succesvol beleggen Zeven geheimen van De ultieme manier om geld voor je te laten werken In plaats van te werken voor je geld

Zeven geheimen van

succesvol beleggen De ultieme manier om geld voor je te laten werken In plaats van te werken voor je geld ©Drs. Harm van Wijk

www.beursbulletin.nl

Pagina 2 van 39

Inhoudsopgave 1.

Herinvesteren van dividend................................................................................................ 7 Waarom dividenden bepalend zijn ..................................................................................................... 7 Achtste wereldwonder ............................................................................................................................. 7 Wie het kleine niet eert............................................................................................................................ 7 Oude sok........................................................................................................................................................ 7 Inflatie ............................................................................................................................................................ 7 Koopkracht halveert ................................................................................................................................. 8 S&P500........................................................................................................................................................... 8 Dividend ........................................................................................................................................................ 8 Jaarlijkse groei ............................................................................................................................................ 8 Enorm verschil ............................................................................................................................................ 9 Een bodem onder de koersvorming .................................................................................................... 9 Extra risico.................................................................................................................................................... 9 Dividenden over de lange termijn ....................................................................................................... 9 Jaarlijks rendement 5%........................................................................................................................... 9 Herinvesteren van dividenden.............................................................................................................. 9 Een jaarlijkse groei van 9,4%. ............................................................................................................... 9 Waarde van het dividend ......................................................................................................................10 Groei gecorrigeerd voor inflatie.........................................................................................................10 Reële dividendgroei ................................................................................................................................11 Reële opbrengst........................................................................................................................................11 Richten op de lange termijn .................................................................................................................11 Contante waarde van de toekomstige dividendinkomsten ......................................................12 Basis voor het Dividend Verdisconterings Model ........................................................................12 Verwachte opbrengst..............................................................................................................................12 Rentabiliteit van een aandeel..............................................................................................................12 Inschatten van toekomstige dividenden .........................................................................................12

2.

Volg een systeem en niet je gevoel..................................................................................13 Consequent.................................................................................................................................................13 Heilige graal ...............................................................................................................................................13 Verschillende soorten beleggers ........................................................................................................13 Jezelf verslaan ...........................................................................................................................................13 Sentiment ....................................................................................................................................................13 De juiste aandelen....................................................................................................................................14 Contrair oogpunt......................................................................................................................................14 Nieuwsuur Top 5 ......................................................................................................................................14 De perfecte indicator ..............................................................................................................................15 Verschillende omstandigheden ..........................................................................................................15

©Drs. Harm van Wijk


Pagina 3 van 39

De huidige crisis .......................................................................................................................................15 Imperfecte indicator is waardevol.....................................................................................................15 Spreiden over strategieën.....................................................................................................................16 Spreiden over strategieën.....................................................................................................................16 Lage correlatie ..........................................................................................................................................16 1. Gebruik een handelssysteem en volg uw handelsplan ..........................................................16 2. Werk gedisciplineerd.........................................................................................................................16 3. Oefen uw handelssysteem ................................................................................................................17 4. Neem uw besluiten in rust................................................................................................................17 5. Accepteer dat u ook verlies maakt ................................................................................................18 6. Missers zijn leermomenten..............................................................................................................18 7. Heb geduld en blijf ontspannen .....................................................................................................18 Soort belegger ...........................................................................................................................................19 Lange termijn belegger ..........................................................................................................................19 Swingtrader................................................................................................................................................19 Daytrader ( daghandelaar)...................................................................................................................19 Welk systeem is voor u het meest geschikt? ..................................................................................20

3.

Cut your losses and let your profits run........................................................................21 Onrealistische stijgingen.......................................................................................................................21 Stijging van 900% nodig........................................................................................................................21 Geen belletje ..............................................................................................................................................21 Goede systemen ........................................................................................................................................22 Langere horizon........................................................................................................................................22 Kortere termijn.........................................................................................................................................22 Handdoek in de ring................................................................................................................................22 Verzonken kosten ....................................................................................................................................22 Proactief ......................................................................................................................................................22 Een goed aandeel......................................................................................................................................22 Koersdoel behaald...................................................................................................................................23 Verschillende wegen naar Rome ........................................................................................................23 Beslissing voordat wij handelen.........................................................................................................23

4.

Gebruik van opties................................................................................................................24 Turbo’s .........................................................................................................................................................24 Waarde van de onderliggende waarde ............................................................................................24 Recht .............................................................................................................................................................24 Soorten opties ...........................................................................................................................................24 Een optie is dynamisch...........................................................................................................................24 Verwachtingswaarde ..............................................................................................................................24 Vier mogelijkheden .................................................................................................................................25 Defensief en offensief .............................................................................................................................25 Elke beleggingsportefeuille..................................................................................................................25 Handel in opties i.p.v. aandelen ..........................................................................................................25 Diverse strategieën .................................................................................................................................25



Pagina 4 van 39

Geen gemakkelijke opgave ...................................................................................................................25 Kennis...........................................................................................................................................................25 Hefboomwerking......................................................................................................................................25 Out of the money ......................................................................................................................................25 Verkopen (schrijven) van een optie..................................................................................................26 U ontvangt een premie ...........................................................................................................................26 Goedkoper aandelen kopen .................................................................................................................26 Voorbeeld....................................................................................................................................................26 Aandelen leveren/verkopen................................................................................................................26 Margin ..........................................................................................................................................................26 Prijsvorming ..............................................................................................................................................26 Intrinsieke waarde ..................................................................................................................................26 Andere factoren ........................................................................................................................................27 Een goed instrument...............................................................................................................................27 Veel mogelijkheden.................................................................................................................................27 Wilt u meer weten over opties? ..........................................................................................................27

5.

Combineer beleggingsstrategieën (spreiden) ............................................................29 Eenvoud .......................................................................................................................................................29 Succespercentage.....................................................................................................................................29 Warren Buffett ..........................................................................................................................................29 Niet succesvol ............................................................................................................................................29 'Rente op rente'-effect ............................................................................................................................29 Passieve beleggingsstrategie ...............................................................................................................29 Uitgangspunten.........................................................................................................................................30 Nooit méér dan 10% ...............................................................................................................................30 Inleg weer terug........................................................................................................................................30 Vele varianten ...........................................................................................................................................30 Langere tijd missen .................................................................................................................................30 Koop bij als markten dalen...................................................................................................................30 In plukken...................................................................................................................................................30 Korte en lange termijn doelen.............................................................................................................30 Een andere beleggingstrategie............................................................................................................31 Paniek verkopen ......................................................................................................................................31 Schrijf uw beleggingsstrategie op ......................................................................................................31 Hogere rendementen..............................................................................................................................31

6.

Breidt winstgevende posities uit .....................................................................................32 Trailing stop...............................................................................................................................................32 Totale positie .............................................................................................................................................32 Onderbewustzijn......................................................................................................................................32 Kleine winsten...........................................................................................................................................32 Een home run.............................................................................................................................................32 2 fouten........................................................................................................................................................32 Verliefd ........................................................................................................................................................32



Pagina 5 van 39

Probleem alleen maar groter ..............................................................................................................33 Piramide strategie ...................................................................................................................................33 Stops opschuiven......................................................................................................................................33 Een omgekeerde piramide....................................................................................................................33 Jesse Livermore ........................................................................................................................................33 Opstapelen..................................................................................................................................................34

7.

Ken je eigen zwaktes (psychologie van de belegger) ...............................................35 Cliënten van Alex......................................................................................................................................35 3,8 procentpunten verloren .................................................................................................................35 Automatisch vluchtgedrag bij onraad ..............................................................................................35 Goedkoop instappen ...............................................................................................................................35 Overmoed....................................................................................................................................................35 Vrouwen ......................................................................................................................................................35 Do the Slow Die First?.............................................................................................................................35 Online 3% slechter ..................................................................................................................................36 'Trading is Hazardous to Your Wealth' ............................................................................................36 Betere controle .........................................................................................................................................36 Doe-het-zelf-platforms...........................................................................................................................36 Belegger is zelf zijn grootste vijand...................................................................................................36 Why Do Individuals Exhibit Investment Biases? ..........................................................................36 Unieke database .......................................................................................................................................36 Bekende psychologische neigingen...................................................................................................37 Beter opgeleiden ......................................................................................................................................37 Genetische achtergrond.........................................................................................................................37

8.

Conclusie ..................................................................................................................................38 Dividend ......................................................................................................................................................38 Handelssystemen .....................................................................................................................................38 Stop-loss ......................................................................................................................................................38 Opties............................................................................................................................................................38 In elke portefeuille ..................................................................................................................................38 Spreiden ......................................................................................................................................................38 Laat je winsten oplopen.........................................................................................................................39 De grootste vijand....................................................................................................................................39 Overtrading en overmoedigheid ........................................................................................................39 Contact .........................................................................................................................................................39



Pagina 6 van 39

1. Herinvesteren van dividend De focus van beleggers is meestal gericht op prijsbewegingen van aandelen. Dividenden zijn veel minder spannend. Toch is het belangrijk dividenden op zijn merites te beoordelen.

Waarom dividenden bepalend zijn Dividend bepaalt het verschil tussen een vermogen en een groot vermogen. Die paar procent extra lijkt niet veel uit te maken, maar over een langere periode maakt dit een wereld van verschil.

Achtste wereldwonder Dit heeft te maken met wat Einstein het achtste wereldwonder noemde: het ‘rente op rente’-effect. Vanwege het ‘rente op rente’-effect groeit kapitaal niet lineair, maar exponentieel. In de grafiek is duidelijk het verschil te zien.

Wie het kleine niet eert...

Oude sok Het verschil tussen 4%, 5% of 7% is enorm, zo is te zien in de grafiek. 78 jaar lang een bedrag van € 4,54 (10 gulden) op een spaarrekening tegen 4% was geëindigd in € 96,75. In plaats van een spaarrekening hadden we ook kunnen kiezen voor een oude sok met een tientje erin.

Inflatie Een gouden tientje is op het moment van schrijven circa € 267 waard, of 59 keer meer dan 78 jaar geleden. Omgerekend, kunnen we stellen dat de inflatie over de afgelopen 78 jaar gemiddeld 5,36% is geweest. Een (gouden) tientje is nog steeds een (gouden) tientje waard.



Pagina 7 van 39

Koopkracht halveert Deze 1% meer dan de spaarrente zorgt er wel voor dat de koopkracht over deze periode door de inflatie is gehalveerd. Een rendement van 4% of 5% maakt over deze periode dus meer dan een factor 2 uit door het rente op rente effect. Maar waarom kiezen voor een oude sok? Dat kan veel beter. Overigens haalden de meeste mensen deze 5% niet eens in de afgelopen jaren.

S&P500 Aandelen deden het, ondanks de verschillende crisissen en crashes, aanzienlijk beter. Op 2 januari 1933 stond de S&P500 op 6,67 punten en de S&P500-index noteert op het moment van schrijven rond 1347 punten, 202 keer meer dus. De gemiddelde jaarlijkse stijging is dan 7,04% geweest, meer dus dan de 5% inflatie. En 2% verschil maakt dus een enorm verschil, getuige de grafiek.

Dividend Overigens hebben we met de stijging van 7% de dividenden nog meegerekend. Stel, we rekenen voor het gemak met 3% dividend per jaar, dan komen we op 10% per jaar. Het herinvesteren van deze dividenden heeft een enorme invloed op uw vermogen! Laten we eens de cijfers op een rij zetten.

Jaarlijkse groei Als je wilt weten in hoeveel jaar er een verdubbeling optreedt, dan neem je als vuistregel: deel 70 door het percentage van de jaarlijkse groei. Dus 70 gedeeld door 7, dan duurt het circa 10 jaar voor uw geld is verdubbeld. Bij 10% is dat dus circa 7 jaar (70 gedeeld door 10). Aantal jaren

Groei met 7%

Groei met 10%

1

€ 1.070

€ 1.100

2

€ 1.145

€ 1.210

3

€ 1.225

€ 1.331

4

€ 1.311

€ 1.464

5

€ 1.403

€ 1.611

7

€ 1.606

€ 1.949

10

€ 1.967

€ 2.594

20

€ 3.870

€ 6.727

30

€ 7.612

€ 17.449

40

€ 14.974

€ 45.259

50

€ 29.457

€ 117.391

60

€ 57.946

€ 304.482

70

€ 113.989

€ 789.747



Pagina 8 van 39

Enorm verschil Wanneer dividenden worden geherinvesteerd, dan zou dat na 70 jaar een uitkomst opleveren van € 113.989 bij 7% en € 789.747 bij 10%, oftewel een verschil van € 675.758. Richt u dus op net dat procentje extra rendement, lage kosten en hou de lange termijn in uw achterhoofd bij de opbouw van uw pensioen.

Een bodem onder de koersvorming Een goed dividend legt daarnaast een bodem onder de koersvorming van een aandeel. Omdat bij een verdere daling het dividendrendement oploopt, wordt het aandeel sneller opgepikt door beleggers. Een voorbeeld hiervan zijn de aandelen van nutsbedrijven en financials, die op het moment van schrijven soms 7% of meer dividendrendement bieden.

Extra risico Het is uiteraard wel zo dat al het extra rendement boven de rente, die een staatsobligatie van een solvabel land als Nederland biedt, extra risico met zich meebrengt. Een zeer hoog dividend werpt de vraag op of het dividend wel uitgekeerd zal kunnen worden in de komende jaren. Belangrijk is natuurlijk hoe zeker de uitkering van het dividend is, hoeveel dividendgroei er verwacht wordt en wat het dividendrendement is.

Dividenden over de lange termijn Een ander dividendonderzoek werd in het gerenommeerde Global Investment Returns Yearbook van 2011 toegelicht. Deze gezamenlijke uitgave van London Business School en Credit Suisse toont beleggers overduidelijk het verschil dat dividenden over de lange termijn maken.

Jaarlijks rendement 5% Wanneer u in 1900 $1 had geïnvesteerd in Amerikaanse aandelen, dan was in 2010 deze aandelenbelegging $217 waard geweest, zonder daarbij rekening te houden met het herinvesteren van dividend. Het jaarlijkse rendement komt daardoor uit op 5%.

Herinvesteren van dividenden De jaarrendementen worden voornamelijk bepaald door de koersontwikkeling, maar de rendementen voor de lange termijn worden voornamelijk bepaald door het herinvesteren van dividenden.

Een jaarlijkse groei van 9,4%. Wanneer u de dividenden zou hebben herbelegd, zou $ 1 in 1900 eind 2010 zijn uitgegroeid tot $ 21.766, een jaarlijkse groei van 9,4%. Het herinvesteren van dividend zorgt derhalve voor een 100 maal zo groot vermogen! Onderstaande grafiek toont de ontwikkeling.



Pagina 9 van 39

Waarde van het dividend Dit effect is overigens niet uniek voor de VS, concluderen de onderzoekers. Hoe langer de tijdshorizon, hoe groter dit effect wordt. Voor de lange termijn belegger komt de waarde van de portefeuille vrijwel overeen met de huidige waarde van het dividend.

Groei van het dividend In tegenstelling tot beleggingen die een vaste vergoeding opleveren, bieden aandelen kans op een groei van het dividend. In nominale termen zijn in elk land de dividenden gegroeid tussen 1900 en 2010.

Groei gecorrigeerd voor inflatie Wat echter nog belangrijker is, is de groei gecorrigeerd voor inflatie. De volgende figuur uit het rapport toont de landen gerangschikt naar reële jaarlijkse groei van het dividend over 1900 tot 2010 (de grijze balken).



Pagina 10 van 39

Reële dividendgroei De reële dividendgroei is met 0,83% per jaar lager dan vaak wordt verondersteld. Dividenden en winsten hebben dus nauwelijks de inflatie bijgehouden. De blauwe staven tonen het gemiddelde dividendrendement in elk land van 1900 tot 2010.

Reële opbrengst De reële opbrengst is per definitie gelijk aan de som van de drie staven weergegeven voor dat land, dat wil zeggen het gemiddelde dividendrendement plus de reële groei in dividenden plus de verandering in de prijs-dividendverhouding op jaarbasis.

Grootste component van de reële rendementen Dividenden zijn de grootste component van de reële rendementen en zijn dus een essentieel onderdeel van de lange termijn rendementen, maar wat betekent dit voor beleggers? Het zou mooi zijn als dividenden geherinvesteerd kunnen worden, maar dit zou niet passen bij beleggers die inkomen uit het vermogen nodig hebben. Er zijn twee conclusies die we kunnen trekken.

Richten op de lange termijn Ten eerste moeten beleggers zich richten op de lange termijn en zich niet laten beïnvloeden door prijsschommelingen op korte termijn. Ten tweede staan dividenden centraal bij de waardering van



Pagina 11 van 39

aandelen. John Burr Williams, de vader van de investeringsanalyse, schreef hierover al in 1938 het gezaghebbend boek, The Theory of Investment Value.

Contante waarde van de toekomstige dividendinkomsten Het punt van Williams is dat het belangrijk is in hoeverre een bedrijf in staat is om geld te laten renderen op de lange termijn. De waarde van een aandeel is immers niets anders dan de contante waarde van de toekomstige dividendinkomsten.

Basis voor het Dividend Verdisconterings Model Als beleggers een aandeel kopen dan verwachten zij twee soorten inkomsten: dividenden gedurende de periode van aandelenbezit en de opbrengst bij verkoop.

Verwachte opbrengst Omdat de verwachte opbrengst wordt bepaald door toekomstige dividenden, wordt de waarde van het aandeel bepaald door de contante waarde van dividenden. De waarde van activa is de contante waarde van verwachte toekomstige kasstromen, verdisconteerd tegen de rentevoet, die wordt bepaald door het risico van deze kasstromen.

Rentabiliteit van een aandeel Er zijn twee fundamentele voorwaarden aan het model: de verwachte dividenden en de kosten van het eigen vermogen. Voor het verkrijgen van de verwachte dividenden maken we veronderstellingen over verwachte toekomstige groei in inkomsten en uitkeringspercentages. De rentabiliteit van een aandeel wordt onder meer bepaald door het risico en de marktbèta.

Inschatten van toekomstige dividenden Het model is flexibel genoeg voor verwachte veranderingen in rentevoeten of risico in de tijd. In dit boek staat: huidige inkomsten, verwachting, financiële toestand en beurskapitalisatie, spelen op de prijs van een aandeel slechts de rol dat zij kopers en verkopers helpen met het inschatten van toekomstige dividenden.



Pagina 12 van 39

2. Volg een systeem en niet je gevoel De markt verslaan is niet de grootste uitdaging…de grootste vijand van een belegger is namelijk de belegger zelf! Meer specifiek: de emoties van een belegger.

Consequent Om emoties bij het beleggen zo veel mogelijk uit te sluiten en er voldoende zeker van te zijn dat u winstgevend belegt, is het aan te raden om een systeem te gebruiken. Uw beslissingen zullen dan consequent zijn en geven u houvast om op terug te vallen. Het zoeken naar de heilige graal van beleggingssystemen is echter niet zinvol.

Heilige graal De heilige graal bestaat niet. Aandelenkoersen worden immers bepaald door de houding van beleggers. Deze houding is veelal consistent, maar ook regelmatig volstrekt irrationeel. Garfield Drew zei hierover: “aandelen worden niet verhandeld voor wat ze waard zijn, maar wat mensen dènken dat ze waard zijn. Hoe kunnen we anders verklaren dat koersen de ene dag (veel) hoger of (veel) lager staan dan de andere dag?

Verschillende soorten beleggers De markt wordt gevormd door verschillende soorten beleggers. Zo zijn er aandeelhouders die beleggen voor de lange termijn. Andere beleggen voor een termijn van enkele maanden. En er zijn natuurlijk beleggers die alleen kort op de bal spelen. Iedere groep beleggers reageert redelijk voorspelbaar op nieuws, maar omdat de samenstelling van de totale groep verandert, blijft de markt onvoorspelbaar.

Jezelf verslaan En zelfs al ben je in staat om de markt te verslaan, dan nog is de grootste uitdaging om jezelf te overwinnen. Dit is vaak het meest lastig. Zoals vaker aangehaald, probeert het onderbewustzijn pijn te vermijden. Daarom worden winsten afgekapt (je wilt die winst niet meer verliezen) en lopen verliezen te lang door (het komt wel weer goed), zodat 90% van de particuliere beleggers het minder goed doet dan de index.

Sentiment Zijn de beleggers samen in staat om de beurs te voorspellen? Volgens IEX niet. In november 2011 werd teruggekeken op 10 jaar Bull/Bear Enquête. De conclusie luidde: “in slechts 46,6% van de gevallen voorspelde u de juiste richting. Ofwel, dat een positieve indicator resulteerde in een stijgende AEX en vice versa.”



Pagina 13 van 39

De juiste aandelen Zijn beleggers dan wel in staat om de juiste aandelen te kiezen? Ook niet, zo bleek uit de analyse van 10 jaar Bull/Bear Enquête. In de grafiek staat de AEX (roze), het resultaat van de ‘profs’ (rood) en die van de IEX-beleggers (groen). De gestaag dalende AEX-index werd nog eens flink ‘underperformed’.

Contrair oogpunt Vanuit contrair oogpunt zou dit mogelijkheden bieden, maar zo consistent fout zitten beleggers helaas niet om hier nu je hele financiële toekomst aan op te kunnen hangen. Veel sentimentindicatoren zijn optimistisch op de top en pessimistisch op de bodem. Het probleem is echter dat er niet altijd extreme waarden rond belangrijke toppen en bodems worden bereikt.

Nieuwsuur Top 5 Zijn alleen de IEX beleggers nu zulke slechte beleggers? Helaas staan de resultaten van de IEX Bull/Bear Enquête niet op zich. De Advisory Sentiment Indicator laat dezelfde conclusie trekken. Ik heb daarnaast ook al enkele malen (zie www.de-beurs.nl/analisten-bakken-er-niks-van/) de resultaten van de Nova Top 5 / Nieuwsuur Top 5 belicht. De conclusie was dat sinds de start in 1994 de expert jaarlijks gemiddeld 1,4% slechter scoorden dan de AEX.



Pagina 14 van 39

De perfecte indicator Bij de zoektocht naar de heilige graal, wordt ook altijd gezocht naar de perfecte indicator. Het probleem met de perfecte indicator is, dat als deze eenmaal uitlekt, dat beleggers dan gaan anticiperen op de signalen, waardoor de indicator waardeloos wordt. Vervolgens wordt geanticipeerd op de beleggers die anticiperen. Het gevolg is dat de perfecte indicator niet meer werkt.

Verschillende omstandigheden Een ander probleem met de ‘perfecte indicator’ is dat omstandigheden voortdurend veranderen. Om een goed beeld te hebben van de indicator, moet de indicator eenvoudig zijn en worden getest over meerdere jaren en onder verschillende omstandigheden. Een voorbeeld is het voortschrijdend gemiddelde, dat ‘overall’ een goed resultaat geeft, maar in een zijwaartse markt slecht werkt.

De huidige crisis De focus van beleggers wordt doorgaans verlegd naar de laatste ervaring. De gevaren komen echter vaak uit net weer een andere hoek. Garfield Drew zei hierover: “Het ‘normaal’ op een bepaald moment is het gemiddelde van het verleden. Het staat geen veranderende omstandigheden toe. Het huidige of toekomstige ‘normaal’ zou echter totaal verschillend kunnen zijn.” De huidige crisis is hiervan een goed voorbeeld.

Imperfecte indicator is waardevol Hoe zou de perfecte indicator er dan uit moeten zien? Hamilton Bolton, een creatief genie en een meester in het ontwerpen van indicators, schreef hierover: “De perfecte indicator zou, om enige



Pagina 15 van 39

waarde te hebben, verre van ideaal moeten zijn, controversieel moeten zijn en vaag zijn op het gebied van timing. De perfecte indicator is waardeloos en de imperfecte indicator is waardevol.”

Spreiden over strategieën Succesvol beleggen is daarom meer kunst dan wetenschap. De zoektocht naar de heilige graal heeft wel een belangrijk voordeel, namelijk dat ervaring wordt opgedaan. De meest waardevolle les die geleerd kan worden, is dat de heilige graal niet bestaat. Een nadeel is dat voor deze zoektocht wel doorgaans (veel) leergeld moet worden betaald.

Spreiden over strategieën Ik concentreer mij op systemen die zichzelf hebben bewezen. Dat deze niet perfect zijn, is zeker. Het belangrijkste is dat deze systemen geld opleveren, ook al is dat niet onder alle marktomstandigheden. Het spreiden over strategieën verdient daarom de voorkeur.

Lage correlatie Het liefst gebruik ik dan strategieën die onderling een lage correlatie hebben. Niets is perfect, maar dat hoeft gelukkig ook niet om geld te verdienen. Als uw emoties er voor zorgen dat u anders handelt dan uw handelssysteem aangeeft, dan weet u nooit of uw handelssysteem werkt. U kunt dan nooit beoordelen of uw systeem goed is of niet.

1. Gebruik een handelssysteem en volg uw handelsplan Volg uw handelssysteem en beheers uw emoties. Als u geen goed systeem hebt of van u zelf weet dat u moeite heeft met het volgen van een systeem, dan kunt u uw beleggingen uit besteden aan een professional. Deze kan rationeler en conform afspraken het handelssysteem volgen en daardoor betere resultaten boeken. Een handelssysteem dient natuurlijk wel afgestemd te worden op uw risicoprofiel en beleggingshorizon.

2. Werk gedisciplineerd Hebzucht en angst zijn de belangrijkste emoties voor beleggers. Bekend geworden uit de film Wall Street zijn de woorden van Gordon Gekko (Michael Douglas): Greed is Good (hebzucht is goed). Er zijn echter grote vraagtekens te zetten bij het voorrang geven van je emotie boven je verstand. De meeste fondsbeheerders zijn voornamelijk bezig om het beter te doen dan de markt (de ‘benchmark’) en zijn minder bezig om absolute waarde toe te voegen. Vaak wordt hiervoor een ‘buy and hold’-aanpak gekozen. De laatste jaren heeft de ‘buy and hold’-methode minder aanhangers gekregen. Voornamelijk door de voortdurende daling van de aandelenkoersen. Als een fonds (of index) 50% daling laat zien, bijvoorbeeld van € 100 naar € 50, dan moet het vervolgens weer 100% stijgen om weer op de historische koers te komen van € 100.



Pagina 16 van 39

Er zijn voldoende beleggers, die ooit € 50 of meer betaalden voor een aandeel KPN, dat nu al jaren onder de € 10 noteert. Dit aandeel moet dus 400% stijgen om weer op een koers van € 50 te komen. En dit voorbeeld staat helaas niet op zich zelf. Een goed handelssysteem biedt bescherming tegen grote verliezen. “Angst is een slechte raadgever”, zo luidt het gezegde. Het is beter om een andere raadgever te zoeken, die niet de angst kent, die de particuliere belegger wel heeft. Een professionele belegger moet zijn emoties onder controle hebben. Wel is hierbij van belang in welke kaders gewerkt kan worden. Veel vermogensbeheerders zijn de laatste jaren aan strikte voorwaarden gehouden door hun management, die mede uit angst voor claims en eisen vanuit de AFM (Autoriteit Financiële Markten) weinig ruimte meer hebben. Er is bij vermogensbeheerders en bij banken het nodige misgegaan de afgelopen jaren. Een grote boosdoener is, dat er niet op basis van een systeem werd belegd, maar gekozen werd voor Buy and Hold. De AFM-eisen zorgen er ook voor dat uw vermogen altijd voor het grootste gedeelte moet worden belegd. Even uit de markt stappen, of verdienen aan een dalende markt is voor de AFM een brug te ver. Zorg er daarom voor dat als u een beleggingsadviseur gebruikt, dat deze flexibel is en tijdelijk uit de markt kan stappen.

3. Oefen uw handelssysteem Als u zelf een handelssysteem gebruikt, is het belangrijk dat u dat in eerste instantie op papier doet. Op die manier doet u ervaring op en leert u de markt en het instrument kennen. U weet zo welke risico’s u loopt en welke impact dat heeft op de resultaten in de praktijk. Vervolgens begint u met kleine porties om uw risico’s te beperken. Als u met grote bedragen direct de markt op gaat en het gaat dan mis, dan kan dat uw kapitaal zodanig beïnvloeden dat u besluit om te stoppen en op zoek gaat naar een ander systeem. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Het eerste doel moet zijn dat u uw handelssysteem kan blijven uitvoeren, ook al zit het even tegen.

4. Neem uw besluiten in rust Bij oplopende emoties en spanning wordt uw kennis, ervaring en gevoel beperkt benut. U zult dan verkeerde besluiten nemen. Voelt u spanning en emotie? Neem dan even een time-out. Een oude beursgoeroe zei altijd: “geen positie is ook een positie. En niet altijd de slechtste”. Immers u heeft dan u hoofd vrij en kunt u objectief naar de markt kijken. Kom terug op de markt als u uw emoties weer onder controle hebt en u kunt vervolgens uw handelssysteem vervolgen. Nog beter kan het zijn om het handelssysteem van een professional af te nemen, waardoor u ( zie punt 1) weet dat deze ingrijpt op basis van vooraf vastgestelde voorwaarden.



Pagina 17 van 39

Dit geeft u rust, omdat u weet dat deze professional ingrijpt. Als particuliere belegger is het moeilijk om de markt continu te volgen. Vaak gebeurt er net iets in de markt als u even weg bent en als u bijvoorbeeld op vakantie gaat, is het een veilig gevoel dat er iemand is die uw posities bewaakt.

5. Accepteer dat u ook verlies maakt Iedereen wil altijd alleen maar winst maken, maar de realiteit is dat iedereen ook verliestransacties maakt. Dat komt, omdat de markt onvoorspelbaar beweegt. Dat geeft helemaal niet, want als het goed is dan zijn verliestransacties ook in uw handelssysteem verwerkt. Als het plan goed is en u het plan blijft volgen dan zult u uiteindelijk meer winst maken dan verlies. Er zijn zelfs handelssystemen, waarbij u in meer dan 50% van de gevallen verlies maakt, maar ‘overall’ toch geld verdient. Dit vanwege het feit dat de winsten per saldo groter zijn dan de verliezen. Als u gemiddeld in 50% van de gevallen 2 punten verliest, maar u er 4 wint in de overige 50% van de gevallen, dan heeft u na 100 trades 100 punten verdiend. Aan de andere kant zijn er ook systemen, bijvoorbeeld met opties, die in meer dan 80% van de gevallen verdienen, maar niet altijd onder de streep geld opleveren. Belangrijk is dat u van tevoren kunt inschatten wat uw risico is en wat de kansen zijn.

6. Missers zijn leermomenten Bent u te vroeg uitgestapt en heeft u hierdoor winst misgelopen? Dat is niet erg, want iedereen maakt fouten. Wel zijn het leermomenten, waar u wat mee moet doen. Het wordt pas vervelend als u continu dezelfde fouten maakt en u hierdoor erg onzeker wordt. Ga na of u het handelssysteem goed hebt gevolgd. Zo niet, dan moet u nagaan waardoor u uit balans gebracht bent, waardoor u heeft afgeweken van uw systeem. Wat heeft de emoties veroorzaakt en waarom heeft u toen geen ‘time-out’ genomen? Evalueer wat er gebeurd is en wat de oorzaak was en zorg ervoor dat het niet meer gebeurt. Het ergste dat u kan gebeuren, is als u uw systeem niet gevolgd heeft, bijvoorbeeld dat u geen stop-loss heeft ingesteld of uw stop-loss heeft herroepen en dat u hierdoor geld heeft verdiend. U heeft dan reden om dat de volgende keer weer net zo te doen. Uw geloof in uw systeem zal dan afnemen, waardoor u eigenlijk al zonder systeem handelt.

7. Heb geduld en blijf ontspannen Uw doel wordt vaak niet direct bereikt en uw eerdere winst smelt weg doordat de koers tegen u in beweegt. Blijf dan vertrouwen houden in uw handelssysteem. Zet uw stop-loss zodanig dat u niet meer met verlies uit de transactie gaat (u moet dit overigens niet te snel aanpassen.) Als u na het instappen op verlies komt en u dit alsmaar ziet oplopen, houdt dan vast aan uw handelssysteem en stop-loss. Hierin is bepaald welk risico u kunt lopen en dat moet u dan ook



Pagina 18 van 39

lopen! Houd uzelf in bedwang en vertrouw uw handelssysteem. Uw systeem is immers gebaseerd op grondige analyse en dit moet u niet voor de eerste de beste trade opzij zetten. Alleen als u uw systeem continu volgt, kunt u ervoor zorgen dat uw emoties niet de overhand krijgen. Wel kunt u regelmatig als u winst heeft, uw stop(profit) naar boven aanpassen, zodat u zeker weet dat als het sentiment plotseling omslaat, uw winst niet geheel verdwijnt.

Soort belegger Het tijdframe waarin u handelt en het soort instrument waarmee u handelt, bepaalt het soort belegger. Er zijn 3 soorten beleggers.

Lange termijn belegger Deze beleggers gaan een positie aan voor langere tijd, dat wil zeggen vele maanden of zelfs jaren, zoals bijvoorbeeld de strategie van Warren Buffett. Pensioenfondsen hanteren in het algemeen ook een lange termijn strategie. Instrumenten zijn met name aandelen en obligaties.

Swingtrader De swing trader gaat een positie aan voor korte tot middellange termijn. Afhankelijk van het soort instrument is het tijdframe: •

enkele dagen tot enkele weken voor bijvoorbeeld aandelen, obligaties.

•

enkele uren tot dagen voor derivaten, zoals opties, futures, sprinters, e.d.

Een swingtrader zoekt naar korte termijn mogelijkheden om long en short te gaan in de verwachting dat hij de posities binnen zijn tijdframe gunstig kan sluiten. Swingtraders houden een langere horizon aan dan daytraders, maar zij vermijden het om een positie langer dan nodig aan te houden. Swingtraders vertrouwen op de natuurlijke bewegingen van de aandelenmarkt (eb en vloed). Beurskoersen bewegen immers niet in een rechte lijn. Een stijgende beweging zal gepaard gaan met een pauze of een reactie van de koers om daarna naar nieuwe hoogten te stijgen.

Daytrader ( daghandelaar) De daytrader gaat een positie aan voor een termijn korter dan 1 dag en houdt zelden of nooit een positie aan tot de volgende dag (overnight). Omdat koersbewegingen binnen een dag meestal beperkt blijven, richt een daytrader zich op relatief grote posities of grote aantallen transacties waarmee hij een kleine winst maakt. In totaliteit maakt hij dan toch een leuke winst. Hoe gek het misschien klinkt, het grote voordeel van daytrading is het feit dat er geen posities tot de volgende dag worden vastgehouden. Ook gedurende de nacht kan er overal ter wereld van alles gebeuren waar je als trader op dat moment niet op kunt reageren en zo kunnen we dus de volgende morgen geconfronteerd worden met een (onaangename) verrassing.



Pagina 19 van 39

Welk systeem is voor u het meest geschikt? Dat hangt helemaal van uw persoonlijke situatie en karakter af, maar zeker ook van de instrumenten die u wilt gebruiken. Handel in aandelen is heel anders dan handelen in derivaten, zoals opties, futures of Sprinters/Turbo's/Speeders. Wilt u een hoog rendement of bent u tevreden met 5% per jaar? Kunt u veel risico lopen of moet/wilt u heel voorzichtig groeien? Lange termijn handel is riskant, want u kunt in 1 jaar zo maar 50% van uw kapitaal verliezen. Ja, ook op aandelen! Er was in 2008 een gemiddelde daling van 50%, maar sommige aandelen gingen nog harder naar beneden. De rendementen op aandelen zijn beperkt tot zo'n 7% gemiddeld per jaar voor de lange termijn. U kunt uw rendement fors verhogen door uzelf tijdig te beschermen tegen koersdalingen (hedgen) of door short te gaan. Dit kan met derivaten, zoals opties en futures (zie ook Opties punt 4) of bij sommige brokers met aandelen. Middellange Termijn Handel (swingtraden) kan lucratiever zijn en beperkt de risico's per transactie. Maar omdat u meer transacties doet, is het totale risico groter. U moet er bovendien meer tijd aan spenderen, maar dat betaalt zich dan vaak wel uit. Rendementen van 15% of meer per jaar gemiddeld zijn haalbaar. Er zijn zelfs handelssystemen die 50% of meer winst per jaar kunnen maken, maar dat zijn zeer geavanceerde geautomatiseerde systemen, die voornamelijk door investeringsbanken en hedgefunds worden gebruikt. Korte Termijn Handel (daytraden) is ongeschikt voor aandelen. Dit doet u met derivaten op indices of valuta. U kunt hiermee snel veel winst, maar dus ook verlies maken. Het is raadzaam om slechts een klein gedeelte van uw kapitaal hiervoor te gebruiken. Door gebruik te maken van een systeem kunt u uw emoties in bedwang houden. Belangrijk is wel dat u weet wat de winst en verliespotentie is van het gekozen systeem. In het volgende deel gaan we dieper in op verliesbeperking.



Pagina 20 van 39

3. Cut your losses and let your profits run Een belangrijk principe om geld te verdienen, is om uw verliezen af te kappen en uw winsten zo lang mogelijk te laten doorlopen. Het beperken van verliezen is een veel onderschat onderdeel om positieve rendementen te behalen.

Onrealistische stijgingen Het laten doorlopen van verliezen zorgt er voor dat er onrealistische stijgingen moeten volgen om weer in de plus te komen. Wanneer bijvoorbeeld een aandeel 50% is gedaald, dan zal een stijging van 100% moeten volgen om weer op het instapniveau te komen.

Stijging van 900% nodig Daalt een aandeel 75%, dan zal het aandeel 300% moeten stijgen en als het aandeel 90% is gedaald, dan zal een stijging van 900% nodig zijn om het verlies weg te werken. Bovendien kan het geld dat is geïnvesteerd, niet worden aangewend voor een belegging die een beter vooruitzicht biedt. Hier onder ziet u het resultaat van het beperken van verliezen:

1269 adviezen (vanaf start augustus 2004)

40% met verlies

60% met winst afgesloten

Gemiddeld € 134

Gemiddeld € 269 winst

Gemiddelde opbrengst BeursBulletin: € 107,80

6 maal € 269 winst is € 1614 4 maal € 134 verlies is € 536 Per saldo € 1078 winst!

Geen belletje Exact op de bodem instappen en exact op de top weer uitstappen, dat lukt niemand. Er gaat immers geen belletje als de top of bodem is bereikt. Dat is jammer natuurlijk, maar bijvoorbeeld met een trendvolgend systeem is het mogelijk om zoveel mogelijk te profiteren van de golfbewegingen.



Pagina 21 van 39

Goede systemen In het algemeen geldt: des te korter de termijn is waarop u handelt, des te meer risico u loopt dat u fout zit. De markt is grillig en laat zich niet eenvoudig vangen in een systeem. Ieder systeem levert verliezen op. Dat is niet erg, zolang uw winsten maar groter zijn dan uw verliezen. Goede systemen scoren rond 50%. Dat wil zeggen dat er net zoveel goede als slechte trades zijn.

Langere horizon Systemen met een langere horizon hebben meestal een hoger percentage goede trades en ook een hogere winst/verlies-verhouding. Dus lange termijn = weinig trades, grote resultaten, lange termijn in positie, minder risico op onverwachte marktbewegingen, maar ook grotere risico's in bedrag bij start.

Kortere termijn Des te korter de termijn, des te meer transacties, slechtere resultaten, kortere periode in positie, kleinere risico's in bedrag, maar vaker en meer risico's op onverwachte marktbewegingen.

Handdoek in de ring Psychologie is een belangrijk onderdeel bij het succesvol beleggen. Je moet weten wanneer je de handdoek in de ring moet gooien en daar ook naar handelen. Naarmate de tijd verstrijkt, wordt het duidelijk dat de positie niet werkt zoals je gepland had. Je realiseert je dat het je financieel of emotioneel teveel kost. Maar in plaats van over te gaan tot actie en je te richten op nieuwe kansen, brengen je emoties je aan het twijfelen.

Verzonken kosten Er is een aantal krachtige en grotendeels onbewuste psychologische krachten aan het werk, maar de meest waarschijnlijke boosdoener is onze overweldigende afkeer van ‘verzonken kosten’. Zodra u echter beseft dat het u waarschijnlijk niet gaat lukken of dat u niet tevreden bent met het resultaat, maakt het niet uit hoeveel tijd en moeite u al heeft geïnvesteerd. Focus dus op de toekomst en niet op het verleden (zie ook punt7).

Proactief De uitdaging is het elimineren van emoties bij het handelsproces. De basis van succes met deze eenvoudige regel is proactief versus reactief beleggen. Als u proactief handelt met een strategie zult u succesvol zijn in het laten oplopen van uw winst en het afkappen van uw verliezen.

Een goed aandeel Als de reden waarom je het aandeel kocht niet langer aanwezig is, dan moet je op weg naar de uitgang. Veel beleggers houden echter vast aan verliezers. Ze overtuigen zichzelf dat dit een goed aandeel is. Het enige goede aandeel echter, is er één dat je geld oplevert.



Pagina 22 van 39

Koersdoel behaald Er zijn te veel emoties nadat u geïnvesteerd heeft, om logisch te kunnen denken en u terug in balans te brengen. De laatste stap van dit proces is de beslissing die we moeten maken als het aandeel het koersdoel heeft behaald. We hebben nu de volgende mogelijkheden: 1. Verkoop de hele positie. 2. Verkoop de helft en de andere helft houden we, maar met verhoging van onze stop. 3. Hou de hele positie en zet de stop bij het niveau dat we bereid zijn om terug te geven, als het aandeel omkeert. Dit is natuurlijk besloten voorde koop, zodat niet onze emotie een rol speelt op het moment van de beslissing. 4. Koop bij als de positie op winst staat en stel de stop zo in, dat u in principe nooit meer met een verlies de totale positie verkoopt.

Verschillende wegen naar Rome Er zijn verschillende wegen die naar Rome leiden. Kies de weg die het beste bij u past. Dat maakt het natuurlijk ook makkelijker om je systeem te blijven volgen.

Beslissing voordat wij handelen Het afkappen van verliezen en het verhogen van het koersdoel is niets anders dan het maken van een beslissing over de investering voordat wij handelen. Als u probeert om al deze beslissingen te nemen op het moment, dan maakt u al snel een emotionele beslissing. Definiëren van uw plan hoe te investeren moet dus voor en niet na de trade gebeuren. Plan your trade and trade your plan!



Pagina 23 van 39

4. Gebruik van opties Tegenwoordig maken de meeste beleggers gebruik van derivaten. Dit kan zijn ter bescherming van posities zijn of om extra rendement te creëren. In principe zijn er drie verschillende derivaten: opties, futures en warrants.

Turbo’s Tegenwoordig zijn er ook turbo’s (en uiteraard ook Speeders en Sprinters), maar een Turbo is opgebouwd op basis van bovenstaande bouwstenen. Hierdoor beschouw ik deze niet echt als een nieuwe derivatensoort.

Waarde van de onderliggende waarde Er zijn overeenkomsten, maar ook grote verschillen tussen de verschillende derivaten. De belangrijkste overeenkomst is dat de waarde van het derivaat afhangt van de waarde van de onderliggende waarde. Wij behandelen hier alleen opties.

Recht Een optie is het recht om gedurende een vastgestelde periode (de looptijd) tegen betaling van een prijs (de premie) een vaste hoeveelheid van de onderliggende waarde (bijvoorbeeld 100 aandelen per contract) tegen een overeengekomen prijs (de uitoefenprijs) te kopen (call optie) of te verkopen (put optie).

Soorten opties De prijs van een optie wordt gebaseerd op die van de onderliggende waarde. Dit kan behalve een aandeel ook een index (AEX, Dow Jones, S&P500), valuta (euro/dollar), rente of commodities (goud, olie, zilver) zijn. De laatste jaren zijn er opties die een dag lopen, een week, een maand, 3 maanden tot zelfs 5 jaar.

Een optie is dynamisch De premie van een optie is dynamisch: de premie beweegt in een bepaalde verhouding mee met de beweging (stijging of daling) van bijvoorbeeld het aandeel. Als het aandeel stijgt, dan stijgen ook de calls en dalen de puts en vice versa.

Verwachtingswaarde Met het verstrijken van de tijd neemt de verwachtingswaarde af en op de afloopdatum (expiratie) is de verwachtingswaarde geheel verdampt en heeft de optie alleen intrinsieke waarde. Schematisch is dit als volgt:

Call

Koop Recht tot koop

Verkoop Plicht tot verkoop

Put

Recht tot verkoop

Plicht tot koop



Pagina 24 van 39

Vier mogelijkheden Opties kunnen worden gekocht (long) en geschreven (short) worden. In totaal zijn er dus vier mogelijkheden. Om het recht op een onderliggende waarde te verwerven, betaalt de koper een optiepremie aan de verkoper (schrijver) van de optie.

Defensief en offensief Opties kunnen defensief en offensief worden toegepast, afhankelijk van de doelstelling van een belegger. Een defensieve belegger zal van andere opties gebruik maken dan een offensieve trader.

Elke beleggingsportefeuille Juist dat aspect maakt dat opties een plaats verdienen in elke beleggingsportefeuille. Bij de handel in opties is het meestal niet de bedoeling dat men de aandelen echt koopt of verkoopt, en wordt de optie vóór het aflopen (expireren) van de termijn van de hand gedaan.

Handel in opties i.p.v. aandelen Bij het handelen in aandelen zijn er vele mogelijkheden om geld te verdienen. De meeste mensen zullen een aandeel op een bepaal moment kopen met de doelstelling deze op een later tijdstip met winst weer te verkopen. Een offensieve strategie is om een calloptie in plaats van het aandeel te kopen.

Diverse strategieën Het interessante aan de handel in opties is echter dat er diverse strategieën met opties mogelijk zijn waarmee geld kan worden verdiend als een aandeel in waarde gelijk blijft of zelfs daalt.

Geen gemakkelijke opgave Door opties op de juiste wijze toe te passen, kan meer rendement gemaakt worden dan met de handel in alleen aandelen. Het handelen in opties is echter geen gemakkelijke opgave.

Kennis De handel in opties is een vak op zich en dient als zodanig benaderd te worden. Net als in ieder beroep duurt het enige tijd voordat je de benodigde kennis hebt opgebouwd.

Hefboomwerking Opties hebben een zogenaamde hefboomwerking. Dit betekent dat je met een klein bedrag relatief hoge rendementen kunt behalen, maar helaas dus ook grote verliezen kunt maken.

Out of the money Hoe verder ‘out of the money’ (‘uit het geld’) de optie is, hoe groter de hefboom. Hiertegenover staat het hogere risico dat de optie waardeloos afloopt.



Pagina 25 van 39

Verkopen (schrijven) van een optie Vaak moet u eerst iets bezitten om het te kunnen verkopen maar bij opties is dat niet zo. Opties verkopen die u niet bezit, noemen we "het schrijven van opties" of opties short gaan.

U ontvangt een premie U kunt het vergelijken met een brandverzekering, maar nu bent u de verzekeraar. U ontvangt een premie. Dat geld krijgt u niet zomaar, er zitten wel bepaalde plichten en risico's aan vast. In het voorbeeld van de verzekering: Als er brand is, moet u wel uitkeren.

Goedkoper aandelen kopen Bij het schrijven van put opties kan het zijn dat u aandelen moet kopen voor een bepaalde prijs. De strategie is hier dat u goedkoper de aandelen kunt kopen dan de huidige koers.

Voorbeeld Als u voor een geschreven put van KPN 8 een premie van € 0,40 krijgt, dan koopt u de aandelen voor € 8 - € 0,40 = € 7,60 in plaats van € 8,20 wat bijvoorbeeld de koers is op het moment van de openingsverkoop van de put.

Aandelen leveren/verkopen Bij het schrijven van call opties kan het ook zijn dat u aandelen moet leveren/verkopen tegen een bepaalde prijs: Dat is het geval als u de 8 call KPN heeft verkocht en deze wordt opgevraagd. U moet KPN dan voor € 8 per aandeel leveren.

Margin Als u deze ongedekt had verkocht, dan moet u 100 aandelen KPN voor iedere call kopen als de (geschreven) call wordt uitgeoefend door de tegenpartij. Uw bank of broker zal u niet zomaar toestaan om deze risico's aan te gaan, dit kan alleen als u voldoende margin (borg) heeft.

Prijsvorming Als u een optie koopt, betaalt u een optiepremie. Deze is opgebouwd uit de intrinsieke waarde en de tijd- of verwachtingswaarde.

Intrinsieke waarde Intrinsieke waarde: een optie heeft intrinsieke waarde als het verschil tussen uitoefenprijs en de beurskoers positief is (calls met een lagere uitoefenprijs dan de beurskoers en puts met een hogere uitoefenprijs dan de beurskoers).



Pagina 26 van 39

In het voorbeeld van een 8 call op KPN met een koers van € 10 voor KPN, kun je stellen dat de intrinsieke waarde € 2 is en de tijds- en verwachtingswaarde bijvoorbeeld € 0,50, dan is de totale premie € 2,50.

Andere factoren Naast de intrinsieke waarde spelen ook andere factoren een rol, zoals de verwachting wat deze optie gaat doen, het dividend, de looptijd van de optie en hoe de bewegelijkheid (volatiliteit) van de onderliggende waarde is.

Een goed instrument Opties zijn een goed instrument als u goedkoper aandelen wilt kopen (puts schrijven), extra rendement wilt maken op uw aandelenbezit (calls schrijven), aandelen wilt kopen en eventueel op lagere niveaus bijkopen of hoger verkopen (geschreven straddle (put en call met gelijke uitoefenprijs)).

Veel mogelijkheden De mogelijkheden zijn zeer groot, afhankelijk van uw visie. Zo kunt u bijvoorbeeld een korte optie (met korte looptijd) schrijven en een lange optie kopen, om zo gebruik te maken van het feit dat de tijdswaarde bij de korte optie sneller verdwijnt. Ook kunt u opties gebruiken voor het afdekken van uw portefeuille, bijvoorbeeld door het kopen van putopties.

Wilt u meer weten over opties? Kijk dan op http://de-beurs.nl/geld-verdienen-met-opties voor een uitgebreide handleiding: • • • • • • • • • • • • •

Duidelijke uitleg van callopties en putopties. Interessante strategieën. Heldere voorbeelden. Opties zijn, zeker in het huidige beleggingsklimaat, noodzakelijk om geld te verdienen met beleggen. In stijgende, dalende en zijwaartse markten kunnen opties worden ingezet, mits goed toegepast. Extra inkomen uit uw aandelen? Het kan met gedekt schrijven! Een aandeel kopen met korting? Dat kan met een short put! Eenzelfde positie maar met een beperkte investering? Dat kan met Synthetische aandelen. Door opties te gaan combineren, wordt het pas echt leuk! Bijvoorbeeld met een short straddle! Een naked strangle? Ja, optieconstructies kunnen zeer spannend zijn! Een covered short strangle? Ook hierbij is het zaak goed op de Grieken te letten! Risico op een early exercise? Als je zelf wilt kunnen blijven beslissen, rol dan op tijd door. Dividend is een mooi cadeau voor de aandeelhouder, maar hoe werkt dit door voor optiebeleggers?



Pagina 27 van 39

• • • • •

Wat is de invloed van volatility? (een belangrijke, zo niet de belangrijkste factor bij opties). Hoe beperk ik het risico? Rendement gaat hand in hand met risico. Wat is de delta? De gamma? De rho? De vega? De Black‐Scholes‐formule, leverde zelfs een Nobelprijs voor de Economie op. Mijn favoriete optiestrategie? Ik onthul mijn favoriet!



Pagina 28 van 39

5. Combineer beleggingsstrategieën (spreiden) Elke belegger die op basis van tevoren vastgestelde uitgangspunten beleggingsbeslissingen neemt, hanteert een beleggingsstrategie. Die strategie kan heel simpel zijn. Een beleggingstrategie hoeft niet gecompliceerd te zijn om een goede resultaten te bereiken.

Eenvoud Integendeel, de meest succesvolle strategieën blinken uit door hun eenvoud. De kracht van een beleggingstrategie zit hem veelal in het consequent toepassen ervan. Helaas ontbreekt het beleggers vaak aan een gedegen beleggingsstrategie.

Succespercentage Beleggen is een spel van kansen en geen enkele beleggingsstrategie kent een succespercentage van honderd procent. Daarom is het zaak om te spreiden over verschillende strategieën.

Wat werkt op de beurs? Wat bij beleggen gemiddeld genomen niet werkt, is om hier en daar wat 'tips' bij elkaar te sprokkelen en op basis daarvan aandelen te kopen. Wat op termijn op de beurs daarentegen wel werkt, zijn strategieën waarbij u aandelen koopt die relatief goedkoop zijn, of aandelen van bedrijven die bovengemiddeld presteren.

Warren Buffett Het meest interessant echter nog zijn die aandelen die aan beide criteria voldoen: dus én bovengemiddeld goedkoop zijn én waarvan de onderliggende bedrijven bovengemiddeld presteren. Beleggers als Warren Buffett leggen zich vrijwel uitsluitend toe op deze laatste categorie aandelen.

Niet succesvol Zelfs 's werelds beste beleggers hebben zo nu en dan te maken met beleggingen die niet succesvol uitpakken. Met voldoende spreiding over strategieën is dat geen probleem.

'Rente op rente'-effect Gedegen beleggingsstrategieën, spreiding en tijd vormen dan ook de combinatie die resulteert in een buitengewoon sterke vermogenstoename. Doordat het 'rente op rente'-effect ('compounding’) juist bij wat hogere beleggingsrendementen een uiterst krachtig effect heeft.

Passieve beleggingsstrategie Wie ooit in een belegging is gestapt en er nooit meer naar heeft omgekeken, hanteert een passieve beleggingsstrategie. Vaak genoeg kom ik mensen tegen, die zeggen dat ze er over 20 jaar wel weer eens een keer naar kijken, want het is voor hun pensioen.



Pagina 29 van 39

Uitgangspunten Ik zal u een paar voorbeelden geven van uitgangspunten waaruit uw beleggingsstrategie kan bestaan. Feitelijk zijn het afspraken die u met uzelf maakt over het beleid dat u gaat voeren.

Nooit méér dan 10% Beleg nooit méér dan 10% in één aandeel (of fonds). Het hanteren van dit uitgangspunt zorgt ervoor dat u automatisch een spreiding aanbrengt. Het zorgt er ook gelijk voor dat u niet te afhankelijk bent van de ontwikkeling van één aandeel.

Inleg weer terug Een veel gehanteerde strategie is de volgende: bij een rendement van 100%, verkoop 50% van het fonds. Op deze manier kunt u niets meer verliezen, want u heeft uw inleg immers weer terug.

Vele varianten Dit uitgangspunt kunt u bijvoorbeeld hanteren voor aandelen die u vanuit een méér speculatieve invalshoek koopt en daarmee voor een wat kortere termijn. Op dit uitgangspunt zijn vele varianten te bedenken en wordt vaak toegepast. Nadeel is echter dat juist die aandelen worden verkocht die het goed doen.

Langere tijd missen Beleg uitsluitend geld dat u voor langere tijd kan missen. Wellicht het belangrijkste uitgangspunt dat u zou moeten hanteren. Het vermijdt dat u geld dat u binnen afzienbare tijd weer nodig heeft, gaat aanwenden voor beleggingen. In tijden van snel stijgende aandelenmarkten wordt dit uitgangspunt vaak overboord gezet.

Koop bij als markten dalen Een andere populaire strategie is: koop bij als markten dalen. Zorg dan altijd voor reserves zodat u in dalende markten kunt bijkopen. Het vereist vaak stalen zenuwen (en soms diepe zakken) om dit toe te passen.

In plukken Combineer dit wel met het uitgangspunt dat u nooit méér dan 10% van uw geld in één fonds belegt en dat u van te voren heeft bepaald dat u in plukken uw positie wil kopen. Dat is dus niet middelen omdat u op verlies staat! Nadeel is echter dat u op deze wijze juist die aandelen koopt, die het niet goed doen.

Korte en lange termijn doelen Onderscheid korte en lange termijn doelen en richt daar uw portefeuille op in. U kunt met uzelf afspreken dat u uw korte termijn portefeuille – waarmee u actiever inspeelt op marktontwikkelingen – intensief volgt.



Pagina 30 van 39

Een andere beleggingstrategie Uw lange termijn portefeuille laat u veelal ongemoeid. U bekijkt regelmatig uw portefeuille om te bekijken of deze nog voldoet aan uw uitgangspunten. Voor beide portefeuilles kunt u dus een andere beleggingstrategie hanteren. Ook kunt u overwegen om daar nog een kleine speculatieve portefeuille aan toe te voegen.

Paniek verkopen Bekijk regelmatig (bijvoorbeeld dagelijks) uw portefeuille. Hiermee vermijdt u dat u in paniek gaat verkopen als uw aandelen dalen. Afhankelijk van uw beleggingsdoel kunt u ook 1 keer per maand of kwartaal uw portefeuille bekijken. Per beleggingsdoel kunt u natuurlijk aparte beleggingsstrategieën hanteren.

Schrijf uw beleggingsstrategie op Als laatste wil ik u nog een praktische tip geven namelijk door uw beleggingstrategie op te schrijven. Schrijf per beleggingsdoel uw beleggingsstrategie op en doe dat ook per fonds.

Hogere rendementen Volgens Buffett helpt u dit vooral door de moeilijke tijden heen omdat u dan terug kunt vallen op uw strategie. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat beleggers die consequent een beleggingsstrategie volgen, op termijn hogere rendementen behalen dan beleggers die hun strategie laten afhangen van de richting van de markten. Iedereen heeft zo zijn eigen voorkeuren natuurlijk. Mijn voorkeur beschrijf ik hieronder.



Pagina 31 van 39

6. Breidt winstgevende posities uit Laat je winsten oplopen en breidt je winstgevende posities uit. Veel beleggers zullen te vroeg hun winst pakken omdat ze bang zijn deze winst weer te verliezen.

Trailing stop Iedere belegger is anders, maar veel gebruiken een trailing stop strategie: zodra uw winstdoel is bereikt, bekijk dan de kracht van de markt. Gebruik een trailing stop om de winst veilig te stellen en overweeg om uw positie verder uit te bouwen.

Totale positie Op deze wijze koop je juist aandelen die goed presteren en breid je geen posities uit die het matig of zelfs slecht doen. Door de stop mee omhoog te trekken, wordt de kans vergroot dat de totale positie met een plus wordt afgesloten.

Onderbewustzijn Dit gaat echter in tegen het gevoel en dus de gewoonte van veel beleggers. Het onderbewustzijn probeert namelijk pijn te vermijden. Dat betekent dat winsten worden afgekapt (voorkomen van pijn om een winst weer te verliezen) en verliezen lang doorlopen (pijn uitstellen).

Kleine winsten Het gevolg is dat er kleine winsten staan tegenover grote verliezen. Dat is 1 van de belangrijkste redenen dat particuliere beleggers niet in staat zijn om de index te verslaan. Door tegen je gevoel in te gaan, kun je de verliezen beperken en juist de winsten enorm laten oplopen.

Een home run Zo kunt u om in baseball termen te spreken een home run slaan, dus het gehele veld doorlopen en maximaal profiteren. Veel particuliere beleggers verkopen juist een aandeel als ze net wat winst hebben en zien dan vervolgens het aandeel alleen maar stijgen en dan kopen ze niet meer.

2 fouten Eigenlijk worden er dan 2 fouten gemaakt, allereerst wordt er te vroeg afscheid genomen (angst om de winst te verliezen) en ten tweede reageert men ook niet meer op een hernieuwd koopsignaal. Juist deze fouten kunnen van grote invloed zijn op het totale rendement.

Verliefd Indien uw huidige positie op verlies staat, geloof dan nooit in het gezegde, "als u de aankoopprijs goed vond, bent u verliefd op de huidige (flink lagere) prijs". Het is een feit dat u fout zat met het aangaan van deze positie, hoe kunt u dan denken dat het juist is om extra posities in te nemen?



Pagina 32 van 39

Probleem alleen maar groter Als u echt denkt dat u gelijk had met deze positie, maar dat de timing verkeerd was, dan blijft u in de huidige positie (totdat u wordt uitgestopt), maar ga niet aanvullen totdat de positie in uw richting komt. U maakt daarmee uw probleem mogelijk alleen maar groter.

Piramide strategie In tegenstelling tot de regel hierboven, kunt u een ‘piramide strategie’ hanteren. Wanneer u denkt dat een bepaalde trend is ingezet, start dan eerst met drie eenheden. Als de beweging begint en het is in uw richting, neem dan twee acties: 1: Schuif de stop op om te voorkomen dat u verliest op de bestaande positie. 2: Gebruik de verkregen winst om twee eenheden erbij aan te kopen. Als de trend dan nog doorzet in uw richting, neemt u deze twee acties opnieuw, u schuift uw stop weer op en koopt één eenheid extra.

Stops opschuiven Uw piramide is nu voltooid. Door het toevoegen aan uw winnende positie met steeds kleinere aantallen, hebt u zelfs indien de trend draait, geen verliezen. Vanaf dit punt blijft u periodiek uw stops opschuiven om steeds meer winst te pakken, maar voeg nooit meer eenheden toe!

Een omgekeerde piramide Bouw echter NOOIT een omgekeerde piramide. Als u begint met één eenheid, en vervolgens voegt u meer eenheden toe, dan wordt uw positie topzwaar. Indien de trend dan keert, is er een zeer reële mogelijkheid dat uw totale positie met een verlies wordt afgesloten.

Jesse Livermore Jesse Livermore was één van de meest succesvolle en bekendste beleggers van de vorige eeuw. Hij waarschuwde voor het middelen van verliezen in zijn boek How to Trade in Stocks: “Grote aantallen beleggers kopen een aandeel, laten we zeggen 100 aandelen op 50 en twee of drie dagen later, als het aandeel daalt, kopen ze bij op 47. De gemiddelde prijs komt dan uit op 48,50. Omdat ze gekocht hebben op 50, maken ze zich zorgen over een drie-punt verlies op honderd aandelen. Welke reden is er voor het toevoegen van nog eens honderd aandelen, met de zorgen om nog eens het dubbele te kopen als de prijs op 44 komt? Op dat moment zou er een verlies van 600 op de eerste honderd aandelen en een verlies van 300 op de tweede honderd aandelen zijn.



Pagina 33 van 39

Als men een dergelijk ondeugdelijke principe gebruikt, dan moet hij blijven middelen door te kopen: tweehonderd aandelen op 44, dan vierhonderd op 41, achthonderd op 38, zestienhonderd op 35, tweeëndertighonderd op 32, vierenzestighonderd op 29, enzovoort enzovoort. Hoeveel speculanten kunnen deze druk aan? Waarom goed geld tegen slecht geld aangooien? Houd dat goede geld voor een andere dag. Investeer het in iets dat meer aantrekkelijk is dan een duidelijk verlies”.

Opstapelen In de praktijk handelde Jesse Livermore mee met de trend, tegen de “sukkels” in die naar beneden probeerden bij te middelen. Als de koers van het aandeel daalde, verkocht hij en als de prijs bleef dalen, dan bouwde hij zijn positie uit. Als de koers van het aandeel steeg, kocht hij en als de prijs bleef stijgen, dan bouwde hij zijn positie uit.



Pagina 34 van 39

7. Ken je eigen zwaktes (psychologie van de belegger) Psychologie speelt een belangrijke rol bij beleggen. De 'behavioural finance' is vooral in de jaren tachtig opgekomen om te verklaren waarom wij geen rationeel calculerende mensen zijn, maar dat we veel beslissingen op basis van emoties nemen. En dat is niet altijd goed voor het rendement, zo blijkt. We zetten aan aantal belangrijke psychologische 'biases' op een rijtje.

Cliënten van Alex Hoe weten wij zo zeker dat de meeste beleggers geld verliezen? Hierover zijn wetenschappelijke studies gedaan, zoals de studie die professor Pennings van de Universiteit van Maastricht onder de cliënten van Alex uitvoerde. Hieruit kwam naar voren dat 90% van de particuliere beleggers slechter presteert dan de index.

3,8 procentpunten verloren In een wetenschappelijk studie getiteld 'Just How Much Do Individual Investors Lose By Trading', rekenden Barber e.a. uit dat particuliere beleggers in Taiwan 3,8 procentpunten verloren door foutieve beleggingsbeslissingen in de periode 1995-1999.

Automatisch vluchtgedrag bij onraad Er zijn talloze emotionele 'biases' (neigingen) beschreven die beleggers parten spelen. Een van de allergrootste problemen waar mensen mee kampen, is het 'automatisch vluchtgedrag bij onraad'.

Goedkoop instappen Dat is in veel gevallen een goed automatisme (brand bijvoorbeeld), maar bij financiële markten kan het in sommige gevallen juist de moeite lonen, in te stappen als iedereen wegvlucht. U kunt dan goedkoop instappen.

Overmoed Eén van de emoties die in de studie onder Taiwanese beleggers als probleem naar voren kwam, was overmoed. Overmoed (of denken dat je beter bent dan gemiddeld) leidt vaak tot te risicovolle beslissingen, of te vaak handelen, waardoor transactiekosten het rendement om zeep helpen.

Vrouwen Uit een studie onder de cliënten van Alex bleek dat vrouwen beter (of liever minder slechtere) beleggers zijn, omdat ze minder last hadden van overmoed en minder transacties uitvoerden.

Do the Slow Die First? Uit een wetenschappelijke studie uitgevoerd door Barber en Odean genaamd Online Investors: “Do the Slow Die First?' bleek dat beleggers die online gingen handelen gemiddeld genomen beduidend slechter gingen presteren.



Pagina 35 van 39

Online 3% slechter Een conclusie uit de studie luidde: “Zij die switchten naar een onlineplatform en die het voorheen gemiddeld 2% beter deden dan de markt, gingen het daarna online 3% slechter doen, door meer, speculatiever en minder winstgevend te handelen.”

'Trading is Hazardous to Your Wealth' De redenen hiervoor hadden Barber en Odean al eerder beschreven in een andere studie onder de veelzeggende titel: 'Trading is Hazardous to Your Wealth', namelijk 'overtrading' en overmoedigheid. Hoe ontstaan ‘overtrading’ en overmoedigheid eigenlijk? Hier spelen de 'self-attribution', 'illusion of knowledge' en de 'illusion of control' biases een rol.

Betere controle De laatste twee ‘biases’ ontstaan doordat mensen steeds meer informatie en tools ter beschikking krijgen, waardoor ze denken dat ze meer weten en dat ze betere controle krijgen over hun prestaties.

Doe-het-zelf-platforms Natuurlijk willen doe-het-zelf-platforms u doen geloven dat u alle belangrijke informatie en alle slimme tools ter beschikking moet hebben (zoals bijvoorbeeld de reclame van Binck u wil doen geloven) en dat u snel en vooral veel op beleggingskansen in moet springen om winst te maken. De vraag is echter wie daar echt bij gebaat is: u of de broker…

Belegger is zelf zijn grootste vijand Er is interessant nieuw wetenschappelijk onderzoek gepubliceerd over de fouten die beleggers maken. Er werden (onder Zweedse beleggers) vijf gedragingen aangetoond die maar tot één conclusie kunnen leiden: de belegger is vooral zelf zijn grootste vijand.

Why Do Individuals Exhibit Investment Biases? De studie, getiteld ‘Why Do Individuals Exhibit Investment Biases?’ werd verricht door Henrik Cronqvist en Stephan Siegel in Zweden en de uitkomsten van deze studie sluiten naadloos aan bij bovenvermelde andere studies.

Unieke database De onderzoekers hebben gebruik gemaakt van een unieke database, omdat de Zweedse overheid van iedere belastingbetaler zijn gehele beleggingsprofiel, welke individuele titels ze hebben en welke transacties ze hebben uitgevoerd, heeft.



Pagina 36 van 39

Bekende psychologische neigingen De studie concentreerde zich niet zozeer op wat voor rendementen er werden behaald, maar meer of Zweedse beleggers gevoelig waren voor bekende psychologische neigingen. En dat waren ze. De bekende valkuilen deden zich inderdaad voor: •

Gebrek aan diversificatie doordat er een voorkeur is voor beleggen in eigen land;

•

Te veel handelen (zie voor meer informatie ook de bovengenoemde onderzoeken);

•

Te veel terughoudendheid in het nemen van verliezen, waardoor er te lang geld geblokkeerd blijft in slechte beleggingen;

•

‘Performance chasing’, ofwel de neiging iets te kopen dat het goed heeft gedaan;

•

De neiging te snel rijk te willen worden.

Beter opgeleiden Er zijn nog twee andere interessante bevindingen. Ten eerste dat er geen bewijs is dat beter opgeleiden minder last hebben van de psychologische geaardheden die succesvol beleggen in de weg staan.

Genetische achtergrond Ten tweede bleek dat mensen die dezelfde genetische achtergrond hebben in dezelfde mate de bovengenoemde fouten neigen te maken. Dat genetische achtergrond een rol speelt, kwam vooral tot uiting bij het gebrek aan diversificatie.



Pagina 37 van 39

8. Conclusie Duidelijk is wel dat we kunnen concluderen dat op basis van onderzoek veel duidelijk is over het hoe en waarom van beleggen.

Dividend We zijn begonnen met de theorie dat de waarde van een aandeel niets anders is dan de contante waarde van de toekomstige dividendinkomsten en dat het dividend voor fundamentele analyse heel belangrijk is, vooral als het dividend ook nog groeit. Ook Graham heeft daar een belangrijke rol gespeeld, evenals zijn student Warren Buffett. Zij beleggen volgens vaste spelregels en dat betaalt zich uit.

Handelssystemen Vervolgens hebben we gezien dat vaste spelregels ook bij de praktische zijde belangrijk zijn, te beginnen met handelssystemen, waarbij emoties worden uitgeschakeld en op basis van algoritmes wordt gehandeld. Hier is ook belangrijk welk tijdsframe u hanteert en welk soort belegger u bent. Discipline is onmisbaar evenals geduld en verlies.

Stop-loss Discipline uit zich ook in het beperken van verliezen. Na een koopbeslissing volgt het vaststellen van een stop-loss en een koersdoel en die moeten vooraf bepaald worden. De stop-loss kan ook dienen als methode om je winst veilig te stellen door een trailing stop te gebruiken.

Opties Een andere discipline die u kunt gebruiken, ontstaat door opties aan uw portefeuille toe te voegen. Opties kunnen defensief en offensief worden toegepast, afhankelijk van de doelstelling.

In elke portefeuille Je kunt opties gebruiken om aandelen goedkoper te verwerven, extra rendement te maken met of zonder aandelen als dekking, inzetten op beperkte beweging als alternatief voor aandelen, als speculatie en voor het afdekken van uw effectenportefeuille. Opties horen dus in elke portefeuille thuis. Ga voor meer informatie over opties naar http://de-beurs.nl/geld-verdienen-met-opties/

Spreiden Beleggingsstrategieën kun je net als opties ook combineren. Het loont om niet alle eieren in 1 mandje te stoppen, maar te spreiden. Het meest interessant zijn die aandelen die aan twee criteria voldoen: dus én bovengemiddeld goedkoop zijn én waarvan de onderliggende bedrijven bovengemiddeld presteren.



Pagina 38 van 39

Laat je winsten oplopen Laat je winsten oplopen en breidt je winstgevende posities uit. Veel particuliere beleggers verkopen juist een aandeel als ze net wat winst hebben en zien dan vervolgens het aandeel alleen maar stijgen en kopen dan niet meer.

De grootste vijand Uiteindelijk komen we dan bij het belangrijkste onderdeel, namelijk dat de grootste vijand van de belegger de belegger zelf is. Hierbij gaan we te rade bij de ‘behaviour finance’, een wetenschap die verklaart dat veel beslissingen op basis van emoties genomen worden.

Overtrading en overmoedigheid Hieruit kwam naar voren dat 90% van de beleggers bij een onderzoek onder beleggers van Alex slechter presteerde dan de index. Overtrading en overmoedigheid spelen een rol. Ook het te laat nemen van verlies, hebzucht en achter de markt aanlopen zijn bepalende factoren.

Contact Als u serieus aan de slag wilt met beleggen en beseft dat u een systematische aanpak nodig heeft, kunt u contact met ons opnemen. Wij hebben verschillende strategieën, die zich zelf meerdere malen bewezen hebben.

BeursBulletin.nl Drs. Harm van Wijk Amsterdamsestraat 7-9 1398 BK te Muiden Telefoon: (+31) (0) 294 76 9 007 Telefax: (+31) (0) 84 750 25 78 E-mail: [email protected] Url

: www.beursbulletin.nl en www.beleggen.com

KvK nr: 34 24 32 58 Volg ons ook op Twitter: www.twitter.com/beursbulletin Link op Linkedin: http://nl.linkedin.com/in/harmvanwijk Volg ons ook op Facebook: http://www.facebook.com/BeursBulletin



Pagina 39 van 39

succesvol beleggen Zeven geheimen van De ultieme manier om geld voor je te laten werken In plaats van te werken voor je geld

Recommend Documents