Studenten en RSI. R. de Bruin en M.C. Dekker

R. de Bruin en M.C. Dekker

Studenten en RSI 2000


Uitgevoerd in opdracht van de Werkgroep RSI-Preventie Studenten IO Applied Ergonomics & Design Faculteit Industrieel Ontwerpen TU Delft

November 2001

Studenten en RSI 2000 Dit onderzoek werd gedaan in opdracht van de Werkgroep RSI-Preventie Studenten IO, uitgevoerd door de sectie Applied Ergonomics & Design van de Faculteit Industrieel Ontwerpen, TU Delft.

Vragenlijst Marijke Dekker Renate de Bruin

Distribueren enquêteformulier Chris van den Berg Wim van Donselaar

Statistische analyse Renate de Bruin Henk Lok Marleen Stumpel

Verslaglegging Renate de Bruin

Delft, 12 november 2001

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave Inhoudsopgave ...................................................................................................................................... 3 Inleiding .................................................................................................................................................. 5 Werkgroep RSI-preventie Studenten IO ............................................................................................ 5 Sectie Applied Ergonomics & Design (AED)...................................................................................... 6 Studentengezondheidszorg (SGZ)..................................................................................................... 6 Arbo & Milieu Dienst (AMD) ............................................................................................................... 6 Opzet onderzoek.................................................................................................................................... 7 Doel van het onderzoek ..................................................................................................................... 7 Uitvoering onderzoek ......................................................................................................................... 7 Resultaten .............................................................................................................................................. 8 Algemene gegevens........................................................................................................................... 8 Het beeldschermwerk......................................................................................................................... 8 De klachten......................................................................................................................................... 9 Ernst van de klachten......................................................................................................................... 9 Locatie van de klachten algemeen..................................................................................................... 9 Locatie van de klachten bij 1e, 3e en 4e-5e jaars studenten.............................................................. 10 Locatie van de klachten op verschillende werkpleklocaties............................................................. 10 Onderzoeksvragen .............................................................................................................................. 11 Letselverleden .................................................................................................................................. 11 Aantal computeruren per dag........................................................................................................... 11 Werkpleklocatie ................................................................................................................................ 11 Gewicht............................................................................................................................................. 11 Leeftijd .............................................................................................................................................. 11 Studiejaar ......................................................................................................................................... 11 Multiple regressieanalyse................................................................................................................. 12 Conclusies............................................................................................................................................ 13 Aanbevelingen ..................................................................................................................................... 14 Literatuur .............................................................................................................................................. 15 Bijlage 1: Enquête-formulier............................................................................................................... 14 Bijlage 2: Resultaten, algemene gegevens....................................................................................... 16 Leeftijd .............................................................................................................................................. 16 Cohort............................................................................................................................................... 16 Geslacht ........................................................................................................................................... 16 Lengte en gewicht mannen .............................................................................................................. 16 Lengte en gewicht vrouwen.............................................................................................................. 17 Scatterplot lengte en gewicht, marker geslacht ............................................................................... 17 Bijlage 2: Resultaten, het beeldschermwerk .................................................................................... 18 Aantal uur beeldschermwerk per dag .............................................................................................. 18 Computerervaring............................................................................................................................. 18 Locatie van de werkplek................................................................................................................... 20 Bijlage 2: Resultaten, de klachten ..................................................................................................... 21 Algemeen ......................................................................................................................................... 21 Frequentie van klachten ................................................................................................................... 21 Duur klachten ................................................................................................................................... 22 Letselverleden .................................................................................................................................. 22 Bijlage 2: Resultaten, ernst van de klachten .................................................................................... 23 Bijlage 2: Resultaten, locatie van de klachten algemeen................................................................ 26 Oogklachten ..................................................................................................................................... 27 Nekklachten...................................................................................................................................... 27 Schouderklachten............................................................................................................................. 27 Rugklachten...................................................................................................................................... 27


November 2001

Eindrapport RSI2000.doc

3

Inhoudsopgave

Bovenarmklachten............................................................................................................................ 28 Elleboogklachten .............................................................................................................................. 28 Onderarmklachten............................................................................................................................ 28 Polsklachten ..................................................................................................................................... 28 Handklachten.................................................................................................................................... 29 Vingerklachten.................................................................................................................................. 29 Bijlage 2: Resultaten, locatie van de klachten bij 1e, 3e en 4e-5e jaars studenten......................... 30 Locatie klachten eerstejaars studenten (met klachten).................................................................... 30 Locatie klachten derdejaars studenten (met klachten) .................................................................... 30 Locatie klachten vierde en vijfdejaarsstudenten (met klachten) ...................................................... 31 Bijlage 2: Resultaten, locatie van de klachten op verschillende werkpleklocaties ...................... 32 Locatie klachten op werkplek ‘voornamelijk faculteit’...................................................................... 32 Locatie klachten op werkplek ‘voornamelijk thuis’........................................................................... 32 Locatie klachten op werkplek ‘evenveel faculteit en thuis’.............................................................. 33 Locatie klachten op werkplek ‘anders’ ............................................................................................ 33 Bijlage 3: Onderzoeksvragen ............................................................................................................. 34 Onderzoeksvraag 1, frequentie en duur klachten bij letselverleden ................................................ 35 Onderzoeksvraag 2, vóórkomen van klachten na beeldschermwerk .............................................. 37 Onderzoeksvraag 3, frequentie van klachten................................................................................... 40 Onderzoeksvraag 4, duur van de klachten ...................................................................................... 41 Onderzoeksvraag 5, ernst van de klachten...................................................................................... 42 Bijlage 4: Opmerkingen en illustraties van de studenten ............................................................... 43 Toelichting op vraag 8 ...................................................................................................................... 43 Toelichting op klachten algemeen.................................................................................................... 43 Algemene opmerkingen ................................................................................................................... 43 Kritische opmerkingen...................................................................................................................... 43 Vragen .............................................................................................................................................. 44 Illustraties ......................................................................................................................................... 45


November 2001


4

Inleiding

Inleiding De aandoening 'RSI', 'repetitive strain injuries' oftewel pijnklachten aan nek, schouders, armen en/of polsen als gevolg van een chronische overbelasting zijn momenteel bijna dagelijks in het nieuws. In arbeidssectoren waar beeldschermwerk een essentieel onderdeel van de werkzaamheden vormt, is de aandoening verantwoordelijk voor een groot percentage ziekteverzuim en vaak is (gedeeltelijke) arbeidsongeschiktheid aan de orde. Ook op de TU Delft blijkt RSI een groeiend gezondheidsprobleem te zijn. De Studentengezondheidszorg (SGZ) in Delft constateert een enorme toename van studenten, bij wie pijnklachten in nek, armen en schouder gekoppeld aan het werken met de computer een grote studiebelemmering opleveren. Volgens fysiotherapeut Jeroen Gerrissen, die zijn praktijk op het sportcentrumterrein van de TU Delft heeft, kampen vooral promovendi, jonge onderzoekers en hard werkende studenten in toenemende mate met deze RSI-klachten. Uit een eerder exploratief onderzoek (De Bruin en Molenbroek, 2001) blijkt tevens dat een groot percentage studenten van de faculteit Industrieel Ontwerpen wel eens klachten na beeldschermwerk ervaart. Naar aanleiding van de toenemende RSI-problematiek op de faculteit Industrieel Ontwerpen werd in 1998 de Werkgroep RSI-Preventie Studenten IO opgezet. In samenwerking met de sectie Applied Ergonomics & Design (AED) van de subfaculteit Industrieel Ontwerpen (ID), faculteit Ontwerp, Constructie en Productie (OCP) van de Technische Universiteit Delft (TU Delft), de Studentengezondheidszorg (SGZ) en de Arbo & Milieu Dienst van de TU Delft (AMD) heeft deze werkgroep inmiddels een groot aantal preventie-activiteiten aangestuurd. De belangrijkste winst bij het terugdringen van RSI is te behalen door het voorkómen van klachten en door een vroege herkenning en snelle aanpak van beginnende klachten, aldus de werkgroep. Het geven van voorlichting is daarom belangrijk. Er zal echter ook meer onderzoek gedaan moeten worden om de oorzaken voor het onstaan van RSI en het effect van preventiemaatregelen te achterhalen. In dit kader geeft de werkgroep RSI-Preventie Studenten IO het initiatief voor een regelmatige peiling van de omvang en ernst van RSI-klachten bij studenten. In het rapport dat nu voor u ligt, worden de opzet, uitvoering en resultaten van het begin van een lange termijn onderzoek naar RSI bij studenten beschreven; het Studenten en RSI onderzoek 2000 (RSI2000). Dit eerste onderzoek moet als pilot worden beschouwd en de opzet zal naar gelang de onderzoekservaringen worden gewijzigd. In dit rapport wordt naast de resultaten, statistische analyse en conclusies daarom tevens aandacht besteed aan het verbeteren van het onderzoek, door analyse van de resultaten en het bestuderen van kritische opmerkingen die de proefpersonen in dit onderzoek naar voren brachten. Om in het kort te verduidelijken welke partijen zich bezighouden met RSI-preventie en onderzoek naar RSI bij studenten en medewerkers van de TU Delft, volgt nu van elke partij een korte beschrijving en de rol die zij mogelijk kunnen spelen in toekomstig onderzoek naar RSI.

Werkgroep RSI-preventie Studenten IO De Werkgroep RSI-Preventie Studenten IO is in 2000 opgericht door Chris van den Berg onder mandaat van de opleidingsdirectie IO. De Werkgroep heeft de doelstelling geformuleerd om 'binnen twee jaar het aantal studenten dat aangeeft vaak tot zeer vaak RSI klachten te ervaren middels een aantal preventieactiviteiten met 50 procent te verminderen'. Eén van de belangrijkste taken van de werkgroep is daarmee de organisatie van RSI-preventie voor studenten. In het verleden heeft de werkgroep verschillende preventie-activiteiten verzorgd, waaronder het opzetten van een website over RSI, het maken van voorlichtingsposters, het geven van voorlichting aan studenten (door Chris van den Berg en Wim van Donselaar van de SGZ) en instructie (Caesar-therapeuten) over RSI tijdens college-uren, het geven van docentenvoorlichting en controle van de studentenwerkplekken en aanbieden van verbetersuggesties. Tevens is de werkgroep initiatiefnemer van het RSI2000 waarvan het resultaat nu voor u ligt. Zij wil met dit longitudinaal onderzoek toetsen in hoeverre de genomen preventiemaatregelen effect hebben gehad en met de opgedane kennis de preventie bijsturen.

In de werkgroep zitten de volgende personen;


November 2001


5

Inleiding

Wim van Donselaar Leen Paauw Marijke Dekker Dirk van Drimmelen Chris van de Berg*

Directeur Studentengezondheidszorg (SGZ) Arbo en Milieuadviseur OCP (AMD) Universitair docent en RSI onderzoeker OCP/IO (AED) Arbeidshygienist (AMD) Studentlid Opleidingsdirectie IO

Sectie Applied Ergonomics & Design (AED) De sectie Applied Ergonomics & Design is al geruime tijd bezig met onderzoek naar RSI. Dit onderzoek heeft als centraal uitgangspunt om het gezondheidsprobleem bij studenten en medewerkers en de risicofactoren duidelijk in kaart te brengen om zo tot meer aanknopingspunten voor preventie te komen en op productniveau mogelijke oplossingen te kunnen formuleren. Tot nu toe zijn werden alleen eenmalige surveys uitgevoerd, waarbij het onmogelijk was iets over de causaliteit van de gevonden relaties te zeggen. Het is de bedoeling dat in de toekomst ook longitudinaal en prospectief onderzoek uitgevoerd wordt. In dergelijk onderzoek zullen studenten en medewerkers dus over een lange periode gevolgd worden, waardoor er mogelijk wel conclusies over de oorzaak van RSI en de effecten van preventiemaatregelen getrokken kunnen worden. De sectie AED wil met behulp van het RSI2000 een start maken met een prospectief, longitudinaal onderzoek en zo haar kennis omtrent het ontstaan van RSI vergroten. AED heeft de kennis om de gegevens te verwerken en te analyseren en levert op deze manier haar bijdrage.

Studentengezondheidszorg (SGZ) De belangrijkste doelstelling van de SGZ is het verlenen van preventieve medische zorg aan studenten. Activiteiten zijn het geven van voorlichting (oa tijdens colleges en practica in samenwerking met de Werkgroep RSI-preventie Studenten IO), het begeleiden van studenten met lichamelijke en psychische problemen en het opstellen van medische verklaringen voor de studie. De SGZ streeft naar een goede kennis over RSI bij de studenten, die daardoor beter met de computer omgaan en sneller actie ondernemen bij het ontstaan van klachten. De resultaten van dit pilotonderzoek kan de SGZ beter inzicht geven in de mogelijke oorzaken van RSI.

Arbo & Milieu Dienst (AMD) De Arbo & Milieu Dienst is als onderdeel van het Universitair Diensten Centrum belast met veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu (VGWM). De AMD opereert op centraal niveau. Tot de klanten worden de beheerseenheden, medewerkers, de Ondernemingsraad en de Onderdeelsdienstcommissies, de studenten en de studentenraad gerekend. De AMD is een kennisintensieve, professionele organisatie met een platte structuur en gecertificeerd als arbodienst. Zowel beleidsvoorbereiding als het adviseren en ondersteunen van de beheerseenheden op het gebied VGWM behoren tot de taken. De preventie van RSI bij medewerkers en studenten passen binnen dit takenpakket en vormen de motivatie voor de AMD om hulp en assistentie te bieden aan de werkgroep RSI-Preventie Studenten IO en het longitudinale onderzoek naar RSI op de TU Delft.

* wordt vanaf september 2001 opgevolgd door Boudewijn Soetens


November 2001


6

Opzet onderzoek

Opzet onderzoek Doel van het onderzoek Dit longitudinaal onderzoek, dat wil zeggen, het monitoren van studenten door de jaren heen, heeft het doel om een beter inzicht te krijgen in het ontstaan van RSI bij studenten. De Werkgroep RSIpreventie Studenten IO is de initiator van het RSI2000. De sectie AED is verantwoordelijk voor de opzet en uitvoering van het RSI2000. Uitvoering onderzoek Dit onderzoek werd begin studiejaar 2000 uitgevoerd. Een korte schriftelijke enquête (opgesteld door Marijke Dekker en Renate de Bruin van de sectie AED) werd gehouden onder studenten bij de sinds 2000 verplicht ingeroosterde voorlichting over RSI tijdens practica en colleges door Chris van den Berg en Wim van Donselaar (SGZ) van de Werkgroep RSI-preventie Studenten IO. Er werden gegevens verzameld van eerste-, derde en vierde/vijfdejaars studenten. De gegevens van tweedejaars studenten gingen door een logistiek misverstand helaas verloren. De gegevens werden met behulp van het softwarepakket SPSS 10.0.5 verwerkt en geanalyseerd. De resultaten zijn in de volgende hoofdstukken beschreven. Bij alle toetsingen is een grenswaarde voor statistische significantie van 0,05 gehanteerd. Ook werd een multivariate regressieanalyse gedaan (methode stepwise) om het relatieve belang van de genoemde risicofactoren vast te kunnen stellen. Het is de bedoeling dat elk jaar bij de verplichte voorlichting een dergelijke enquête wordt gehouden.


November 2001


7

Resultaten

Resultaten Algemene gegevens Aan het onderzoek deden 290 studenten mee. De gemiddelde leeftijd van de studenten was 20,5 jaar (met min. leeftijd = 17 en max. leeftijd = 27). Van deze groep was 35% eerstejaars student, 56% derdejaars student en 9% vierde of vijfdejaars student. De verdeling man-vrouw bleek 54,5% man en 45,5% vrouw te zijn. Deze verhouding blijkt niet helemaal goed overeen te komen met de statistische gegevens over de man-vrouw verdeling bij de TU Delft (Statistisch jaarboek TU Delft 1999/2000). Na wat rekenwerk blijkt dat de verdeling man-vrouw in deze steekproef (rekening houdend met de verschillende vertegenwoordiging van leeftijdsgroepen) volgens verwachting 64,1% man en 35,9% vrouw had moeten zijn. Vrouwen zijn in deze steekproef dus iets oververtegenwoordigd. De gemiddelde lengte en het gemiddelde gewicht van de mannelijke studenten zijn resp.184,2 cm en 73,6 kg, van de vrouwelijke studenten resp. 170,7 cm en 61,6 kg. Deze waarden komen goed overeen met zowel de waarden die in eerder onderzoek bij studenten studerend aan dezelfde faculteit (De Bruin, 2000) werden gevonden, als met de waarden die in 1998 gevonden werden voor de gemiddelde Nederlandse mannen en vrouwen tussen de 20-30 jaar (Dirken en Steenbekkers, 1998), zie tabel. Zie voor de uitgebreide resultaten Bijlage 2: Algemene gegevens.

Lengte mannen Lengte vrouwen Gewicht mannen Gewicht vrouwen

RSI2000 184,2 170,7 73,6 61,6

De Bruin 2000 184,3 171,4 74,8 63,5

Dirken en Steenbekkers 1998 184,8 168,6 80,8 66,7

Het beeldschermwerk Gemiddeld blijken de studenten 1-2 uur (38,5%) en 2-4 uur (27,5%) per dag de computer te gebruiken. Er zijn geen studenten die nooit met een computer werken. Eerstejaars studenten besteden de minste tijd aan computeren, vierde en vijfdejaars studenten besteden de meeste tijd achter de computer. De waarden die in dit onderzoek gevonden worden voor het aantal uur beeldschermwerk dat studenten per dag besteden, blijken niet goed overeen te komen met eerder gevonden waarden (De Bruin, 2000), zie tabel. De studenten uit het onderzoek van De Bruin 2000 blijken per dag langer de computer te gebruiken. Dit zou kunnen samenhangen met het feit dat ouderejaars studenten in dit laatste onderzoek enigszins oververtegenwoordigd waren en in het RSI2000 juist de jongerejaars studenten ruimschoots vertegenwoordigd zijn. Aantal uur b-werk per dag Meer dan 6 uur 4-6 uur 2-4 uur 1-2 uur 0-1 uur

RSI2000 4% 10% 28% 39% 20%

De Bruin 2000 17% 23% 39% 22%

De gemiddelde werkervaring met computers bedraagt 0-5 jaar (47%) en 5-10 jaar (37%). Ouderejaars studenten hebben naar verhouding minder jaren computerervaring dan eerstejaars studenten. Daarnaast werken de meeste studenten thuis (42%) of evenveel op de faculteit als thuis (33%). Eerstejaars studenten werken naar verhouding vaker op de faculteit dan de derde, vierde en vijfdejaarsstudenten, deze werken vaker thuis. De gevonden waarden in dit onderzoek komen goed overeen met de waarden uit De Bruin 2000, zie tabel. Zie voor de uitgebreide resultaten Bijlage 2: Het beeldschermwerk.


November 2001


8

Resultaten

Locatie van de werkplek Voornamelijk faculteit Voornamelijk thuis Evenveel faculteit als thuis Anders

RSI2000 24% 42% 33% 1%

De Bruin 2000 24% 41% 31% 4%

De klachten Lichamelijke klachten na het beeldschermwerken blijken bij 61% van de ondervraagde studenten voor te komen, 39% ervaart dus geen klachten. De verhouding klachten en geen klachten na beeldschermwerk blijkt bij De Bruin 2000 anders te zijn. In dit onderzoek ervaarde 83% van de ondervraagden wel eens klachten na beeldschermwerk. Dit verschil zou kunnen samenhangen met het feit dat in dit laatste onderzoek relatief veel ouderejaars studenten met veel klachten meededen en aan het RSI2000 juist relatief veel eerstejaars studenten met minder klachten. Deze hypothese wordt ondersteund door een nadere analyse van de onderzoeksgegevens van het RSI2000 waaruit blijkt dat ouderejaars studenten naar verhouding meer klachten ervaren dan eerstejaars studenten. De meeste studenten in het RSI2000 blijken de klachten eens per week (35%) of eens per maand (45%) te ervaren. De klachten houden over het algemeen minder dan 1 uur aan (53%), hoewel bij een aantal studenten (29%) de klachten gedurende een halve dag aanhouden. Klachten die langer aanhouden komen minder vaak voor. De meerderheid van de studenten (85%) heeft geen mogelijke verklaring (bijvoorbeeld letsel uit het verleden) voor de oorsprong van de klachten. De resultaten uit het onderzoek De Bruin 2000 laten een soortgelijke verdeling zien, zie tabel. Zie voor de uitgebreide resultaten Bijlage 2: De klachten. RSI2000 Frequentie van de klachten Eens per jaar Eens per maand Eens per week Elke dag Duur klachten Minder dan 1 uur Halve dag Hele dag Een etmaal Meer dan een etmaal Letselverleden Ja Nee

13% 45% 35% 7% 53% 29% 12% 4% 2% 15% 85%

De Bruin 2000 Soms

61%

Vaak Heel vaak

28% 11%

Soms

61%

Vaak Heel vaak

28% 11%

20% 80%

Ernst van de klachten De meeste proefpersonen blijken eens per maand of eens per week minder dan één uur klachten te ervaren (resp. 26% en 16%). Ook zijn de groepen die eens per maand of eens per week een halve dag lang klachten ervaren relatief groot (resp. 13% en 13%). Met het berekenen van het totaal aantal uur klachten dat proefpersonen per jaar ervaren werd de ernst van de klachten bepaald. Het blijkt dat resp. 38% en 32% van de studenten tussen 1-48 uur en 48-192 uur per jaar klachten ervaren. Dit betekent dat de meeste studenten die klachten ervaren, minder ernstige klachten ervaren. Zie voor de uitgebreide resultaten Bijlage 2: Ernst van de klachten.

Locatie van de klachten algemeen De percentages geven aan hoeveel procent van de totale steekproef (in dit geval werden dus ook proefpersonen zonder klachten meegerekend) klachten op deze locatie ervaart, zie tabel. Voor een uitgebreid overzicht, zie Bijlage 2: De locatie van de klachten algemeen.


November 2001


9

Resultaten

De gevonden waarden komen goed overeen met de waarden uit het onderzoek van De Bruin 2000. Zie voor de uitgebreide resultaten Bijlage 2: Locatie van de klachten algemeen.

Oogklachten Nekklachten Schouderklachten Rugklachten Bovenarmklachten Elleboogklachten Onderarmklachten Polsklachten Handklachten Vingerklachten Beenklachten

RSI2000 16%* 28%** 27%** 19%* 6% 6% 17%* 26%** 17%* 10% -

De Bruin 2000 33%** 54%** 27%** 29%** 41%** 30%** 7%

* meer dan 15% van de proefpersonen ervaart op deze locatie klachten ** meer dan 25% van de proefpersonen ervaart op deze locatie klachten

Locatie van de klachten bij 1e, 3e en 4e-5e jaars studenten Bij 51% van de eerstejaars studenten komen klachten na beeldschermwerk voor. Deze klachten betreffen voornamelijk de rug (41%), nek (53%), schouder (35%), pols (37%), hand (20%) en ogen (18%). Bij 63% van de derdejaars studenten komen klachten na beeldschermwerk voor. Deze klachten strekken zich over een groter gebied uit in vergelijking met de klachtlocaties van eerstejaars studenten. De klachten betreffen de rug (27%), nek (41%), schouder (47%), onderarm (27%), pols (38%), hand (31%), vingers (19%) en ogen (28%). Bij 92% van de vierde en vijfdejaars studenten komen klachten na beeldschermwerk voor. De vierde en vijfdejaars studenten hebben in vergelijking met eerste en derdejaars studenten ook op de meeste locaties klachten. Zij ervaren klachten in de rug (33%), nek (46%), schouder (54%), bovenarm (17%), elleboog (21%), onderarm (58%), pols (71%), hand (25%), vingers (18%) en ogen (29%). Zie voor de uitgebreide resultaten Bijlage 2: Locatie van de klachten bij 1e, 3e en 4e-5e jaars studenten.

Locatie van de klachten op verschillende werkpleklocaties Bij 49% van de studenten die aangeven dat zij voornamelijk op de faculteit werken, komen klachten na beeldschermwerk voor. Deze klachten betreffen voornamelijk de rug (23%), nek (54%), schouder (49%), onderarm (17%), pols (26%), hand (40%), vingers (17%) en ogen (31%). Bij 68% van de studenten die voornamelijk thuis werken, komen klachten na beeldschermwerk voor. Deze klachten treden vooral op in rug (38%), nek (35%), schouder (42%), onderarm (37%), pols (45%), hand (27%), vingers (20%) en ogen (26%) Bij 60% van de studenten die evenveel op de faculteit als thuis werken, komen klachten na beeldschermwerk voor. Hun klachten betreffen rug (29%), nek (55%), schouder (47%), onderarm (21%), pols (50%), hand (19%) en ogen (22%). Zie voor de uitgebreide resultaten Bijlage 2: Locatie van de klachten op verschillende werkpleklocaties.


November 2001


10

Onderzoeksvragen

Onderzoeksvragen Zie Bijlage 3 voor een overzicht van de onderzoeksvragen en de resultaten van de statistische analyse. Letselverleden Er zijn geen aanwijzingen gevonden dat proefpersonen met een letselverleden vaker klachten zouden hebben dan proefpersonen zonder letselverleden. Ook blijken de klachten bij proefpersonen met letselverleden niet langer aan te houden dan bij proefpersonen zonder dergelijk verleden.

Aantal computeruren per dag Proefpersonen die per dag gemiddeld veel tijd besteden aan computerwerkzaamheden, blijken: vaker klachten te ervaren frequenter klachten te ervaren minder ernstige klachten te ervaren (!)

Werkpleklocatie Proefpersonen met klachten werken vaak thuis, proefpersonen zonder klachten werken vaker op de faculteit.

Gewicht Proefpersonen die licht van gewicht zijn, blijken vaker klachten te ervaren dan proefpersonen die zwaarder zijn.

Leeftijd Proefpersonen die een hogere leeftijd hebben, blijken: vaker klachten te ervaren langduriger klachten te ervaren ernstiger klachten te ervaren

Studiejaar Ouderejaars studenten hebben in vergelijking met jongerejaars studenten vaker klachten.

Opmerkingen Het blijkt dat proefpersonen die per dag veel tijd besteden aan computerwerkzaamheden vaker en frequenter klachten ervaren, maar dat zij tegelijkertijd minder ernstige klachten ervaren! Dit lijkt een erg tegenstrijdige uitkomst. Hoogstwaarschijnlijk zijn hier de antwoorden op de vraag over het gemiddelde aantal uur beeldschermwerk, vertroebeld door het ondervinden van ernstige klachten. Proefpersonen met ernstige klachten zijn door hun klachten mogelijk minder gaan werken. Uit de antwoorden op de onderzoeksvragen komt tevens naar voren dat de leeftijd en het aantal uur dat proefpersonen achter hun computer doorbrengen gerelateerd zijn aan klachten in het algemeen en de ernst van de klachten. Tussen de leeftijd en aantal uur beeldschermwerk per dag bestaat een relatie (Spearman’s rho = 0.405 en p = 0,000, zie ook grafiek). Oudere proefpersonen werken per dag gemiddeld langer met een computer dan jonge proefpersonen. Nu is de vraag welke variabele een doorslaggevende invloed heeft op de ontwikkeling van klachten, de leeftijd of het aantal uur achter een beeldscherm werken, of misschien beide variabelen.


November 2001


11

Onderzoeksvragen

Leeftijd

Gemiddelde leeftijd 23 22,5 22 21,5 21 20,5 20 19,5 19 18,5 18

22.44 21.77 21.23 20.22

Gemiddelde leeftijd

19.81

0-1 uur

1-2 uur

2-4 uur

4-6 uur

meer dan 6 uur

Aantal uur beeldschermwerk per dag

Partiële correlatie De partiële correlatie toets geeft uitkomst. Wanneer de relatie tussen het voorkomen van klachten en leeftijd gecorrigeerd wordt voor aantal uur b-werken, blijkt de relatie niet meer significant (p = 0,106). Maar wanneer de relatie tussen het aantal uur beeldschermwerken en klachten wordt gecorrigeerd voor de leeftijd, blijkt de relatie nog steeds significant (p = 0,005). Het aantal uur beeldschermwerken bepaalt dus de relatie met klachten. Dit geldt ook voor de ernst van de klachten. Partial correlation coefficients Controlling for.. VRAAG1 Leeftijd

Leeftijd 1,0000 (0) p= , Vraag4 0,0950 (288) p= ,106 (Coefficient / (D.F.) / 2-tailed Significance) Partial correlation coefficients Controlling for.. VRAAG1 Vraag4

Vraag4 1,0000 (0) p= , Vraag1 - ,1640 (288) p= ,005 (Coefficient / (D.F.) / 2-tailed Significance)

Vraag4 0,0950 (288) p= ,106 1,0000 (0) p= ,

Vraag1 - ,1640 (288) p= ,005 1,0000 (0) p= ,

Multiple regressieanalyse Met behulp van de multiple regressieanalyse is tevens achterhaald welke variabelen de belangrijkste voorspellers zijn voor de duur en de frequentie van de klachten. De variabele ernst werd ook getoetst, maar dit leverde geen resultaten op. De duur van de klachten wordt voorspeld door de variabele ‘leeftijd’. Bij oudere studenten houden de lichamelijke klachten na beeldschermwerken langer aan. Het model verklaart echter maar 6,7% van de variantie in de variabele duur van de klachten. Een partiële correlatietabel leert ook dat leeftijd een belangrijker voorspeller is voor de duur van de klachten dan bijvoorbeeld het aantal uur beeldschermwerken. De frequentie van de klachten wordt voorspeld door de variabele ‘1-2 uur beeldschermwerken per dag’. Bij studenten die per dag 1-2 uur beeldschermwerken is de frequentie van lichamelijke klachten niet hoog. Het model verklaart slechts 2,3% van de variantie.


November 2001


12

Conclusies

Conclusies Resultaten van eerder onderzoek (R. de Bruin, 2000) komen goed overeen op de punten ‘lengte’, ‘gewicht’, ‘werkpleklocatie‘ en ‘locatie van de klachten’, maar minder goed overeen op de punten ‘voorkomen van klachten’ en ‘aantal uur beeldschermwerk per dag’. Studenten in het RSI2000 hebben minder vaak klachten en besteden ook minder tijd achter de computer. Een aantal uitkomsten na statistische analyse zijn tevens vergeleken met de uitkomsten van het onderzoek van De Bruin (2000). Duidelijk naar voren kwam in dit onderzoek was het belang van het aantal uur beeldschermwerken. Dit kwam minder duidelijk naar voren in onderzoek van De Bruin. Tevens werd in het RSI2000 de invloed van het geslacht op klachten (vrouwen ervaren meer klachten dan mannen) niet aangetoond. Wel kwam de leeftijd c.q cohort van de studenten in dit onderzoek tevens naar voren als voorspeller voor klachten. Lichamelijke klachten na beeldschermwerken zijn duidelijk gerelateerd aan het aantal uur dat iemand per dag met de computer werkt. Ook de frequentie en de ernst van de klachten blijken gerelateerd te zijn aan het aantal uur beeldschermwerken. Studenten die veel tijd besteden aan beeldschermwerken hebben méér en frequenter last van klachten, maar studenten met ernstige klachten werken juist duidelijk minder lang, waarschijnlijk als gevolg van deze klachten. Oudere studenten besteden daarbij per dag gemiddeld meer tijd aan beeldschermwerken dan jongere proefpersonen. Lichamelijke klachten houden bij oudere studenten tevens langer aan. Ouderejaars studenten hebben relatief minder jaren computerervaring, maar relatief meer klachten dan eerstejaarsstudenten. Het lijkt er dus op dat het aantal jaar dat men met een computer werkt niet bepalend is voor de ontwikkeling van klachten, maar het aantal uur dat men per dag besteedt aan het computeren. Daarbij geldt dat ouderejaars/oudere studenten per dag meer tijd besteden aan beeldschermwerken. Proefpersonen met een letselverleden hebben niet méér of frequenter last van klachten dan dat proefpersonen zonder letselverleden dat hebben. Proefpersonen met letselverleden blijken gemiddeld wat meer te wegen dan proefpersonen zonder letselverleden. Tevens zijn oudere studenten, met meer klachten, gemiddeld wat zwaarder dan jongere studenten. Dat proefpersonen die licht van gewicht zijn vaker klachten ervaren dan proefpersonen die zwaarder zijn, lijkt dus een op zichzelf staand verband. Studenten met klachten werken vaker thuis, studenten zonder klachten werken vaker op de faculteit en daarbij werken eerstejaars studenten naar verhouding vaker op de faculteit dan de derde, vierde en vijfdejaarsstudenten, want deze werken vaker thuis. Ouderejaars studenten hebben vaker klachten dan jongerejaars studenten. De locatie van de werkplek blijkt niet zo een belangrijke invloed uit te oefenen op de lichamelijke klachten na beeldschermwerk (partiële correlatie van cohort en klachten gecontroleerd voor de werkpleklocatie geeft p = 0,000 en partiële correlatie van werkpleklocatie en klachten gecontroleerd voor de cohort geeft p = 0,255). Kort samengevat:

De resultaten van het RSI2000 komen op een aantal punten goed, op een aantal punten minder goed overeen met eerder onderzoek bij studenten door De Bruin (2000) Lichamelijke klachten na beeldschermwerk zijn duidelijk gerelateerd aan het aantal uur dat iemand per dag met de computer werkt Het aantal uur dat iemand per dag aan beeldschermwerken besteedt is voornamelijk gerelateerd aan klachten, het aantal jaar computerervaring maakt daarbij niet uit Lichamelijke klachten na beeldschermwerk blijken niet gerelateerd te zijn aan de werkpleklocatie Lichamelijke klachten houden bij oudere studenten langer aan Proefpersonen die licht van gewicht zijn hebben vaker klachten dan proefpersonen die zwaarder zijn Proefpersonen met letselverleden hebben niet méér of frequenter last van klachten dan proefpersonen zonder letselverleden


November 2001


13

Aanbevelingen

Aanbevelingen De oorzaak van de klachten is door de beperkte onderzoeksopzet (vragenlijst) moeilijk te achterhalen. De vragen schetsen alleen een beeld over de huidige toestand van RSI-gerelateerde problemen na computergebruik. Om iets te kunnen zeggen over het ontstaan van de klachten, zal in toekomstige vragenlijsten ook vragen over mogelijke risicofactoren, zoals werkdruk, werkwijze, houding, werkplek en fysieke conditie, opgenomen moeten worden. Opmerkingen op de enquêteformulieren wijzen er op dat een goede inleiding van het onderzoek ontbrak en als zodanig negatief werd ervaren. In een vervolgonderzoek zal aan de proefpersonen duidelijker moeten worden overgebracht waarvoor de gegevens gebruikt gaan worden en hoe ze gebruikt gaan worden. Een algemene professionele uitstraling zal het onderzoek op een andere manier een meer wetenschappelijke uitstraling kunnen geven. Grappige illustraties, waarmee de vragenlijsten opgesierd werden, leveren wel tekeninspiratie (zie bijlage 4), maar verminderen deze professionele uitstraling bijvoorbeeld wel. Ze kunnen, als ze verder geen functie hebben, beter weggelaten worden. Wat betreft de vragen in het onderzoek; -

-

-

-

Vraag over tijdsbesteding aan beeldschermwerk per dag was volgens een proefpersoon moeilijk te beantwoorden omdat het gebruik heel erg schommelt. Vragen over de duur en de ernst van de klachten moeten beter op elkaar afgestemd worden. Nu is het zo dat een proefpersoon kan invullen dat hij elke dag meer dan een etmaal lang klachten heeft. Deze vragen zijn voor een statistische toetsing bovendien niet goed bruikbaar. De antwoorden over de duur van de klachten zijn voor meerder interpretaties vatbaar; zo is niet duidelijk wat precies onder een halve dag verstaan wordt, of wat het verschil tussen een hele dag en een etmaal is. Het is beter om deze vragen iets exacter (bijvoorbeeld een schatting van het aantal uur dat de klachten aanhouden, hoewel hier ook een nadeel aanzit, namelijk dat proefpersonen nooit precies kunnen schatten hoe lang klachten in het verleden aanhielden). Het is misschien raadzaam om, tevens in verband met de statistische analyse, in een volgende vragenlijst naar een specifiekere tijdsbesteding te vragen van het aantal uur dat men op de werkplek thuis zit en de werkplekken van de faculteit. Nummering van de antwoorden was bij sommige vragen niet correct en er zitten schrijffouten in de vragen. De antwoorden bij vraag 1 lopen van groot/veel naar klein/weinig. Het is duidelijker voor proefpersonen en handiger bij de data-analyse om consistent van groot naar klein of andersom van klein naar groot te nummeren. Hier dus van klein naar groot gebruiken. De vraag over de tijdsbesteding aan beeldschermwerken werd in dit onderzoek waarschijnlijk vertroebeld door het ervaren van ernstige klachten. Proefpersonen die op het moment van het onderzoek ernstige klachten ervaarden, werkten ook minder met de computer. Dit gegeven zegt echter niets over het mogelijke ontstaan van de klachten; deze zou wel veroorzaakt kunnen zijn door te lang beeldschermwerken. In een volgende vragenlijst moet dus een duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen de tijdsbesteding aan beeldschermwerken vóór en na het verschijnen van de (ernstige) klachten.

De voorlichting over RSI, die voorafgaande van het onderzoek, alsmede met behulp van het onderzoek werd gegeven, werd door meerdere proefpersonen zeer op prijs gesteld. In de toekomst hier dus weer veel aandacht aan schenken. Veel proefpersonen hadden vragen over hun eigen situatie, over klachten, houding en hulpmiddelen bijvoorbeeld. Misschien is het goed om in toekomstig onderzoek ook aan deze meer persoonlijke getinte vragen aandacht te besteden.


November 2001


14

Literatuur

Literatuur Bruin, R. de (2000). ‘RSI bij studenten’ onderzoeksverslag in het kader van IDE 450 Onderzoeksproject, subfaculteit Industrieel Ontwerpen, faculteit Ontwerp, Constructie en Productie aan de TU Delft. Bruin, R. de, J.F.M. Molenbroek (2001). RSI bij studenten: een casestudie naar de omvang, ernst en oorzaken van RSI-gerelateerde klachten bij studenten aan de subfaculteit Industrieel Ontwerpen van de TU Delft. Tijdschrift voor Ergonomie, 26(4) Dirken, J.M., L.P.A. Steenbekkers (1998). Project data and design applicability. In: Steenbekkers, L.P.A. en C.E.M. van Beijsterveldt (eds.), Design-relevant characteristics of ageing users. Backgrounds and guidelines for product innovation. Delft: Delft University Press. 257-433. Statistisch jaarboek TU Delft 1999/2000


November 2001


15

Bijlage 1: Enquête-formulier


Algemene gegevens

Leeftijd: …………. jr. Geslacht: M / V Lengte: …………. cm. Gewicht: ………… kg.

Omcircel je juiste antwoord

Het beeldschermwerk

1.

Hoeveel uur werk je gemiddeld per dag met een computer? (dit kan zijn in verband met studie, werk of ontspanning). a. b. c. d. e. e.

Meer dan 6 uur 4-6 uur 2-4 uur 1-2 uur 0-1 uur Ik werk nooit met een computer

Vraag 2 alleen invullen als je bij de vorige vraag a, b, c of d hebt ingevuld 2.

Hoe lang werk je al met een computer? a. b. c. d.

3.

Wáár doe je dit beeldschermwerk voornamelijk? Aan je werkplek aan de faculteit, je werkplek thuis of iets anders? a. b. c. d.

4.

Minder dan een jaar 0 tot 5 jaar 5 tot 10 jaar meer dan 10 jaar

Voornamelijk faculteit Voornamelijk thuis Evenveel op faculteit als thuis Anders

Komt het voor dat je lichamelijke klachten ervaart na het werken met een computer? Dit kan bv zijn pijn, tintelingen, doof gevoel, of krachtsverlies? Ja /Nee


November 2001


14


De vragen 5 t/m 8 alleen invullen als je de vorige vraag met 'ja' hebt beantwoord.

5.

Kun je aangeven in welk(e) lichaamsgebied(en) de klachten optreden? (Je kunt meerdere mogelijkheden aanklikken) a. b. c. d. e. f. g. h.. i. j.

6.

Hoe vaak heb je (gemiddels) last van deze klachten in dit (deze) gebied(en)? a. b. c. d.

7.

De ogen De nek De schouders De rug De bovenarm De elleboog De onderarm De pols De hand De vingers

Eens per jaar Eens per maand Eens per week Elke dag

Hoe lang houden de klachten dan gemiddeld aan na beeindiging van het werken met de computer? a. b. c. e. f.

Minder dan een uur Een halve dag Hele dag Een etmaal Meer dan een etmaal

Tot Slot

8.

Heb je in het verleden ooit letsel opgelopen dat te maken zou kunnen hebben met bovenstaande klachten (zoals bijvoorbeeld een gebroken sleutelbeen)? Ja / Nee

9.

Heb je nog vragen en/of opmerkingen naar aanleiding van deze enquete?

Dankjewel voor het invullen van deze enquête.


November 2001


15

Bijlage 2: Resultaten, algemene gegevens


Leeftijd Mean Std. Deviation Skewness Std. Error of Skewness Kurtosis Std. Error of Kurtosis Minimum Maximum

20,54 1,88 ,697 ,143 ,502 ,285 17 27

*leeftijd in jaren

Cohort Aan de enquête deden 102 (35%) eerstejaars, 163 (56%) derdejaars en 26 (9%) vierde of vijfdejaars studenten mee.

Geslacht De steekproef bestond uit 158 (54.5%) mannelijke en 132 (45.5%) vrouwelijke proefpersonen

Lengte en gewicht mannen

N

lengte in cm 158 0 184,15 7,29 -,193 ,193 -,361 ,384 165 200

Valid Missing

Mean Std. Deviation Skewness Std. Error of Skewness Kurtosis Std. Error of Kurtosis Minimum Maximum

gewicht in kg 155 3 73,57 9,18 ,298 ,195 -,327 ,387 53 95

*lengte in cm en gewicht in kg

gewicht in kg

lengte in cm 30

40

30

20

20

Std. Dev = 7,29 Mean = 184,1 N = 158,00

0 165,0

170,0

167,5

175,0

172,5

180,0

177,5

185,0

182,5

190,0

187,5

195,0

192,5

200,0

Std. Dev = 9,18 Mean = 73,6 N = 155,00

0 52,5

57,5

62,5 67,5

55,0 60,0

197,5

65,0

72,5 77,5

70,0 75,0

82,5

87,5 92,5

80,0 85,0

90,0

95,0

gewicht in kg

lengte in cm


Frequency

Frequency

10 10

November 2001


16


Lengte en gewicht vrouwen

N

lengte in cm 132 0 170,68 6,37 -,161 ,211 -,073 ,419 155 187

Valid Missing

Mean Std. Deviation Skewness Std. Error of Skewness Kurtosis Std. Error of Kurtosis Minimum Maximum

gewicht in kg 130 2 61,56 6,77 ,490 ,212 ,330 ,422 49 85

*lengte in cm en gewicht in kg

lengte in cm

gewicht in kg

30

50

40 20 30

20

Mean = 170,7 N = 132,00

0 155,0

160,0

157,5

165,0

162,5

170,0

167,5

175,0

172,5

180,0

177,5

185,0

182,5

Frequency

Std. Dev = 6,37

187,5

10

Std. Dev = 6,77 Mean = 61,6 N = 130,00

0 50,0

lengte in cm

55,0

60,0

65,0

70,0

75,0

80,0

85,0

gewicht in kg

Scatterplot lengte en gewicht, marker geslacht 100

90

80

70

60

gewicht in kg

Frequency

10

geslacht

50

Vrouw 1 0 Man

40 150

160

170

180

190

200

210

lengte in cm


November 2001


17

Bijlage 2: Resultaten, het beeldschermwerk


Aantal uur beeldschermwerk per dag Hoeveel uur werk je gemiddeld per dag met een computer? (Dit kan zijn in verband met studie, werk of ontspanning).

Valid meer dan 6 uur 4-6 uur 2-4 uur 1-2 uur 0-1 uur Total

Frequency 11 30 80 112 58 291

Percent 3,8 10,3 27,5 38,5 19,9 100,0

Valid Percent 3,8 10,3 27,5 38,5 19,9 100,0

Cumulative Percent 3,8 14,1 41,6 80,1 100,0

In uren.

De meeste proefpersonen werken per dag 1-2 uur achter een computer. Andere grote groepen werken net iets meer (28% werkt 2-4 uur) of net iets minder lang (20% werkt 1-2 uur). Een klein percentage studenten werkt erg veel achter een computer (10% werkt 4-6 uur en 4% werkt meer dan 6 uur) en vallen hiermee binnen de omschrijving ‘beeldschermwerkers’. Er zijn geen studenten die nooit met een computer werken.

aantal uur beeldschermwerk per dag 50


Percentage

40

30

20

Eerstejaars Derdejaars Vierde en vijfdejaars 0-1 uur

10

Percent

60 50 40 30 20 10 0 1-2 uur

2-4 uur

4-6 meer uur dan 6 uur

0 meer dan 6 uur

4-6 uur

2-4 uur

1-2 uur

0-1 uur

aantal uur beeldschermwerk per dag

Wanneer per leeftijdsgroep (cohort) bekeken wordt hoe de tijdsbesteding aan beeldschermwerk per dag verdeeld is, blijken eerstejaars studenten relatief minder tijd per dag te besteden aan beeldschermwerk (de meesten zo’n 1-2 uur) dan derdejaars studenten (waar een grotere groep 2-4 uur beeldschermwerk per dag doet) en de vierde en vijfdejaars studenten (grootste groep werkt 2-4 uur per dag).

Computerervaring Hoe lang werk je al met een computer?


November 2001


18


Valid

Missing Total

minder dan 1 jr 0-5 jr 5-10 jr meer dan 10 jr Total System

Frequency 5 106 83 33 227 6 233

Percent 2,1 45,5 35,6 14,2 97,4 2,6 100,0

Valid Percent 2,2 46,7 36,6 14,5 100,0

Cumulative Percent 2,2 48,9 85,5 100,0

In jaren. Deze vraag werd alleen ingevuld als de proefpersoon meer dan 1-2 uur beeldschermwerk per dag deed.

De gemiddelde werkervaring met computers bedraagt 0-5 jaar (47%) en 5-10 jaar (37%). Maar weinig studenten werken langer dan 10 jaar met een computer (15%), maar nog minder studenten werken pas sinds een jaar met een computer (2%). Er zijn geen studenten die nog nooit met een computer hebben gewerkt.

Computerervaring 70

Percentage

60 50 Eerstejaars Derdejaars Vierde en vijfdejaars

40 30 20 10 0 minder dan 1 jr

0-5 jr

5-10 jr

meer dan 10 jr

Wanneer per leeftijdsgroep (cohort) bekeken wordt hoeveel jaar computerervaring aanwezig is, blijken er niet heel veel opvallende verschillen tussen de groepen (wat betekent dat ouderjaars studenten dus naar verhouding minder jaren computerervaring hebben). Opvallend is wel dat vierde en vijfdejaarsstudenten meestal 0-5 jaar de computer gebruiken, maar dat eerstejaarsstudenten de computer gemiddeld al 5-10 jaar gebruiken.


November 2001


19


Locatie van de werkplek Wáár doe je dit beeldschermwerk voornamelijk? Aan je werkplek aan de faculteit, je werkplek thuis of iets anders?

Frequency 71 122 96 2 291

Valid voornamelijk faculteit voornamelijk thuis evenveel faculteit thuis anders Total

Percent 24,4 41,9 33,0 ,7 100,0

Valid Percent 24,4 41,9 33,0 ,7 100,0


De meeste studenten werken thuis (42%) of evenveel op de faculteit als thuis (33%). Een kwart van de studenten (24%) werkt voornamelijk op de faculteit. Een enkeling werkt ergens anders (1%).

Locatie van de werkplek 60 50 Percentage

40

Eerstejaars Derdejaars

30

Vierde en vijfdejaars

20 10

rs

is cu

an

it lte

de

th u

is th u ijk el

fa ee l

na ev

en v

or vo

vo

or

na

m

el

m

ijk

fa cu lte it

0

Per leeftijdsgroep (cohort) blijkt de werkpleklocatie te verschillen. Eerstejaars studenten werken naar verhouding vaker op de faculteit dan de derde, vierde en vijfdejaarsstudenten, deze werken vaker thuis. Vierde en vijfdejaarsstudenten werken naar verhouding echter weer wat vaker op de faculteit (evenveel faculteit als thuis) dan derdejaars studenten die dus voornamelijk thuis werken.


November 2001


20

Bijlage 2: Resultaten, de klachten


Algemeen Komt het voor dat je lichamelijke klachten ervaart na het werken met een computer? Dit kan bv. zijn pijn, tintelingen, doof gevoel, of krachtsverlies?

Valid

nee ja Total

Frequency 113 178 291

Percent 38,8 61,2 100,0

Valid Percent 38,8 61,2 100,0

Cumulative Percent 38,8 100,0

Klachten na beeldschermwerk blijken bij 61% van alle proefpersonen (n = 178) voor te komen, 39% (n = 113) ervaart geen klachten.

Percentage

Lichamelijke klachten na beeldschermwerk 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Eerstejaars Derdejaars Vierde en vijfdejaars

nee

ja

Uit bovenstaande grafiek blijkt dat ouderejaars studenten vaker lichamelijke klachten na beeldschermwerk ervaren dan jongerejaars studenten.

Frequentie van klachten Hoe vaak heb je (gemiddeld) last van deze klachten in dit (deze) gebieden?

Valid

Missing Total

eens per jaar eens per maand eens per week elke dag Total System

Frequency 22 77 60 12 171 7 178

Percent 12,4 43,3 33,7 6,7 96,1 3,9 100,0

Valid Percent 12,9 45,0 35,1 7,0 100,0


De meeste proefpersonen blijken de klachten eens per week (35%) of eens per maand (45%) te ervaren. De frequentie van de klachten blijkt bij 13% van de proefpersonen ‘eens per jaar te zijn’ en 7% heeft ‘elke dag’ last van klachten.


November 2001


21


Duur klachten Hoe lang houden de klachten dan gemiddeld aan na beeindiging van het werken met de computer?

Valid

minder dan 1 uur halve dag hele dag een etmaal meer dan een etmaal Total Missing System Total

Frequency 91 50 21 7 3 172 6 178

Percent 51,1 28,1 11,8 3,9 1,7 96,6 3,4 100,0

Valid Percent 52,9 29,1 12,2 4,1 1,7 100,0

Cumulative Percent 52,9 82,0 94,2 98,3 100,0

Bij de meeste proefpersonen houden de klachten minder dan 1 uur aan (53%). Bij een aantal proefpersonen houden de klachten een halve dag aan (29%). Klachten die langer aanhouden komen minder vaak voor; gedurende de hele dag (12%), gedurende een etmaal (4%) en meer dan een etmaal (2%).

Letselverleden Heb je in het verleden ooit letsel opgelopen dat te maken zou kunnen hebben met bovenstaande klachten (zoals bijvoorbeeld een gebroken sleutelbeen)?

Valid

Missing Total

nee ja Total System

Frequency 149 26 175 3 178

Percent 83,7 14,6 98,3 1,7 100,0

Valid Percent Cumulative Percent 85,1 85,1 14,9 100,0 100,0

De meerderheid van de proefpersonen (85%) heeft geen mogelijke verklaring (letsel uit het verleden) voor de oorsprong van de klachten.


November 2001


22

Bijlage 2: Resultaten, ernst van de klachten


De ernst van de klachten die door de proefpersonen opgegeven worden, zou kunnen worden berekend uit de frequentie van de klachten en de duur van de klachten. Klachten die vaak voorkomen en lang aanhouden worden hierbij gedefinieerd als ernstiger klachten dan klachten die niet vaak voorkomen en niet lang aanhouden. Het aantal uur klachten per jaar wordt berekend en zo ontstaat een schaal van 4 x 5 = 20 stappen, zie de kruistabel frequentie x duur klachten en coderingstabel.

frequentie van klachten eens per jaar eens per maand eens per week minder dan 1 uur 11 44 27

duur klachten

halve dag hele dag een etmaal meer dan een etmaal

2 5 1 2 21

Total

21 6 5

22 9 1

76

59

Total elke dag 5 4 1 1 11

87 49 21 7 3 167

50

40

30

frequentie van klach 20 eens per jaar eens per maand

Count

10

eens per week elke dag

0 minder dan 1 uur

hele dag

halve dag

meer dan een etmaal een etmaal

duur klachten

Codering ernst van de klachten:


November 2001


23


No. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Beschrijving eens per jaar minder dan een uur eens per maand minder dan een uur eens per week minder dan een uur elke dag minder dan een uur eens per jaar een halve dag eens per maand een halve dag eens per week een halve dag elke dag een halve dag eens per jaar een hele dag eens per maand een hele dag eens per week een hele dag elke dag een hele dag eens per jaar een etmaal eens per maand een etmaal eens per week een etmaal eens per dag een etmaal eens per jaar meer dan een etmaal eens per maand meer dan een etmaal eens per week meer dan een etmaal elke dag meer dan een etmaal

Aantal uur klachten per jaar 1x1 12 x 1 52 x 1 365 x 1 1x4 12 x 4 52 x 4 365 x 4 1x8 12 x 8 52 x 8 365 x 8 1 x 24 12 x 24 52 x 24 365 x 24 meer dan 1 x 24 meer dan 12 x 24 meer dan 52 x 24 meer dan 365 x 24

1 12 52 365 4 48 208 1460 8 96 416 2920 24 288 1248 8760 >24 >288 >1248 >8760

Rangno. 1 4 8 13 2 7 10 17 3 9 14 18 5 11 15 19 6 12 16 20

Ernst van de klachten: Aantal uur klachten per jaar Valid 1 4 8 12 24 36 48 52 96 208 288 365 416 1248 1460 2920 8760 Total

Frequency 11 2 5 43 1 1 21 27 6 22 5 5 9 1 4 1 1 165

Percent 6,7 1,2 3,0 26,1 ,6 ,6 12,7 16,4 3,6 13,3 3,0 3,0 5,5 ,6 2,4 ,6 ,6 100,0

Valid Percent 6,7 1,2 3,0 26,1 ,6 ,6 12,7 16,4 3,6 13,3 3,0 3,0 5,5 ,6 2,4 ,6 ,6 100,0

Cumulative Percent 6,7 7,9 10,9 37,0 37,6 38,2 50,9 67,3 70,9 84,2 87,3 90,3 95,8 96,4 98,8 99,4 100,0

120

ernst van de klachten: aantal uur klachten per j 30

100

80 20

Cumulative Percent

60

Percent

10

0

1

8 4

24 12

48 36

96 52

288 208

416 365

1460 1248

8760

2920

ernst van de klachten: aantal uur klachten per jaar

40

20

0 1

8 4

24 12

48 36

96 52

288 208

416 365

1460 1248

8760 2920


Ernst van de klachten:


November 2001


24


Aantal uur klachten per jaar Valid 1-48 uur 48-192 uur 192-384 uur 384-768 uur 768-1536 uur 1536-3072 uur 3072 en meer uur Total

Frequency 63 54 32 9 5 1 1 165

Percent 38,2 32,7 19,4 5,5 3,0 ,6 ,6 100,0

Valid Percent 38,2 32,7 19,4 5,5 3,0 ,6 ,6 100,0

Cumulative Percent 38,2 70,9 90,3 95,8 98,8 99,4 100,0

ernst van de klachten: aantal uur klachten per j 50

Ernst van de klachten

60

40

Percentage

50 30

20

40 30 20

0 1-48 uur

192-384 uur 48-192 uur

768-1536 uur

384-768 uur

3072 en meer uur

1536-3072 uur


uu r 148 uu 48 r -1 92 uu 19 r 238 4 uu 38 r 476 8 76 uu 8r 15 30 36 72 uu en r m ee ru ur

0 0

Percent

10 10

Eerstejaars Derdejaars

Vierde en vijfdejaars

De meeste proefpersonen blijken eens per maand of eens per week gedurende minder dan een uur klachten te ervaren (resp. 26% en 16%). De groepen proefpersonen die eens per maand of eens per week gedurende een halve dag klachten ervaren zijn ook relatief groot (resp. 13% en 13%). Na de grafiek van de cumulatieve percentages te hebben bestudeerd, werd voor een mooiere indeling een nieuwe verdeling van het aantal uur klachten gemaakt. De resultaten zijn te zien in bovenstaande frequentietabel en grafiek. De meeste proefpersonen blijken niet ernstige klachten te vertonen (1-48 en 48-192 uur klachten per jaar resp. 38% en 32%) Wanneer per leeftijdsgroep (cohort) naar de ernst van de optredende klachten wordt gekeken, blijkt er een trend te zijn dat ouderejaarsstudenten (vooral vierde en vijfdejaarsstudenten) meer uren klachten (ernstiger) ervaren dan jongerejaars studenten.


November 2001


25

Bijlage 2: Resultaten, locatie van de klachten algemeen


Nekklachten

Oogklachten

27.6%

15.5%

Schouderklachten

Rugklachten

27.2%

19.3%

Elleboogklachten

Bovenarmklachten

5.5%

6.2%

Polsklachten Onderarmklachten

25.9%

16.6% Vingerklachten

10.3%

Handklachten

16.6%

De figuur geeft per lichaamsdeel het percentage klachten na beeldschermwerk aan dat binnen de gehele steekproef gevonden werd (de proefpersonen zonder klachten meegerekend dus). De percentages zullen uiteraard hoger liggen als alleen de gegevens van proefpersonen met klachten verwerkt worden.

Meer dan 25% van de proefpersonen ervaart op deze locatie klachten

Meer dan 15% van de proefpersonen ervaart op deze locatie klachten


November 2001


26


Oogklachten

Valid

Missing Total

nee ja n.v.t. Total System

Frequency

Percent

132 45 113 290 1 291

45,4 15,5 38,8 99,7 ,3 100,0

Frequency

Percent

97 80 113 290 1 291

33,3 27,5 38,8 99,7 ,3 100,0

Frequency

Percent

98 79 113 290 1 291

33,7 27,1 38,8 99,7 ,3 100,0

Frequency

Percent

121 56 113 290 1 291

41,6 19,2 38,8 99,7 ,3 100,0

Valid Cumulativ Percent e Percent 45,5 45,5 15,5 61,0 39,0 100,0 100,0

Nekklachten

Valid

Missing Total



Schouderklachten

Valid

Missing Total



Rugklachten

Valid

Missing Total



November 2001



27


Bovenarmklachten

Valid

Missing Total


Frequency

Percent

159 18 113 290 1 291

54,6 6,2 38,8 99,7 ,3 100,0

Frequency

Percent

161 16 113 290 1 291

55,3 5,5 38,8 99,7 ,3 100,0

Frequency

Percent

129 48 113 290 1 291

44,3 16,5 38,8 99,7 ,3 100,0

Frequency

Percent

102 75 113 290 1 291

35,1 25,8 38,8 99,7 ,3 100,0


Elleboogklachten

Valid

Missing Total



Onderarmklachten

Valid

Missing Total



Polsklachten

Valid

Missing Total



November 2001



28


Handklachten

Valid

Missing Total


Frequency

Percent

129 48 113 290 1 291

44,3 16,5 38,8 99,7 ,3 100,0

Frequency

Percent

147 30 113 290 1 291

50,5 10,3 38,8 99,7 ,3 100,0


Vingerklachten

Valid

Missing Total



November 2001



29

Bijlage 2: Resultaten, locatie van de klachten bij 1e, 3e en 4e-5e jaars studenten


Locatie klachten eerstejaars studenten (met klachten) Uit de onderzoeksgegevens blijkt dat 51,0% van de eerstejaars studenten klachten na beeldschermwerk ervaart. In onderstaande figuur is weergegeven hoeveel procent van de eerstejaars studenten met klachten, klachten ervaart in de aangegeven lichaamsdelen.

Oogklachten 17.6%

Nekklachten 52.9%

Rugklachten 41.2%

Schouderklachten 35.3%

Elleboogklachten 7.8%

Polsklachten 37.3%

Vingerklachten 13.7%

Bovenarmklachten 7.8%

Onderarmklachten 13.7%

Handklachten 19.6%

Locatie klachten derdejaars studenten (met klachten) Uit de onderzoeksgegevens blijkt dat 62,6% van de derdejaars studenten klachten na beeldschermwerk ervaart. In onderstaande figuur is weergegeven hoeveel procent van de derdejaars studenten met klachten, klachten ervaart in de aangegeven lichaamsdelen.

Oogklachten 28.4%

Nekklachten 41.2%

Rugklachten 26.5%



Polsklachten 38.2%



November 2001



Handklachten 31.4%


30


Locatie klachten vierde en vijfdejaarsstudenten (met klachten) Uit de onderzoeksgegevens blijkt dat 92,3% van de vierde en vijfdejaars studenten klachten na beeldschermwerk ervaart. In onderstaande figuur is weergegeven hoeveel procent van de vierde en vijfdejaars studenten met klachten, klachten ervaart in de aangegeven lichaamsdelen.

Oogklachten 29.2%

Nekklachten 45.8%

Rugklachten 33.3%



Polsklachten 70.8%



November 2001



Handklachten 25.0%


31

Bijlage 2: Resultaten, locatie van de klachten op verschillende werkpleklocaties


Locatie klachten op werkplek ‘voornamelijk faculteit’ Uit de onderzoeksgegevens blijkt dat 49,3% van de studenten die voornamelijk op de faculteit werken klachten na beeldschermwerk ervaart. In onderstaande figuur is weergegeven hoeveel procent van deze groep, klachten ervaart in de aangegeven lichaamsdelen.

Oogklachten 31.4%

Nekklachten 54.3%

Rugklachten 22.9%



Polsklachten 25.7%



Vingerklachten 17.1% Handklachten 40.0%

Locatie klachten op werkplek ‘voornamelijk thuis’ Uit de onderzoeksgegevens blijkt dat 68,0% van de studenten die voornamelijk thuis werken klachten na beeldschermwerk ervaart. In onderstaande figuur is weergegeven hoeveel procent van deze groep, klachten ervaart in de aangegeven lichaamsdelen.

Oogklachten 25.6%

Nekklachten 35.4%

Rugklachten 37.8%



Polsklachten 45.1%





November 2001


32


Locatie klachten op werkplek ‘evenveel faculteit en thuis’ Uit de onderzoeksgegevens blijkt dat 60,4% van de studenten die evenveel op de faculteit als thuis werken klachten na beeldschermwerk ervaart. In onderstaande figuur is weergegeven hoeveel procent van deze groep, klachten ervaart in de aangegeven lichaamsdelen.

Oogklachten 22.4%

Nekklachten 55.2%

Rugklachten 29.3%



Polsklachten 50.0%




Locatie klachten op werkplek ‘anders’ Slechts 2 proefpersonen gaven aan een ‘andere’ werkplek dan de faculteit of thuis te hebben en hierdoor was het niet zinvol hiervoor een figuur te maken.


November 2001


33

Bijlage 3: Onderzoeksvragen


1) Hebben proefpersonen met een mogelijke verklaring voor de klachten (letsel uit verleden) in het algemeen net zoveel klachten als proefpersonen zonder een mogelijke verklaring? Zo ja, geven zij dan vaker aan dat klachten na beeldschermwerk bij hen voorkomen, is de frequentie van deze klachten hoger, houden de klachten langer aan en is er mogelijk een verschil in locatie van de klachten? 2) Heeft het vóórkomen van klachten na beeldschermwerk een relatie met: het aantal uur beeldschermwerk per dag? het aantal jaar computerervaring? de locatie van de werkplek? de leeftijd van de proefpersonen? het cohort waaruit de proefpersonen afkomstig zijn (ouderejaars versus jongerejaars)? het geslacht van de proefpersonen? de lengte van de proefpersonen? het gewicht van de proefpersonen? 3) Heeft de frequentie van de klachten een relatie met: het aantal uur beeldschermwerk per dag? het aantal jaar computerervaring? de locatie van de werkplek? de leeftijd van de proefpersonen? het cohort waaruit de proefpersonen afkomstig zijn (ouderejaars versus jongerejaars)? het geslacht van de proefpersonen? de lengte van de proefpersonen? het gewicht van de proefpersonen? 4) Heeft de duur van de klachten een relatie met: het aantal uur beeldschermwerk per dag? het aantal jaar computerervaring? de locatie van de werkplek? de leeftijd van de proefpersonen? het cohort waaruit de proefpersonen afkomstig zijn (ouderejaars versus jongerejaars)? het geslacht van de proefpersonen? de lengte van de proefpersonen? het gewicht van de proefpersonen? 5) Heeft de ernst van de klachten een relatie met: het aantal uur beeldschermwerk per dag? het aantal jaar computerervaring? de locatie van de werkplek? de leeftijd van de proefpersonen? het cohort waaruit de proefpersonen afkomstig zijn (ouderejaars versus jongerejaars)? het geslacht van de proefpersonen? de lengte van de proefpersonen? het gewicht van de proefpersonen?

Afkortingen van de gebruikte statistische toetsen: MW = Mann-Whitney toets Fish = Fisher’s exact toets SR = Spearman’s rho toets OWA = One Way Anova toets


November 2001


34


Onderzoeksvraag 1, frequentie en duur klachten bij letselverleden

Hebben proefpersonen met een mogelijke verklaring voor de klachten (letsel uit verleden) in het algemeen net zo frequent en langdurig klachten als proefpersonen zonder een mogelijke verklaring? Frequentie van klachten zonder letselverleden Frequency Valid eens per jaar 18 eens per maand 63 eens per week 53 elke dag 10 Total 144 Missing System 5 Total 149

Percent 12,1 42,3 35,6 6,7 96,6 3,4 100,0

Valid Percent Cumulative Percent 12,5 12,5 43,8 56,3 36,8 93,1 6,9 100,0 100,0

Frequentie van klachten met letselverleden Frequency Valid eens per jaar 4 eens per maand 13 eens per week 7 elke dag 2 Total 26

Percent 15,4 50,0 26,9 7,7 100,0

Valid Percent Cumulative Percent 15,4 15,4 50,0 65,4 26,9 92,3 7,7 100,0 100,0

Test Statistics ANTWOORD 1710,000 2061,000 -,754 ,451 ,456 ,231 ,009

Mann-Whitney U Wilcoxon W Z Asymp. Sig. (2-tailed) Exact Sig. (2-tailed) Exact Sig. (1-tailed) Point Probability a Grouping Variable: GROEPEN

Conclusie: p = 0.456 en met = 0.05 wordt H0 (proefpersonen met letselverleden hebben even frequent klachten als proefpersonen zonder letselverleden) niet verworpen. Duur klachten zonder letselverleden Valid


Frequency 78 45 18 6 1 148 1 149

Percent 52,3 30,2 12,1 4,0 ,7 99,3 ,7 100,0

Valid Percent Cumulative Percent 52,7 52,7 30,4 83,1 12,2 95,3 4,1 99,3 ,7 100,0 100,0

Frequency 13 4 3 1 2 23 3 26

Percent 50,0 15,4 11,5 3,8 7,7 88,5 11,5 100,0

Valid Percent Cumulative Percent 56,5 56,5 17,4 73,9 13,0 87,0 4,3 91,3 8,7 100,0 100,0

Duur klachten met letselverleden Valid



November 2001


35


Test Statistics ANTWOORD 1660,000 12686,000 -,209 ,834 ,839 ,410 ,001

Mann-Whitney U Wilcoxon W Z Asymp. Sig. (2-tailed) Exact Sig. (2-tailed) Exact Sig. (1-tailed) Point Probability a Grouping Variable: GROEPEN

Conclusie: p = 0.839 en met = 0.05 wordt H0 (bij proefpersonen met letselverleden houden klachten even lang aan als bij proefpersonen zonder letselverleden) niet verworpen.


November 2001


36


Onderzoeksvraag 2, vóórkomen van klachten na beeldschermwerk Relatie

P-waarde


ja

p = 0.000

MW

291

Aantal jaar computerervaring

nee

p = 0.437

MW

227

Locatie van de werkplek

ja

p = 0.041

Fish

291

2)

Individuele

Leeftijd

ja

p = 0.002

MW

291

3)

eigenschappen

Geslacht

nee

p = 0.227

Fish

290

Lengte

nee

p = 0.079

MW

291

Gewicht

ja

p = 0.017

MW

286

4)

Cohort

ja

p = 0.001

MW

291

5)

Beeldschermwerk

Toets

N

Toelichting 1)

Toelichtingen:

Percentage lichamelijke klachten

1) p = 0.000 en met = 0.05 wordt H0 (proefpersonen met klachten werken per dag even lang achter een computer als proefpersonen zonder klachten) verworpen. Uit een kruistabel blijkt dat proefpersonen met klachten per dag gemiddeld langer achter een computer werken dan proefpersonen zonder klachten. 100% 80% 60%

nee ja

40% 20% 0% 0-1 uur

1-2 uur

2-4 uur

4-6 uur

meer dan 6 uur



2) p = 0.041 en met = 0.05 wordt H0 (proefpersonen met klachten werken op dezelfde locaties als proefpersonen zonder klachten) verworpen. Uit een kruistabel blijkt dat proefpersonen met klachten wat vaker voornamelijk thuis werken en dat proefpersonen zonder klachten wat vaker voornamelijk op de faculteit werken. 100% 90% 80% 70% 60% nee 50%

ja

40% 30% 20% 10% 0% voornamelijk faculteit

evenveel faculteit thuis

voornamelijk thuis

Werkpleklocatie


November 2001


37


3) p = 0.002 en met = 0.05 wordt H0 (proefpersonen met klachten zijn even oud als proefpersonen zonder klachten) verworpen. Uit een kruistabel blijkt dat proefpersonen met klachten gemiddeld ouder zijn dan proefpersonen zonder klachten.

100


90 80 70 60 Percentage klachten

50 40 30 20 10 0 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Leeftijd

4) p = 0.017 en met = 0.05 wordt H0 (proefpersonen met klachten hebben gemiddeld hetzelfde gewicht als proefpersonen zonder klachten) verworpen. Uit de grafieken hieronder blijkt dat proefpersonen met klachten gemiddeld iets minder wegen dan proefpersonen zonder klachten. De verschuiving is vooral goed te zien bij de mannelijke proefpersonen. Mannen en vrouwen

Mannen

Vrouwen

30

30

40

30

20

20

20

10

10

lichamelijke klachte

ja

0

kg 9 -9 9 5 kg 4 -9 9 0 kg 9 -8 8 5 kg 4 -8 8 0 kg 9 -7 7 5 kg 4 -7 7 0 kg 9 -6 6 5 kg 4 -6 6 0 kg 9 -5 5 5 kg 4 -5 5 0 kg 9 -4 45 g sin is

M

gewicht in categorieen


nee

0

ja

Missing

55-59 kg

50-54 kg

65-69 kg

60-64 kg


November 2001

75-79 kg

70-74 kg

85-89 kg

80-84 kg

95-99 kg

90-94 kg


10

Percent

nee

Percent

Percent


nee

0

ja

Missing

50-54 kg

45-49 kg

60-64 kg

55-59 kg

70-74 kg

65-69 kg

85-89 kg

75-79 kg



38


5) p = 0.001 en met = 0.05 wordt H0 (proefpersonen met klachten komen uit hetzelfde cohort als proefpersonen zonder klachten) verworpen. Uit een kruistabel blijkt dat ouderejaars studenten meer klachten ervaren dan jongerejaarsstudenten.

100% Percentage lichamelijke klachten

90% 80% 70% 60% nee

50%

ja

40% 30% 20% 10% 0% eerstejaars

derdejaars

vierde en vijfdejaars

Cohort


November 2001


39


Onderzoeksvraag 3, frequentie van klachten Relatie

P-waarde


ja

p =0.036

SR

171


nee

p = 0.847

SR

144


nee

p = 0.897

OWA

170

Individuele

Leeftijd

nee

p = 0.660

SR

171

eigenschappen

Geslacht

nee

p = 0.755

OWA

169

Lengte

nee

p =0.924

SR

171

Gewicht

nee

p = 0.965

SR

169

Cohort

nee

p = 0.525

SR

171

Beeldschermwerk

Toets

N

Toelichting 1)

Toelichtingen: 1) p = 0.036 en met = 0.05 wordt H0 (proefpersonen met frequente klachten werken per dag even lang achter een computer als proefpersonen met minder frequente klachten) verworpen. Proefpersonen met frequente klachten werken per dag gemiddeld minder lang achter een computer (correlatiecoefficient = -0.161, negatieve samenhang).

Frequentie van klachten

100% 80% elke dag 60%

eens per week eens per maand

40%

eens per jaar 20% 0% 0-1 uur 1-2 uur 2-4 uur 4-6 uur

meer dan 6 uur



November 2001


40


Onderzoeksvraag 4, duur van de klachten Relatie

P-waarde


nee

p = 0.341

SR

172


nee

p = 0.931

SR

145


nee

p = 0.121

OWA

171

Individuele

Leeftijd

ja

p = 0.001

SR

172

eigenschappen

Geslacht

nee

p = 0.461

OWA

170

Lengte

nee

p = 0.773

SR

172

Gewicht

nee

p = 0.620

SR

170

Cohort

nee

p = 0.106

SR

172

Beeldschermwerk

Toets

N

Toelichting

1)

Toelichtingen: 1) p = 0.001 en met = 0.05 wordt H0 (proefpersonen waarbij de klachten lang aanhouden werken per dag zijn even oud als proefpersonen waarbij de klachten niet lang aanhouden) verworpen. De correlatiecoëfficient (Spearman’s rho = 0,249) is positief wat betekent dat proefpersonen waarbij klachten lang aanhouden gemiddeld ouder zijn dan proefpersonen waarbij de klachten niet lang aanhouden. Proefpersonen met relatief lang aanhoudende klachten zijn ouder (correlatiecoefficient = 0.249, positieve samenhang). 22,29

22,5 22 21,5

21,16

21,33

21,33

21 20,5

Gemiddelde leeftijd

20,35

20 19,5 19 minder halve dag hele dag dan 1 uur

een meer dan etmaal een etmaal

Duur van de klachten


November 2001


41


Onderzoeksvraag 5, ernst van de klachten Relatie

P-waarde


ja

p = 0.028

SR

165


nee

p = 0.778

SR

139


nee

p = 0.914

OWA

164

Individuele

Leeftijd

ja

p = 0.046

SR

165

eigenschappen

Geslacht

nee

p = 0.411

OWA

163

Lengte

nee

p = 0.935

SR

165

Gewicht

nee

p = 0.634

SR

163

Cohort

nee

p = 0.656

SR

165

Beeldschermwerk

Toets

N

Toelichting 1)

2)

Toelichtingen:

Aantal uren klachten per jaar

1) p = 0.024 en met = 0.05 wordt H0 (proefpersonen met ernstige klachten werken per dag even lang achter een computer als proefpersonen met minder ernstige klachten) verworpen. Proefpersonen met relatief ernstige klachten werken per dag gemiddeld minder lang achter een computer (correlatiecoefficient = -0.171, negatieve samenhang).

300 250 200 Gemiddelde ernst van de klachten

150 100 50 0 0-1 uur

1-2 uur

2-4 uur

4-6 uur

meer dan 6 uur

Aantal uur beeldscherm w erk

2) p = 0.041 en met = 0.05 wordt H0 (proefpersonen met ernstige klachten zijn even oud als proefpersonen met minder ernstige klachten) verworpen. Proefpersonen met relatief ernstige klachten zijn ouder (correlatiecoefficient = 0.156, positieve samenhang).

23,5 23 22,5 22 21,5 21 20,5 20 19,5 19 18,5

22,60

23,00

21,44 20,83

20,84

Gemiddelde leeftijd

20,40

20,00

1-48 uur 48-192 192-384 384-768 7681536- 3072 en uur uur uur 1536 uur 3072 uur meer uur Ernst van de klachten


November 2001


42

Bijlage 4: Opmerkingen en illustraties van studenten

Bijlage 4: Opmerkingen en illustraties van de studenten Toelichting op vraag 8

Fysiotherapie : gedraaid bekken gevallen en een soort wipplash opgelopen Gebroken elleboog gebroken arm niet zozeer letsel, maar wel rugklachten ooit een hernia gehad schouder uit de kom. gebroken pols, tips: afwisselen muis - trackball - touchpad... gebroken pols Toelichting op klachten algemeen

Met schaatsen ben ik wel eens dusdanig hard op m’n handen gevallen dat ik wel eens last heb van pijn bij tillende draaibewegingen van m’n pols. Ikzelf heb ook wel eens last van m’n onderarm als ik veel basgitaar speel. Ik merk dat als je computeren afwisselt met gitaarspelen dat dit ook niet echt bevorderlijk is voor je arm. Ik heb bijna elke dag last van mijn nek en schouder zonder dat ik achter de compu zit, dus met de comp wordt het alleen maar erger. Ik krijg de klachten vooral in de slechte stoelen van de collegezaal Overbelasting van polsen door langdurig te zwaar tillen en hockey. Ben reeds bij Cesartherapeut in therapie geweest. Ik denk dat door te tekenen achter een tafel ook veel klachten komen (verkeerde houding). De rugklachten die ik noem, komen niet alleen door computerwerk, maar door een verkeerde zithouding (bij lezen en tekenen). Mijn antwoorden hebben niet betrekking op het werken met de computer maar op het werken aan m’n bureau (ontwerpen, tekenen, berekenen, nadenken) Last van nek & schouders, maar niet alleen na computerwerk…(?) De klachten komen ook voor na bureau-werk Klachten armen kunnen door gitaar spelen komen Algemene opmerkingen

Ik heb al een RSI cursus (Cesar) gevolgd via de faculteit. Goed dat jullie hier veel aandacht aan besteden Tips: muissnelheid hoog betekend kleine beweging. Afwisselen muis-trackball-touchpad, links en rechts muizen, draadloze appratuur. Bovenstaande heeft mij goed geholpen. Ja, als ik bij een deadline van een verslag meer achter de computer zit, dan merk ik wel dat er soms meer spanningen optreden. Ik denk dat ik lichte verschijnselen van RSI vertoon. Ik zal de oefeningen doen en kijken of de klachten aanhouden. Hartstikke goed dat jullie hier zoveel aandacht aan besteden Klacht = koude pols, oplossing: polsband, stof onder pols Kritische opmerkingen

Een vraag over wat je aan lichaamsbeweging doet. Ik heb al een keer RSI gehad. Beeldscherm mag op elke werkplek op IO hoger voor iedereen. Vervang eens die verrotte muizen op IO! Betere werkplekken op faculteit, meer pauzes (=lagere werkdruk)! Stoelen voor thuis? Doe is een normale werkplek op de faculteit. Vooral (kut)muizen + matten. Altijd vieze/gladde rolballetjes, onderhoud? Werkplekken op faculteit zo mogelijk slechtste die er zijn. Op m’n werk de meeste klachten, maar daar zijn nieuwe stoelen met steuntjes besteld, dus dat zal wel afzwakken. Vertel mij eens wat jullie gaan doen met deze enquete! Ja,ja zoals je bij elke enquete hebt, is ook deze onvolledig Weinig diepgang, is dit wetenschappelijk. Vooral compu omvang onduidelijk te kiezen, gebruik schommelt.


November 2001


43


Vragen

Is een polsmatje nuttig?? Kunnen deze klachten niet voornamelijk te maken hebben met mijn houding achter de compu dan met RSI? Is een drieknopsmuis beter dan een met twee? Is RSI niet gewoon overbelasting? Bij tocht last van nek. Wat kan ik er aan doen? Waarom is een muis zo fijnmotorisch en niet wat groter? How can I understand if I feel ‘good’ pain or ‘bad’ pain? (Sometimes come to a correct posture keeps pain even if it’s the right thing to do) Hoe kan ik mijn klachten verhelpen en preventief te werk gaan voor de toekomst


November 2001


44


Illustraties


November 2001


45

Studenten en RSI. R. de Bruin en M.C. Dekker

Recommend Documents