie.Een overzichtrvordt gegevenvan de r.er.schillende maatschappelijke actoren die zich bezighieldenn.retde beschermingi van arbeiders,waarbij het in eersteinstantievooral d e t r o f .I n h e t b i j z o n d e rk o m t d e b i j d r a g ed i e m e d i c ih e b b e n h e t p r o b l e e mv a n d e k i n d e r a r b e i b in de negentiendeeeuwtot aan de geleverdaan de ontwikkelingvan de arbeidersbescherming instellingvan de Arbeidsinspectie in r89oaan de orde. Geconstateerd wordt dat in de periode Jol
s , \ i \ l F N \ " {f It N ( ; van de industri€lerevolutieslechtsenkelegeneeskundigen insteilingenzich en geneeskundige structureelhebbenbeziggehouden met de gezondheidvan clewerkendemens.Als belangrijkste . o o r z e l f o n d e r z o e kt e i n d i v i d u e l er n e d i c u sm o e t S a m u e lS e n i o rC o r o n e lw o r d e ng e n o e m dD v e r r i c h t e na a n a r b e i d e r sp r o b e e r d eh i j n i e t a l l e e nh e t p r o b l e e m' r . a nd e g e z o n d h e i d s b e d r e i g i n g t e n g e v o l g re. a ns l e c h t ea r b e i d s o r . n s t a n d i g h e zd iecnh t b a a rt e m a k e n ,m a a r o o k d e n o o d zaakaante tonen voor een wettelijkeregeling,u,aarinrnedicieen rol zoudenmoeten spelen. De Nederlandsche M a a t s c h a p p i tf o t b e v o r d e r i n gd e r G e n e e s k u n s(tN M G ) , o p g e r i c h tu i t regeling,heeft op het terrein van de onvredeover het uitblijven van een goedegeneeskundige preventievan beroepsziekten tot r889geenrol van betekenisgespeeld.De inspanningenvan van den r de NMG hebbenuiteindelijk wel geleidtot de door Thorbeckeuitgevaardigde'Wet , i e d e i n s t e l l i n ge n d e b e v o e g d h e d evna n h e t G e n e e s k u n d i S g taatstoezicht s t e n) u n i j r 8 6 5 ' d regelde.De inspecteursvan het GeneeskundigStaatstoezicht verkregenin het kader van deze wet rveliswaarde bevoegdheidfabriekenen werkplaatsente betredenen kunnen als zodanig worden aangemerkt,naar zij hebbenuiteindelijk als voorlopervan de latereArbeidsinspectie geentaak gekregenbij het toezichtop de nalevingvan de eersteArbeidswetvan 1889.De redenen hiervoorwarenvooral gelegenin het feit dat het toezichtop de gezondheidin de fabrieken e n w e r k p l a a t s ed n o o r d e g r o t eh o e v e e l h e iw d e r k o p h e t t e r r e i nv a n d e b e s c h e r m i n g vande volksgezondheidgeen prioriteit kreeg, waardoor zij bij de totstandkomingvan de eerste Arbeidswetvan 1889niet in beeldkwamen.Voor het toezichtop de nalevingvan dezewet werd waarindrie technischgesciroolde eenaparteArbeidsinspectie in het Ievengeroepen, insps6lgur, dit toezichtkregenopgedragen. Hoofdstuk 3 (1889- 7903) I n d i t h o o f d s t u kw o r d t b e s c h r e v ehno e k o r t n a d e i n s t e l l i n gv a n d e A r b e i d s i n s p e c t i n e t890, werdenmet klachtenen de hierbij betrokkentechniscl-r opgeleideinspecteursgeconfronteerd a i r n d o e n i n g eb n i j a r b e i d e r sw . m e e nb e t e r , a a r a c h t e zr i j m e d i s c h eo o r z a k e nv e r m o e d d e nO inzicht in de omvangvan dezeproblematiekte krijgen,pleittenzij voor eenrneldingsplicht van behandelende artsenvoor geconstateerde aande Arbeidsinspectie. Eendergelijke beroepsziekten meldingsplichtbestondal voor de bedrijventen aanzienvan ongevallen. In plaatsvan eenrnelvaneen dingsplichtzagde toenmaligeministervan Binnenlandse Zakenmeer in het aanstellen aan de Arbeidsinspectie zelf verbondenmedicus,die met specifiekmedischetakenzou lvorden b e l a s t .D i t l e i d d e i n r 9 o 3t o t d e a a n s t e l l i n g v a n d e e e r s t er n e d i s c ha d v i s e u rb i j d e A l b e i d s inspectie. Hoofdstuk 4 (7903 - 79 11) In dit hoofdstukwordt eenoverzichtgegevenvan de organisatorische inbeddingvan de eerste taken medischadviseurWintgens,de uitvoeringvan cledoor de wetqeveraan hem toebedeelde . i j w e r d e v e n a l sd e i n s p e c t e u r sr e c h t s t r e e k s e n d e w i j z e w a a r o ph i j h i e r i n k e u z e sr n a a k t e H onder de bevelenvan de minister aangesteld. Hierdoor kwarn hij niet hi€rarchischonder€in van de inspecteursvan de Arbeid te staan.Aangezienzijn werkterreinuit alledistrictenvande , a sd i t p r a k t i s c ho o k n i e t n r o g e l i j kI.n r 9 o 9v o n d e e nr e o r q a n i s a t i e A r b e i d s i n s p e c tbi ee s t o n d w van de inspectieplaats,rvaarbijde algeheleleidingr.verdopgedrasen aaneendirecteur-generaal, e sn T e ro n d e r s t e n n i nw g e r d e nd e m e d i s c ha d v i s e u rd, e i n m i d d e l sb e n o e r n d e l e c t r o - t e c h n i c u
6en van de inspecte s p e c t i e se, e nc e n t r a kreegde algehele cot zoalsztj na de reors D e m e d i s c ha d v i s met de beschermin diversegroepenarb waren om bepaald bevoegdhedenvan d v e r r i c h t e ni n b e d r i j v r o u w e nk o n o n t s t a in bepaaldecategor k e u r i n g e n w o r d e nr h a r i n g s p e t e n i,n d e handvlasserijen en d Een tweedetaakve hetgeenin verbands diende hij onder and b l o o t s t o n d e n ,t e b e onderzoekbij diama de bourv van de Hen worden, rvordenger begeleidingsstrate d i e t i i d , z e e rs n e lo n h i e l d h i j z i c h ,i n s a m c u r s u s s e ni n e e r s t eh onderzoekvan steen Heijermans,gebruik voorbeeld ntoet het c heid van schildersin De derde hoofdtaa z a a m h e d e na a nd e r r b e s c h r e v e nw , aarva hygienistentot de n arbeidsbeschermen en werd op dezeman
Hoofdstuk 5 (7971 D e a a n s t e l l i n gv a n be.schermende wetgr v a n k r a c h t ,w a a r i ne was dan eenentwinti werd veel verwachtv
SANIhN A I\ ' T I N ( ; rdigeinstellingenzich nens.Als belangrijkste t o o rz e l f o n d e r z o e k te e gezondheidsbedrei_ n,[raar ook de nood_ r u d e nm o e t e ns p e l e n . NMG), opgericht uit op het terrein van de De inspanningenvan rdigde'Wet van den r : u n d i eS t a a t s t o e z i c h t in het kader van deze n k u n n e n a l sz o d a n i g ij hebbenuiteindelijk r'etvan t889.De rede_ rdheidin de fabrieken bescherrningvan de rming van de eerste ng van dezewet werd :schooldeinspecteurs
i d s i n s p e c t iien r 8 9 o , den nret klachten en lden. Om eenbeter t meldingsplichtvan rectie.Een dergelijke plaatsvan een mel_ 't aanstellen van een e takenzou worden eurbij de Arbeids-
lding van de eerste Ltoebedeelde taken rteursrechtstreeks rrchischonder den e d i s t r i c t e nv a n d e I e e nr e o r g a n i s a t i e Jirecteu r-generaal. c t r o - t e c h n i c u se n
ddnvan de inspectetlrsaan hem toegevoegd, rvaardoorer, naastde toen bestaandenegenins p e c t i eese, nc e n t r a l ed i e n s ta a nd e A r b e i d s i n s p e c t w i ee r d t o e g e v o e g dD.e d i r e c t e u r - g e n e r a a l kreegde algehelecoordinatiezowelover de centraledienstalsover de negen'districtshoofden', zoalszijna de reorganisatie zor.rden gaanheten. D e m e d i s c ha d l ' i s e u rd i e n d ez i c h p r i m a i r b e z i gt e h o u d e nn r e t a l l e si v a t i n v e r b a n ds t o n d metde beschermingvan arbeidersuit hygienischclogpunt,rnaartevenswerd bepaald,dat hij diversegroepenarbeidersdiende te onderzoekenom te beoordelenof zij al of niet geschikt w a r e no m b e p a a l d ew e r k z a a n t h e d etne v e r r i c h t e n .E v e n e e n sw e r d e n d e w e r k k r i n g e n d e bevoegdheden van de eersternedischadviseurl,astgestelcl. Als eerstediendehij onclerzoekte v e r r i c h t e ni n b e d r i j v e n ,w a a r i n d o o r h e t w e r k s c h a d ea a n d e g e z o n d h e i dv o o r j o n g e r e ne n vrouwenkon ontstaan.Verdermoesthij keuringenuitvoerenvan jeugdigenen vrouwen die in bepaaldecategorie€nvan bedrijvenwerkzaamwaren.In eersteinstantiemoestenverplicht ker"rringen wordeu r-ritgevoerd in bedrijven waar vroLlwennachtarbeitlverrichtten bij het h a r i n g s p e t e ni n, d e a a r d e w e r k i n d u s t r ieen i n s t e e n f a b r i e k e nI n. r 9 o 9 w e r d e n h i c . r a a nd e handvlasserijen en de letterzetterijen en drukkerijentoegevoegrJ. Eentweedetaak van de rnedischadviseurrvasde plicht zich op de hoogtete houden van'al hetgeenin verbandstaatmet de beschermingvan arbeidersuit hygi€nischoogpunt'.Daartoe diendehij onder anderedagelijksallerleiinrichtingenrvaararbeidersaan nacleligeinvloeden b l o o t s t o n d e nt,e b e z o e k e nA. l s v o o r b e e l d e rv. ra n d e z ew e r k z a a m h e d e knu n n e n h e t b l o e c l onderzoekbij diamantberverkers die aan lood werclenblootgestelden zijn bemoeienissen met clebouw van de Hembrug over het Noordzeekanaal, w-aarbijontler overdruk gewerktmoest w o r d e n ,w o r d e n g e n o e m d .M e d e d a n k z i j d e g r o t e i n z e t v a n W i n t g e n sw e r c le e n m e c l i s c h e begeleidingsstrategie ontworpenten behoevevan het lverkenoncleroverdruk,die in een,voor d i e t i j d ' z e e rs n e lo n t w o r p e ne n a a n g e n o m e n ' C a i s s o n w1e9to 5 ' r v e r d geincorporeerd V.e r d e r h i e l dh i j z i c h ,i n s a m e n w e r k i nm g e t e e na a n t a la n d e r ei n s t a n t i e sb, e z i er r e t h e t o p z g l l g ny 3 n c u r s t l s s einn e e r s t eh u l p b i j b e d r i j f s o n g e v a l l eD ne . r e s r . r l t a t evna n h e t d o o r h e m u i t g e v o e r d e o n d e r z o e kv a n s t e e n h o u w e rzso u d e ns a n l e nr n e t d i e v a n e e n t w e e t a la n d e r ea r t s e n ,E l i a se n H e i j e r m a n sg,e b r u i k tw o r d e nv o o r d e o n d e r b o u w i n gv a n d e S t e e n h o u w e r s w1e9t 1 1A. l s l a a t s t e voorbeeldmoet het onderzoeknaar de gevolgenvan blootstellingaan loodwit op de gezondheid van schildersin dezeperiodegenoerncl rvorden. De derdehoofdtaakvan Wintgensbehelsdehet uitbrengenvall een verslagover zijn werkzaamhedenaan de minister.Ten slotteworden de relatiesmet andereorganisatiesen groepen b e s c h r e v e nw, a a r v a nd i e m e t h e t S t a a t s t o e z i c hotp d e V o l k s g e z o n d h e i e d r . rd e t e c h n i s c h e hygienistentot de meestproblematischebehoorden.Uiteindelijk leiclcieuitbreiding van cle arbeidsbeschermende wetgevingin tgrr tot de noodzaakeentweedegeneeskundige te benoemen en rverdop dezemaniereenapartemedischeafdelingbij de Arbeidsinspectie eevormd. Hoofdstuk 5 (79 77- 1920) D e a a n s t e l l i n gv a n m e e r d e r ea r t s e n b e h o o r d ev a n a f t 9 1 r t o t d e n r o g e l i j k h e d e nO . ok de b e s c h e r m e n dw e e t g e v i n gw e r d v e r d e ru i t g e b r e i d I. n r 9 r 3w e r d c l eS t e e n h o u w e r s w e u ti t r g r r Yankracht' rvaarineen verplichtekeuling was opgenomen\ioor elke steenhciurver, cliejonger rvasdan eenentwintigjaar.Voor wat betrefthet signaierenvan beroepsgebonden aandoenilgen werd veelverwachtvan de in rgrt ingevoerdewettelijkeverplichtingtot het melclenvan gesig305
SANTEN\'ATTING
n a l e e r d eb e r o e p s z i e k t e.nl i u rd e A r b e i d s i n s p e c t i eH. o e r v e d l e z em e l d i n g s p l i c h zt e k e rg e l e i d h e e f t t o t v e e l n a d e ro n d e r z o e kd o o r d e m e d i c i b i j d e A r b e i d s i n s p e c t i ei s, d e r e g e l i n gn o o i t g o e dv a n d e g r o n d g e k o m e nI.n d e l o o p d e r j a r e nd a a l d eh e t a a n t a lm e l d i n g e nd a n o o k z i e n d e r o g e n .D e b e l a n g r i j k s t er v e e r s t a n dr v e r dv e r o o r z a a k d t o o r d a t d e n r e l d i n ga a n e e n n i e t m e d i c u sm o e s t g e b e u r e n n , amelijkaan de directeur-generaa l n d e A r b e i d . V e l ea r t s e n va vonden dat hiernreehet medischberoepsgeheim zou worden geschonden. Het I.nerendee va l n d e t i j d v a n d e a a n d e A r b e i d s i n s p e c t ivee r b o n d e nm e d i c i e i n g o p a a n b i j d e w e t v e r p l i c h t eo f d o o r h e t d i s t r i c t s h o o t dg e € i s t ek e u r i n g e nv a n w e r k n e r n e r sD. e e e r s t e m e d i s c ha d v i s e u rW , i n t g e n s ,h e e f th i e r v a n ,e n v a n d e r e s t v a n z i j n a c t i v i t e i t e nt o t a a n z i j n p e n s i o n e r i n gi n r 9 1 6u i t v o e r i gv e r a n t w o o r d i n ga f g e l e g di n d e j a a r v e r s l i r g evna n d e i n s p e c t i e , maar heeft't'erderrraun'elijkseen actief beleidgevoerdclm de door hem opgebour,vde kennis en ervaringover te dragenaan zijn collegaemedici in den lande door middel van publicaties i n d e v a k b l a d e nD. e r o l v a n d e p l a a t s e l i j kgee n e e s h e r ebnl e e f v o o r l o p i gn o g v o o r a lb e p e r k t o t het ondersteunen \.ande geneeskundigen bij de Arbeidsinspectie ten behoevevan de verplichte k e u r i n g e ne n i n e e ne n k e ls e v a lt o t h e t a a n d r a g e n v a no n d e r z o e k s g e g e v e t enrso n d e r b o u w i n g v a n n i e u w er e g e l g e v i r . rzgo, a l sd a t d o o r E l i a se n H e i j e r m a n si s g e d a a nt e n b e h o e v ev a n d e Steenhouwerswet. Hoofdstuk 6 (7920-1940) De na de eersteu'ereldoorlogontstanesocialeonrust leidde tot een vernieuwdeArbeidswet, d i e g e b a s e e rw d a s o p e e n a l g e h e l er e g e l i n gv a n c l ea r b e i de n n i e t m e e r a l l e e n ,z o a l sd e t w e e vorige,op het bestrijdenvan misstanden.Tevenskonden hierdoor,ondanksde economische crisisin de begir.rjaren twintig, die bezuinigingenbij de overheidnoodzakelijkmaakten,gelden w o r d e nv r i j g e m a a kot m e e nf b r s eu i t b r e i d i n gv a n c l em e d i s c h ea f d e l i n gt e r e a l i s e r e nD.e z o g e n a a m d e ' v e r g i s s i nvga n T r o e l s t r a ' h e e h f ii e r i n n a a ra l l ew a a r s c h i j n l i j k h e iede nr o l g e s p e e l cI nl . l 9 2 0 e n r g z r w e r d e ne e nv i j f t a l g e n e e s k u r . r d i gbeenn o e m dz, o d a td e m e d i s c h ea f d e l i n gt o t 1 9 j 0 uit zesqeneeskundigen bestor.rd. In 19z3trad de nieuweSteenhouwerswet in werkingdie voor de medische a f d e l i n ge e na a t r z i e n l i j kvee r m e e l d e r i nvga n d e h o e v e e l h e ikde u r i n g e nm e t z i c h m e e bracl-rt.Dit werd nog versterktdoor de invoeringvan de verplichtekeuring van schepelingen in r9z8 en de beperkingvan de geldigheidsduurvan de af te gever.r keuringsverklaringen. Ter o n d e r s t e u n i n gv l l n d e w e r k z a a m h e d evna n d e z e sr r - r e d i cbii j d e A r b e i d s i n s p e c t irev e r d e ne r daaromcontractengesloterlmet tientirllenandereartsenin den lande. Ook in dezeperiodebleefhet aantalverplichtemeldingenvan beroepsziekten zeersterkonder de maat.Vastgesteld kan wordendat dezeverplichtingalsbeleidsinstrument, om inz-ichtte krijgen in het v6tirkclmenvan beroepsziekten, bij langena niet aande verlvachtingen had voldaan. Door de uitbreiding van de medischeafdelingwas het ir.rdezeperiode mogelijk geworden bepaaldegezondheidskundige problenrenbeterin kaart tebrengen.Uitvoerigis daarvanin de j a a r v e r s l : r g evne r s l a gg e d a a n D . e t w e e d em e d i s c ha d v i s e u rK r a n e n b u r gb e p e r k t ez i c h q u a publicaties,in tegenstellir.rg tot zijn voorgangerWintgens,niet alleentot de jaarverslagen van de Arbeidsinspectie, maar publiceerdeoverde resultatenvan het onderzoekdoor de geneeskundigenvan de medisc!-re afdelingregelmatiein de medischevakliteratuur. F e i t e l i j k w a se r i n N e d e r l a n di n r e l i r t i e kf o r t e t i j d e e n m e d i s c h eo v e r h e i d s d i e n sotn t s t a a n die zich bezighield met bijna alle facettenvan de bedrijfsgezondheidszorg, met uitzondering lo6
v a n h e t h o u d e nv a reintegratiena ziek Na de sterkeuitb blelt-renbinr.rende i d i e v o o r e e n d e e lt r diendente operere onderde directeu het het dorrinanter houden, en de neig h o u d i n g e ns o m sp r voor een deelterug t r i c t h a d d e n ,m a a r oorzaak hiervoor r o n a f h a n k e l i j ko p t r voort uit de opvatt d a n e e n t e c h n i s c hi van eenmedicuszo d e e lw a sd e w e n st o het de artsonmoge het districtshoofdToen in de trveed groei van vooralde 1 over te weinigcapa p l e i t t e s t e r kv o o r i t e v e n se e n t a a k z o t o n d e r i n v l o e dv a n I besluitin zijn fabr zoalsook is gebeur gezondheiciszorg in v;rn de medischeafd m o e i l i j k ee c o n o m i rvikkelden uitgevoe beroepsziekten, dat r
Hoofdstuk 7 (794C Dit hoofdstukbegin Arbeidsinspectietijr hoe de personeelss b e z e t t e rw e r d e e na zaamhedenhadden reinigingsmiddelen clewettelijk verplich h e e n a l l e e nd e g e n e
S , . \ ]I\E N V A T I ' I N ( ;
s p l i c h tz e k e rg e l e i d i s d e r e g e l i n gn o o i t Lngendan ook zienlding aan een nietA r b e i d .V e l e a r t s e n m e d i c ig i n g o p a a n :knemers.De eerste /iteiten tot aan zijn 3 nv a n d e i n s p e c t i e , r p g e b o u w d ek e n n i s ldelvanpublicaties g vooralbeperkt tot ve van de verplichte s ter onderbouwing e n b e h o e v ev a n d e
euwdeArbeidswet, l e e n ,z o a l sd e t w e e ks de economische j k m a a k t e ng, e l d e n ealiseren. De zoger e nr o l g e s p e e l dI n . r ea f d e l i n gt o t r 9 3 o rerkingdie voor de lgen ntet zich rnee ; van schepelingen sverklaringen.Ter spectiewerden er rnzeersterkonder o m i n z i c h tt e k r i j ;enhad voldaan. ogelijkgeworden q i s d a a r v a ni n d e eperktezich qua rverslagen van de 'de geneeskundisdienso t ntstaan n e tu i t z o n d e r i n g
vanhet houden van een regelmatigspreekuuren het individueeladviserenbij revalidatieen reintegratie na ziekte. Na de sterkeuitbreiding van de rnedischeafdelingkwamen er echterook coordinatieproblemenbinnen de afdelingen competentieconflictenmet de districtshoofdenaan het licht, d i e v o o r e e n d e e l t e r u g t e v o e r e nw a r e n o p d e o r g a n i s a t i e s t r u c t u uwr a a r b i n n e nd e m e d i c i diendente opereren.Het wasvooral de organisatorische plaatsingvan de medici, recht-streeks o n d e rd e d i r e c t e u r - g e n e r a adli,e d e z ec o o r d i n a t i e p r o b l e m evne r o o r z a a k t e nD. a a r n a a sw t as het het clominanteoptredenvan Kranenburg,die angstvalligde tor.rwtjes in eigenhand wilde houden,en de neigingtot eigenmachtigoptredenvan de geneeskundigen die de interne verhoudingensoms problernatischmaakten.De competentieconflicten met de districtenwaren voor een deel terug te voerenop het leit dat de medici hun werkterreinweliswaarin het dist r i c t h a d d e n ,m a a r d a a r o r g a n i s a t o r i s cghe e nd e e lv a n u i t m a a k t e n .E e n b e l a n g r i j k ea n d e r e oorzaakhiervoor moet verder gezochtworden in de wen,sr,an de medici tot een volledig o n a t h a n k e l i j ko p t r e d e nb i n n e n d e d i s t r i c t e n .D e z ew e n st o t o n a f h a n k e l i j ko p e r e r e nk w a n . r voort uit de opvattingdat een medicusnaar de werknemertoe meer vertrouweninboezemde d a n e e n t e c h n i s c hi n s p e c t e r e n a d m b t e n a a rD . o o r e e ng r o t e r eo p e n h a r t i g h e i di n d e r i c h t i n g vaneenmedicuszou het opsporenvan \,vantoestanden rvordenvergernakkelijkt. Voor eenander d e e lw a sd e w e n st o t o n a f h a n k e l i j k h e igde b a s e e rodp h e t m e d i s c hb e r o e p s g e h e i m D .i t m a a k t e het de artsonmogelijkom relevantemedischinhoudelijkezakenaaneenniet-medicus- in casu het districtshoofd- rneete delen. Toenin de tweedeheift van de jaren twintig de econonrieweeraantroken er een zeersterke g r o e iv a n v o o r a ld e g r o t en i e u w ei n d u s t r i e d no n t s t o n d w , e r d d u i d e l i j kd a t d e A r b e i d s i n s p e c t i e overte weinig capaciteitbeschikteom het totalewerkveldadequaatte beheersen. Kranenburg p l e i t t e s t e r k v o o r d e a a n s t e l l i n gv a n s p e c i a l eo p d e p r e v e n t i eg e r i c h t ef ' a b r i e k s a r t s edni e t e v e n se e n t a a k z o u d e nm o e t e n h e b b e nb i j d e r e v a l i d a t i ee n r e i n t e g r a t i en i r z i e k t e .N , l e d e o n d e r i n v l o e dv a n h e t p e r s o o n l i j kc o n t a c tm e t K r a n e n b u r gn a m A n t o n P h i l i p s i n r 9 z 8 h e t b e s l u i ti n z i i n f a b r i e k e ni n E i n d h o v e ne e n d e r g e l i j k ea r t s a a n t e s t e l l e n .H e t i s v e r l e i d e l i j k , z o a l so o k i s g e b e u r dd, e z ea a n s t e l l i n vga n B u r g e ra a nt e m e r k e na l sh e t b e g i nv a n d e b e d r i j f s g e z o n d h e i d s z oirngN e d e r l a n dH. e t d o e te c h t e ro n r e c h ta a nd e o n t w i k k e l i n gb i n n e nk o r t e t i j d v a n d e r n e d i s c haef d e l i n gb i j d e A r b e i d s i n s p e c tdi ei e m e t g r o t ei n z e th a a ro p d r a c h tg e d u r e n d e moeilijkeeconomische tijden,zowelin de jaren twintig alsin de jaren dertig,verderheeftontwikkelden uitgevoerder.rzich in dez-e periodeontwikkeldetot een kenniscentrurnbetreffende beroepsziekten, dat uniek was in Nederland. Hoofdstuk 7 (1_940-7960) Dit hoofdstukbegint met de beschrijvingvan de moeilijkhedendie de geneeskur.rdigen bij de Arbeidsinspectie tijdens de bezettingsjaren ondervondenin de uitoefeningvan hun taken en hoe de personeelssterkte l'an de medischeafdelingwerd gerninimaliseerd. In opdrachtvan de b e z e t t e rw e r d e e n a a r r t atl a k e na a n h e t a l b e s t a a n d e p a k k e tt o e g e v o e g dD. e z en i e u w ew e r k zaamheden h a d d e nv o o r n a m e l i j kt e m a k e nm e t d e d i s t r i b u t i ev a n d e s c h a a r s veo e d i n g s -e n reinigingsmiddelen. Na de oorlog namende gestaaggroeiendebedrijfsgeneeskundige diensten de wettelijk verplichtekeuringengeleidelijkover.Ook de grotereonderzoekingen,die voorh e e n a l l e e nd e g e n e e s k u n d i g ebni j d e A r b e i d s i n s p e c t iuei t v o e r d e n ,w e r d e ns t e e d sm e e r i n 307
S A N lI ] N V A fT I N ( ;
s a m e n w e r k i n gm e t d e b e d r i j f s g e n e e s k u n d i gdei e n s t e ne n i n s t i t u t e n a l s h e t N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r P r a e v e n t i e vG e e n e e s k u n deen d e G e z o n d h e i d s o r g a n i s avt iaen T N O v e r r i c h t . De overheidstimuleerdedezeontwikkeling financieel,wirt een geleidelijke,maar definitieve taakverandering voor de n-redisch afdelingbij de Arbeidsinspectie tot gevolghad. Na de oorlog kwam de wettelijke regelingbetreffendehet functioneren van de zich steeds meer ontwikkelendebedrijf.sgeneeskundige dier.rsten tot stand.Een werksroepvan de in 1946 o p g e r i c h t es e c t i ev o o r A r b e i d s -e n B e d r i j f s g e n e e s k u nbdien n e n d e A l g e m e n eN e d e r l a n d s e Verenigingvoor SocialeGeneeskunde voor de uiteinformuleerdealinry47 de uitgangsprunten delijk in r96zgel-reel van kracht gewordenwettelijkebepalingen.De medischadviseurVanLuijt alsook de toenmaligedirecteur-generaal van de Arbeid Fetterspeeldeneen belangrijkerol in waaraaneendergelijkewettelijkeregelingzou moetenvoldoen.Zowelop de idee€nontwikkeling ambtelijkniveaualsbij de behandelingin het parlementwerd door de afdelingVolksgezondheid v a n h e t m i n i s t e r i ev a n S o c i a l eZ a k e ne n V o l k s g e z o n d h e iwda, a r o n d e or o k d e A r b e i d s i n s p e c t i e r e s s o r t e e r d ed ,e t o e z i c h t h o u d e n dtei i a k d i e o p b a s i sv a n d e V e i l i g h e i d s w eata n d e A r b e i d s inspectiewas toebedeeld,bij herhalingbetwist. Dit heeft een ernstigevertragingvan de totstandkomingvan de wettelijkeregelingbewerkstelligd. In de uiteindelijkeformuleringvan met n a n r ed e m e m o r i ev a n t o e l i c h t i n gw a sd u i d e l i j kd e h a n d v a n d e m e d i s c ha d v i s e u B r e z e m etre herkennen.De toezichthoudende rol die in het kadervan de rvettelijkeregelingaande medische werd toebedeeld, afdelingvan de Arbeidsinspectie zou eenbelangrijkeveranderingin het takenpakketbewerkstelligen en \rooreendeelhet verliesaanuit te voerenkeuringencompenseren. Hoofdstuk 8 (7960- 1987 ) In hoofdstuk 8 wordt de laatsteperiodevan de medischeafdelingbehandeld.Het begin hiervan wordt gemarkeerddoor het van kracht worden van de rvetgevingop het terrein van de bedrijfsgeneeskunde. De medischadviseurBezemerhad de oorspronkelijkebedoelingom in elk district een geneeskundige aangesteld te hebben,eindelijkwetente realiseren. van de medischeafdelingkunnen rond r96o eenvijftal onderdelen Als vastetaakelementen .arordenonderscheiden. Allereerstwarendat de medisch-hygi€nische bedrijfsinspecties, die in de meestegevallenhet gevolgwaren van de binnengekomenmeldingenvan beroepsziekten op basisvan de ongevallenwetten en na 1967op basisvan de Ziektewet.Vervolgenswarenhet d e r v e t t e l i j kv o o r g e s c h r e v ekne u r i n g e nh, e t p e r i o d i e kg e n e e s k u n d iogn d e r z o e kv a n b e p a a l d e categoriedn arbeiders,het onderzoekvan gevaiienvan beroepsziekte en alslaatstehet onderdeel bijzondereonderzoekingen, die in dezetijd voornamelijkbestondenuit landelijk uitgevoerde o n d e r z o e k i n g enna a rb i j z o n d e r eg e v a r e ne n s t e e d sm e e ri n s a m e n w e r k i nm g e t a n d e r eo n d e r z o e k s i n s t i t u t ewne r d e nu i t g e v o e r dN. a a s td e o n d e r z o e k edni e o o k a l i n v o o r g a a n d p eerioden a a n d e o r d e w a r e n ,z o a l sh e t o n d e r z o e kn a a r d e b l o o t s t e l l i n ga a n l o o d e n l o o d h o u d e n d e verbindingen in diverse bedrijfstakken en het gebruikelijke siiicoseonderzoekbij steenh o u w e r se n i n d e a a r d e w e r k i n d u s t r i ew,e r d e e n a a n t a ln i e u w eo n d e r z o e k e ng e € n t a m e e r d , waaronderdie tengevolgevan blootstellingaan landbouwbestrijding.smiddelen er.rde opkomende problematiekvan asbest.Nieuw was de uitgifte van medischedossiersen de controle o p d e k e u r i n g e ni n h e t k a d e r v a n h e t i n r 9 5 8 i n w e r k i n g g e t r e d e ne n i n 1 9 6 3g e w i j z i g d e V e i l i g h e i d s b e s l u Ii to n i s e r e n d eS t r a l e ne n d e t o e t s i n g e nt e n b e h o e v ev a n d e e r k e n n i n g s prrocedure de verplichtebedrijtsgeneeskundige diensten.Vooral dezelaatstetaak legde "'oor 308
een aanzienlijkbes N a h e t m i d d e nv a n medischeafdelingo inspectieen over hr v i s e u r so m t o t e e n effect.Voorwat betr d e j i r r e nz e v e n t i gt, groeiendemaatsch de uit te voerentak meer door problern waarbij vooral de c hieraanhet hooid tr c e n t r i r a ln i v e a up l : b e l a n g s t e l l i n sgt a a meer beleidsuitvo zich meeren meer waarop ook medisc D e t o e n m a l i g el e noodzakelijkom be l e e r d eo n d e ra n d e r zich n.retde divers d i s t r i c t e n e n l . r e tc gezochtin het groe heid en welzijn (so de besluitvorming I fen van de bestaan
Hoofdstuk I In hoofdstuk 9 wor tot en met 1987.Als t i s c h e r e l a t i em e t t inbedding van de rr de Arbeidsinspec de diversemedisch e e n a a n t a lu i t g e v o de irtdeling.
Hoofdstuk 10 In hoofdstuk ro r^ GeneeskundigStaa ling van een medis en de personeelsb h i e r i n g e d u r e n ddet
S AN I I - : N \ " { 1 ' ' I ' IN ( I
als het Nederlands : van TNO verricht. ke, maar definitieve rlg had. r van de zich steeds jroep van de in 1946 emeneNederlandse nten voor de uiteinh adviseurVan Luijt :n belangrijkerol in n voldoen.Zowel op ingVolksgezondheid de Arbeidsinspectie r'etaan de Arbeids: t r a g i n gv a n d e t o t ormuleringvan met rdviseurBezemerte ing aande medische deringin het taken)n compenseren.
:ld. Het begin hierhet terrein van de < eb e d o e l i n go m i n .seren. vijftal onderdelen fsinspecties, die in an beroepsziekten 'volgenslvaren het zoekvan bepaalde ltstehet onderdeel delijk uitgevoerde n e t a n d e r eo n d e r r g a a n d ep e r i o d e n :n loodhoudende erzoek bij steenrenge€ntameerd, lelenen de opko: r se n d e c o n t r o l e Lr 9 6 3g e w i j z i g d e r de erkenningslaatstetaak legde
eenaanzienlijkbeslagop de beschikbaretijd van de districtsartsen. N a h e t m i d d e n v a n d e j a r e nz e s t i go n t s t o n de r g r o t eo n v r e d eb i j d e g e n e e s k u n d i g evna n d e medische afdelingover hun takenen positiein het algemeneuitvoeringsbeleid van de Arbeidsi n s p e c t i e n o v e r h u n r e l a t i en r e t d e d i s t r i c t s h o o f d e nP. o g i n g e nv a n d e d i v e r s em e d i s c ha d v i s e u r so m t o t e e n b e t e r ei n t e g r a t i ev a n d e m e d i c i i n d e d i e n s t t e k o m e n , h a d d e nw e i n i g effect.Voorwat betreftde prioriteitsstellingvan de nredischeafdelingtrad er in het begin van d e j a r e n z e v e n t i gt,i j d e n sh e t a d v i s e u r s c h avpa n W i n k e e n v e r a n d e r i n go p . I ) o o r e e n s t e e d s groeiende r n a a t s c h a p p e l i j ki net e r e s s veo o r d e a r b e i d s o m s t a n d i g h e d e n p r o b l e r n awt ieerkd e n c.leuit te voerentaken niet zozeermeer bepaalddoor eigenkeuzesvan de nredici,rnaarsteeds nreerdoor problemendie door derden,zoalsde vakbondenen de rnedia,werdenaangekaart, w a a r b i jv o o r a l d e c a r c i n o g e n i t e ivta n v e r s c h i l l e n d e c h e m i s c h es t o f f e ne e n r o l s p e e l d eO . m hieraanhet hoofd te biedenvond er een relatiefsterkeuitbreidingvan de medischedienstop c e n t r a a ln i v e a u p l a a t sm e t h e t o o g o p d e b e l e i d s o n t w i k k e l i n g t e n a a n z i e nv a n d e i n d e b e l a n g s t e l l i nsgt a a n d eo n d e r w e r p e n D . e s o n d a n k sm o e s tv a n w e g ec a p a c i t e i t s g e b r eskt e e d s meerbeleidsuitvoerend werk aan externeinstitutenworden uitbesteed.In cornbinatiemet de z i c h m e e r e n m e e r i s o l e r e n d eo p s t e l l i n gv a n d e v e r g r i j z e n d eg r o e p n . r e d i ciin d e d i s t r i c t e n , rvaaropook medischadvi-seur Wink geengreepkreeg,werd hun positieerg kwetsbaar. D e t o e n m a l i g el e i d i n gv a n d e A r b e i d s i n s p e c t iaec h t t ee e r .hr e r o r i € n t a t i ev a n d e o r g a n i s a t i e noodzakelijkom beter te kunnen reagerenop de zich voordoendeproblematiek.Men signaleerdeonder andereeen gebrekaan samenwerkingen afstemmingtussenfunctiegroependie z i c h m e t d e d i v e r s et a a k g e b i e d ebne z i g h i e l d e ne n e e n o n t o e r e i k e n d ec o o r d i n a t i et u s s e nd e d i s t r i c t e ne n h e t c e n t r a l ea p p a r a a t .D e o p l o s s i n gv a n d e z e g e s i g n a i e e r dgee b r e k e nw e r d gezochtin iret groeperenvan de deskundigheden rondom de drie facettenveiligheid,gezondheid en welzijn (sociaalarbeidsbeleid), conform de Arbowet,waardoorvoorirl het overlegen d e b e s l u i t v o r m i n sb e t e rg e o r d e n dz o u k u n n e nn ' o r d e n .D i t r e s u l t e e r c il n e 1 9 8 7i n h e t o p h e f f-envan de besttrande afdelingen,rvaaronderde medische. Hoofdstuk I In hoofdstuk 9 wordt een beschouwinggegevenover de gehelebeschrevenperiode van 1865 tot en nlet 1987.Als voornaamsteonderwerpenkomen hierbij aan de orde de zeerproblemat i s c h er e l a t i em e t h e t G e n e e s k u n d i g S t a a t s t o e z i c hht ,e t p r o b l e e mv a n d e o r g a n i - s a t o r i s c h e r o k d e r e l a t i em e t d e d i s t r i c t s h o o f d e vna n i n b e d d i n gv a n d e n r e d i s c h e a u t o n o m i er v a a r d o o o de Arbeidsinspectievoortdurend onder druk stond.Vervolgenskomen de verschillentussen de diversemedischadviseursaan de orde en de effectiviteitvan de afdelingop het gebiedvan een aantal uitgevoerdehoofdtaken,waarbij tot slot iets gezegdwordt over de opheffing van de afdeling. Hoofdstuk 1-O In l.rootdstukro rvorden de conclusiesweergegevenvooral betreffende de rol var.rhet G e n e e s k u n d iS g t a a t s t o e z i c bh itj d e a r b e i d e r s b e s c h e r m i ndge;a c h t e r g r o n d evna n d e a a n s t e l l i n g v a n e e nm e d i s c ha d v i s e u b r i n n e n d e o r g a n i s a t i vea n d e A r b e i d s i n s p e c t i d ee , organisatie van de afdeling;de taken en de taakuitoet-ening en de personeelsbezetting en de verandering hierin gedurendede loop der tijd en alslaatstebetreffendede opheflingvan de afdeling.
