STREEK. > Village Development and Local Governance > Zorgboer ontmoet. Marieke Leentvaar over de knelpunten rond POP > GLB weg ermee?

Marieke Leentvaar over de knelpunten rond POP > GLB weg ermee? > Village Development and Local Governance > Zorgboer ontmoet zorgvraag > Nieuw platteland behoudt oude tradities

STREEK | STREEK 2 | JAARGANG 2 | JUNI 2009 | NETWERKBLAD VOOR HET PLATTELAND |

‘We zouden eens flink moeten gaan schrappen in de procedures rond POP’

STREEK 2 juni 2009

>

6

GLB weg ermee? – Europadebat over het platteland Tijdens het verkiezingsdebat van de provincie Noord-Brabant gaven de Europarlementariërs een kijkje in de toekomst van het landbouw- en plattelandsbeleid

8

>

Streekbewoners Finlandgangers Vier deelnemers aan de internationale Leaderconferentie in Finland over hun ervaringen en nieuwe inzichten

10

>

Nieuw platteland behoudt oude tradities Onderzoek van het SCP laat zien dat lokale culturele tradities springlevend zijn, ondanks de veranderende dorps– samenleving

12

>

Zorgboer ontmoet zorgvraag Tijdens de Dag van de Zorglandbouw houdt de financiering van de zorg de gemoederen het meest bezig

14

>

Streek-idee: Village Development and Local Governance Een internationaal uitwisselingsproject zorgt via kruisbestuiving voor betere dorpsplannen

COLOFON ‘Streek’ is een uitgave van het Netwerk Platteland. Streek attendeert en informeert over ontwikkelingen op het platteland en presenteert de mensen die zich inzetten voor platteland en plattelandsontwikkeling. Teksten | Miranda Bettonville, Marieke Koot, Petra van de Kop, Martin Woestenburg Eindredactie | Miranda Bettonville Foto’s | Theo Tangelder, Nationale Beeldbank, Marieke Koot, Arie Kraak Vormgeving | Grafisch Atelier Wageningen, Harry Harsema, Miek Saaltink Drukwerk | Drukkerij Modern

Omslag | Marieke Leentvaar, Leadercoördinator Kromme Rijnstreek Foto: Theo Tangelder

2 STREEK 4 09

Netwerk Platteland Het Netwerk Platteland is een nationaal netwerk van en voor iedereen die zich inzet voor een sterk en aantrekkelijk platteland. We brengen organisaties met elkaar en met overheden in contact en bieden ze de gelegenheid van elkaar te leren. Daarnaast signaleren we nieuwe en kansrijke initiatieven voor landbouw en dorpsontwikkeling, voor natuur en sociale samenhang, voor leefbaarheid en zeggenschap. En we stimuleren gebiedscommissies in hun werk voor het landelijk gebied. We doen dit door middel van bijeenkomsten, adviesgesprekken, publicaties, projectendatabase, website, workshops, nieuwsbrief en door goed te luisteren naar de behoeften van netwerkdeelnemers.

Website Het Netwerk Platteland presenteert zich ook op een goedgevulde, actieve website met onder meer actueel nieuws, verslagen van bijeenkomsten, een agenda, een interactief forum, de database innovatieve praktijken, een infotheek en achtergrondinformatie. www.netwerkplatteland.nl

Nieuwsbrief Met de Nieuwsbrief Netwerk Platteland willen wij u attenderen op belangrijke ontwikkelingen en innovatieve praktijken in het landelijk gebied en de activiteiten van het Netwerk Platteland. Deze e-mailnieuwsbrief verschijnt 8 keer per jaar. Wilt u deze nieuwsbrief ontvangen? Meld dan on-line aan via onze website of stuur een email naar [email protected].

NETWERK PLATTELAND STREEK Streek is hét netwerkwerkblad voor alle plattelanders in Nederland. STREEK attendeert en informeert over ontwikkelingen op het platteland en presenteert de mensen die zich inzetten voor platteland en plattelandsontwikkeling. Wilt u STREEK ontvangen? Meld u dan on-line aan voor een abonnement via onze website, of stuur een email naar [email protected]. Heeft u een idee voor een artikel in STREEK? Neem dan contact op met de redactie: [email protected].

Projectendatabase: meld uw ervaring bij ons aan! Netwerk Platteland is voortdurend op zoek naar vernieuwende praktijken die bijdragen aan een sterk en leefbaar platteland. Nieuwe technieken op een agrarisch bedrijf, verrassende samenwerking op sociaal-cultureel gebied, bijzondere vormen van natuurbeheer, projecten door en voor jongeren, enzovoort. In de database op onze website kunt u zoeken op provincie, thema of op doelgroep. Van ieder project vindt u een korte omschrijving, succesfactoren en mogelijke knelpunten, websites en contactpersonen. Heeft u ervaring met een innovatief project? Laat het ons weten! U kunt uw ervaring on-line aanmelden. Na goedkeuring wordt uw ervaring opgenomen in de database.

Netwerk Platteland, bindt doet prikkelt en verrijkt www.netwerkplatteland.nl | [email protected] | 033-4326090 Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland.

Interview

Marieke Leentvaar ‘draai het enthousiasme niet de nek om’

Foto: Theo Tangelder

Het Netwerk Platteland signaleert al geruime tijd geluiden over knelpunten in de procedures rond het Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP2), en dan vooral over de bureaucratie bij subsidieaanvragen. In aanloop tot de werkconferentie die het Netwerk daarover in juni organiseert, voerde het een quick scan uit, om in kaart te brengen waar het misgaat, en waar juist niet. Marieke Leentvaar was een van de ervaringsdeskundigen die op de quick scan reageerden. Ze komt de problematiek in de praktijk veelvuldig tegen, maar werkt ook aan oplossingen. Een daarvan is de oprichting van een streekfonds.

Marieke Leentvaar is al sinds 1996 op het platteland actief met Leader, sinds 2004 als zelfstandig ondernemer in haar bedrijf Waaloord. Ze zet zich op dit moment onder meer in voor een leefbaar platteland via haar functie als Leadercoördinator van de Kromme Rijnstreek in de provincie Utrecht, en heeft een duidelijke visie op waar het misgaat – én op mogelijke oplossingen. ‘ POP heeft best heldere doelstellingen, daar ligt het niet aan. Brussel heeft daarmee een helder beleid. Het probleem zit ‘m erin dat we er met z’n allen een hoop regels bovenop hebben gezet. Het is alsof we ons te veel laten leiden door mogelijke risico’s en te weinig laten inspireren door de mogelijke winst.

Ik zie een aantal punten waarop de uitvoering van POP is te vereenvoudigen. Het streven daarbij is dat een project dat voldoet aan enkele heldere voorwaarden sneller van start kan gaan. Een eerste knelpunt is de complexe inhoudelijke en financiële beoordeling. Omdat Leaderprojecten vaak bijdragen aan meerdere aspecten, zoals leefbaarheid, recreatie, landbouw, natuur, economie, is de toetsing daarvan binnen het huidige vooral provinciale systeem lastig. De projecten worden vaak vrij beleidstechnisch en sectoraal beoordeeld, terwijl ze vaak uitvoeringsgericht en integraal zijn ingestoken. Daarbij komt dat Leaderprojecten vaak meerdere gemeentes of provincies beslaan, en er bij al die partijen om geld gevraagd moet

worden. Die partijen moeten dus ook de projectvoorstellen beoordelen. Náást de financiële beoordeling dus, waar weer andere afdelingen bij betrokken zijn. Bovendien is er een monitoringssysteem opgezet, mede met de intentie de subsidiestromen voor het platteland te ontschotten. Dat heeft tot gevolg dat er met tabbellen en overzichten gewerkt moet worden. Dat levert veel discussie op door de interpretatieruimte die er is, en dat werkt de dynamiek en het enthousiasme tegen. Voor mijn gevoel proberen we met zijn allen steeds meer grip te krijgen op de complexe processen door nóg meer ‘werkafspraken’ te maken. Waar we naartoe zouden moeten is vertrouwen en verantwoordelijkheid, te vertalen in enkele heldere spelregels, een inhoudelijk toetsingskader en verantwoording achteraf, zodat het Leadergebied meer zeggenschap heeft, zoals ook bedoeld door de EU. We zouden het proces echt moeten uitkleden tot de essentie en eens goed moeten bekijken welke regels Brussel heeft opgesteld en welke regels we er zelf bij op hebben gezet, en dan eens flink gaan schrappen, want het kost klauwen vol tijd, geld en energie. Om met de situatie om te gaan hebben we in de Kromme Rijnstreek als Plaatselijke Groep een oplossing gezocht in een Leader Streekfonds. Dat is geen nieuw subsidiepotje, maar een instrument om de bureaucratische gang langs verschillende overheden te ondervangen. Het streven is dat elke gemeente, het waterschap en de provincie een bedrag per inwoner overmaakt op een streekfondsrekening. Het initiatief wordt goed opgepakt door de gemeentes en het fonds vult zich. De PG beoordeelt de aanvraag op basis van het Ontwikkelingsplan en adviseert over de gewenste Leaderbijdrage én over de Streekfondsbijdrage. Op deze manier is sneller startkapitaal beschikbaar voor aanvragers. Dat is op dit moment een struikelblok, omdat het POPsysteem slechts een laag voorschot geeft en alleen uitbetaalt op basis van werkelijk gemaakte kosten. Waar het om draait is dat de initiatiefnemers, de Plaatselijke Groepen en de gebiedscommissies hun enthousiasme behouden. Draai dat niet de nek om. Want dat is de drijfveer achter de creatieve projecten en plattelandsontwikkeling.’ > www.waaloord.nl

QUICK SCAN Kent u ook een voorbeeld van een knelpunt rond POP2? Geef deze dan aan ons door. Ook goede voorbeelden zijn welkom! [email protected] Op 23 juni organiseert het Netwerk Platteland een werkatelier over de problematiek voor genodigden.

3 STREEK 4 09

korte berichten

Nulmeting multifunctionele landbouw De multifunctionele landbouw is volop in ontwikkeling. Zorg, natuurbeheer, recreatie, educatie en verkoop van streekproducten zorgen voor een verhoging van de bedrijfsomzet, verbeteren de leefbaarheid van het platteland en versterkt de relatie tussen boeren en burgers. Het ministerie van LNV heeft daarom een taskforce ingesteld, die streeft naar een omzetverdubbeling van de multifunctionele landbouw in de periode 2008-2011. Voor het meten van de omzetontwikkeling is een nulmeting nodig.

LEI - Wageningen UR heeft deze verricht en geeft in een rapport en de brochure ‘Kijk op multifunctionele landbouw’ een uitgebreide onderbouwing van het aantal bedrijven, de omzet in de multifunctionele landbouw én zijn impact op de maatschappij. www.lei.wur.nl

Boerderij levert Food & Fun Consumenten gaan naar een Food & Fun boerderij, omdat het ze een goed gevoel geeft. Ze zien ook voordelen van een bezoek in de gezonde producten (Food) en in het genieten van

INFOLOKET PLATTELAND

Digitale bibliotheek platteland Alle relevante artikelen en documenten over platteland en plattelandsontwikkeling zijn nu digitaal beschikbaar via het Infoloket Platteland, op www.infoloketplatteland.nl. Een eenvoudig zoekscherm geeft toegang tot op dit moment 15 duizend documenten, en dat worden er wekelijks meer. De database is een initiatief van het Netwerk Platteland en de Taskforce Multifunctionele Landbouw en is in mei online gegaan. Naast relevante documenten van de beide initiatiefnemers, ontsluit de database ook een grote hoeveelheid wetenschappelijke artikelen van de Bibliotheek Wageningen UR. Binnen de zoekresultaten is eenvoudig een selectie te maken op thema’s. Ook worden de zoekresultaten voorzien van sterren die aangeven in welke mate de informatie bruikbaar geacht wordt. Het Infoloket Platteland is daarbij een waardevolle bron van documentatie. Het Infoloket vormt daarmee een aanvulling op GUUS.net, een plek op internet die mensen bij elkaar brengt die betrokken zijn bij plattelandsontwikkeling en waar iedereen kennis kan halen en brengen. www.infoloketplatteland.nl

4 STREEK 4 09

de ruimte en de dieren (Fun) Ze hebben wel een heel eigen beeld van wat de boerderij is, ingegeven door nostalgische beelden. Agrarisch ondernemers kunnen die beelden gebruiken bij het vermarkten van hun producten en diensten. Maar het is goed te streven naar een realistischer beeld bij de consument. Dat concludeert Wageningen UR in haar onderzoek in opdracht van de themawerkgroep Multifunctionele Landbouw en betaald door LNV. Voor een succesvol bedrijf mag de boerderij geen commerciële uitstraling hebben, is het belangrijk dat er dieren zijn, dat de boer(in) op het bedrijf woont en zichtbaar is, dat er aan de boerderij gerelateerde producten en diensten worden verkocht en het een open bedrijf is waar je hartelijk wordt ontvangen. Het rapport is gratis te downloaden op http://edepopt.wur. nl/3289 | www.asg.wur.nl

Miljoenen voor duurzame landbouw Minister Verburg van Landbouw trekt ruim 190 miljoen euro uit voor landbouwprojecten die goed zijn voor dierenwelzijn, landschap, natuur en milieu. Het geld is bedoeld voor zowel boeren als organisaties. Met de maatregel wordt een eerste stap gezet in het nieuwe landbouwbeleid van de Europese Unie. Het geld gaat onder meer naar diervriendelijke stallen. Om meer variatie op het platteland te krijgen wordt ook geld geïnvesteerd in akkerrandenbeheer. Ook gebieden waar het voor boeren moeilijk werken is, krijgen steun, omdat deze gebieden volgens de minister maatschappelijk waardevol zijn.

SUPER-project

Rotte kiezen

De voorzieningen op het platteland staan op de tocht. Een winkel waar mensen hun dagelijkse boodschappen kunnen doen is vaak een van de laatste voorzieningen die verdwijnt.

Dorpsbelangen, woningcorporaties en gemeenten kunnen ze zo benoemen: verpauperde panden die het aanzicht van een dorp bederven. Een ‘rotte kies’ aanpakken is echter zo eenvoudig nog niet. Vaak zijn deze panden namelijk in particuliere handen. In het noordwesten van Fryslân zijn vier woningcorporaties samen iets aan de problematiek gaan doen. Met plattelandsorganisatie Doarpswurk en met steun van de provincie Fryslân is het project Aanpak Rotte Kiezen ontwikkeld. Het doel is om met de eigenaar-bewoner en het dorp een oplos-

Dat gold ook voor het dorp Stedum. Dat was de aanleiding om het SUPER-project te starten, waarin is onderzocht hoe een winkel in een dorp behouden kan blijven en hoe een nieuwe winkel te starten. De resultaten zijn neergelegd in een werkboekje voor kleine kernen waar de super dreigt te verdwijnen of al verdwenen is. Het SUPER-project is een initiatief van CMO Groningen en het Alfa College. www.cmogroningen.nl

sing te vinden, zodat het dorp er in de toekomst weer mooi bijstaat. www.aanpakrottekiezen.nl

Recreatie en landschap Is de natuur uit de Verkadealbums nog wel geschikt als recreatieterrein voor de huidige generatie? Is het voldoende om voor de generatie die recreëert terwijl de computer, de Ipod en de televisie aanstaan, fiets- en wandelpaden aan te leggen in gebieden die rust en ruimte bieden? Die vraag staat centraal in het boek Recreatie en Landschap – Van berm-

toerisme tot Dance valley. Het boek maakt duidelijk dat het vormgeven van recreatie meer omvat dan het aanleggen van paden en gebieden. Het boek is geschreven in het kader van het onderzoeksprogramma Scaling and Governance, door Martin Woestenburg, Jaap lengkeek en Wim Timmermans. ISBN-13: 9789077824092 www.landwerk.nl

BOEKEN

Bezieling, de X-factor in gebiedsontwikkeling

Bezieling, de X-factor in gebiedsontwikkeling Ina Horlings, Gaston Remmers en Ton Duffhues (red.) ISBN: 9789077572054 Telos, 2009 € 22,50

Op 9 juni vond de presentatie plaats van het boek Bezieling - de x-factor in gebiedsontwikkeling van Gaston Remmers, Ina Horlings en Ton Duffhues. Een boek over bezieling in gebiedsprocessen en plattelandsontwikkeling, maar ook over de ‘ziel’ van een gebied. De these is recht-door-zee: zonder bezieling valt alles in het water. ‘Bezieling geeft op subtiele maar beslissende wijze de doorslag in regionale ontwikkelingsprocessen. Het is de onderlegger, de x-factor, het niet-tastbare maar duidelijk voelbare verschil in duurzame ontwikkeling’, aldus de auteurs van het boek. Bezieling is daarbij niet slechts een van de factoren die bijdragen aan gebiedsontwikkeling, maar de drager van een gebiedsproces. Dit boek bouwt voort op het boek De Innerlijke ruimte van de Nederlandse delta, dat twee jaar geleden verscheen. Het boek is verkrijgbaar via www.landwerk.nl Meer informatie op www.netwerkplateland.nl

Programma en aanmelden via www.netwerkplatteland.nl

5 STREEK 4 09

Europadebat

Er gaan steeds meer geluiden op dat het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, het GLB, na 2013 op de schop moet. Een afzonderlijk beleid voor markten, prijzen en inkomens in de landbouwbouwsector lijkt niet meer verdedigbaar. De vraag is wat daarvoor in de plaats gaat komen. Tijdens het verkiezingsdebat ‘GLB weg ermee’ van de provincie Noord-Brabant onder leiding van Kees Driehuis blijkt het laatste woord er nog lang niet over gezegd.

Europadebat geeft kijkje in toekomst landbouw- en plattelandsbeleid

GLB weg ermee? Het nieuwe Europees Parlement zal zich beraden over de vraag hoe het landbouwbeleid moet worden hervormd. Na 2013 zal er naar verwachting minder geld zijn voor het landbouw- en plattelandsbeleid. De lidstaten en regio’s gaan dan meer zelf het beleid bepalen. Reden te meer voor de Nederlandse provincies om zich nu al actief te mengen in de discussie. De provincie Noord-Brabant gaf met het verkiezingsdebat op 20 mei de aftrap. Europarlementariërs Jan Mulder (VVD), Esther de Lange (CDA), Kartika Liotard (SP), Louis Meuleman (PvdA), Marije Cornelissen (GroenLinks) en Carla Dik-Faber (CU) gingen met elkaar in debat onder leiding van journalist en tv-presentator Kees Driehuis en Fons van Katwijk van het Brabants Agrarisch Jongeren Kontakt. Dichtbevolkt

Een onderwerp dat de aandacht trok was de betrokkenheid tussen stad en plat-

Foto’s: K. Giessen

6 STREEK 4 09

teland in Nederland. Gedeputeerde Paul Rupp:’Nederland heeft eigenlijk een stedelijk platteland. Stad en platteland komen steeds dichter bij elkaar. Het buitengebied heeft naast landbouw en voedselproductie steeds meer andere functies gekregen.’ Volgens VVD’er Jan Mulder zou Europa aan Nederland een speciale status moeten geven om die relatie tussen stad en platteland verder te versterkten. ‘Al is het maar om allianties te kunnen vormen met andere dichtbevolkte gebieden, zoals dat nu gebeurt in het PURPLE-netwerk.’ Ook is het op dit moment onmogelijk om boeren rond grote steden extra te belonen om het landschap in stand te houden, zo merkte een toehoorder op. Maar volgens Mulder gaat dat veranderen. ‘We willen boeren gaan belonen voor concrete diensten zoals landschapsbeheer. Een boer die een landschap beheert in het dichtbevolkte Nederland zou dan een hogere vergoeding kunnen krijgen dan

een boer in een gelijksoortig landschap in een dunbevolkt gebied elders in Europa, omdat de dichtbevolkte situatie het landschap extra waardevol maakt’. Maar GroenLinkser Marije Cornelissen vindt het niet verstandig om beloningen te koppelen aan de status van een gebied, omdat dat de sociale ongelijkheid zal bevorderen. Beter is het volgens haar om de beloningen te koppelen aan de inspanningen die de boer levert. Fons van Katwijk (BAJK) is benieuwd ‘hoe je dat allemaal moet gaan meten’. Productie

Ook de productiviteit van de landbouw blijkt een onderwerp waarover het laatste woord nog niet gezegd is. PvdA’er Louis Meuleman vindt dat we toe moeten naar een duurzame landbouw, waarin kleinschalige verbrede bedrijven bestaan naast grootschalige intensieve bedrijven. ‘Nederland heeft een goede competitieve

‘We willen boeren gaan belonen voor concrete diensten zoals landschapsbeheer’

‘Landbouw wordt zeker één van de energieleveranciers van de toekomst’

landbouwsector en dat moeten we zo houden. We willen variatie. En je moet daarin boeren de kans geven om een bepaalde kant op te gaan. Het Europese plattelandsbeleid is daarvoor belangrijk.’ CDA en VVD zetten vooral in op productiviteitsverhoging en verduurzaming van de gangbare landbouw. Biologische landbouw heeft daarin een plek, maar niet als oplossing voor het mondiale voedselvraagstuk. GroenLinks en SP leggen een sterkere nadruk op duurzame productie en op kwaliteit. Esther de Lange (CDA) mist het woord ‘innovatie’ in de hele discussie. ‘Als je een productieve, concurrerende sector wilt stimuleren, dan zijn innovatie en ondernemerschap voor het CDA kernpunten.’ Olifantsgras

Een thema waarover de Europarlementariërs meer overeenstemming blijken te hebben is het stimuleren van de landbouw als leverancier van duurzame energie. CDA’er Esther de Lange: ‘Landbouw wordt zeker één van de energieleveranciers van de toekomst. We willen in Europa met onze energievoorziening minder afhankelijk zijn van de rest van de wereld, en daarom bijvoorbeeld moet in 2020 twintig procent van onze energie uit hernieuwbare energiebronnen komen. De landbouw gaat daar niet alleen een rol in spelen via het telen van landbouwgewassen, maar ook via slimme innovaties zoals kassen die energie terugleveren aan het net.’ Ook de ChristenUnie vindt het in dit verband belangrijk om innovaties te stimuleren. Carla Dik-Faber: ‘Ik denk dan aan een boer die olifantengras teelt in

de Gelderse Vallei. Daarmee voorziet hij zijn bedrijf en een aantal omliggende woningen van energie. Dat telen kan ook heel goed in natuurgebieden en hoeft dus niet ten koste van voedselproductie te gaan. Een kanttekening komt nog wel van gespreksleider Fons van Katwijk: ‘In Brabant gebeurt nog bijna niets op dit vlak. Om naar die twintig procent te komen is wel schaalvergroting nodig!’ Lambert van Nistelrooij, Europees Parlementslid met de portefeuille energie, bevestigt dat Nederland geweldig achterblijft bij omliggende landen in het stimuleren van hernieuwbare energie. ‘We halen amper vijf procent!’ Op de vraag van Kees Driehuis om dan één radicale actie te noemen waarmee die twintig procent te halen is, hapt Esther de Lange toe: ‘Er komt 146 miljoen euro aan modulatiegelden vrij. Provincies, klop aan in Brussel en geef aan dat je deze gelden wilt gebruiken om in duurzame energie te investeren!’

Kijk ook eens op www.netwerkplatteland.nl/phorum en reageer op de bijdrage van Gijs Kuneman. ‘Het GLB kleurt een beetje groener’. Het Netwerk Platteland besteedt regelmatig aandacht aan de hervorming van het Europese Landbouw–beleid op www.netwerkplatteland.nl.

HEALTH CHECK Het huidige Europese of Gemeenschappelijk landbouwbeleid ( GLB) is in 2008 geëvalueerd – de health check. Het GLB wordt nu gemoderniseerd. Er komt meer marktwerking, waardoor Europese boeren de concurrentie met de wereldmarkt beter aankunnen. Het melkquotum wordt verruimd. Nederland vindt dat het Europese landbouwbeleid moet bijdragen aan het versterken van de marktgerichtheid van de Europese landen tuinbouw. Het kabinet wil een duurzame landbouwproductie die ook maatschappelijke waarden beheert en beloont daarom boeren die in een maatschappelijk waardevol gebied produceren zoals Nationale Landschappen en bufferzones rondom Natura 2000-gebieden. Ook boeren die prestaties leveren met een zichtbare meerwaarde voor de samenleving, zoals dierenwelzijn, ontvangen in de toekomst een beloning.

GLB - GEMEENSCHAPPELIJK LANDBOUWBELEID Na de Tweede Wereldoorlog wilde Europa agrarisch ondernemers een redelijke levensstandaard bieden en de consumenten voorzien van kwaliteitsvoedsel voor een eerlijke prijs. Daarvoor werden door de jaren heen maatregelen getroffen als richtprijzen voor landbouw– producten en invoerheffingen, tot de invoering van het melkquotum en de directe inkomenssteun aan de boer. In 2003 is de directe inkomenssteun ontkoppeld van de productie. Agrarische bedrijven krijgen één totaalbedrag uitgekeerd: de ‘bedrijfstoeslag’. In 2003 is ook het plattelandsbeleid gestart. Daarmee is de leefbaarheid van het platteland een nieuwe doelstelling van het landbouwbeleid geworden. Daardoor heeft de rol van boeren als beheerders van landschap en natuur een sterker accent gekregen.

7 STREEK 4 09

‘Je hebt altijd fanatiekelingen nodig’ Wat bindt u aan het Westerkwartier? ‘Ik ben voor Staatsbosbeheer beheerder van 1500 hectare waardevol kleinschalig cultuurlandschap in het Groningse Westerkwartier. Een landschap gemaakt door mensen. Ik vind het erg waardevol om met die mensen de reis te maken naar de nieuwe verbindingen bij het oude cultuurlandschap. Dat probeer ik te doen als voorzitter van de Werkgroep Streekinitiatief Westerkwartier. Dat landschap is eigenlijk een decor, voor verhalen, voor dialect, voor cultuur. Ik voel me ook eigenlijk een beheerder van waarden.’ Wat zocht u op de Leaderconferentie in Finland? ‘Gelijkgestemden. Het platteland is overal hetzelfde. Onze slogan ‘voor een groen en vitaal Westerkwartier’

kan je op ieder gebied toepassen. En tijdens een excursie in een zeer dunbevolkt gebied in Lapland praat je met mensen die óók met hun wortels in het gebied zitten en óók op zoek zijn naar nieuwe verbindingen. Je begrijpt elkaar heel snel. Ook hadden we een opdracht meegenomen; we hebben een formule ontwikkeld om met behulp van een onderzoek door studenten de kansen van een gebied duidelijk te krijgen. Daarover hadden we een boekje gemaakt. Dat hebben we vertaald en meegenomen. Een stuk of vijf landen waren geïnteresseerd.’

ik buitengewoon inspirerend. Dat geeft mij nieuwe ideeën, nieuwe energie, nieuwe gezichtspunten. In het vliegtuig terug weet je niet eens zo een twee drie te reproduceren wat je nu concreet hebt opgedaan. Maar alles komt op de een of andere manier wel een keer terug, je gebruikt de contacten en ervaringen die je daar hebt opgedaan continu.’

Hoe gaat u uw ervaringen toepassen? ‘Het heeft mij er weer van overtuigd hoe nodig het is dat er lokale initiatieven zijn. Het stimuleert mij enorm om door te Wat hebt u gevonden op de gaan. Want een ding is duidelijk; conferentie? ‘Wat mij iedere keer vanzelf gebeurt er niets! Vanuit weer treft is dat het ontzettend het beleid wordt er wel bedacht belangrijk is dat je regelmatig welke kant het op moet, maar je mensen ontmoet die voor dezelfde hebt altijd een stel fanatiekelingen uitdagingen gesteld staan. Dat vind nodig voor de actie. ‘

NICO BOELE

Werkgroep Streekinitiatief Westerkwartier

STREEK-bewoners portretteert in ieder nummer vier mensen die zich inzetten voor een sterk en aantrekkelijk platteland. Ditmaal vier deelnemers aan de internationale Leaderconferentie in Finland, dit voorjaar.

STR EE K

DINETTE LEUNK

Plaatselijk Groep Leader, Hof van Twente

‘Ik vertel mensen graag over Leader’ Wat bindt jou aan de Hof van Twente? ‘Ik woon in het mooie landelijke gebied tussen Goor, Hengevelde en Diepenheim, op het landgoed Weldam. Mijn man en ik hebben er een melkveebedrijf, met mijn schoonouders. Ik zit sinds vorig jaar in de Plaatselijke Groep Leader voor de gemeente Hof van Twente. Ik probeer mensen in mijn omgeving zo goed mogelijk informatie te geven over Leader. Mensen weten er niet zoveel vanaf en het motiveert mij wel dat ik ze daarover kan vertellen.’ Wat zocht je op de Leaderconferentie in Finland? ‘We zochten specifiek naar projecten en groepen waarmee we kunnen samenwerken, om iets te gaan doen op het internationale vlak. 8 STREEK 4 09

En we wilden graag een kijkje nemen in de keuken van een ander Leadergebied in Europa. Om te zien wat zij doen met het Leadergelden, en wat ze anders doen dan wij. Daar kunnen we misschien wat van leren.’ Wat heb je gevonden op de conferentie? ‘We hebben veel hele leuke excursies gedaan en projecten bezocht die gesponsord werden met Leadergeld. Er waren ook interessante workshops te volgen. Ik heb zelf een workshop gevolgd voor en over jonge mensen. Dan bedenk je bijvoorbeeld met de mensen uit Finland, Estland, België, Slovenië en Nederland hoe je jonge mensen op het platteland houdt of terugkrijgt. Het is een probleem dat in heel Europa speelt, waarvan ik

me overigens afvraag of dat met Leadergelden te verbeteren is. Je zit op het platteland overal ver vanaf en dat is voor jongelui een groot probleem.’ Hoe ga je je ervaring toepassen? ‘We hebben binnen onze plaatselijke groep een internationale subgroep, waarbinnen we de projecten bespreken die we dit voorjaar hebben gezien. We zijn al een paar keer bij elkaar gekomen om hierover te praten en ideeën uit te wisselen. We hebben ook veel contacten gelegd met mensen uit andere Europese landen, en we onderhouden die contacten ook en bekijken of we met hun projecten en onze ideeën iets samen kunnen organiseren in de toekomst.’

‘Die inspiratie, daar wil je verder mee’ Wat bindt u aan ZuidoostDrenthe? ‘Er wordt nog wel eens tegenaan gekeken als een leeg veengebied, een achterland. Maart het is een heel divers veenkoloniaal gebied dat wordt afgewisseld met esdorpenlandschappen en bossen. Vorig jaar is Zuidoost-Drenthe aangewezen als Leadergebied. Ik werk sinds 1996 bij de provincie Drenthe en zet me nu in als gebiedscoördinator voor het gebied. Er is hier weinig stedelijke druk. Dat maakt het gebied dynamisch, het is relatief gemakkelijker om dingen voor elkaar te krijgen.’ Wat zocht u op de Leaderconferentie in Finland? ‘Het was voor mij een gelegenheid nader met Leader kennis te

maken en contacten op te doen. Ook was ik heel concreet op zoek naar input en feedback voor twee projecten die we met Leader willen starten. Een project ter stimulering van MKB-ondernemers langs vaarverbindingen en een project dat de leefbaarheid in de kleine dorpen moet verbeteren en het vertrek van jongeren moet helpen tegengaan.’ Wat hebt u gevonden op de conferentie? ‘Stuk voor stuk enthousiaste mensen. En niet alleen inhoudelijke interesse in elkaars projecten, maar ook veel uitwisseling rond werkwijzen en methodes. Opvallend vond ik bijvoorbeeld dat het Finse ministerie van landbouw en bosbouw veel meer meedoet dan LNV hier. Ze zijn trots op wat ze doen en bereiken. Ik denk dat het goed zou zijn als de overheid ook in

Nederland meer concreet zou meewerken. Ook was er concrete belangstelling voor met name het MKB-project langs vaarverbindingen.’ Hoe gaat u uw ervaringen toepassen? ‘Die inspiratie, daar wil je verder mee. Indirect leer je er toch veel. Wat het concreet betekent is nog moeilijk te zeggen. Die stimulering van het MKB langs vaarverbindingen gaan we concreet oppakken, daar heb ik veel zin in. Daarbij zoeken we de samenwerking ook echt op. Ik denk dat het overigens ook heel belangrijk is om de gebiedscommissie veel meer mee te krijgen in de processen en niet alleen in de besluitvorming. Daar werken we aan.’

GERARD MEIJERS Gebiedscoördinator Zuidoost-Drenthe

B E W O N E RS

Vier Finlandgangers over hun ervaringen en nieuwe inzichten’

MARJET HOEKSTRA Nationaal Park Lauwersmeer

‘Zondermeer de reis waard’ Wat bindt u aan het Lauwersmeer? ‘Sinds ‘vier jaar werk ik met veel enthousiasme in het Lauwersmeer, een belangrijk gebied voor trekvogels. Het is een Nationaal Park, wat betekent dat het iets te bieden heeft wat je elders in Nederland niet zult zien. Het Lauwersmeer werd in 1969 afgesloten van de Waddenzee. Ik heb dat meegemaakt en het gebied zien ontstaan. Van kale slikvelden naar een grote variatie aan begroeiing in combinatie met open water. Binnenkort staan de orchideeën er in bloei, heel mooi.’ Wat zocht u op de Leaderconferentie in Finland? ‘Het Lauwersmeer ligt in een Leadergebied, dus probeer ik op dat terrein op de hoogte te blijven. De conferentie was in Levi, een

plaats die boven de Poolcirkel ligt, nog meer aan de rand van de wereld dus dan Noord-Nederland - zo voelen we dat toch altijd? - en nog veel dunner bevolkt. Ik was vooral benieuwd hoe je je vanuit die situatie profileert als toeristisch interessante bestemming.’ Wat hebt u gevonden op de conferentie? ‘Zondermeer de reis waard. Onder de deelnemers uit negentien landen in Europa was een grote bereidheid kennis en ervaring te delen en daarover te discussiëren. In Lapland hebben we bedrijven bezocht die met Leadersubsidie van start waren gegaan en het goed deden. Dat je met creativiteit en doorzettingsvermogen ook onder lastige omstandigheden tot prachtige resultaten kunt komen bleek wel.’

Hoe gaat u uw ervaringen toepassen? ‘Ik ben in contact gekomen met andere gebieden die toeristisch gezien interessant zijn wat betreft vogels kijken, een vorm van natuurbeleving in opmars die goed in samenwerking is uit te bouwen. Je kunt mensen net als de vogels langs de trekroutes laten reizen. Het is een duurzame vorm van toerisme die past bij plattelandsgebieden. De echte vogelaars komen sowieso wel, maar er zijn ook mensen die je op weg moet helpen. Vaak zijn dat mensen die behalve van de natuur ook van de rust en kleinschaligheid van het platteland houden.‘

9 STREEK 4 09

Wetenschap-praktijk

Nieuw platteland behoudt oude tradities De dorpssamenleving is niet meer wat zij was. Toch zijn plattelandsbewoners meer tevreden dan stedelingen, en blijven de lokale culturele tradities springlevend als gevolg van de sterke sociale samenhang tussen dorpsbewoners. Dat blijkt uit een onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Maar nieuwkomers blijven altijd nieuwkomers. Het is een cliché, de hechte en op zichzelf gerichte dorpsgemeenschap op het platteland als tegenhanger van het wereldse stadsleven. Onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) lijkt dat nu ook te bevestigen, ondanks de sterk veranderde dorpssamenstelling, met mensen van diverse afkomst en achtergrond. Lotte Vermeij van het SCP en Gerald Mollenhorst van de Universiteit Utrecht interviewden tweeduizend mensen op het platteland, waarbij het platteland werd gedefinieerd als de postcodegebieden met maximaal duizend adressen per vierkante kilometer. Het onderzoek maakt deel uit van een serie onderzoeken die het planbureau uitvoert in 10 STREEK 4 09

opdracht van het ministerie van LNV. Het uiteindelijk doel ervan is te komen tot een monitoringsprogramma van het sociale leven op het platteland. Eenzaam

Want de verhalen over het leven op het platteland worden er de laatste jaren niet beter op, met steeds meer berichten over krimp van de dorpsbevolking in bepaalde plattelandsgebieden, de terugloop van voorzieningen in dorpen, en een afnemende lokale werkgelegenheid. Uit het SCP-onderzoek Overgebleven dorpsleven blijkt echter dat het met de leefbaarheid van het platteland goed is gesteld. Plattelandsbewoners zijn minder eenzaam en voelen zich minder onveilig

op straat dan stedelingen. Ze zijn ook meer tevreden met hun woonomgeving, en ervaren nauwelijks problemen met het vervoer, ondanks de langere afstanden die ze moeten afleggen. Vermeij en Mollenhorst verklaren deze tevredenheid door de sterke sociale samenhang tussen dorpsbewoners. Daarnaast leven er op het platteland minder mensen op zichzelf. Vlag uit

Die sociale samenhang uit zich ook in de volgens de onderzoekers ‘springlevende’ lokale culturele tradities. Op het platteland wordt nog veel gesproken in een lokaal dialect of een streektaal, wat weer duidelijk op de kaart is gezet door Twent-

se soapserie Van Jonge Leu en Oale Groond. Ook is het er gebruikelijker om jaarlijkse dorpsfeesten, jaarmarkten en kermissen te organiseren dan in de stad. Plattelandsbewoners hechten ook meer belang aan de lokale eetcultuur en hangen vaker lokale vlaggen uit dan stedelingen. Voor de historische dorpsfeesten en de lokale eetcultuur is er volgens de onderzoekers tegenwoordig ook een markt buiten de regio. Maar het zijn wel vooral de oorspronkelijke bewoners en mensen met een lage opleiding die nog dialect of streektaal spreken, actief deelnemen aan de festiviteiten en lokale vlaggen uithangen. Nieuwkomers

Een hechte dorpsgemeenschap of dorpsbuurt fungeert volgens de onderzoekers als een sociaal vangnet. Daarom is de sociale samenhang zo positief voor de leefbaarheid van het platteland. Toch vallen er groepen mensen buiten de boot. Alleenstaanden hebben het er volgens de onderzoekers niet beter dan in de stad. Gehandicapten worden niet beter opgevangen in de vermeende zorgzame plattelandsgemeenschap. Etnische minderheden zijn minder gelukkig op het platteland, en voelen zich meer eenzaam en minder veilig. De onderzoekers verklaren dat door het in eerder onderzoek aangetoonde ‘etnocentrisme’ op het platteland, en de gesloten houding van plattelandsbewoners, maar ook door het kleine aantal niet-westerse allochtonen dat op het platteland woont. Plattelandsbewoners blijken wel open te staan voor nieuwe bewoners, maar ze zijn daarin ambivalent. 44 procent vindt nieuwe bewoners belangrijk voor de levendigheid van het platteland, maar 24 procent ervaart de nieuwkomers als een bedreiging voor de plattelandsgemeenschap. 52 procent van de plattelandsbewoners denkt ook dat de nieuwkomers altijd nieuwkomers zullen blijven. > Meijer en Mollenhorst, Overgebleven dorpsleven. Sociaal kapitaal op het hedendaagse platteland. 18,90 euro (als pdf te downloaden vanaf www.scp.nl).

Het Netwerk Platteland wil onderzoek voor het voetlicht brengen dat nuttig kan zijn voor mensen die zich bezighouden met plattelandsontwikkeling. Dat gebeurt via artikelen en bijeenkomsten en wordt ondersteund door de actuele database het Infoloket Platteland. www.infoloketplatteland.nl

5 culturen Het platteland is niet overal hetzelfde. De onderzoekers van het SCP-rapport definieerden vijf plattelandstypen: het gesloten platteland, het dorpse platteland, het woonplatteland, het elitaire platteland en het stedelijke platteland. Het gesloten platteland staat voor het platteland van de autonome dorpen met bewoners die sterk op het dorp zijn gericht. Het dorpse platteland bestaat uit de dorpen die een centrumfunctie in de regio vervullen, waardoor de cultuur wat meer naar buiten is gericht. Het woonplatteland bestaat uit buitengebieden en gehuchten, waar meer welvarende mensen wonen die vaak van buiten de regio komen. Het elitaire platteland bestaat uit gebieden waar mensen wonen in de natuur, dichtbij de stad. Het stedelijke platteland bestaat uit de buitenwijken van steden, waar de huizen relatief goedkoop zijn en waar een voor het platteland hoog aantal niet-westerse allochtonen leeft. De onderzoekers benadrukken dat er geen strikte grenzen lopen tussen deze culturen.

sociale samenhang eenzaam onveilig op straat tevreden met woonomgeving problemen om ergens te komen

platteland 9% 11% 91% 17%

stad 15% 24% 81% 22%

lokale culturele tradities dialect of streektaal lokale feesten lokale eetcultuur lokale vlaggen

platteland 84% 66% 43% 50%

stad 56% 54% 32% 36%

11 STREEK 4 09

Wat > Dag van de zorglandbouw

Waar > Apeldoorn Wanneer > 21 april 2009

‘Lekker trekker rijden’ is wat Dion, voorheen onhandelbare puber, leuk vindt op de zorgboerderij. Dat vertelt hij in een openhartig interview op de Dag van de Zorglandbouw in Apeldoorn – een dag waarop zorgboeren en zorginstellingen elkaar ontmoeten, en ervaringen uitwisselen. Vooral de financiering van de zorg blijkt de gemoederen van de ruim vijfhonderd aanwezigen bezig te houden.

Zorgboer ontmoet zorgvraag Tijdens het openhartige gesprek tussen puber Dion, zijn vader en een zorgboerin wordt nog eens duidelijk welke voordelen opvang op een zorgboerderij kan hebben en aan welke behoefte deze vorm van zorg tegemoetkomt. Andere hulpprogramma’s werkten niet voor de Dion, de boerderij was een uitkomst. Hij heeft er zijn talenten en gaven ontdekt. Het contact met de dieren, de klussen op het bedrijf en het ritme van

12 STREEK 4 09

de natuur zijn elementen die hem geholpen hebben om zijn leven weer op te pakken. Uit onderzoek blijkt dat met hem vele anderen baat hebben bij zorg op een boerderij. Betaalbaar

Maar zorgboerderijen voorzien ook in een behoefte van de zorgsector zelf, blijkt uit de woorden van Bas Leerink, lid van de raad van bestuur van zorgverzekeraar Menzis en lid

van de stuurgroep van de Taskforce Multifunctionele Landbouw. ‘We worstelen met de vraag hoe zorg betaalbaar kan blijven en hoe we het dicht bij de mensen kunnen houden. Een zorgboerderij biedt hier oplossingen voor.’ Wel lijkt nog een weg te gaan om de sector te verstevigen. Zo blijkt uit de praktijk dat het sluiten van matches tussen zorgboer en instelling niet eenvoudig is. Volgens Leerink zou de

sector moeten werken aan een beter kwaliteitssysteem op de zorgboerderijen en meer onderzoek naar de toegevoegde waarde van zorglandbouw. Ook roept hij de zorgboeren op zich beter regionaal te verenigen, zodat ze gemakkelijker te bereiken zijn voor de cliënt. Serviceloket

Een aantal organisaties blijkt de regionale aanpak al toe te passen. Zo is er Landzijde in Noord-Holland dat in de regio een centraal bedrijfsserviceloket biedt, waar zorgvraag en aanbod bij elkaar komen, en waarbij meer dan 85 boeren zijn aangesloten. En IJsbrand Snoeij van zorgboerderij ’t Paradijs uit Barneveld heeft zich aangesloten bij regionaal netwerk BEZIG (Boeren En Zorg In Gelderland). Voor ruim veertig aangesloten zorgboeren bemiddelt de organisatie tussen zorgboeren en cliënten. PvdAkamerlid Harm Evert Waalkens stelt deze initiatieven als voorbeeld voor regio’s waar zorgboeren elkaar nog niet gevonden hebben. Zijn aanbeveling is: ‘Zorg voor een goed privaat systeem voor onderhandelingen met de zorgsector. Als we willen meegaan in de ontwikkelingen van de zorg

moeten we ons verenigen en de zorgbehoefte centraal stellen.’ AWBZ

Later op de dag treffen de zorgboeren en de zorginstellingen elkaar in workshops rond thema’s als ‘de waarde van zorglandbouw’,’ professionalisering’, ‘financiering’ en ‘de veranderingen in de AWBZ’. Vooral de AWBZ levert veel vragen op, ook tijdens het slotdebat van de dag. De meest prangende vraag blijkt de hele sector bezig te houden: hoe gaat het met de financiering? Hoe zit het met het verdwijnen van ‘activerende’ begeleiding, met name de psychosociale zorg, uit de AWBZ? ‘Waar moeten de mensen naartoe die geen recht meer hebben op ondersteuning uit deze regeling in de nieuwe periode?’ vraagt een zorgboerin zich af. Uit het geroezemoes in de zaal blijkt dat de vraag meer mensen bezighoudt. Iris van Bennekom, directeur Directie Langdurige Zorg van het Ministerie van VWS, stelt hierop dat er echt bezuinigd moet worden, omdat de financiering voor activerende begeleiding is weggevallen. Er zal door zorginstellingen en zorgboeren zelf gezocht moeten worden naar nieuwe

oplossingen voor mensen die deze ondersteuning verliezen. Een tip daarbij is dat mensen die niet meer op ondersteuning kunnen rekenen, terecht kunnen bij de provinciale MEE-organisaties, de onafhankelijke organisaties voor mensen met een beperking, om te zoeken naar alternatieven. Aan de onrust in de zaal is te merken dat het laatste word hierover nog niet is gezegd. Toch blijft het werk in de zorglandbouw ‘het mooiste werk dat er is’, aldus een enthousiaste student zorglandbouw. Het is een enthousiasme dat vele aanwezigen in Apeldoorn die dag gemeen blijken te hebben. > www.zorglandbouw.nl

Op de website van het Netwerk Platteland vindt u een uitgebreide agenda van congressen, uitwisselingsbijeenkomsten, debatten en workshops over het landelijk gebied, evenals verslagen van bijeenkomsten die zijn geweest. www.netwerkplatteland.nl.

13 STREEK 4 09

streek- idee

Internationale kruisbestuiving voor betere dorpsplannen

Deelnemers aan het internationale samenwerkingsproject Village Development and Local Governance.

Overal op het Europese platteland zijn mensen bezig zijn met het maken van dorpsontwikkelingsplannen. Bewoners willen zelf beslissen over hun dorp en een serieuze gesprekspartner zijn voor lokale overheden. Hoewel dat soms best lukt, en de plannen in overleg met de gemeente worden gemaakt, blijkt de communicatie met de lokale overheden niet altijd gemakkelijk. Om van elkaars ervaringen op dat gebied te leren, hebben vier Leadergebieden uit Zweden, Ierland, Denemarken en Nederland het internationale samenwerkingsproject ‘Village Development and Local Governance’ opgezet. De deelnemende Leadergebieden aan het project zijn alle vier bezig met dorpsontwikkelingsplannen. Ieder gebied heeft daarmee goede en minder goede ervaringen, en dan specifiek op het gebied van afstemming en communicatie met lokale overheden. Een frisse blik over de grens kon wel eens heel waardevol zijn, meenden de vier gebieden, en het idee om via een internationaal samenwerkingsproject van elkaar te leren was geboren.

14 STREEK 4 09

Alle landen gingen daarvoor eenmaal bij elkaar op bezoek. De deelnemers aan de uitwisseling werden heel bewust geselecteerd, zodat zowel dorpsbewoners als gemeenteambtenaren én gemeentebestuurders aanwezig waren. Zo ontstond op verschillende vlakken uitwisseling en kruisbestuiving. Het uiteindelijk doel van het project Village Development and Local Governance is het verbeteren van de dorpsplannen in de vier landen.

Daarbij moest ook de link tussen de dorpsplannen en de formele gemeentelijke plannen verbeteren evenals de uitvoering van de plannen. Urgente vragen Om de uitwisselingen zo waardevol mogelijk te maken en op de praktijk te laten aansluiten, werden voor elk bezoek sleutelvragen geformuleerd door het ontvangende land. Ieder bezoek heeft daarmee een andere focus, en het gastland krijgt antwoor-

c o lumn David Wijnperle

Hoe krijgen we Bert in beweging? den op urgente vragen, waarmee de deelnemers direct aan het werk kunnen. Zo worstelde het Zweedse Gotaland met de vraag hoe zowel bewoners als organisaties hun verantwoordelijkheid zouden nemen bij het opstellen en uitvoeren van dorpsplannen. Een van de oplossingen bleek te liggen in het uiten van waardering aan bewoners voor hun inzet. Maria Andersson, van de Zweedse gemeente Vara, zegt hierover: ‘Het idee uit Ierland, waarbij vrijwilligers in comités worden gekózen, is in dat opzicht heel interessant. Op die manier kunnen de vrijwilligers op een meer formele wijze participeren in het besluitvormingsproces rondom het maken van het plan.’ Energie Een les die de Denen leerden uit het bezoek aan Zweden, is dat bedrijven veel voor een dorp kunnen betekenen in het ondersteunen van lokale initiatieven, financieel of via het verrichten van werkzaamheden. Wat alle bezoeken als resultaat gemeen hadden was een hernieuwde energie om ontwikkelingen weer op te pakken. Catherine Corcoran uit Ierland: ‘Ik ben erg blij met het bezoek aan ons land. Er is nieuw leven geblazen in de processen die spelen in Galway, en ik hoop dat het de ontwikkelingen in het dorp verder brengt.’ > www.villagedevelopment.eu.

Bert hangt op de bank. Op de tafel een wijntje en een bakje nootjes, beide half leeg. Net als gisteren en eergisteren kijkt Bert naar het journaal, de actualiteiten en zijn soap. Het werk blijft maar door zijn hoofd spoken. Steeds meer moeten, steeds meer doen. Met steeds minder mensen. Langzaam doezelt Bert weg, totdat hij de voordeur met een klik van het slot hoort gaan. ‘Dag schat,’ luchtzoent Bert zijn vrouw, ‘ik ben helemaal vergeten eten uit de vriezer te halen, zal ik even Chinees halen?’ ‘Laat maar,’ zucht ze, ‘ik heb toch mijn jas nog aan.’ Bert schenkt zich nog een wijntje in en dekt de tafel. Op de achtergrond klinkt de begintune van Berts favoriete comedy. Bert lacht. Maar wat Bert niet weet, is dat zijn aders verstoppen en zijn gewrichten verstijven. Op de zaak wordt onderhandeld over een ingrijpende reorganisatie en terwijl zijn vrouw op de bami staat te wachten, dagdroomt ze over Victor, die leuke nieuwe collega. Bert is onze metafoor voor vastgelopen besturen van vrijwilligersorganisaties. Bert heeft het druk en niet alles loopt op rolletjes, maar hij is niet ontevreden met zijn leven. Een buitenstaander zou zeggen dat Bert is ingekakt en weinig bereid tot veranderen. Zijn ‘achterban’ kijkt om zich heen of is al aan het overlopen naar een ander. Bert lijkt zich nauwelijks bewust van ontwikkelingen en gevaren. Evenmin pakt hij de problemen aan, die ertoe kunnen leiden dat hij niet zal overleven. Veel besturen zitten in dezelfde levensfase als Bert. Vanwege de ingesleten patronen, in combinatie met de versnelling van de samenleving en het ontstaan van nieuwe typen vrijwilligers, lopen besturen van vrijwilligersorganisaties tegen allerlei problemen aan. Zo zorgen toegenomen eisen ervoor dat besturen steeds meer kennis en vaardigheden vraagt. Meepraten over plattelandsvernieuwing? U moet er bijna beleidsmedewerker voor zijn. In ‘Het avontuur van Bert’ beschrijven we de meest voorkomende problemen, en laten we ook zien hoe ze elkaar versterken. In die beschrijving zit gelijk ook de kern van de oplossing.

David Wijnperle Organisatieadviseur MOVISIE Netwerk platteland beheert een projectendatabase van innovatieve praktijken. Meld uw project bij ons aan via het invulformulier op de website van de projectendatabase op www.netwerkplatteland.nl.

‘Het avontuur van Bert’; rapport, Publicatienummer: 124442, MOVISIE, Utrecht, www.movisie.nl 15 STREEK 4 09

PlattelandsParlement

Op 10 oktober vindt in Lunteren het derde nationale PlattelandsParlement plaats. Een dag voor dialoog tussen plattelandsbewoners die begaan zijn met leefbaarheid van het platteland en politici die betrokken zijn bij het tot stand komen van nationaal beleid. Zij gaan in gesprek rond de thema’s decentralisatie en burgerparticipatie, het dorp als zelfsturende duurzame onderneming, vergrijzing, ontgroening en krimp, en gebieds- en plattelandsontwikkeling. Ook is er de mogelijkheid tot speeddaten met Kamerleden, waarbij vragen direct aan politici voorgelegd kunnen worden. Meer informatie over programma en deelname vindt u op wwww.plattelandsparlement.nl

Passie Op het Platteland-prijs

In het voorjaar van 2010 zal voor de eerste keer de Passie Op het Platteland-prijs worden uitgereikt. Deze prijs is bedoeld om succesvolle, inspirerende, bijzondere of innovatieve projecten die gefinancierd zijn vanuit het Plattelandsontwikkelingsprogramma 2007-2013 in de schijnwerpers te zetten. Alle projecten die zijn afgerond voor 31 december 2009 kunnen meedingen. De organisatie is in handen van het Regiebureau POP, het Netwerk Platteland, het ministerie van LNV, de twaalf provincies en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, onder auspiciën van het Comité van Toezicht POP Nederland. Meer informatie komt binnenkort beschikbaar op www.netwerkplatteland.nl.

Aan de slag met Samenwerking!

Samenwerking is een belangrijk thema binnen Leader, maar niet altijd even gemakkelijk te realiseren. Op dinsdag 26 mei organiseerde het Netwerk Platteland daarom een uitwisselingsbijeenkomst over samenwerking binnen Leaderprojecten. Het belang en de meerwaarde van samenwerken kwam aanbod, en de procedures waarmee een goed samenwerkingsproject tot stand kan komen. Vooral het feit dat de kosten van de voorbereiding van samenwerkingsprojecten vergoed kunnen worden, werd goed ontvangen door veel Leadercoördinatoren en groepen. Er werd ook goed gebruikgemaakt van de gelegenheid om ideeën en ervaringen uit te wisselen rond het indienen van samenwerkingsprojecten. Het Netwerk Platteland kan ondersteunen bij het zoeken naar partners voor samenwerking, en meedenken rondom het opstarten van samenwerkingsprojecten. Neem hiervoor contact op met het netwerk via [email protected]. Kijk op www. netwerkplatteland.nl voor de presentaties van de bijeenkomst.

WWW.NETWERKPLATTELAND.NL Klimaatvriendelijk platteland

Klimaatverandering en hernieuwbare energie zijn belangrijke nieuwe uitdagingen voor het platteland. In het landelijk gebied ontstaan steeds meer vernieuwende en bruikbare initiatieven, die variëren van klimaatvriendelijke veehouderijen tot vergisting van afvalhout uit een natuurgebied, van klimaatneutrale campings tot levering van kaswarmte aan woningen. Netwerk Platteland verzamelt de tien meest bijzondere, innovatieve en inspirerende voorbeelden na de zomer in een boekje. Daarmee willen we niet alleen inspireren, maar vooral praktisch tips geven over hoe goede initiatieven navolging kunnen krijgen op grotere schaal.

Nieuwe dynamiek op het platteland

AG E NDA

Oproep

Kent u ook een vernieuwend project of initiatief in uw regio dat bijvoorbeeld de uitstoot van CO2 of andere broeikasgassen beperkt? Wij horen het graag! Mail uw voorbeeld naar [email protected].

Hoe kunt u vernieuwende initiatieven realiseren te midden van de veelheid aan geldende regels en normen? Het InnovatieNetwerk en Netwerk Platteland organiseren daarover op 25 juni een bijeenkomst voor ondernemers, wethouders, ambtenaren, adviseurs en anderen die de stap naar realisatie van ideeën willen zetten. U kunt er kennismaken met initiatiefnemers die een nieuwe weg gevonden hebben tussen willen en kunnen. Aan de hand van het voorbeeld Buurderij Haarlemmermeer en uw eigen voorbeelden verkent u hoe initiatieven van de grond kunnen komen en tegelijk kunnen bijdragen aan complexe regionale doelstellingen en gebiedsprocessen. Het volledige programma en de mogelijkheid tot aanmelden vindt u op www.netwerkplatteland.nl

25.06.2009> Nieuwe

dynamiek op het platteland Bijeenkomst over voortbouwen op de Buurderij en andere nieuwe organisatie- en financieringsvormen op het platteland, over de nieuwe dynamiek tussen private en publieke partijen. Voor iedereen die de stap naar realisering wil maken. Locatie: Nieuw Vennep Informatie en aanmelden: www.netwerkplatteland.nl Achtergrond: www.buurderijhaarlemmermeer-zuid.nl

01.07.2009> Groen en de Stad Het Kenniscentrum Recreatie en de gemeente Enschede organiseren in opdracht van het programma Groen en de Stad van het ministerie van LNV een werkbezoek aan Enschede over de kansen en bedreigingen voor aantrekkelijke, groene stad-landverbindingen. Locatie: Enschede Aanmelden bij Martine van Loon, [email protected], 070 - 312 49 92 www.netwerkplatteland.nl

09.09.09> Spiegeldag gebiedsontwikkeling

Afsluiting van het Habiforumprogramma Vernieuwend Ruimtegebruik. Over grensverleggende werkvormen als Communities of Practice en proeftuinen. Locatie: Cruise Terminal Rotterdam Kosten € 495,www.habiforum.nl

06.10.2009 > Plattelands– ontwikkeling 3.0: werken in een plattelandsweb

Vierdaagse cursus van Wageningen Business School die de nieuwe uitdagingen in het landelijk gebied verkent en praktische handreikingen geeft om tot de juiste acties te komen. Voor iedereen die betrokken is bij plattelandsontwikkeling. Twee modulen van twee dagen die ook afzonderlijk te volgens zijn. 6, 7 oktober en 10, 11 november 2009 Kosten: € 1895,Locatie: Wageningen www.wbs.wur.nl

10.10.2009> Plattelands Parlement

Het derde nationale Plattelands Parlement. Burgers en politici gaan in gesprek met elkaar over het platteland. Met workshops en discussiegroepen. www.plattelandsparlement.nl