Studieweek Systemen 2013

INTERUNIVERSITAIR CENTRUM VOOR ORGANISATIE- EN VERANDERKUNDE

Studieweek Systemen 2013 maandag 26 t/m vrijdag 30 augustus 2013

In deze studieweek staat iedere dag in het teken van één stroming of een aantal aan elkaar verwante theorieën. De kern van de dagen bestaat uit twee parallelle workshops, zowel in de ochtend als in de middag, waarin theorie en praktijk elkaar afwisselen. →

Voor actuele informatie en aanmelding heten wij u graag welkom op

www.sioo.nl/systeemweek

1

Inhoud 1 Studieweek Systemen

3

2 Het Programma

Maandag 26 augustus

De opkomst van systeemkunde en cybernetica

4

5

Dinsdag 27 augustus

Van object naar subject

7

Woensdag 28 augustus

Systeembenadering en groepsdynamica

9

Donderdag 29 augustus

Sociaal constructivisme en complex-dynamische systemen

11

Vrijdag 30 augustus

Complex-responsieve systemen



13

2

In 2012 organiseerde Sioo voor de eerste keer met groot succes de ‘Studieweek Systemen’. De 24 deelnemers aan de studieweek waren erg enthousiast. Sommigen daarvan getuigen daarvan in tweets:

Erik Reijnders

20 08 2012

Inspirerende discussieavond met prof Pierre van Amelsvoort gehad over met sociotechnische bril kijken naar organisaties #systeemweek@sioo

21 08 2012

Kijken naar organisaties vanuit versch. brillen: cybernetica, sociotechniek, soft systems model: de mens komt langzaam in beeld #systeemweek@sioo

22 08 2012

Organisatieopstellingen als systeeminterventie. Uiterst boeiende workshop van Jan Jacob Stam tijdens #systeemweek@sioo

Charles Engelen

21 08 2012

oft Systems Methodology, de echte aanpak en mijn varianten erop. S Lekker gewerkt met leuke groep. #systeemweek@sioo

Anton van der Vloet

22 08 2012

Ik was echt verrast door mate van invloed van systemen op relaties tussen deelnemers! Autonomie of automaat? #systeemweek@sioo

Guido Kwikkers

22 08 2012

# systeemweek van @sioo intens buffet aan heerlijke kennis en ervaring! Gevaar voor overeten!!!

23 08 2012 Hoe

kan ik surfen op de energie van synergie? Die vraag houdt me bezig na Rob Zuiderhoudt #systeemweek@sioo

Melanie Verheijden

24 08 2012 @sioo

#systeemweek moe maar ook met veel energie de week systeemdenken afgerond. Inspirerende inhoud, groep, begeleiding en docenten.

Ton van Amelsfort

27 08 2012 Na

de inspirerende #systeemweek van @sioo is het nu tijd om de nieuwe inzichten van #systeemdenken te gaan toepassen.



3

1

Studieweek Systemen

In de week van 26 tot en met 30 augustus 2013 organiseert Sioo voor de tweede keer de Studieweek Systemen; een programma van veertien aaneengesloten dagdelen, waarin diverse stromingen worden belicht die de organisatie benaderen als een systeem. Het denken in termen van systemen is een dominante denkrichting over organisaties. Het concept ‘systeem’ roept daarom de bekende associatie op: Een verzameling onderdelen die op de een of andere manier bij elkaar horen en samen een groter geheel vormen. Als collectief zijn die onderdelen duidelijk te onderscheiden van de omgeving. Systemen hebben grenzen (boundaries) die de lijn markeren tussen binnen (ons) en buiten (zij, de context, de omgeving). Er zijn echter verschillende (al dan niet op elkaar voortbouwende) theorieën die het begrip systeem centraal stellen. De diverse situaties waarin het begrip ‘systeem’ gebruikt wordt in relatie tot organisaties maakt het niet eenvoudig om (theoretische) verschillen of samenhang te zien. Voor velen blijft ‘systeemdenken’ een ambigu begrip. Organisatieprofessionals praten daardoor, als het om systemen gaat, vaak langs elkaar heen. In de studieweek staat iedere dag in het teken van één stroming of een aantal aan elkaar verwante theorieën. De kern van de dagen bestaat uit twee parallelle workshops, zowel in de ochtend als in de middag, waarin theorie en praktijk elkaar afwisselen. De week biedt u een stevige basis als u nog niet vertrouwd bent met de systeemkijk op organisaties. Heeft u een of enkele stromingen al goed in de vingers, dan biedt de week een uitstekende mogelijkheid om de verbindingen met de andere stromingen te leggen en verdiepen.

ir. Brechtje Kessener, drs. Leike van Oss



4

2

Het Programma

De basis outline van de dagen tijdens de systeemweek bestaat uit: • Inleiding over de die dag te belichten stromingen • Workshopronde • Reflectieve wandeling • Workshopronde • Uitwisseling en groepsreflectie • Uitleiding De dagelijkse plenaire in- en uitleidingen helpen om de grote, deels historische, lijn te zien en ze verhelderen de relaties tussen de verschillende workshops. Afhankelijk van het aantal deelnemers zijn er twee of drie parallelle workshops. Hieronder staan telkens twee workshops beschreven. Bij voldoende deelnemers wordt dit aanbod uitgebreid naar drie parallelle workshops. Door uitwisseling in subgroepen verdiept u de ervaringen in de workshops. Gedurende de dagen krijgt u ook gelegenheid om van de zomerse natuur te genieten.



5

Maandag 26 augustus De opkomst van systeemkunde en cybernetica Tijdens de ochtend van maandag 26 augustus maakt u kennis met elkaar en het programma. U verkent de opkomst van het systeemdenken en krijgt een introductie over het bijbehorende begrippenkader. De eerste serie workshops kijkt naar het begrip systeem vanuit de wens de organisatie te sturen en beheersen: De cybernetica – stuurmanskunde.

W O R K S H O P 1a

Cybernetica: Ashby over het regelen van complexe systemen Docenten

dr. Jan Achterbergh en dr. Dirk Vriens

Auteurs

Ashby

In hun inleiding op de cybernetica gaan Jan Achterbergh en Dirk Vriens in op het werk van Ross Ashby. Ashby is een van de ‘founding fathers’ van de cybernetische stroming binnen de systeemtheorie die zich richt op het verbeteren van de methoden voor de bestudering en besturing van complexe systemen. Naast een korte inleiding in het werk van Ashby besteden zij ook aandacht aan het vertalen van zijn inzichten naar het regelen van organisaties. W O R K S H O P 1b

Systeemkunde en procesbeheersing Docent

Bé Slatius

Auteurs

In ’t Veld, Slatius

Organisaties zijn dynamische systemen en in die systemen vervullen diverse processen een functie; denk aan administratieve, logistieke, financiële, productie-, onderwijs-, informatie- en/of zorg & welzijnprocessen. Niet elk proces verloopt beheerst. Vaak wordt afgeweken van oorspronkelijk vastgestelde normen of ontbreken de normen zelfs. Knelpunten in die processen opsporen via een grondige analyse kan in twee stappen; door eerst de processen te beschrijven en ze vervolgens in een steady state model weer te geven. Daar gaat het om in deze workshop; een vinger achter die intuïtief meestal al gevoelde, maar nog niet benoemde knelpunten krijgen, ongeacht of de knelpunten de effectiviteit, de efficiëntie of de productiviteit beïnvloeden. Deze begrippen komen overigens ook aan bod. Afhankelijk van de wensen van de deelnemers wisselt de docent de behandelde theorie af met enkele opdrachten of sluit ze af met een case.



6

W O R K S H O P 2a

Sociotechniek: Het ontwerpen van organisaties Docent

prof. dr. Pierre van Amelsvoort

Auteurs

de Sitter

Organisaties zijn complexe sociale systemen waarbij ontwerpen ontwikkelvraagstukken spelen om simultaan zowel betere resultaten neer te zetten als ook werk van betekenis te creëren. In deze workshop gaat u in op de integrale benadering van het ontwerpen van organisaties, zoals Ulbo de Sitter die heeft ontwikkeld. Daarbij staat de samenhang tussen de interne organisatie - in de vorm van de arbeidsverdeling (taak- en rolverdeling), gedrag en cultuur en de externe context centraal. Pierre van Amelsvoort behandelt de praktijkconcepten van organiseren in de vorm van organisatieregimes. Integraal inzicht in het functioneren van organisaties geeft een praktisch perspectief op het oppakken van effectieve ontwerpen ontwikkelvraagstukken. W O R K S H O P 2b

Cybernetica: Viable Systems Model Docenten

dr. Jan Achterbergh en dr. Dirk Vriens

Auteurs

Beer

Stafford Beer heeft een universeel model gebouwd van levensvatbare systemen: Het Viable System Model. In dit model staan vijf functies voor levensvatbaarheid centraal. In deze workshop gaat u in op deze vijf functies en hun samenhang. Ook bekijkt u aan de hand van een aantal voorbeelden hoe u zijn model kunt gebruiken om over de levensvatbaarheid van organisaties na te denken.



7

Dinsdag 27 augustus Van object naar subject De denkers van de eerste dag kijken naar een systeem als ‘object’, ofwel als lijdend voorwerp, van hun observaties en handelen. De denkers van de tweede dag maken de beweging naar een organisatie als een subjectgestuurd systeem: Het systeem ‘praat terug’ en als observator bent u beïnvloeder en partij.

W O R K S H O P 3a

2e orde cybernetica: Soft Systems methodology Docent

drs. Charles Engelen CMC

Auteurs Checkland

Peter Checkland heeft de Soft Systems Methodology ontwikkeld als methodologie om onderzoek te doen ín werksystemen. Zijn methodologie bestaat uit een opzet voor een proces voor actieonderzoek (action research) en enkele zeer toegankelijke analyse-instrumenten. In deze workshop krijgt u inzicht in de aanpak van action research in de praktijk en doorloopt u de onderzoekscyclus rondom een of meer actuele vragen van u zelf en andere deelnemers. W O R K S H O P 3b

Systeemdynamica: Feed back en Feed forward loops Docent

dr. Ton van Amelsfort

Auteurs

Senge, Sterman, Vennix

Mensen in organisaties proberen met elkaar een en ander te regelen. De stromen aan informatie die daarbij, al dan niet bewust (managementinformatie) of onbewust (emoties), ontstaan, zijn te interpreteren als onderdeel van feed back en feed forward mechanismen in het regelsysteem. Het in beschouwing nemen van die mechanismen is noodzakelijk om van lineair denken over te kunnen gaan in circulair denken. Dat laatste is weer noodzakelijk, omdat lineair verbonden elementen zich immers fundamenteel anders gedragen dan circulair verbonden elementen. Om die circulaire beelden van de werkelijkheid te visualiseren worden Causale Diagrammen gebruikt. De workshop is een mix van leren lezen en interpreteren van Causale Diagrammen én gevoel krijgen voor de dynamica van dergelijke voorstellingen van zaken in archetypische situaties.



8

W O R K S H O P 4a

Constructivisme: Worksystems Docent

drs. Simen van der Goot

Auteurs

Hoebeke

Veel problemen in onze organisaties worden, volgens Luc Hoebeke, veroorzaakt door de impliciete aanname dat een organisatie bestaat uit anonieme aggregaties van mensen. Het gegeven dat ook deze mensen relaties onderhouden, wordt niet onderkend. Hoebeke ziet organisaties als netwerken van werken leefsystemen. Deze zijn op enige manier hecht of losjes met elkaar verbonden via mensen die zich op de knooppunten van deze systemen bevinden. De informele transacties tussen deze mensen speelt een belangrijke rol bij wat een werksysteem is en doet. Omdat er voortdurend informele transacties op tal van de knooppunten plaatsvinden, zijn deze werksystemen continue in beweging; ze zijn dynamisch. Deze workshop gaat over het boek van Luc Hoebeke: Making Worksystems Better (J. Wiley 1994). U krijgt een introductie op een conceptueel model voor het organiseren in werksystemen. U onderzoekt hoe de informele transacties en betekenisgeving tussen mensen kan helpen om een werksysteem te vormen en te verbeteren. Op basis van uw casuïstiek staat u stil bij de mogelijke ontwikkelingsstadia in en van werksystemen. De sessie besluit door met elkaar te reflecteren op wat dit concept toevoegt aan het begrijpen en verbeteren van de praktijk van organiseren. W O R K S H O P 4b

Complexiteit als basis voor groei en innovatie Docent

Fabiaan van Vrekhem

Auteurs Jaques

Tijdens deze workshop gaat Fabiaan van Vrekhem dieper in op de relatie tussen complexiteit en capability, complexiteit als barometer voor globalisering, groei en innovatie. Hij licht nieuwe inzichten in complexiteit toe om doorbraken te realiseren in uw organisatie. Hierbij gaat hij in op het Levels of Work Model van Elliott Jaques en zijn praktische toepasbaarheid. Zo wordt meer dan duidelijk waarom mensen in systemen denken.



9

Woensdag 28 augustus Systeembenadering en groepsdynamica Met de subject – subject relaties in en tussen systemen komen de mens, de groep en de relaties tussen mensen en tussen groepen ook in beeld. Deze dag staat in het teken van de systeemdenkers die inzoomen op deze ‘zachtere’ kanten van het organisatie.

W O R K S H O P 5a

Systeemdynamiek: Samenwerking en conflict Docent

dr. Marijke Spanjersberg

Auteurs

Choy, Minunchin, Spanjersberg

Deze workshop gaat over de bruikbaarheid van de systeembenadering bij samenwerkingsvraagstukken, vooral in die situaties dat de samenwerking stuk dreigt te lopen of al verbroken is. Marijke Spanjersberg introduceert een model uit de (systeemgeoriënteerde) gezins- en relatietherapie waarmee u complexe en conflictueuze interactiepatronen tussen mensen in organisaties in kaart kunt brengen. Door niet met een zoomlens naar de brandhaarden te kijken, maar met een groothoeklens naar het systeem als geheel, ontwikkelt u inzicht in patronen die zichzelf ongewild in stand houden. Deze inzichten bieden het vertrekpunt voor een ‘systeeminterventie’ gericht op beïnvloeding van die patronen in positieve zin. U staat stil bij de praktische bruikbaarheid van deze benadering in de coachingen adviesrelatie. Korte theoretische inleidingen wisselen af met film, praktijkvoorbeelden en casuïstiek van de deelnemers zelf. W O R K S H O P 5b

Groepsdynamica: leiderschap en patronen in organisaties Docent

drs. Odette Moeskops

Auteurs

Kernberg, Moeskops

In deze workshop kijkt u naar de onderstroom van groepsdynamische processen in organisaties en bespreekt u de gevolgen voor het handelen van de adviseur of leidinggevende. Waar vormen dynamische processen in de ‘onderstroom’ een antwoord op? Wat is de functie? Waardoor ontstaat de gemeenschappelijkheid in de wijze van betekenisverlening? Is er ook een productieve kant? Kunt u er in interveniëren en is dat altijd gewenst? U maakt, om deze afweging te kunnen maken, kennis met de systeem psychodynamische concepten ‘holding en containment’ en ‘projectieve processen’. U bespreekt het effect van bepaalde



10

typen leiderschap en contexten op gedragspatronen van groepen, alsmede verschillen tussen grote en kleine groepen. U gaat praktisch aan de slag met een praktijkvoorbeeld: ‘Hechte collegialiteit’. Er is ruimte om uw eigen voorbeelden te bespreken. Het is dus zinvol om die mee te brengen. W O R K S H O P 6a

Fenemenologisch systeemwerk: Opstellingen Docent

drs. drs. Jan Jacob Stam

Auteurs

Hellinger, Stam

Een Organisatie Opstelling is een methode om snel inzicht te vergaren over de onderstroom of patronen in complexe vraagstukken. De methode is gebaseerd op een systemisch fenomenologische filosofie en zienswijze en kijkt zonder oordeel naar dat wat is en dat wat een systeem wil prijsgeven op en in het moment. Het vertrekpunt van systemisch kijken is de wereld en de organisatie te nemen, zoals die is. Tijdens de workshop kunt u, na een korte inleiding, een of twee opstellingen naar aanleiding van cases van deelnemers aan den lijve ervaren. Naar aanleiding van deze cases gaat u dieper in op een aantal principes van deze benadering, toegepast op organisatieontwikkeling, en op de vraag voor welke organisatievragen deze benadering wel en voor welke deze benadering minder geschikt is. W O R K S H O P 6b

Methodologie van de evidentie Docent

dr. Adriaan Bekman

Auteurs

Lievegoed, Bekman

In deze workshop verkent u het verschil tussen het operationele systeem en de ontwikkelinfrastructuur. U ervaart het onderscheid tussen het verticale en het horizontale proces van organisatieontwikkeling. Tijdens de workshop onderzoekt u horizontaal leiderschap als antwoord op een complexe bedrijfsvoering. Daartoe krijgt u een aantal voorbeelden en doet u een kleine procesoefening.



11

Donderdag 29 augustus Sociaal constructivisme en complex-dynamische systemen De donderdag staat in het teken van twee theoretische stromingen: het sociaal constructivisme/constructionisme en de theorie over complex-dynamische systemen. De sociaal contructionisten en sociaal constructivisten stellen dat de sociale werkelijkheid niet (te kennen) is. Mensen geven al handelend subjectieve betekenissen aan zichzelf en hun omgeving. Een systeem is daarmee een construct dat gebouwd is door degenen die er onderdeel van uitmaken. Andersom worden degenen die er onderdeel van uitmaken (mede) bepaald door het construct dat ze gebouwd hebben. De theorieën over complex-dynamische systemen belichten het niet-lineaire karakter van een systeem en de dynamieken die dat oplevert.

W O R K S H O P 7a

Sociaal constructivisme en complex-dynamische systemen Docent

prof. dr. Katrien Termeer

Auteurs

Weick

Deze workshop gaat over sociaal constructivisme en complexe dynamische systemen. In deze systemen kunnen zich ingewikkelde problemen voordoen. Mensen hebben allerlei ambities om deze problemen aan te pakken, maar zoeken naar handelingsperspectieven. Uitgangspunt is dat sociale systemen continu veranderen, maar dat u dat niet altijd ziet. Inzicht in het sociale proces van betekenisgeven biedt aangrijpingspunten om ambities te realiseren. Deze bestaan vooral uit het vergroten en verbinden van datgene wat er al is. Echter, in situaties wanneer alles lijkt vast te zitten zijn meer contra-intuïtieve interventiestrategieën nodig. W O R K S H O P 7b

Strategie uit chaos Docent

drs. Rob Wetzels

Auteurs

Wetzels

Tijdens deze workshop gaat u in op nieuwe vormen van strategieontwikkeling gebaseerd op Chaos- en Complexiteitsdenken. Hierbij gaat het niet meer om het robuust voorspellen van en inspelen op de (risico’s van de) onvoorspelbaarheid van de toekomst in wording. Het gaat om het zien en slim strategisch gebruiken van de nieuwe orde die zich aftekent in de chaos van vandaag. Chaos is in de



12

praktijk niet meer dan orde die u nog niet begrijpt. Buiten uw begripsvermogen loopt de ‘tijd’ gewoon door en u heeft geprobeerd met uw (strategische) planning de tijd juist stil te zetten en ondertussen vooral uw eigen zin door te drijven. Het is natuurlijk lastig om uw plan los te laten, maar nog lastiger is het om dat wat buiten u om is gebeurd niet te zien als chaos, maar als iets dat u toevalt (c.q. toekomt) en benut kan/moet worden. De kunst is met andere ogen te leren kijken naar dat wat u toevalt en ook hoe u dat (strategisch) slim kunt benutten, in plaats van het te zien als een lastige inbreuk op uw geplande leven. W O R K S H O P 8a

“Het is niet wat het is, en dat is het ook niet” Docent

dr. Wilfred Verweij

Auteur

Van Dongen

Tijdens deze workshop verdiept u zich in de relatie tussen het systeemdenken en het gedachtegoed van Henk van Dongen. Centraal in de organisatiekundige benadering van Van Dongen staat het idee dat er altijd en overal verschillende sociale werkelijkheden zijn, die niet objectief kenbaar zijn en niet in elkaar vertaalbaar zijn: De werkelijkheid is niet wat het is en dat is het ook niet. Er is geen ‘metaverhaal’, ofwel: Ieder zogenaamd metaverhaal is weer een subjectieve sociale werkelijkheidsconstructie. Er is een nooit eindigend proces van onderhandelen over en met werkelijkheidsconstructies – met dien verstande dat ook ‘processen’ niet bestaan buiten de beleving van mensen. Van Dongen heeft het belang benadrukt van het doorbreken van verstarring (blokkades, fixaties) in doorgaande processen van ‘spelen’ met verschillende ‘negotiated realities’. De nadruk ligt op negatieve, in plaats van positieve, sturing. Hoe verhoudt zo’n ‘losmakende’ benadering van organiseren zich tot systeemtheoretische noties? En hoeveel ironie kunt u in organisaties – en in het systemisch denken daarover – eigenlijk verdragen? W O R K S H O P 8b

Systemen van macht Docent

dr. Gertjan de Groot

Auteurs

Mintzberg, Abma

Iedereen kent organigrammen; de grafische weergave van de verantwoordelijkheden en bevoegdheden in de organisatie. Het is de formele machtsverdeling van sturing en verantwoording. Daarnaast is er echter ook nog een onzichtbare verdeling van macht met andere vormen van sturing en beïnvloeding. De macht komt tot uiting in de handelings- en interactiepatronen, zit verstopt in de gebruikte taal. Deze macht is onzichtbaar, niet geëxpliciteerd, maar wel aanwezig; lang niet altijd bewust, maar wel dwingend. Deze workshop gaat in op de organisatie als systeem van macht.



13

Vrijdag 30 augustus Complex-responsieve systemen De laatste dag van de systeemweek is een vervolg op de theorie over nonlineairiteit van systemen. Tijdens deze dag staan twee hedendaagse denkers centraal die de relatie tussen zelforganisatie, sociale systemen en non-lineairiteit verstrekkend hebben uitgewerkt.

W O R K S H O P 9a

Complex responsieve systemen Docent

prof. dr. Thijs Homan

Auteurs

Stacey, Homan

De complex responsive process-benadering van Ralph Stacey (en in Nederland Groot en Homan) is niet zozeer een tool box voor verandermanagement, als wel een ‘conceptennetwerk’ met behulp waarvan u nieuwe inzichten in gecompliceerde verandersituaties kunt verkrijgen. Daarbij is het centrale uitgangspunt ‘taking your daily experience seriously’. In deze workshop werkt u met eigen verandercases en experimenteert u met het denken over deze cases met behulp van enkele belangrijke concepten uit het complex responsive proces-gedachtegoed. Voorbeelden van deze concepten zijn ‘macht als inherent onderdeel van interactie’, ‘enabling constraints’, ‘figuraties’, ‘social objects’, cult values, ‘I-me dialectieken’, ‘responsiviteit’ ‘local – global-dynamieken. Tegen het eind van de sessie evalueert u met elkaar wat het denken in dit soort concepten toevoegt aan de gebruikelijke inzichten en kennis. W O R K S H O P 9b

Autopoietische systemen Docent

dr. Jan Achterbergh

Auteurs

Luhmann

Luhmann kan worden beschouwd als een van de belangrijkste Europese sociologen van de 20e eeuw. In een vrijwel eindeloze stroom van publicaties heeft hij systematisch gewerkt aan zijn ideeën over de autopoiesis; de zelfproductie van sociale systemen. In deze workshop, een inleiding op het werk van Luhmann, gaat u in op de vraag wat Luhmann onder zelfproductie verstaat. Wat betekent het dat sociale systemen zelfproducerend zijn en hoe kunt u over organisaties als zelfproducerende systemen denken? Tevens gaat Jan Achterbergh in op de wijze waarop het denken van Luhmann verschilt van de cybernetische variant van de systeemtheorie.



14

Meer informatie over de Studieweek Systemen Data 26 t/m 30 augustus Plaats Kaap Doorn in Doorn Programmamanager ir. Brechtje Kessener [email protected] 030 291 30 00 Programmacoördinatie Evelyn van den Boom [email protected] 030 291 30 00

↓ Voor actuele informatie, prijzen en aanmelding heten we u graag welkom op www.sioo.nl/systeemweek



15

INTERUNIVERSITAIR CENTRUM VOOR ORGANISATIE- EN VERANDERKUNDE

Sioo interuniversitair centrum voor organisatie- en veranderkunde Succesvol bijdragen aan het verbeteren en vernieuwen van organisaties. Werken aan eigen professionaliteit als verandermanager, adviseur of leider van een organisatie. Wie zulke ambities koestert, wil meer dan kant-en-klare, begrensde programma’s. Professionals zoeken de ruimte. Die willen hun denken openbreken, vóórdat het vastroest. Dat is precies wat u bij Sioo vindt. Een intellectuele ruimte voor professionals met uiteenlopende talenten en achtergronden, die willen leren van en met elkaar. Een kennisgemeenschap waarin mensen vanuit verschillende invalshoeken ervaringen en theorieën uitwisselen en reflecteren op het eigen handelen. Onze programma’s zijn dan ook allesbehalve standaard. Integendeel; we ontwikkelen ze rondom deelnemende professionals en hun organisaties. Dat levert, weten we uit ervaring, de grootste meerwaarde voor u en uw organisatie. Sioo draagt bij aan uw ontwikkeling en die van uw organisatie via: •m aster-trajecten •p rofessionaliseringsprogramma’s •m aatwerk bij veranderingsprocessen • s amenwerking bij programmaontwerp en -ontwikkeling •o nderzoek • s ymposia, workshops, conferenties en publicaties Sioo Newtonlaan 209 3584 BH Utrecht www.sioo.nl [email protected] 030-291 30 00

Studieweek Systemen 2013

Recommend Documents