Gemeente Woerden
11.011125 Ministerie van Infrastructuur enMilieu
Regislratiedatum: Behandelend afdeling Afgehandeld door/op:
> Retouradres Postbus 3094S >SO0 GX Den Maag
1 11or;
Aan de Gemeenteraad
W*ó~
1 9 JULI 2011
Beh. Ambt.: Streefdat.:
Afschr.: R / t3 £ W 1 3 JULI2011 Datum Betreft
V.O.:
Verantwoordelijkheid gemeenten m.b.t. legionellarisico's van natte koeltorens
Directoraat-Generaal Milieu Directie Duurzaam Produceren Afdeling Bodem en Water Rijnstraat 8 Postbus 30945 2500 GX Den Haag Interne postcode IPC 625 www.rijksoverheid,nl Contactpersoon Mr, W . F . E , Reinhold
T 070- 339 4 2 6 1 F 07O- 339 1288
Kenmerk DP2011048510 Bijïage(n) afschrift bnef college BSW rapport VROM-Inspectie vragenlijst
Geachte Gemeenteraad, In 2007 en 2008 heeft mijn ambtsvoorganger brieven gezonden aan alle Colleges van Burgemeester en Wethouders in Nederland. Daarin werd gewezen op de gezondheidsrisico's die natte koeltorens kunnen hebben in verband met de verspreiding van legionellabactenën. Tevens werd 'in de brieven stilgestaan bij de verantwoordelijkheid die de gemeente daarbij heeft voor inventarisatie, registratie, toezicht en handhaving op basis van de Wet milieubeheer. In 2008 is door de VROM-Inspectie bij alle gemeenten geïnventariseerd in hoeverre zij deze verantwoordelijkheid in praktijk brachten, (bijlage bij Kamerstukken I I , 26442, nr. 38; https://zoek.officielebekendmakinaen.nl/kst26442-.18-bl.pdn Eind 2009 heeft de VROM Inspectie vervolgens bij 40 gemeenten een nader onderzoek gedaan (zie bijgevoegde factsheet). Hieruit bleek dat de situatie minder rooskleurig was dan uit de eerdere inventarisatie was gebleken. Gemeenten die aanvankelijk hadden gesteld dat er op hun grondgebied geen natte koeltorens waren, bleken ze toch te hebben, en als er al een registratiesysteem was opgezet, bleek dit altijd niet te worden bijgehouden. En als er al sprake was van een actueel registratiesysteem, werd er veelal nauwelijks toezicht uitgeoefend.
Pagina t van ï
Ik ben van mening dat de gemeentebesturen die op dit vlak achterblijven, primair op lokaal niveau gestimuleerd zouden moeten worden om in actie te komen. Daarom zend ik u een afschrift van de brief die ik aan het College van Burgemeester en Wethouders heb gezonden. Hoogachtend,
Directoraat-Generaal Mil eu ' trS,r0uurMam mmmBotm en waur Kenmerk DP2011048540
DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU,
Pagina 2van,
MinisterievanInfrastructuur enMilieu
> Retouradres Postbus 30945 2500 GX Den Haag
Aan het College van Burgemeester en Wethouders
Directoraat-Generaal Milieu Directie Duurzaam Produceren Afdeling Bodem en Water Rijnstraat 8 Postbus 30945 2500 GX Den Haag Interne postcode IPC 625 www.rijksoverheid.nl Contactpersoon Mr. W.F.E. Reinhold T 070- 339 4261
Datum Betreft
1 3JULI 2011 Verantwoordelijkheid gemeenten m.b.t. legionellarisico's van natte koeltorens
Geachte College,
Kenmerk DP20U048539 Bljlage(n) afschrift brief Gemeenteraad rapport VROM-Inspectie vragenlijst
In 2007 en 2008 heeft u van mijn ambtsvoorganger brieven ontvangen waarin gewezen werd op de gezondheidsrisico's die natte koeltorens kunnen hebben in verband met de verspreiding van legionellabacteriën. Tevens werd in de brieven stilgestaan bij de verantwoordelijkheid die de gemeente daarbij heeft voor inventarisatie, registratie, toezicht en handhaving op basis van de Wet milieubeheer. In 2008 is door de VROM-Inspectie bij alle gemeenten geïnventariseerd in hoeverre zij deze verantwoordelijkheid in praktijk brachten, (bijlage bij Kamerstukken I I , 26442, nr. 38; https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst26442-38-bl.pdf) Eind 2009 heeft de VROM-Inspectie vervolgens bij 40 gemeenten een nader onderzoek gedaan (zie bijgevoegde factsheet). Hieruit bleek dat de situatie minder rooskleurig was dan uit de eerdere inventarisatie was gebleken. Gemeenten die aanvankelijk hadden gesteld dat er op hun grondgebied geen natte koeltorens waren, bleken ze toch te hebben, en als er al een registratiesysteem was opgezet, bleek dit niet altijd te worden bijgehouden. En als er al sprake was van een actueel registratiesysteem, werd er veelal nauwelijks toezicht uitgeoefend. Ik ben van mening dat de gemeentebesturen die op dit vlak achterblijven, primair op lokaal niveau gestimuleerd zouden moeten worden om in actie te komen. Daarom zend ik een afschrift van deze brief aan uw gemeenteraad. DeTweede Kamer heeft er sterk op aangedrongen om kennis te kunnen nemen van de namen van gemeenten die - vijfjaar na de Legionellose-uitbraak te Amsterdam, met 3 doden en meer dan 30 zieken tot gevolg nog steeds niet op orde zijn met inventarisatie, registratie, toezicht en handhaving. Daarom verzoek ik u om bijgaand vragenformulier uiterlijk 15 september 2011 ingevuld en ondertekend te retourneren.
Pagina 1van 2
Van gemeenten die het formulier op die datum niet hebben geretourneerd, zal ik aannemen dat zij op alle punten negatief scoren. Ik zal vervolgens alle ontvangen informatie openbaar maken op www.hiksoverheid.nl. Het ingevulde formulier kan worden gezonden naar het volgende adres: Ministerie van Infrastructuur en Milieu Directie Duurzaam Produceren IPC 625 t.a.v. dhr W. Reinhold Postbus 30945 2500 GX Den Haag
Directoraat-Generaal Milieu Directie Duurzaam Produceren Afdeling Bodem en Water Kenmerk
DP20H048539
Voor vragen of nadere informatie kunt u contact opnemen met dhr. W. Reinhold, tel 070-339 4261, e-mail
[email protected]. Bij afwezigheid kunt u contact opnemen met mw. T.Baptiste, 070- 339 4266, e-mail
[email protected].
Hoogachtend, DESTAATSSECRETARIS VANINFRASTRUCTUUR ENMILIEU,
Pagina 2 van 2
Dit formulier isook te downloaden via http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/legionella/documenten-enpublicaties/brieven/2011/07/08/brief-aan-gemeenten-over-aanpak-van-legionella-bij-hun-nattekoeltorens.html Vraag nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14
Vraag Betreft: inventarisatie en registratie Naam contactpersoon gemeente? Telefoonnummer contactpersoon? Heeft de gemeente een inventarisatie uitgevoerd van aanwezige natte koeltorens? Vanwanneer dateert de laatste inventarisatie? Isbijde inventarisatie onderscheid gemaakt inkoeltorens, koelwatersystemen en locaties? Hoeveel locaties zijn inuw gemeente aanwezig waar natte koeltorens staan? Hoeveel koelwatersystemen staan opdeze locaties gezamenlijk? Hoeveel koeltorens staan opdeze koelwatersystemen gezamenlijk? Isbij de inventarisatie onderscheid gemaakt in proceskoeling (industrie) en klimaatkoeling (gebouwen)?. Zijn de aanwezige koeltorens ook geregistreerd met eigenschapskenmerken (bouwjaar, type,etc) vande koeltorens? Isde inventarisatie van natte koeltorens ook uitgevoerd voor koeltorens op/bij provinciale inrichtingen? Ishier structureel overleg over metde provincie? Door wie isde inventarisatie/registratie uitgevoerd? Hoe isde registratie uitgevoerd;welk voorbeeld of format is hiervoor gebruikt?
15
Welke bronnen zijngebruikt omte komentot eenzo volledig mogelijke registratie?
16
Beschikt uvan elke geregistreerde koeltoren over een kopievande RI&E? Isgeborgddat de registratie actueel blijft? Zoja, hoe isdit geborgd?
17 18 19 20 21
22 23 24
Heeft ualle informatie over natte koeltorens ter beschikking gesteld aande GGD inuw gebied? Zo nee,overweegt udit nogte doen? Heeft uinformatie ter beschikking gesteld aan het Streeklaboratorium Kennemerlandvoor een landelijk beeld? Zo nee,overweegt udit nogte doen? Heeft uvoldoende kennis inhuisom alle natte koeltorens te herkennen? Zo nee,wat heeft unodigom deze registratie welgoed uit te kunnen voeren?
Antwoord
25
26
27
Betreft:toezicht en handhaving Bent uopde hoogtevandevoorschriften inhet Activiteitenbesluit en deActiviteitenregeling die betrekking hebben opde legionellarisico's van natte koeltorens? Hanteert de gemeente maatwerkvoorschriften? Zoja,van welke maatwerkvoorschriften maakt ugebruik en bij hoeveel bedrijven met natte koeltorens heeftu hiervangebruik gemaakt? Vindt udat de gemeente over voldoende kennis beschikt om goedtoezicht te kunnen uitoefenen op het beheer en onderhoudvan natte koeltorens?
28
Zijntussen 1-1-2008en 1-7-2011controles uitgevoerd bij inrichtingen (industrie en/of gebouwen) met natte koeltorens?
29
Isde controletaak op natte koeltorens opgenomen inhet handhavingsprogrammavande gemeente? Hoeveelfte is hiervoor gereserveerd in het handhavingsprogramma? Hoewordt decontrolefrequentie voor natte koeltorens bepaald? Hoeveelcontroles bij bedrijven met natte koeltorens hadu geplandtussen 1-1-2008 en 1-7-2011? Hoeveel bedrijven met natte koeltorens heeft u gecontroleerd op naleving en onderhoudsvoorschriften tussen 1-1-2008en 1-7-2011?
30 31 32 33
34 35 36 37 38 39
Wordt standaard gecontroleerdop het invullenvan het logboek? Wordt standaard gecontroleerd opdeaanwezigheid van een beheersplan/onderhoudsplan? Wordt standaard gecontroleerdopdeaanwezigheid van de RI&Edanwei risico-analyse? Wordt standaard eencontrolerapport opgemaakt? Bij hoeveel bedrijven met natte koeltorens zijnbij deze controles tekortkomingen vastgesteld? Wat isde aardvan de tekortkomingen?
40
Welke acties heeft unaaraanleidingvancontroles tussen 1-1-2008en 1-7-2011 ondernomen om de tekortkomingen ongedaan te maken?
41
Heeft uenig inzicht inhet aantal besmettingen van natte koeltorens tussen 1-1-2008 en 1-7-2011? Zoja, watwas aantalbedrijven waarbij een besmetting is geconstateerd? Hoeveeltijd (uren) is het afgelopenjaar (periode van 12 maanden) besteed aande controle van natte koeltorens?
42 43
Aldus naar waarheid ingevuld, Naam: Gemeente: Datum: Handtekening:
VROM-ïnspectie Ministerievan Volkshuisvesting, RuimtelijkeOrdeningenMilieubeheer
311 1 % ff H M
sJSSfcfc f M B ^Stek fidfik JÊ0SS
DeministervanVROMheeft deTweedeKamertoegezegddatde VROM-ïnspectievooreind2009eenonderzoekzoudoennaarde kwaliteitvandegemeentelijke registratievannattekoeltorens endekwaliteitvanhetgemeentelijketoezichtophetbeheeren onderhoudvannattekoeltorens.Ditomdatnattekoeltorens eenreëlebronvanlegionellosebesmettingkunnenvormen.De resultatenvanditonderzoekzijnbeschrevenindeze factsheet.
ï. Opzetvanhetonderzoek
3, Kwaliteitregistratie
Indemaand november2009zijn 40gemeenten geïnterviewd.De hierondervermelde resultaten geveneen beeld vandewijze waarop deze40onderzochte gemeenten metde koeltorenproblematiek omgaan. Desteekproef issamengesteld doorvanuitallegrootteklasseneenaantal gemeenten teselecteren. Daarbijzijn ook gemeenten onderzochtdiebijdeinventarisatie in2008hebben aangegeven datzegéén nattekoeltorens hebben.
Stand van zaken inventarisatie Naaraanleidingvandebrievendiede ministervanVROMinjuli 2007enjuli2008aandegemeenten heeft gezonden, hebben de onderzochte gemeenten een inventarisatie uitgevoerd. Ditblijkt voornamelijk een eenmalige actie tezijn geweest. Vande40gemeenten hebben 2gemeenten in2007,26in2008en8 in2009eeninventarisatie uitgevoerd en4helemaal niet.Ditlaatste wijktafvanhetgeen diegemeenten aan deVROM-Inspectiehebben gemeld tijdens eerdere inventariserende onderzoeken.
Eenbelangrijke notieisdathetonderzoekopbasisvan het aantal van40gemeenten slechtseen indicatief beeld kangeven.
2.Algemeneconstateringen Geen prioriteit Dehelftvan degemeenten geeft aandatderegistratievan en het toezichtophetbeheeren onderhoud vande nattekoeltorens geen prioriteit heeft binnen hetgemeentelijk beleid. Bijde uitvoering van hetbeleidworden keuzesgemaakt,waarbijde aanwezigheid vankoeltorens nauwelijks een rol speelt. Eenaantalgemeenten geeft zelfsaandatzenooitcontroles uitvoert bijgebouwgebonden koeltorens.Inrichtingen met koeltorensvoor deproceskoeling krijgen een minderlageprioriteit inverband met controlesWet milieubeheer. Beperkte deskundigheid Opvallend isdebeperktedeskundigheid metbetrekkingtotde gebouwgebonden natte koeltorens. Ditkanworden verklaard door delageprioriteit, maarookdoor hetmisverstand datde Arbeidsinspectie hettoezicht volledig uitoefent. Informatie-overdracht aan GGD Hoeweldituitdrukkelijk isverzocht, hebben slechts 13gemeenten deinformatie doorgegeven aan deGGD.Degemeenten diedit niet hebben gedaan, overwegenwelditalsnog tedoen. Aantal natte koeltorens Uithetonderzoekisgeen informatie beschikbaargekomen om het totaleaantal natte koeltorens inNederland beterin te kunnen schatten. Eenbelangrijke reden isdatslechts 22gemeenten informatie konden leveren overhetaantal.Eenbijkomende reden isdateeneenduidigedefinitie ontbreekt. Bijdedefinitie gaat het om hetonderscheid tussen koeltoren, koelwatersysteem met meerdere koeltorens oflocatieswaarmeerdere koelwatersystemen ofkoeltorens staan.
Wijze van uitvoering registratie Deinventarisatie isuitgevoerd opbasisvandekennisdiebij gemeenten aanwezigisvanuit hetinrichtingenbestand. Inenkele gevallen zijn inrichtingen aangeschreven. Deregistratie bestaatdan uitdeinformatie diedeaangeschreven instellingen aan de gemeenten hebben aangeleverd. Eenveldonderzoek ontbreekt meestal, zodat twijfels kunnen worden gezetbijdevolledigheid vandeinventarisatie.Vanéén milieudienst isbekend datdievoorderegistratie uitgebreid onderzoek heeft verricht,waarbijverschillende actieszijn uitgevoerd omderegistratie compleet te krijgen. In6gevallen heeft degemeente een milieudienst geraadpleegd voor hetuitvoeren vandeinventarisatie, terwijl 28gemeenten deze zelfhebben uitgevoerd.Vandegemeenten dieeen registratie beschikbaar hebben, heeft dehelft gebruikgemaaktvan het registratieformulier datbeschikbaarisgesteld doordeLCHV(Het LCHViseenonderdeel vanhetCentrum voor Infectieziektebestrijding, het CIb).Deandere helft heeft slechts locatiesgeregistreerd zonder kenmerken overbijvoorbeeld type koeltoren of bouwjaar. Onderscheid in soorten koeltorens Opdevraagofgemeenten bijdeinventarisatie onderscheid hebben gemaakt tussen proces-ofklimaatkoeling hebben 16gemeenten geantwoord datditonderscheid isgemaakt. Hierbij kan worden aangetekend dat deinventarisatie vande gebouwgebonden koeltorens inde meestegemeenten niet isuitgevoerd, omdat men zichniet bewustwasvandeaanwezigheid vannatte koeltorensin diesituaties. Provinciale koeltorens Bijde inventarisatie in 2008isaan gemeenten verzochtookde natte koeltorens op/bij provinciale inrichtingen teregistreren. Tijdens hetonderhavige onderzoek bleekditbij4gemeenten nietvan coepassing tezijn, terwijl 11 gemeenten aangaven ditnietgedaan te hebben.Slechts3gemeenten gaven aan hierover (structureel) overleg metde provincie te hebben.
Actualisatie Slechts16gemeenten hebben geborgd datdeinventarisatie actueel blijft viaterugkoppeling tussen deafdelingen vergunningverlening entoezichtbijdegemeente. Bij9gemeenten zijn sinds2008geen activiteiten opditgebied uitgevoerd, nochvoordeactualisatievan deregistratie, nochvoor hettoezicht.Redenisvaakdatdemedewerker diede inventarisatie in2008heeft uitgevoerd niet meerwerkzaamisbij de betreffende gemeenteen dathet onderwerp nietisovergedragen.
4, Kwaliteittoezichtopbeheeren onderhoud
5, Kennisniveau Kennis voor registratie en toezicht Opdevraagofdegemeenten voldoende deskundigheid in huis hebben om natte koeltorens teherkennen gaven 15 gemeenten aan hiertoe niet instaattezijn. Maarliefst 28gemeenten gavenaan dat zevanwegekennisgebreknietinstaatzijn toezicht uitte oefenen. Tijdens deinterviews isaangemeenten eensetmetinformatie over natte koeltorensuitgereikt.Voorveelgemeenten wasdeze informatie nieuw.Opvallend isdat decontactpersonen bijwiede interviewszijn afgenomen welhetbelangonderkennen vaneen goederegistratie inverband metderisico'svoorbesmetting met Legionella.
KennisoverwijzigingActiviteitenbesluiten -regeling Uitgevoerd toezicht Slechts9gemeenten hebben decontroletaak opgenomen in het handhavingsprogramma enbijdiegemeenten zijn indeperiode van 1 januari 2008tot 1 november 200915controlesuitgevoerd.Alle controleswaren gerichtopinrichtingen metkoeltorensvoor proceskoeling eningeen enkelgevalop koeltorensvoorklimaatbeheersingindeutiliteitsbouw. Ingeen enkel handhavingsprogrammaiscapaciteitgereserveerd voordezelaatste categorie koeltorens. Toezicht in de k o m e n d e periode Bij4vande9gemeenten dieindeperiode van 1 januari 2008tot1 november 2009controlesbijkoeltorens hebben uitgevoerd, isvast komen testaan datzeookvoordekomende periodecontroles bij natte koeltorens hebben gepland. Uitkomsten uitgevoerd toezicht Controlevandelogboeken en beheersmaatregelen alsmedevisuele controlesvandekoeltorens komen nauwelijks voor.Geen enkele onderzochte gemeentebeschiktovereen RI&E(risicoinventarisatie en-evaluatie)vaneen inrichtingofinstellingwaarin derisico'svoor de medewerkers inomschreven moeten staan. Besmettingen van het watersysteem Bijhetzeergeringe aantal controles bij natte koeltorens isnooit een tekortkomingvastgesteld doordeonderzochte gemeenten. Desondanksisindezegemeenten 7keereen besmettingvan het watersysteemvoorgekomen. Dezezijn bekend gewordenvia incidentmeldingen. Viademeldkamervan deVROM-lnspectieistijdens deonderzoeksperiodeeen meldingbinnengekomen vaneen ernstige besmetting in hetwatersysteem vaneen koekoren bijeen bedrijf.
Begin2009iseenontwerpwijziging vanzowel het Activiteitenbesluit alsdeActiviteitenregelingvoor commentaar gepubliceerd, waarin naderevoorschriften voornatte koeltorens zijn opgenomen inverband metdelegionellarisico's diedeze installaties kunnen opleverenvoordeomgeving. Dewijzigingen treden op1 januari 2010inwerking.In hetbesluitzijn voorschriften opgenomen voorhetbeheervan nattekoeltorensende melding van nieuwe koeltorens.Gemeenten zijn hiervan onvoldoende opde hoogte,wantslechts24gemeenten kennen de aankomende wijziging.
6, Conclusies 1.Deregistratievan bestaande nattekoekorensisinveelvande onderzochtegemeenten nietadequaat uitgevoerd en onvoldoendegeborgd. Dewijzigingvan hetActiviteitenbesluit en de-regelingbrengtdaarslechtsinzoverreverandering in,dateen meldingsplicht isopgenomen voor nieuwe natte koeltorens. Eenbelangrijk deelvande40onderzochte gemeenten (15)isniet instaatom natte koekorenste herkennen. 2.Toezichtop het beheer enonderhoud van natte koeltorens vindt indeonderzochtegemeenten nauwelijks plaats.Eengroot deel vande40onderzochte gemeenten (28)isookniet in staatom toezichtopnatte koeltorens uit te oefenen. 3. Eengroot misverstand isdatgemeenten veronderstellen dat de Arbeidsinspectie toezicht uitvoertop hetbeheer en onderhoud vanallenatte koeltorens. 4.Indeperiodevan 1 januari2008 tot 1 november2009 heeft geen vandeonderzochte gemeenten een tekortkomingvastgesteld, terwijl indezeperiodebinnen deonderzochte groep gemeenten 7keereenbesmetting gemeld isviaeen incidentmelding.
Fotografie:VROM-Inspectie Dezepublicatiekuntudownloadenviawww.vrominspectie.nt
