Stoeien met de vraag -w;
De
_qeschiedenis van Steinmetz in vo_qelvlucht
Missie Steinmetz zorg en onderwijs dat kinderen en volwassenen
stelt zich
ten doel
met een handicap
hun leven vorm kunnen geven volgens eigen
wensen en toekomstbeelden, in directe
relatie tot
de
omgeving. Hiertoe biedt Steinmetz
individuele ondersteuning
op basis van de
vraag, door het inzetten van professionele,
betrokken medewerkers.Voorwaardelijk hieraan biedt Steinmetz haar medewerkers
een betekenisvolle werkomgeving.
Visie
Om de missie te realiseren
en
om daadwerkelijk
tot vraaggerichte zorg te komen, benadert
Steinmetz dienstverlening
als
een coproductie
tussen de klant, het klantsysteem en
de organisatie, met als voorwaarden
empowerment van
klanten en medewerkers,
transparantie van het proces en samenwerking,
zowel intern en extern.
STOEIEN MET DE VRAAG
Inhoudsopgave Woord vooraf
4
Thema
Leeswijzer
6
z.i
Historisch overzicht
9
de
Thema's
Thema
i:
als
rode draad
Meervoudig gehandicapte kinderen
Jaren
i.z
Jaren zeventig en tachtig: Meervoudig gehandicapte
z.4
ii
i
(jong)volwassenen
hersenletsei
in
Haaglanden
i.3
Jaren zeventig: Lichamelijk gehandicapte volwassenen
i.3.i
Jaren tachtig en negentig: Erkenning van de vraag van
mensen met niet-aangeboren Andere erkenningsmomenten
hersenletsel
in
Orga nogra
Rijnmond
_
zi
op de totale z3
Tweede stroming: Begeleiding wonen (jong)volwassenen z7
Derde stroming: Begeleiding wonen (jong)volwassenen lichamelijke handicap
zg
Samenkomst van stromingen: Synthese en verdere opbouw
Samenvatting en vooruitblik
en negentig: Erkenning van de vraag van
mensen met niet-aangeboren
i.4
Eerste stroming: Begeleiding gericht
met een
ii
i.i
.z.i Jaren tachtig
z.3
9
De vraag erkennen vijftig:
zorg- en dienstverlening
met een meervoudige handicap
cliënt centraal
Inleiding:
Nieuwe vormen van
leefomgeving z.z
Vijftigjaar
z:
35
39
m
40
i7
Namen
i8
Wij bedanken
46
'
Literatuurlijst
47
I
De auteurs
4g
i8
verklaard
4z
i9
;
0 Z
3
STOEIEN MET DE VRAAG
Woord vooraf Waarom
een uitgave over het verleden maken terwijl
met het oog op de toekomst? wijzigingen
in
Juist die turbulente
wet en regelgeving, is voor
doen
er zo veel te
is in
het heden en
omgeving, de druk van voortdurende
mij aanleiding
stil
te staan
bij
het verleden en
de wijze waarop Steinmetz en haar voorlopers omgingen met ingrijpende veranderingen. Het
bestaan van Steinmetz zorg en onderwijs
vijfjarig
lustrum
is
een
moment om je
het allemaal tot stand
is
te bezinnen op
in
zoo5 speelt tevens een
heden en toekomst en terug
gekomen. Kortom, aanleiding genoeg
om
een
al
rol.
Een
te kijken
hoe
veel langer
levend idee daadwerkelijk vorm te geven en delen van de historie van Steinmetz zorg
en onderwijs
-
en de stichtingen waaruit de organisatie
is
ontstaan
-
schriftelijk vast te
nauwelijks is
en het niet mogelijk
mij vooral opvalt
in alle
ontwikkelingen door dejaren heen,
en drijfveren nauwelijks veranderd vraag van de cliënt
zijn leidraad.
zijn.
De
is
dat de uitgangspunten
kwaliteit van zorg en dienstverlening er
De werkwijze en omgang met cliënten
zijn
veranderd
onder invloed van technische en maatschappelijke ontwikkelingen, maar de basis steeds dezelfde.
We streven
de
is
cliënt
wordt
in
staat
esteld de
regie over zijn
is
uitgave. Hier
een organisatie van en voor mensen. Dat komt terug
geen objectieve beschrijving van de historische
in
feiten,
Een duidelijk verschil met het verleden zich ontwikkelt.
in
de directe zorg en dienstverlening gestalte
is
het
tempo waarin de organisatie
De totstandkoming van naar huidige begrippen grootschalige
uitbreidingen vergde voorheen veel
omvang echter
tijd.
Eenmaal afgerond, kan de organisatie door
veel cliënten tegelijkertijd van dienst zijn.
worden iederjaar meerdere nieuwe
Voeg daarbij de op handen zijnde wijzigingen
in
de vraag'
laat zien dit dat
kan
Nu
zijn
de projecten
locaties of projecten gerealiseerd.
wet en regelgeving en het
dat de organisatie ook de komendejaren weerflink
Tot slot wil
ik
in
beweging zal
met behoud van de wezenlijke
duidelijk
is
zijn.`Stoeien
met
doelstellingen.
iedereen die een bijdrage geleverd heeft aan de totstandkoming
van deze uitgave hartelijk danken, de auteurs Hcnna van Gaans en Liesbeth de Ree het bijzonder.
de inhoud van deze
maar een impressie
van vele persoonlijke belevingen van die feiten. De auteurs hebben ervoor gekozen
deel die keuze. Bestuurders en
krijgen.
in
eigen leven te verkrijgen en te behouden.
Steinmetz
Ik
nog
naar emancipatie (empowerment) van de cliënt met als
uitgangspunt volwaardig burgerschap. De
iedereen te vermelden.
ideeën worden pas werkelijkheid als ze
kleinschalig en
Wat
is
leidinggevenden geven richting aan nieuwe ontwikkelingen en structuren, maar hun
haar
leggen.
namen van (oud-)medewerkers te noemen, omdat zorg verlenen teamwork
Hans Waardenburg algemeen directeur
STOEIEN MET DE VRAAG
Leeswijzer We
Inleiding
Wanneer
u
naar voren komt wat het kenmerkende
deze uitgave openslaat zult u
merken dat we
op een bepaalde manier
die
hebben samengesteld. gedaan dat
We
hebben dat zo
op verschillende manieren
u
De uitgave kent lige publicaties
delijk
zoals de
maar er
meeste eenma-
zijn
ook vele anderen
bij
de
betrokken geweest zonder wie
dit
Deze uitgave heeft
wat
wils'.
als
uitgangspunt'voor
Voor de lezer die
instantie een kijker
is, is
een aantal foto's
geplaatst.
Voor de
lezer die
een indruk wil krijgen
wanneer en hoe Steinmctz wanneer de verschillende
is
gebouwd, geopend, enzovoorts
is
er
historisch overzicht metjaartallen.
daarin
geen geschiedenisboek
biedt wel een terugblik op de geschieis
centraal', dat
een verhaal over'de is
locaties
cliënt
De
namen van
en vormen van dienstverlening.
overigens de
momenten waarop de
bewoners daar zijn komen wonen. Met het overzicht geven
we de
lezer
inzicht in het verloop van
op snelle wijze
de geschiedenis
van Steinmetz. Tenslotte
is
er de'terugblik', voor
In
de loop van de tijd
zijn er al
om
te
lezer die
zich verder wil verdiepen in Steinmetz.
eerder
komen
interviews en groepsgesprekken plaats gaat
een combinatie van
vijfjarig
te staan
in
bij
tot
bestaan van Steinmetz zorg en
zoo5
is
de aanleiding
om
stil
de geschiedenis van de stichting
vinden. De
views
zijn
gehouden vooral
met de mensen van het
eerste uur.
metz
groepsgesprekken
voortgekomen. De vraag die naar of het mogelijk zou zijn deze
is
geschiedenis te beschrijven. Een oriëntatie
op deze vraag
is
gestart. Het schrijven van
een geschiedenisverhaal, ook
al is dit
afge-
individuele inter-
De onderwerpen van de twee
en de stichtingen waaruit het huidige Steinis
bij
zijn
gedaan kan worden aan de
tijdsbestek recht
geen geschiedschrijving geworden maar feitelijk
die loopt
door
alle
ontwikkelingen
in
respectievelijk
De foto's Bij
ernaar zowel de verschillende tijdstippen
deel, ouders,
oud-bestuursleden en een medewerker van
worden op
het verzamelen van foto's streefden
en locaties naar voren te laten komen
bepaalde organisatie, gaat altijd gepaard
band opgenomen en volledig uitgeschreven,
en dienstverlening. De geplaatste foto's
met het verzamelen en ordenen van een
zodat er nauwkeurige informatie beschik-
komen
verschillende vormen van
Maar ook komt een
Bij
levert naast
in
een prach-
ook kelderruimte
Hierdoor ontstaat de gedachte
op.
om tot
papieren informatie van Steinmetz.
locaties
het archief
mee gestart, met
In
zooz
als doel het
de diverse
een goede bewaarplek te geven. De
verzameling die op die manier langzamer-
blijkt er
een beperkte
hoeveelheid fotomateriaal en het nodige schriftelijke materiaal
beschikbaar en op de
bekend
uit
mondelinge
overlevering.
Eenmaal besloten om de
geschiedenis
in
beeld te gaan brengen,
van wat zich
Duidelijk
in
het archief bevindt.
wordt dat een aantal rapporten
en achtergrondinformatie ontbreekt. De
volgende stap
is
daarom het zoeken en
verzamelen van ontbrekende rapporten.
Op de
verschillende locaties
daarvan gevonden.
is
Door de
in
medewerkers en
gang gezette informatiever-
garing wordt de ontbrekende informatie
een aantal
langzamerhand
inzicht in
een waaier
zijn in
bij
de dynamiek
het uitspreiden van
de loop van de
tijd
steeds
meer personen op steeds meer plekken op verschillende wijzen
bij
Steinmetz
betrokken geraakt. Dit inzicht
omslagmoment waarop
leidt tot
blij
dat (oud-)
cliënten bereid
waren
om
persoonlijke herinneringen ter beschikking te stellen
binnen en omvang van de geschiedenis van Steinmetz. Als
deel
persoonlijke
uit
dan ook
collecties. Wij zijn
De keuze voor een terugblik
boven water gehaald. Maar ook ontstaat is
de eerste stap dan ook het maken van een selectie
archivering over te gaan van de beschikbare
hier
in
mondelinge overlevering.
locaties blijkt veel
tige kantoorruimte
wordt
ons
uit
de
zorg-
deels voort uit officiële rapporten
legging van het gedachtegoed.0ok
De verhuizing van het Centraal Bureau
als
het zorgkantoor. Alle gesprekken
zoalsjaarverslagen.
over te gaan.
wonen en
bakend tot een bepaalde periode en een
van het materiaal voort
tot het
we
Haaglanden en Rijnmond. Hieraan nemen een aantal (oud-)medewerkers
denis precies kan inkleuren.
om
de
de geschiedenis van
de stichting en locaties
baar komt die het verloop van de geschie-
eerder initiatieven geweest
in
loop van de tijd en op diverse plekken.
grote hoeveelheid schriftelijk materiaal
zijn er
materiaal en
een inhoudelijk verhaal over de rode draad,
en gegevens
schriftelijke materiaal vanuit
de
is
ook, al direct
geschiedschrijving van de stichting en vast-
zooz naar Rijswijk loca-
geschiedenis van onze stichting. De inhoud
verschijnen, besloten dat er een aantal
boven komt,
aangevuld metjaartallen,
informatie en een toelichting op
riaal
een
genoemde openingsdata van de
ties zijn
maar
is
verzamelen van belangrijk bestaand mate-
locaties zijn
de vaststelling dat er een publicatie zou
fotomateriaal.
Het
al
ontstaan,
en notities ook een beperkte hoeveelheid
onderwijs
stappen ondernomen
eerste
in
Maar daarnaast wordt
doorlopen.
Aanleiding
Indeling
hand gaat ontstaan, bevat naast rapporten
van de ontwikkeling die de stichting heeft
denis. Het
auteurs verantwoor-
boekje niet tot stand had kunnen komen.
elk
van het gedachtegoed van Steinmetz en
risch overzicht,
een unieke ontstaanswijze.
zijn wij als
realisatie
is
Deze uitgave biedt dus geen volledig histo-
kunt'lezen'.
Hiervoor
hebben een verhaal geschreven waarin
een
wij, als auteurs,
vaststellen op welke wijze er in een kort
7
aan deze uitgave.
HISTORISCH OVERZICHT
Thema's
Inleiding:
rode draad
als
954 de
De heer
P.1.L.
GG&GD, onderzoekt
de Wit, arts
Haag de
het gemeentebestuur van Den Bij
het op schrift stellen van een deel van de geschiedenis van een organisatie kan de
schrijver zich
beperken tot een aantal belangrijke
een rode draad
in
het verhaal te herkennen
is,
feiten. Interessanter
aangenomen dat een
wordt het als
behoefte aan voorzieningen voor gehandicapte kinderen. De kinderen die
er
huisbezoeken aantreft,
dergelijk centraal
Bij
uit
de geschiedenis te destilleren
Steinmetz zorg en onderwijs
centrale thema's
is
benoemen. Beide
is.
nauw verbonden met de
waarin de vraag van de cliënt centraal staat. Dit verhaal van deze twee centrale thema's. Hierbij realiseren
beperking betekent voor de andere aspecten
uit
is
we ons
we kunnen twee
in
missie van Steinmetz,
opgebouwd aan de hand natuurlijk dat deze keuze een
Voor de eerste groep
zijn al
beschikbaar. Voor de
tweede groep neemt de
gemeente Den Haag
in
het bestek van deze uitgave niet uitputtend aan
ontwikkelbaar
het erkennen van nieuwe vragen en behoeften van zowel groepen
cliënten als individuele cliënten. Het
tweede thema
is
de gemeente geen voor-
zijn in profijtelijke zin".
Dat wil zeggen dat
men er
dat deze kinderen
iets is
wil
zieningen treffen, omdat die kinderen "niet
gaat lezen.
Het eerste thema
i958 de mytylschool
Gebrekkige Kind over. Voor de meervoudig
de geschiedenis van Steinmetz.
is
!
voorzieningen
van de Stichting Haags Fonds voor het
bod komen. Niettemin geven ze verdieping en houvast aan de geschiedschrijving die u straks
(meervoudig) gehandicapt.
als verstandelijk
gehandicapten
Ook de gekozen thema's kunnen
kunnen
leren
in
waar zij
kunnen hebben en
er
later voordeel
vormen van
tevreden achterover maar neemt
De beide thema's
zijn
zorg- en dienstverlening. Steinmetz leunt niet
initiatief,
verbonden met
drie
experimenteert en neemt soms
stromingen
-
is.
Volgens de
-
initiatief eerst
maar eens het tegendeel bewijzen. De Wit deelt
risico's.
denkwijzen over zorg
van
dus aan twijfelt of het
overheidsgeld goed besteed
daarmee verbonden:
van overtuigd
niet
een school of instelling
gemeente moet het particulier het ontwikkelen van nieuwe
groepen
gehandicapt,
lichamelijk gehandicapt en zowel lichamelijk
dat zeker het geval. Sterker nog: zijn
hij bij zijn
zijn in drie
te verdelen: verstandelijk
thema
bij
opdracht van
in
die
mening
niet. Hij wil
deze
groep kinderen een toekomstperspectief
en de
bieden, heeft ideeën over de wijze van
drie organisaties die in
Steinmetz
zijn
gehad op de manier waarop de zorg
samengekomen. Elke stroming heeft invloed
zich
opvang en begeleiding en gaat op zoek
binnen Steinmetz heeft ontwikkeld en op de
naar mogelijkheden realiseren.
organisatiestructuur.
om
een voorziening te
Het bestuur van de Stichting Haags
Fonds voor het Gebrekkige Kind
mee
te
stellen.
Wanneer we spreken over de geschiedenis van Steinmetz, bedoelen we
niet alleen
de geschiedenis van Steinmetz zorg en
onderwijs maar ook van Steinmetz Stichting, Stichting Haags Mytylvormingscentrum,5tichting HaagsTyltylcentrum, Stichting
Accommodaties Lichamelijk Gehandicapten Rotterdam,
Stichting
De Patio,
Stichting
Boermarke en Steinmetz-
Accommodaties.
E
werken en geld
biijkt
bereid
ter beschikking te
HISTORISCH OVERZICHT
g 59
Thema : De vraag erkennen 's
van start
Opvang realiseren. Dat nieuwe
cliënten, die
waar het
is
uiteindelijk
om
gaat
bij
Steinmetz. Een plek vinden voor
een ingewikkelde vraag hebben waarop tot dusver geen toereikend
fenomeen
zien
we
Rijnmond. Ook tegenwoordig
de afgelopen tientallen jaren zowel het zichtbaar, bijvoorbeeld
is
in
in
Haaglanden
woonvormen
Hofje
g6o
het project'cliëntprofielen', dat binnen Steinmetz wordt uitgevoerd, staat
verlening gaat? En
wat wat
zijn
vragen van onze cliënten
zijn in
aanpak professioneler.
hersenletsel (NAH) én een psychiatrisch
probleem.
centraal:
als
het
om
dag aanwezig
i
11
op een aantal belangrijke
dit
in
momenten
in
een
een grote is
de
Men doet de eerste programma
bestaat nu uit twintig kinderen, die de gehele
gespecialiseerde dienst-
Steeds opnieuw erkent Steinmetz de vraag van een cliënt met een specifieke behoefte en
gaan we
in
bevat voortaan ook onderwijs. De groep
dienstverlening kan aanbieden dan wel optimaliseren?
met een passend antwoord, vaak na een
locatie,
praktische aanpassingen en het
brede zin de gunstigste voorwaarden waaronder Steinmetz die
reageert ze
de tweede
In
kleuterschool aan de Mijtensstreat,
mensen met niet-aangeboren
thema
de Van Beverningkstraat
gymnastieklokaal van een school:'het klasje
In al
bijvoorbeeld
dit
kinderen
middagsgaat
begeleiding van de kinderen worden stapje
deze gevallen erkent Steinmetz de behoefte van een groep met een complexe hulpvraag,
In
vijf
kinderen's
voor stapje verbeterd en uitgebreid.
als in
als het
van Boheemen, Pluswonen Polanenriof, Woongroep Pascal, Flexzorg en Senzorg.
in
vijf
van mevrouw Thomassen'. De opvang en
antwoord was. Daarbij alvast vooruitdenkend aan toekomstige vragen en de antwoorden daarop. Dit
De eerste groep
morgens en
g 63
zijn.
Een grote stap voorwaarts
wordt gemaakt als een vleugel van het
intensief zoekproces. In deze paragraaf
de geschiedenis van Steinmetz waarop
schoolgebouw aan de Winterweg (Iater
Willem Dreespark) beschikbaar
komt. Hier
gebeurde.
is
ruimte voor
vijf
klassen en
voor therapieën en maatschappelijk werk.
Na ongeveer een jaar komt er
Jaren
i.
vijftig:
Meervoudig gehandicapte kinderen
reguliere
financiering voor het onderwijs en
is
het
mogelijk naast het kinderdagverblijf een
AGVERBLIJF VOOR LICHA1d7ELIJI Haags experiment in
Van
Beverniugkstraat
van wordt momenteol Bij
Nederlandse
wijze
in
primeur
Den Haag een proef
GEBREKKIGEN er onderricht en verzord. Het experiment is van particuliere zide uitgegaan. Blijlct de proef een succes, dan zal een beroep op de Haagse gemeenschap worden gedaa.n, om voor a.11e lichamelijk totaal gebrekkige kleurt,ers ín de stad
'e
Van Bevcrningkatraat.
al bij
de start van de opvang, later het Haags Mytylvormingscentrum (MVC), gaan de
medewerkers op zoek naar het beste antwoord op een behoefte van een groep. Het gaat
om
kinderen
met een meervoudige handicap
reguliere scholen
kunnen
verblijven
die
voortdurend thuis
en hun ouders hen niet
zijn,
omdat
zij
op de
niet
januari begonnen. De tien _.ideren verTotaal tlen tchamelijk gehandicapte blljven er vijf halve dagen per week, jaar zeven en met Ikínderen van vler tot
officiële school
op
te zetten.
hier
g 65
De locatie aan de Winterweg
krijgt officieel
uit huis willen plaatsen.
worden
een verblijí in een genomen met een dagverbliji voor llcha- rond honderdtwíntig melijk gebrokkigo lcleuters, Het verUlijf, derelijke mqtylkleuterdagverblijf" modnt tweo klaejet_ omvnt, is ondergebracht Igelijk te maken. De pror hool is in in de school tr"
Meteen
de naam Haags
Mytylvormingscentrum (MVC). Deels
zijn
gebied
is
het kinderen voor wie het levensperspectief door de ontwikkelingen op medisch
verbeterd.0ok
zijn er
grote intramurale instellingen
Door de wens van de ouders
Ook overdag, omdat
er
kinderen in
om
bij
die
in
de voorafgaandejaren ten onrechte
in
de sector voor verstandelijk gehandicapten verbleven. zelf
voor hun kind te zorgen, blijven deze kinderen nu thuis.
geen passende dagopvang beschikbaar is.
g66
Het Haags MVC wordt een
gemeentelijke stichting, wat onder meer inhoudt dat het personeel de status heeft
van ambtenaar
in
de
van de Algemene
zin
Burgerlijke Pensioenwet.
dat het bestuur van het
De statuten bepalen
MVC wordt benoemd
door burgemeester en wethouders
van Den Haag.
(B
en W)
STOEIEN MET DE VRAAG
HISTORISCH OVERZICHT
Het bestuur
Pionierswerk Peter de Wit, schoolarts
bij
de GGD, neemt het op voor deze kwetsbare groep.
Hij heeft in
is
verantwoordelijk voor het
ó
beleid,
v
de goedkeuring van B en
opdracht van de gemeente Den Haag onderzoek gedaan naar de behoefte aan voorzieningen
maar voor bepaalde
beslissingen
is
W vereist. In het
bestuur heeft een gemeentelijk gedelegeerde
u voor gehandicapte kinderen. Hij verricht (eerst grotendeels alleen en later
met een team van
medewerkers) het pionierswerk dat de opvang voor deze kinderen mogelijk maakt. oplossingen en ontwikkelt initiatieven
om
zijn
ideeën
in
Hij ziet
de statuten dat voor benoeming en ontslag
van personeel de goedkeuring van B en
de praktijk toe te passen.
vereist
Die ideeën zijn gebaseerd op de naoorlogse ontwikkelingen
in
de (para)medische
wetenschap én de effecten daarvan op de fysiotherapie, ergotherapie en logopedie. leder zijn
Foto
links:
Wethouder Schouten heeft
het Mytylvormingscentrum aan de
symbolisch geopend:
hij is
Hij
zojuist
't
maar
(foto
zijn
deze kinderen met een complexe cerebrale disfunctie helpen later met
Je kunt het ...
maar!
eerste sigareY
'Zijn
v
een belangrijke verbetering. Het gemeente-
Jaren zeventig en tachtig: Meervoudig gehandicapte (jong)volwassenen
i.z
Deze cliënten duidt bij
Een ander voorbeeld van oplossingsgerichtheid
is
het proces naar erkenning van de
men aan
als
dubbelgehandícaptejongvolwassenen. Uiteindelijk
Zij
kunnen ook
andere voorzieningen. De sociale werkplaats
Daarnaast
behoeften van de tyltylgroep, ofwel meervoudig complex gehandicaptejongvolwassenen,
zijn
zijn
is
niet
góg
doorstromen of gebruikmaken van
niet geschikt, doordat
en er geen hulp
bij
met
de motorische
omdat
ze
is
Enkelejarenvanrelatieverust,
vooral aandacht voor het
Met slaande trom
in
brak gisteren
dejaren zeventig. Deels
is
dit
een intern proces dat voorafgaat aan de oprichting van
programma's
niet aansluiten
bij
probleem van de schoolverlaters. Na hun twintigste
en hun
moeten In
dejaren tachtig
het een extern proces, als de erkenning
de Steinmetz Stichting.
(965)
van de groep landelijk een item wordt. Daarin spelen Vuurvogel en De Vleugel een
,
In
'.
I
is
blangrijke
Op een h ,,. r
. '
,r
"
bepaald
moment ontstaat
iz
op het Haags
een 6 roe P zo g enoemde
s
Het
MVC kiest uiteindelijk
voor een eigen initiatief inet als organisatievorm het dagverblijf.
191
men op school gewend was
worden
De extra voorzieningen, zoals therapieën
die
zelf
aan te bieden,
in
worden door het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk werk (CRM) erkend en
Vanwege een grote verbouwing alle activiteiten in t97t tijdelijk
Den Haag gehuisvest. De groep
toegestaan. Het dagverblijf start
met een eigen programma
in
een van de klaslokalen
in
elders
leerlingen
de van een kleuterschool
en twintigjaar. Het
villen. Voor
S \
een groepje
aangepast programma.
:
.
, `
krijgt
de bestaande locatie een
van twintigjaar verhuist naar een paar lokalen
.
aideling, die niet
,,
er
in
Eerste stenen
Intern verloopt het proces als volgt:
N YtY Ivormin g scentrum
,.e
,.". t#.tr;:
:..;_
rol.
leerlingen van school
ig6g
de interessewereld van de tyltylschoolverlaters. twintigjarigen
de zon door aan de Winterweg, het was feest
behouden en
de begeleiding, worden opgevolgd door het
is.
ontoegankelíjk zijn voor rolstoelgebruikers, er geen paramedische begeleiding
het bieden van opvang aan
verdiepen van kennis en vaardigheden van
de verzorging mogelijk
dagverblijven voor verstandelijk gehandicapten niet geschikt,
in
blijkt
en wat dan? Foto rechts:
is
meervoudig gehandicapten.
de vereniging geen passende mogelijkheden bestaan voor de meervoudig complex
beperkingen van de cliënten te groot
echtgenote.
een taak heeft
kunnen deelnemen aan arbeid of dagbesteding zoals daar aangeboden.
gehandicaptejongvolwassenen.
Haagsche Courant)
Kom
is.
Deze op zich administratieve beslissing
bestuur erkent hiermee namelijk dat het
dat
zo-zo, dat'die
meneer' door hun tekeningen stapt. Naast de wethouder
luidt:
zoveel mogelijk voldoening te leven?'.
tekeningen dichtgeplakte deur gestapt.
De kinderen vinden
we
'hoe kunnen
door een met
meug ...
W
;
combineert (para)medische en pedagogische deskundigheid en vertaalt deze naar een
ontwikkel- en revalidatieprogramma voor deze groep kinderen. Zijn uitgangsvraag
Winterweg
met adviserende stem. Verder bepalen
zitting,
m
het
creëert voor hen een aparte
meer onder de onderwijswet mag
dezejongeren
rrogelijkheden
hopt
MVC
om
zijn er
buiten het
MVC geen
doorte stromen.Aanvankelijk
MVC dat een
overleg
met de's-Gravenhaagse
school.
Van i97o tot i978, toen de eerste stenen van De Vleugel en Vuurvogel werden gelegd,
werd achter de schermen geijverd voor de van een
officiële
erkenning, toestemming en realisering
woonvorm en dagactiviteitencentrum voor deze
Aanvankelijk deed het bestuur van het
MVC
dit
niet
kwam dit
Vredeoord en keert
De groep gaat verder onder de naam
d.v.o.
(dagverblijf voor ouderen) Vredeoord.
groep.
en vanaf i976
in
meer terug naar het Willem Dreespark.
voor rekening van
1972
het bestuur van de Steinmetz Stichting.
Voor de kinderen die naast
dagopvang ook behoefte hebben aan nachtvcreniging
Dr.
Schrder-v.d. Kolk
leidt tot
een bezigheids-
De oprichting van de Steinmetz Stichting garandeert een voortzetting van de opvang voor
op
dezejongvolwassenen. Daarna strijden beide instellingen een tientaljaren voor landelijke
opvang, wordt het kindergezinsvervangend aldeling. Binnen deze organisatie, die gericht
d:3gbesteding voor handicap, erkent
mensen met een
men
dat er diënten
is
verstandelijke zijn die niet
tehuis't Zomerse Hof gesticht.
herkenning en erkenning van de behoefte van deze groep cliënten. De Vleugel en Vuurvogel ontwikkelen ieder op hun eigen wijze hun expertise
in
de begeleiding van de groep en
3
HISTORISCH OVERZICHT
STOEIEN M[T DE VRAAG
en revalidatiecentra
op wonen
is
Kinderen van verschillende leeftijden leven
hetzelfde geluid te horen. Zo ontstaat een pleidooi voor het recht
samen
voorzieningen, gericht op de eigen bestaanswijze van deze groep
in (kleine)
gehandicapten en hun specifieke hulpvraag. Het rapport
pleit
voor de mogelijkheid tot
passende dagbesteding buitenshuis. De directeur van Vuurvogel houdt op het symposium
976
een pleidooi namens de tyltylschoolverlaters. De aanwezigen, onder wie prinses Juliana, luisteren geboeid naar het verhaal, dat
gebaseerd
is
bouw
op een gesprek met bewoners
van De Vleugel die tevens gebruikmaken van Vuurvogel. Ze vertelden wat ze
woonvoorziening zo belangrijk vinden: enerzijds een eigen plek en
in
om
het gezinsverband zo
in
wordt gesproken over nieuw-
Er
de Haagse wijk Waldeck voor een
dagverblijf voor de groep Vredeoord en
gehandicapten. De vraag
ook
noemden
locatie
of deze
rijst
zij
belangrijke punten de toegankelijkheid van huis en buurt en de mogelijkheid op hun
nisatie.Twee mogelijkheden voor splitsing
worden besproken. De eerste
School
Burgemeester
is fijn.
drs. F.G.L.L
Schols opent, door een
meiboom op
te tuigen, officieel het
verbouwde en
I
symposium
de werkgroep tyltylschoolverlaters een
is
is
die tussen
dagactiviteiten (school, kinderdagcentrum en
Goed voorbeeld doet goed volgen dit
houden,
te
gaat de voorkeur uit naar een kleine orga-
begeleiders terug te vallen.
Na
nieuwe
gekoppeld moet blijven aan het MVC.
Om de communicatielijnen kort als
een
gezinsvervangend tehuis voor meervoudig
hun
privacy, anderzijds
gezamenlijke bezigheden en een gemeenschappelijke huiskamer. Daarnaast
een groep
in
veel mogelijk te benaderen.
deert uiteindelijk dat er geen apart
feit.
aanbod moet komen, maar erkent wel de
Oe andere
Vredeoord) en woonvoorzieningen.
Deze werkgroep conclu-
-
specifieke
uiteindelijk
gekozen
-
optie is die tussen
kinderen en volwassenen. De voorzieningen
behoeften en vragen van de groep. Ze neemt aan dat de groep tyltyl(meervoudig)-
uitgebreide Mytylvormingscentrum aan het Willem Dreespark (i977). (foto: Haagsche Courant)
gehandicapten primair
nemen ook
deel
in
regionale en landelijke werkgroepen die erop gericht zijn
woonvormen en
woonvormen. Men
is
is
aangewezen op opvang in de
voor de kinderen blijven
activiteitencentra en kleine
van mening dat deze zich dan ook voor de groep open zullen
stellen.
activiteitencentra op te richten.
De Vleugel en Vuurvogel krijgen een landelijke voorbeeldfunctie, onder andere door de
Naar aanleiding van de discussie hierover verschijnen verschillende rapporten. Het eerste
aansprekende verhalen van de bewoners en deelnemers. De woonvormen en activiteiten-
komt
uit in februari ig8z,
heet'Herkenning en perspectief' en
is
een
initiatief
centra voor lichamelijk gehandicapten die de tyltylgroep
van de
bij
het
MVC. Voor de
voorzieningen voor volwassenen wordt de
Steinmetz Stichting opgericht.
977
Onafhankelijk van elkaar
twee stichtingen het initiatief
moeten gaan opvangen, hebben
om
nemen
in
Rotterdam een gezinsvervangend lehuis te
werkgroep tyltylschoolverlaters van de Nederlandse Federatie van Voorzieningen voor
behoefte aan informatie en kennis. Daarom
Lichamelijk Gehandicapten (NFVLG) en de Vereniging Van Ouderorganisaties verbonden
zich
aan scholen en centra voor lichamelijk gehandicapten. Dit rapport behandelt
waarop de deelnemers op Vuurvogel
het probleem'Het ontbreken van vervolgvoorzieningen voor de groep',
ook de groep. Verder schetst het hoe de gewenste woonvoorzieningen
niet alleen
maar omschrijft er uit
moeten
zien.
Het rapport beveelt aan voor deze groep voorzieningen met eigen erkenningsnormen
te
op
locatie oriënteren
Steinmetz hierop
in
komen medewerkers van
diverse voorzieningen
bouwen.
Zij
vragen de Vereniging Gehan-
op de manier waarop de bewoners van De Vleugel wonen en
dicapten Rotterdam (VGR) - waarin
aangeboden
gehandicapten betrokken partijen
activiteiten
krijgen. In
i989 speelt
vertegenwoordigd
en organiseert naar aanleiding van haar iz'/zjarig bestaan het
symposium'Tyltylmeervoudig Gehandicapten
in
woonvorm en
zijn
-
het initiatief over te
nemen. De praktische uitwerking komt eerst
activiteitencentrum'.
in
Een groot aantal medewerkers geeft lezingen en workshops op de locaties van Vuurvogel
handen van de'werkgroep aangepaste
huisvestingsvormen'. Na een paar
onderscheiden van de woonvoorzieningen voor lichamelijk gehandicapten.
en De Vleugel.
In
i99z volgt op Vuurvogel een door het Nederlands Instituut voor Zorg en
Welzijn (NIZW) georganiseerde studiedag`Werken Pleidooi
Het duurt tot iggo voordat
Op z6 maart
een meervoudige handicap.
al in
ig8z vindt hierover een symposium plaats. Daar
memoreren aanwezigen de
ig6z gedane onderkenning dat de behoefte aan voorzieningen zou toenemen met
het opgroeien van de kinderen voor wie de zorg wordt ontwikkeld. Vanuit ouders, school
Carla
Schuurman
er een tastbare In
neemt de
met tyltylmeervoudig gehandicapten'.
blijft
Steinmetz deelnemen
in
(Stichting
Accommodaties) het
De gemeente in
een regionale werkgroep
stelt twee
voor nieuwe voorzieningen.
5
over.
percelen beschikbaar
de wijken Lombardijen en Crooswijk. Voor
het begin van de eerst
[[!
maanden
Stichting Accommodatíes
Lichamelijk Gehandicapten Rotterdam
nieuwe woonvorm komt voor mensen met
datjaar wordt namelijk de eerste paal geslagen van het
Huis. Tot die tijd
alle bij
bouw
probeert de Stichting
meer vierkante meters
te krijgen.
HISTORISCH OVERZICHT
.Z.i
.
;.j
Jaren tachtig en negentig: Erkenning van de vraag van
niet-aangeboren hersenletsel
in
mensen met
De overheid hanteert de bestaande normen voor gezinsvervangende tehuizen voor
Haaglanden
verstandelijk gehandicapten
Vanaf halverwege de jaren tachtig
is
waarom
steeds vaker de vraag te horen
in
eerste
instantie namelijk ook voor voorzieningen
geen
er
voor lichamelijk gehandicapten. Later wordt
goede opvang
is
voor
mensen met niet-aangeboren
hersenletsel (NAH)z.
De groei van deze
dit bijgesteld.
groep maakt ook zichtbaar dat er voor hen geen uitgekristalliseerde vormen bestaan van begeleiding en opvangmogelijkheden.
Mensen met NAH
verstandelijk gehandicapten, in revalidatiecentra, incidenteel ook
in
een
verblijven in voorzieningen voor
begint.
voorzieningen voor lichamelijk gehandicapten.
Bij
hen
zelf,
maar ook
van congressen en symposia. Steeds weer geschikte sector
is
De grond
in
Crooswijk komt pas na
bouw in
bij
970
mogelijkheden. De vraag die landelijk speelt, namelijk'Hoe kan een adequaat antwoord leidt tot
de bouw van
Lombardijen.
hun partners en ouders, heerst onvrede over de woonomstandigheden en begeleidíngs-
gegeven worden op de complexe zorgvraag van mensen met NAH',
wil dat
ig8o beschikbaar, dus start eerst de
de psychiatrie en verpleeghuizen en
in
De VGR
aangepaste woonvormen spoedig
viertal
Op
i7
mei wordt de eerste paal
nieuwbouw in de
geslagen voor de
de organisatie
Waldeck
komt ook de vraag naar voren wat de meest
in
bouwplannen komt
voor het ontwikkelen en creëren van opvangmogelijkheden. Op een van
is
er pas nadat inzihtelijk
gemaakt dat de geplande vierkante meters
echt nodig
de symposia wordt ervoor gepleit te kiezen voor de Lichamelijk Gehandicapten Sector.
wijk
Den Haag. Goedkeuring van de
zijn.
Daarvoor worden
in
een grote
ruimte elders met strobalen en schotten de
gevraagde afinetingen voor het dagverblijf In
Haaglanden groeit halverwege dejaren negentig binnen De Vleugel het
cliënten
i
met NAH een
zienswijze en kiest
een
speciale
men
bij
het
omgeving nodig hebben. Centraal
nieuwbouw
in
onderschrijft
maken van uitbreidingsplannen voor
woonvorm voor mensen met NAH. De kans doet
zich voor
om
inzicht dat
het
men
uitgezet en demonstreren deelnemers
deze
hoe ze zich daar met rolstoel en rollycar
bouwen van
aan te sluiten
bij
kunnen bewegen.
passend
de Haagse Honselersdijkstraat. Daardoor ontstaat De Gantel, een specifieke het
i
fLandelijk
cordinatiepunt Niet Aangeboren Hersenletsel aan de ontwikkeling van het
in
is
niet alleen geschikt voor
bijeenkomsten en rondleidingen
In
plaats, die laten zien
97g
krijgt
de gehandicaptenzorg maar kan ook worden toegepast
andere zorgsituaties, waaronder de thuissituatie.
is.
De bouw kan vervolgens beginnen.
De nieuwbouw
Waldeck wordt
in
opgeleverd. Het gezinsvervangend tehuis
begeleidingsmodel Hooi opje Vork. Dit genereert voor het model een landelijke uitstraling. Het
in
de aanwezige
bestuurders ervan dat de gevraagde ruimte
de
woonvorm voor mensen met NAH. De medewerkers en bewoners werken samen met
Dit overtuigt
de
naam De
Vleugel, passend
componistenwijk waarin het
is
bij
de
gelegen.
Het dagverblijf voor ouderen, Vredeoord,
De Gantel vinden informatieve
wijzigt zijn
wat het werken met Hooi opje Vork in
naam
in
TAC
(tyltylactiviteitencen-
trum) Vuurvogel. De administrateur van de
de praktijk inhoudt. Steinmetz Stichting
krijgt in
De Vleugel
zijn
kantoor.
19 ó1 wijzigt zijn 2
Niet-aangeboren hersenletsel
is
hersenletsel ontstaan door zlekte of ongeval.
Het Haags Mytylvormingscentrum
naam
Steeds weer
1]
blijkt
in
Haags Tyltylcentrum.
dat de
naam
HISTORISCH OVERZICHT
STOEIEN MET DE VRAAG
beschreven en daarnaast gegevens over vrijetijdsbesteding, voorgeschiedenis en sociale
laren zeventig: Lichamelijk gehandicapte volwassenen
i.3
redzaamheid. In
In
het behandelingsplan ('wat doen wij concreet voor de bewoner') staan
een algemene omgangslijn, werkdoelen voor de lange termijn en uitgewerkte werkdoelen
Rotterdam vindt eind jaren zeventig een proces plaats waarin een oplossing wordt
Mytylvormingscentrum leidt;
men verwacht bij
voor de korte termijn. Het stappenplan
binnen de ontwikkeling die was ingezet na de grote polio-epidemieën
Boermarke
De vraag
rees toen
waar mensen met een
ziekenhuis naartoe moesten.
in
dejaren
vijftig.
In
Buitenklinieken ingericht, de
onder andere de Stichting voor Revalidatie
In
somatische verpleeghuizen
eigenlijk niet zou
moeten
een aantal mensen dat daar gezien hun
verblijft
zijn. In
97o wordt in
Rotterdam (VGR) opgericht, waarin van de activiteiten van de VGR
is
alle
De heer
F.M.
gehouden
er in
in
Rotterdam en omgeving, is.
Daarom
blijkt
in
het land kijken hoeje een
opgedane indrukken
bij
in
In
is.
een wat bescheidener vorm.
In
is
met een
De Schakel opgericht.
om
arbeidsmatige productie- en verkoopactiviteiten ±e
wonen en
ook
Boermarke wordt de vraag
in
in
z000
speelt Steinmetz
helft
van dejaren
negentig beantwoord door het erkennen van de begeleidingsbehoefte van mensen met
;-.,., rt
een plan
in
drie delen: een profielschets, een behandelingsplan en een stappenplan.
profielschets ('wie
is
iemand, wat kan
hij,
in
op de behoeften
.
welke mogelijkheden en onmogelijkheden
In
Mede doordat
i8
staan belangrijke medische,
door een schen-
een gunstiger locatie
king beschikbaar komt,
is
haalbaar: de Bierens de
Haanweg. Voor de
begeleiding van de
bouw
stelt het
bestuur van
>
..i
v
^.
zitting
hebben. Het bouwplan wordt geba-
wensen van toekomstige bewo-
tegemoet komen aan
bij
bezoeken aan
aangepaste woonvoorzieningen elders
in
het
land en aan Het Dorp. Uiteraard wordt daarbij
de
t
delijke
ners en ervaringen opgedaan
cliënt. zoals
buiten-
{t
m
met vakinhou-
kennis ook twee kandidaat-bewoners
rekening gehouden met de (financiële) moge-
schoolse en logeeropvang
Iijkheden.Op zojuni i98o wordt de eerste paal
en begeleiding in de
voor De Patio geheid en
thuissituatie.
arriveren
Ben je sterk?
voor een
in
het najaar van
g8i
de eerste bewoners.
zijn
Medio t975 er')
motorische, sociale, cognitieve
inte-
de wijk. Daar-
sporthal of zwembad.
particulier geld
seerd op de
..--
v
E
de
in
naast wil het wijkopbouworgaan het terrein
en dienstverlening die
de nieuwe vragen van
F
">
NAH. Dit gebeurt onder de noemer'Binnenproject'. Daarbij wordt gebruikgemaakt van
de gehandicapten
missie in waarin naast leden
met behulp van beschikbaar gestelde middelen
___
Rijnmond tot een project
orgaan slechte realiseerbaarheid van
Patio.
van een grote groep cliënten op de wachtlijst. Flex- en Senzorg creëren vormen van zorg
Rijnmond
de eerste
leven terwijl ze toch
de
de Stichting Accommodaties een bouwcom-
kunnen terugvallen op De
leidt
mogen verrichten.
zijn
bij
de spoorbaan en de volgens het wijkopbouw-
bestemmen voor een uit-
i997 ontstaat ook de Gorgiashof, een dependance van De Patio waar bewoners met
behoefte aan een grotere mate van zelfstandigheid kunnen
krijgt.
(i.z.i)
lichamelijke handicap
igg7 wordt Werk aan de Winkel opgericht, een antwoord op de door de deelnemers
gesproken vraag
bewoner een eigen zit-/slaapkamer,
in
in
1
In
het project
aangepaste woonvorm. Zijn bezwaren
i975 duidelijk dat op mytylscholen kinderen
behoefte hebben aan een woonvorm. Voor hen
wil haar
E
mensen met NAH.
is
de geschiedenis van Steinmetz nog meer momenten geweest dat medewerkers
Zo wordt
Het Dorp en enkele kleine
van mensen met niet-aangeboren hersenletsel
gericht op
ondersteuning
inmíddels gebruikelijk voor de
is
volwasseneneducatie.
gratie van
woonvorm moet opzetten. Op grond van de
landelijke ontwikkeling
een
door de gemeente Rotterdam beschikbaar
een specifieke vraag herkenden en erkenden, al was dat
VGR
Jaren tachtig en negentig: Erkenning van de vraag
De eerder beschreven
huis. Dit
er
Andere erkenningsmomenten
Er zijn in
In
i.3.i
de revalidatie terugkeren naar
om
omdat
geluidshinder door dichte situering
dat de
Lombardijen een stuk grond beschikbaar
besluit het bestuur dat iedere
douche en kleine keukenvoorziening
uitgebreid,
verstandelijke handicap aan te
duiden,
gestelde bouwperceel niet geschikt voor een
.4
besluit de
De gemeente Rotterdam
Het bestuur van de Stichting Accommodaties gaat daarop
woonvormen
NAH
als alternatief
Vormingscentrum, oorspronkelijk gekozen
om de
woonruimte voor mensen met een
Lichamelijk Gehandicapten Rotterdam.
medewerking verlenen en geeft aan dat
die vanuit
welke doelen,
cliënt uit gaat;
zij.
inmiddels ingeburgerd
voor'meervoudig gehandicapt'. Het woord
Het wijkopbouworgaan Lombardijen acht het
leeftijd
i977 een aparte stichting op te richten voor het verkrijgen van woonruimte: de Stichting
Accommodaties
Steinmetz
NAH
zelf wil leren.
Ambulante Begeleiding.
gehandicaptenorganisaties samenwerken. Een
behoefte aan zelfstandige woonruimte voor gehandicapten groot in
of
wat de bewoner
Rotterdam de Vereniging Gehandicapten
het realiseren van
lichamelijke handicap. Uit een enquéte,
omdat het van de
maart z000 wordt de dienstverlening aan mensen met
van mensen met
Zuid-Holland.
in
hij
vooral gericht op
nieuwe behoefte zichtbaar wordt. Vanuit de revalidatie komt de vraag
latere revalidatiecentra. In het verlengde daarvan ontstaan in die periode provinciale en
landelijke belangenorganisaties,
enthousiast over het plan,
beperkingen en mogelijkheden heeft
lichamelijke handicap na behandeling in het
Daarom werden zogenoemde
is
is
misverstanden
geen verstandelijke handicaps. Het woord 'tyltyl' is
gezocht voor een vraag van een groep cliënten met een lichamelijke handicap. Dit valt
tot
het woord'mytyl'
en emotionele aspecten ...
zijn
de eerste plannen ontstaan
woonvorm voor kinderen van
HISTORISCH OVERZICHT
Thema
Nieuwe vormen van
2:
de mytylschool, het E.M.G.-huis (E.M.G. is
zorg- en
enkelvoudig motorisch gehandicaptJ. Als de
dienstverlening
plannen ditjaar werkelijkheid worden, neemt
de Steinmetz Stichting de exploitatie op
Het tweede bespreken
thema
dit
is
het ontwikkelen van nieuwe
thema aan de hand van een
vormen van
zorg- en dienstverlening. We
oftewel drie denkwijzen over zorg. Aan de orde
komt hoe
ze zich
hoe ze verlopen. Daarnaast komt de manier aan bod waarop ze -
met elkaar
de
visie
in
contact
kwamen,
902
beschrijving van het verloop van drie stromingen, in
-
ligt
huis:
onder meer door de fusies
985
elkaar bèinvloedden en ieder hun eigen stempel drukten op
terrein
en uitgangspunten van het huidige Steinmetz.
de eerste stroming
nieuwe naam voor hun
De Schakel.
voor In
De bewoners van het E.M.G.-huis
kiezen een
het begin ontwikkelen en
zich.
het accent op specifieke uitgangsprincipes binnen het begeleiden
In
ig8o komt het
slachtViuis-
Rotterdam-Crooswijk beschikbaar
in
woningbouw en maakt de
Stichting
Accommodaties Lichamelijk Gehandicapten
van kinderen, en
later
ook volwassenen, met een meervoudige handicap. De tweede
stroming legt een kenmerkend accent op de invulling van het
wonen en de
binnen het wonen, van cliënten met een meervoudige handicap. De derde stroming gericht op
wonen en begeleiden maar op een andere doelgroep, namelijk
Rotterdam plannen voor een tweede woon-
begeleiding
cliënten
is
vorm. De
ook
woonvorm wordt ingepast
een
in
huizencomplex van de woningorporatie Patrimonium. Het voorbereidingstraject
met een
vergt veel
lichamelijke handicap.
tijd
doordat toestemming van
het ministerie lang op zich laat wachten. In
=J
Binnen deze drie stromingen heeft zich
`
in
de loop van de
tijd
een aantal ontwikkelingen de tweede
voorgedaan. Die
zijn te
verbinden aan het eerste thema:'het ingaan op een vraag/behoefte
van cliënten waarop tot dat faciliteren
en
om
is
moment nog geen goed antwoord
van nieuwe vormen van dienstverlening
als
is
geboden'. Het initiëren en
autonome
wijze te doen. Door de fusies
is
er
van ig8i komt er dan toch
plannen beginnen. De
antwoord op dit soort vragen was
bij
de
Patio
ervaringen worden ingepast
opgedane
het bouwplan
in
voor eoermarke. Zo geven de toekomstige
meestal aan een locatie verbonden. Nieuwe locaties hadden van oudsher de ruimte
dat op een eigen en
helft
goedkeuring en kan het uitwerken van de
bewoners aan
langzamerhand meer
veel belang te hechten
aan een
aparte slaapkamer. Dat het balkon hiervoor
eenheid
in
het beleid gekomen, waaraan vanuit een centraal punt richting wordt gegeven.
moet wijken, vinden zij geen bezwaar. Steinmetz
is
nu een organisatie waarin ruimte
die stichtingsbreed
is
voor de couleur locale van de locaties maar
één missie heeft. Deze missie komt tot uitdrukking
in alle
In
i985
wordt de bouw afgerond.
vormen van
g86
dienstverlening én op alle locaties.
De Steinmetz Stichting
krijgt
een definitieve status. Ze wordt een ,.____
-----
--
-
--...
-
,
privaatrechtelijke stichting. Alle
..
medewerkers
van de locaties die de Steinmetz Stichting
vormen, treden er in dienst op basis van de CAO voor dagverblijven en tehuizen voor gehandicapten. Tot die
men een dienstverband met
tijd
had
het Haags
Mytylvormingscentrum, een gemeentelijke stichting.
Z1
HISTORISCH OVERZICHT
Eerste stroming: Begeleiding gericht op de totale leefomgeving
z.i
9 gi
AI snel blijkt
de capaciteit van De
Vleugel en Vuurvogel onvoldoende Peter
Omgeving
de Wit stelde midden jaren
vijftig
vast dat een
was voor de groep meervoudig gehandicapte kinderen
die
hij bij zijn
om
vraag te voldoen. Begin jaren tachtig
goede begeleiding en opvang mogelijk
plannen voor uitbreiding
onderzoek thuis
aan de
zijn er al
Zoetermeer, maar
in
door ingrijpende bezuinigingsmaatregelen
controle/feedback
aantrof, zo bleek eerder in dit verhaal. Hij vindt
de belangrijkste voorwaarde daarvoor de van de rijksoverheid ontstaat grote vertraging
combinatie van deskundigheden. Daarnaast vindt
Fase
I
Input
Fase
ogen, oren, tast
III
Output
bewegen, praten
disciplines
nodig op basis van gelijkheid.
model dat
in
bijgaand schema
het kind vindt
hij
is
Hij
als die
samenwerking van de betrokken
onderbouwt
weergegeven. De
even belangrijk
hij
rol
zijn
en kan de ontwikkeling van het
gedachte met behulp van een
van de ouders
in april
van omvang. Een nieuwe dagvoorziening
van de professionals.
De concrete invulling van de begeleiding van de kinderen
in
pas
De uitbreiding wordt echter wat beperkter
de ontwikkeling van
in
initiatief
ig8g weer worden opgepakt.
wordt geschrapt. Hiervoor
het Mytylvormingscentrum
in
de plaats komt
uitbreiding van het reeds bestaande activi-
bestaat uit activiteiten gericht op het bevorderen van persoonlijkheidsgroei, het vergroten teitencentrum De
Fase
II
Verwerking
hersenen
van zelfstandigheid, het ontwikkelen van het
vermogen om voor
ontwikkelen van praktische vaardigheden. Hierbij maakt en aangepast materiaal. De logopedie
is
men
gericht op het op
zichzelf op te
komen en
het
gebruik van gerichte therapie
gang brengen van de taal- en/of
werkhouding kan worden
met therapie een zo goed mogelijke
De orthopedische instrumentmaker ontwerpt
bereikt.
beugels en zorgt ervoor dat korsetten beschikbaar komen.
en paardrijden. De de kinderen
in
zit-, lig-,
zogenoemde arbeidstherapie
is
er
spalkjes en
spitst
op de specifieke doelgroep met veel
krijgt
en
elkaar af en werken dikwijls samen.
krijgt
uit
het
MVC
krijgen
i
overleg
intensiever. ledere
De Steinmetz
met het
ministerie
goedkeuring voor zes extra plaatsen
een aanbouw aan het Carla Schuurman Het Beneden- en Bovenhuis krijgen er
in
bij.
ouder kan dan te allen
tijde
g g3
Als stichting Draailier de
van jonge gehandicapte kinderen
naar de mogelijkheden van ieder kind. Begin jaren zeventig worden de
met de ouders
Huis.
het dagelijks leven en heeft tot doel de
belangstellingswereld en de leefruimte van de leerlingen zo veel mogelijk te verbreden.
contacten
in
i99z een Buitenhuis
omvat aspecten
Schuurman
zes plaatsen in Zoetermeer.
Samenspel tussen onderwijs en wonen
men
Carla
Voorjaarigqiblijkterinhet
Stichting treedt
Huis.
Daarbij kijkt
naam
maatregel iggi'ruimte voor uitbreiding met
maken en
in
Het onderwijsprogramma
de
kader van de'Gehandicaptenbeleid interim-
hun handvaardigheid te vergroten. Logopedisten, ergotherapeuten en fysiotherapeuten
stemmen hun therapieën op
z4 plaatsen. Het
ggz
op gericht
kleden, toiletgedrag, hygiëne en eten zo zelfstandig mogelijk te
De woonvorm
gebouw wordt toege-
krijgt
Het
speel- of
Ook gaan de kinderen zwemmen
(de latere ergotherapie)
van collega-instelling
nadruk op de gemeenschappelijke ruimtes.
spraakontwikkeling. De fysiotherapie volgt de individuele benadering.Op methodische wijze gaat de behandelaar per kind na hoe
Spil
Stichting Activiteitencentra.
in
opvang De
Lier
stopt,verhuist een aantal kinderen naar
binnenkomen op
's-Gravenzande.Op basis van detachering
en zich op de hoogte stellen van
de ouders de gelegenheid
over hun kind:
zij
om
alles
wat
hij
of zij belangrijk vindt. Daarnaast
zich voor te bereiden
worden
op het gesprek met het
MVC
in
ontvangen van tevoren het teamverslag over hun zoon of dochter. Het
belangrijkste uitgangspunt
begeleiding die het
is
de totale leefomgeving van de kinderen
te betrekken in
ze geplaatst
bij
het Haags Tyltylcentrum
een voor dat doel gekochte aangepaste
villa.
Anansi, gekozen aan de hand van een prijsvraag,
wordt de naam van het nieuwe onderkomen.
de
Na een halfjaar stopt de detachering en komt
MVC aanbiedt.
de locatie
z3
bij
het Haags Tyltylcentrum.
I;;
..^ch.,,.....
.,. . _..._..
STOEIEN MET DE VRAAG
'
HISTORISCH OVERZICHT
.
ontwikkelingen voor die van invloed
zijn
op de manier waarop tegen de begeleiding
van (en het onderwijs aan) de kinderen wordt aangekeken. Voorbeelden hiervan steeds ernstiger en complexere handicaps van de kinderen, de
Sophia Revalidatiecentrum en de
uitgangspunt
blijft
echter dat de begeleiding gericht
mogelijk nadeel hiervan
is
is
De gekozen naam andere
In
d
t''-
_
De Vleugel maakt gebruik van de mogelijkheid met
beginnen en start een nieuwe vorm van begeleiden. Deze beschouwen
-";<-_:_ _,.
-,
.
,.
hoofdstroming en komt later aan bod. Vuurvogel houdt
_-_c-
uitgangspunt van het
MVC en
biedt
in
is in
lijn
met
we
eerste instantie
daarom ook begeleiding aan
de eerste
helft
ontwikkelingen
van dejaren negentig leiden
in
het overheidsbeleid tot
het ontstaan van marktwerking.
als
de tweede
woordelijkheid gaat van de overheid naar de instellingen. Dit
meer vast aan het
die gericht
is
aanleiding
op de totale
is
zogenaamde tussenmaatschappij
voor De Patio en Boermarke
om op zoek
te
gaan naar geschikte
Voor De Steinmetz Stichting
gecreëerd, waar de tijdens de
is
eveneens op zoek
naargeschikte samenwerkingspartners.
De besturen van de stichtingen vinden dat schaalvergroting niet ten koste
Bouwplaats De Patio
De autonomie van de nieuwe stichting biedt Vuurvogel echter ook de gelegenheid
om
kindergezinsvervangend tehuis't Zomerse Hof
(in
i97z opgericht)
is
sprake van hetzelfde
De
bestaande locaties en de voordelen die een
eigen gedachtegoed te ontwikkelen. Zo verschijnt in i977 het rapport van de werkgroep
ig8o de
kleine organisatie heeft, zoals korte lijnen en
uitgangspunt.'t Zomerse Hof ontstaat doordat veel gezinssituaties zwaar onder druk staan eerste paal voor
dagverblijven volwassen lichamelijk gehandicapten. Een basisconclusie luidt:`De lichamelijk
persoonlijke benadering.
Patio.
door de zorg voor het gehandicapte kind en er is.
Het
is
nauw verweven met
het
MVC
gezin zo veel mogelijk gehandhaafd tefiuis dicht
bij
de school
staat.
in
Den Haag geen opvangmogelijkheid
gehandicapte volwassene moet de mogelijkheid geboden krijgen
en ook zodanig opgezet dat het contact met het
blijft.
Daarom
vindt
men
is
er
naar eigen keuze
is
van het MVC,
in
om
op
zijn
eigen wijze,
de samenleving te participeren'. Deze gedachte werkt door
in
in
de filosofie
het ook keuzeactiviteiten aan als muziek, toneel, een eigen krant
zijn
wel eens spanning over de
begeleiding van de deelnemers
komen ook vragen naar voren
en een gesprekgroep.
als:'Hoe ga
ik
om met
In
vergelijkbaar dilemma
is
er over
naar genoemd
Zomerse Hof aan de directeur van het MVC. Een
handicap, hoe reageer
de privacy van de bewoners, doordat het maatschappelijk
werk en de orthopedagogische steun
MVC, dus ook voor't Zomerse
't
in
handen
van dezelfde personen voor het gehele
zijn
Hof.
Patio
is
Opmaat
tot voorzieningen voor
Nadat het als
MVC
in
De contacten verlopen voorspoedig en
de
worden uitgebreid. Ze leiden tot een fusie en
mijn
in
de zojuist beschreven stroming. De eerste substroming
verbonden met de begeleiding van kinderen op het tehuis't
z4
Zomerse
Hof. Vanzelfsprekend doet zich
op mensen en
de toekomst en hoe verwerk In
de loop derjaren
zijn
ik
situaties,
hoe kom
ik
over,
wat
is
mijn plek nu en
in
MVC
en
in
er
blijft
het kindergezinsvervangend
de loop van de
tijd
een aantal
i
april
i994 Baat de Stichting Steinmetz-
in
Accommodaties van
teleurstellingen?'.
start.
Door de
fusie
is
het
mogelijk een Centraal Bureau op te richten.
de uitgangspunten van Vuurvogel beïnvloed door landelijke en
De algemeen directeur en de medewerkers
maatschappelijke ontwikkelingen,waaronder de invoering van begeleidingsplannen,
van de personeels- en financiële administratie
het kwaliteitsdenken en cliënt- en vraaggericht werken
krijgen er
in
de gezondheidszorg en
gehandicaptenzorg. De toename van het zelfbewustzijn en van de mondigheid van de
volwassenen
ig6g start met een dagopvang voor twintigjarige leerlingen, ontstaat
het ware een splitsing
ik
de directeuren
van locaties van de twee stichtingen.
op
ondergeschiktheid van het hoofd van
Na enkele pogingen
de eigen regio zonder resultaat komt het
eerste contact tot stand tussen
van Vuurvogel. Naast veiligheid binnen de basisgroep en goede (para)medische zorg biedt
het ook belangrijk dat het
Uoordat't Zomerse Hof onderdeel
er veel en intensieve onderlinge contacten.Tegelijkertijd
De binnenplaats waar De
mag gaan
van de zelfstandigheid en eigenheid van de
een
Schmitz, wethouder van In
De verant-
partners. rol.
schoolperiode verworven ontwikkeling tot ontplooiing kan komen.
zi juni
de
nieuws te
leefomgeving. De verwachtingen van de ouders spelen hierbij ook een belangrijke de deelnemers wordt een
Volksgezondheid, slaat op
die van
afdelingen: het Uithuis.
iets
.
v.
Mevrouw
in
is.
De tweede substroming hangt samen met het ontstaan van de nieuwe voorzieningen De Vleugel en Vuurvogel.
met een aantal appartementen
de directe nabijheid van de woonvorm.
sterke
op de totale leefomgeving. Een
dat voor andere visies minder ruimte
Het Carla Schuurman Huis wordt
uitgebreid
samenwerking met het
samenwerking met andere scholen. Het basale en
9 94
i
de
zijn
deelnemers effect
leidt
ertoe dat ze hun
wensen steeds
995
duidelijker uitspreken.0ok dit heeft veel
op de organisatie en inhoud van het programma. Veiligheid en structuur
hun
In
kantoor.
Rotterdam moet het revalida-
tiecentrum revalidatiebedden inleveren ten
blijven
gunste van woonvormbedden. Het centrum
belangrijke kenmerken, maar ruimte geven aan en ingaan op de vraag van de cliënt winnen
vraagt Steinmetz-Accommodaties de exploi-
aan belang.
tatie van
25
de plaatsen voor lichamelijk gehan-
HISTORISCH OVERZICHT
Zo ontstaat de woongroep Molière als neven-
meervoudige handicap
vestiging van
De oorsprong van de tweede stroming Stichting en het bieden
de
bouw
nemen.
dicapte kinderen op zich te
Tweede stroming: Begeleiding wonen (jong)volwassenen met een
i.2
ligt in
i976
bij
de oprichting van de Steinmetz
9g 6
en opening van De Vleugel. Deze kenmerkt zich weliswaar ook door
wonen en
Zomerse Hof verhuist naar een
nieuw onderkomen aan de Beresteinlaan
van veiligheid en zekerheid voor de bewoner, maar kent daarnaast ruimte voor
experimenteren en proberen. Dit komt doordat het
't
De Schakel.
Den Haag en gaat verder
als
in
Zomers Hof.
De oude ruimte van de woonvorm wordt
begeleiden van volwassenen
geschikt
met een meervoudige handicap destijds een nieuwe vorm van dienstverlening was.
gemaakt voor de oudere leerlingen
van de school van het Haags Tyltylcentrum, Natuurlijk
is
ook sprake van beïnvloeding door de eerder genoemde stroming. Vuurvogel het voortgezet speciaal onderwijs (V50).
Burger sloPn eerste
11
en De Vleugel staan
immers
mbet, de eetste paal
De
voot het woonproject Boermazke" in Ctooswjjk. Het bqzondece van dit vjt vecdiepingen tellend tlatgebouw is, dat het onderdak moet bieden aan zowel gehandicapten al+ niet-gehandicapten. ]oke Butget azriveeide in een 38-jae
de bewoners van De Vleugel
zijn
voor een
997
groot deel ook de deelnemers aan Vuurvogel. De ouders van de eerste bewoners hebben ook
een belangrijke stem Onder gote bclangke Buiger aígelopen
vlak naast elkaar en
Er zijn
Ook
in
hoe De Vleugel
medewerkers
echter veel nieuwe
krijgen de
bewoners
zelf de kans
en
eruit gaat zien
zij
die andere ideeën en ervaringen
mee te denken
het winkelcentrum
in
woonvorm gemaakt en de bewoners in
paal in de Ccooswijkse gtond.
de buurt gaan doen.
Scheiding tussen
de samenleving wonen.
Om de voorwaarden daarvoor te creëren, biedt
De Vleugel
start.
ligt
met de bewoners thee drinken
gaan. De keuken bevindt zich
als
zij
uit
Vuurvogel komen en samen er op
het centrum van het
in
gebouw en
is
er
Bewoners en medewerkers leveren met
fungeert
als
inzet en
enthousiasme een forse bijdrage
aan de ontwikkeling en praktijktoetsing van
een
een speciaal begeleidingsmodel.ln samen-
werking met het Landelijk Cobrdinatiepunt Niet-aangeboren Hersenletsel en een aantal
de afstemming van de begeleiding van Vuurvogel en die van De Vleugel doen zich wel
eens wrijvingen voor. Zo
op Vuurvogel sprake van
interdisciplinaire
samenwerking.
deskundigen komt het model
zit
er
een groot gezelschap rond de
tafel
zich hierbij
discussie over'de scheiding tussen
bewoner thuis dat
wonen en
werken'.
is
ook het geval
Op De Vleugel
vindt
niet in alle opzichten dezelfde persoon hoeft te zijn als
afstemming
niet altijd
nodig
is.
Vijf
soms wat ongemakkelijk, doordat de ideeën
over de begeleiding van de cliënten nogal eens uíteenlopen. Dit
boekvorm
Hooi op je vork.
men
bij
appartementen aan de Gorgiashof
de wijk Lombardijen
in
De
dat een
zich er zorgen
2
Patio.
in
Rotterdam komen
beschikbaar als'uithuis'
de
op Vuurvogel en
Op Vuurvogel maken de medewerkers
titel
van begeleiders,
therapeuten, een orthopedagoog, een teamarts en de directeur. De uitgenodigde
medewerker van De Vleugel voelt
in
Bij
beschikbaar onder de
een bespreking van een deelnemer
niet-
op gezelligheid, hun
In
Vuurvogel
artikelen.
aangeboren hersenletsel, De Gantel, gaat van
ontmoetingsplaats voor de bewoners.
,
het eerste
bij
De eerste woonvorm voor mensen met
een leefgemeenschap
in
vanaf het begin op een eigen manier dienstverlening aan. De nadruk
uit
in Delft,
ter plekke of
wonen en werken
De Vleugel probeert te bereiken dat haar bewoners met voldoening in
een forse impuls met de opening
verkooppunt voor
gemaakte
gezamenlijk
ir:rarr:
krijgt
van Werk aan de Winkel
oude
Mercedes Adenauec op c plaats van bestemming. Dooidat bouwers een speciaal hapje naaz héunachine hadden gebouwd vc 7oke Bucgec, leveTde het instap zelfs voor de gehandicapte vcc geen pcoblemen op. Met enige t sloeg de toekomstige bewoonstec de Boecmiuka" vecvolgens de e
het karakter
van werk te geven. De vervulling van deze
wens
bedenken hoe ze boodschappen
activiteiten nuttig te
maken voor derden en meer
meebrengen.
en hun wensen kenbaar te maken. Er
wordt bijvoorbeeld een grote maquette van de nieuwe
Deelnemers van TAC Vuurvogel
hebben de wens hun
vinden veiligheid erg belangrijk.
bij
woonvorm
STOEIEN MET DE VRAAG
HISTORISCH OVERZICHT
over of er wel voldoende aandacht
is
name
voor afspraken. Dit geldt met
als die
een
graag zelfstandig willen
therapeutisch karakter hebben, bijvoorbeeld opletten dat de bewoner een goede zithouding heeft.
Halverwege dejaren tachtig mondt
verantwoordelíjk is voor de Vleugel
als
cliënt.
dit uit in
Deze discussie
het gezamenlijke inzicht dat De
woonvoorziening een totale verantwoordelijkheid heeft,
verantwoordelijk
is
terwijl
En dat vraagt weer
om
een andere invulling
va het
begrip
i
wordt gekeken wat zelfstandigheid voor hem of haar inhoudt.
Vuurvogel wel
voor het bieden van goede dienstverlening, maar niet voor het totale
dejaren tachtig meer cliënten
met niet-aangeboren
in
hun handicap te accepteren, ontstaat het besef:'Wie ben
ik
om te
begin jaren negentig voordoen
bij
uit
de processen die zich
de oprichting en opstartfase van het Carla Schuurman
een kort geding aan en slaagt er
De nieuwe
Daarmee komt het
begeleiders wordt steeds
zeggen datjeje handicap
inzicht:'Ik zal nooit
je
door een ongeval je leven
niet
meer
meer tegen iemand zeggen:je moet
meer gekenmerkt door gelijkwaardigheid en
erkenning, herkenning en beantwoording van de vraag van cliënten hersenletsel (zie ook
nemen. De bevoegde instanties gaan akkoord.
je
Het beademingscentrum komt
respect.
De Blj
Carla
officiële
opening van het
Schuurman Huis
(i4
september iggz)
uit
i.z.i)
was
bij
Steinmetz
onder de nieuwe naam Belgisch Park. Het aantal cliënten
De snelle
is
door de perikelen rond
de sluiting inmiddels zo
met niet-aangeboren
klein dat
voor de
behuizing medehuurders gezocht
destijds een relatief verrassend en opzienbarend proces
worden. Een groep complex verstandelijk cliënten van dit huis verschillen van de
en de meesten
de
in sluiting
te voorkomen. Hij vraagt Steinmetz-Accom-
te grote
Huis.
Den Haag, maken bezwaar
overplaatsing naar Katwijk. Eén cliënt spant
De Vleugel komen
handicap accepteren'. Zo ontstaat meer respect voor de individuele persoon. De houding van
Accentverschuivingen binnen de tweede stroming komen voort
in
modaties de exploitatie van De Schelp over te
terugkrijgt'.
Zelfstandig
Cliënten van de Schelp, een beade-
tegen sluiting van het centrum en hun
wonen. En waar er voorheen veel aandacht was voor de vraag hoeje de cliënten kunt helpen
moet accepteren, want je accepteert toch nooit dat
welzijn van de cliënt.
hersenletsel
gg9
mingscentrum
Binnen deze stroming komt ook een andere ontwikkeling op gang, als er vanaf halverwege
een discussie over wie wanneer
leidt tot
zijn.
'zelfstandigheid'. Per cliënt
zijn
opjonge
cliënten van het Carla
Leiden en Rotterdam.
gedrag. De bewoners
leeftijd al uit huis
Schuurman Huis Er
is
komen
dus een
als het
bewoners van De Vleugel. Die
gegaan en
in't
zijn niet alleen
ouder
binnen Steinmetz.
gehandicapte kinderen van De
Zomerse Hofgaan wonen.
afkomstig
verschil in achtergrond
zijn
en dat
uit is
Den Haag, maar ook
ook zichtbaar
in
a.3
hun
in
Compaan komt
afwachting van het gereedkomen van hun
Derde stroming: Begeleiding wonen ( jong)volwassenen met een
nieuwe woonvorm
lichamelijke handicap
De
Iocatie
tijdelijk
naar Belgisch Park.
wordt ook gebruikt door kinderen
van een van de logeerprojecten van Steinmetz
ware net onder moeders vleugels vandaan en vragen
en er vindt overdag een activiteit plaats van plant burgemeester
L.
Zoetermeer een boom.
van Leeuwen van
De oorsprong van de derde stroming
dan ook een andere vorm van begeleiden. Daarnaast
is
de denkbeelden die
er eind jaren zeventig Tyltylactiviteitencentrum Vuurvogel.
woonvormen
om
bij
de samenstelling van de groep opnieuw
bestaan rond de oprichting van de
zoals
bij
de oorspronkelijke groepssamenstelling
Accommodaties. De te bouwen woonvormen
het aanvankelijk de bedoeling -
ligt in
van De Vleugel
-
een evenwichtige
te streven naar
samenstelling:'zo veel rolstoelers, zo veel lopers'.
Het zorgkantoor staat dat
later echter niet
meer
lichamelijke handicap.
in
zijn
De stichting gaat ervan
uit
Rotterdam, door de Stichting
In
bedoeld voor (jong)volwassenen met een dat
zij in
de tweede helft van zooi
opgenomen, want er zijn alleen
er
moeten worden
2
De vraag naar woonvormen komt vanuit de somatische verpleeghuizen en revalidatiecentra.
mag geen
leegstand
zijn
Zij
en
maar'zware' kandidaten. Daarom
vindt een verdeling naar zelfstandigheid plaats.
Het basisprincipe
bewoner
is
dat alles
plaatsvindt, er
wat
er
op gericht
rondom een
is
de bewoner
is
stellen:'Doe iets voor deze
mensen, want
voor deze groep niet mogelijk
wonen; dat begeleid
is
zij
om vanuit de
verblijven
niet.
ons maar horen hier
in
De
instellingen
Het
De praktische gedachtegang
maken een onderscheid tussen mensen
die
al
bij
tot
dilemma's
bij
cliënten die daarvoor niet de
motivatie bezitten. Tegelijkertijd die relatief veel beperkingen
zijn er
cliënten
hebben maar heel
wonen,
eigenlijk alleen
is
konden
wonen nog wat
ook veiligheid en bescherming nodig. leerperiode in staat zijn
om
in
de vingers moeten krijgen.
Maar ook van hen wordt verwacht dat
zelfstandig te
zij
Zij
bij
historie.
is
Bovendien
als
tijd
interim-
hetTyltylcentrum. Per januari i
z000 fuseren de
hebben
voor de hand; er
de algemeen directeur van Steinmetz-
Accommodaties al enige
woonruimte en ADL(algemene dagelijkse levensverrichtingen)-zorg
nodig hebben, en jongeren die het
ligt
immers een gezamenlijke
directeur
zo zelfstandig mogelijk te maken. Dat leidt
zeer kwetsbaar en gaat
metz-Accommodaties
elkaar en bied je
zelfstandig
HetHaagsTyltylcentrumisdoor
omvang
voor samenwerking. De keuze voor Stein-
mensen hebben
is:'Deze
bewoners
plaats te
daarom op zoek naar geschikte partners
de thuissituatie en vormen van
enige extra begeleiding en zorg nodig, dus dan zet je een aantal van hen ze die zorg'.
niet'.
verpleeghuizen direct zelfstandig te gaan
een te grote overgang. Zorg aanbieden
wonen bestaan nog
bij
om
maken voor nieuwbouw.
de toekomst zelfstandig kunnen
wonen.
zijn kleine
toe.Alle kandidaat-bewoners
zijn alle
vertrokken en sluit de locatie
stichtingen en gaan ze verder
Steinmetz zorg en onderwijs.
na een korte
wonen.
De verkoop van zelfgemaakte Delft loopt zo
z9
goed dat
er
artikelen
in
een tweede winkel
STOEIEN MET DE VRAAG
HISTORISCH OVERZICHT
dan
r
.1
in
De
Patio.
Het plan ontstaat daarom
om met de sociale woningbouw
maken voor géintegreerd wonen. Zo wordt het idee ontwikkeld vijf
.` : "
,a, .
-
-
verdiepingen de onderste twee woonlagen geschikt te
lichamelijke handicap. ledere
.
bewoner zou
zijn
om
een opzet te
komt.
van een flatgebouw van
in
de buurt van TAC Vuurvogel, opent
Men Als gevoig van veranderingen
vindt dit
Maar
uitstek een
manier van geïntegreerd wonen
proces verloopt minder soepel dan
dit
men
in
een gewone woonomgeving.
moet
hoopt.
7%a
in
de
AW62
van het budget ingezet worden voor
flexibilisering. Dit
is
een stimulans voor het
_
i
1
bij
Haagse
het winkelcentrum in het
Twinkeltje haar deuren.
maken voor cliënten met een
eigen zelfstandige woonunit krijgen.
In
Waldeck,
leveren van vraaggestuurde zorg.Op basis van
+.
I.r
;T;
f
,
ï
Begeleiding naar
deze uitgangspunten wordt de ambulante
meer zelfstandigheid
De opgedane bevindingen bèinvloeden de derde stroming.
Men
ziet in
zorg uitgebreid. Vanuit een
dat de bewoners
dependance van
het CentraalBureau,hetregiokantoorin in
hun weerbaarheid toegerust moeten worden. Ook leidend tot bewustwording
bij
de Rotterdam,worden de eerste procedures en
vraag
I
f :
___i
' I
in
specifieke
ondersteuning van de cliënten,
is
de aandacht binnen de bouwnormen voor de
behoeften van mensen met een lichamelijke handicap. Hierbij
bijvoorbeeld de
benodigde draaicirkels en deurbreedtes.
langzamerhand sprake van een groeiend
inzicht: niet
maken deze voorzieningen
zich
ook
waarbij gebruik wordt
'Doe maar gewoon'
op het opzetten van de woonvormen en activiteitencentra
eerste groep gericht. Het idee
is
dat
mensen met een
is
is
de verzorging of opvang
gaat Flexzorg heten. Het aantal diënten groeit
bovendien zo is
snel en na enige tijd
twee
de kern van
regids:
zo
in
voornamelijk op de
lichamelijke handicap zo veel mogelijk
de samenleving. De opzet van de woonvorm
gewoon mogelijk kunnen
functioneren. Er
krijgen hooguit praktische tips. Er
is
is
dan ook zodanig, dat bewoners
geen sprake van begeleiding, de bewoners
moet zo min mogelijk worden vastgelegd en
er zijn zeker
geen begeleidingsplannen. Een typering van het sfeerbeeld is'Doe maar gewoon'. Deze gedachtegang
blijft
Ook op dejongeren
gedurende lange heeft
men een
tijd
visie:
de ideeën over begeleiding
zij
in
die vanuit een thuissituatie
De
in
van de medisch-psychiatrische
is
een multidisciplinaire benadering,
gemaakt van kennis en expertise van de eigen psycholoog,
Dit
gewoon
in
wordt zo veel mogelijk gebruikgemaakt van de voorzieningen
Boermarke besluit begin jaren negentig
om een
in
Patio domineren.
komen, moeten
Rijnmond voor een groep
meteen zeercomplexe
zorgvraag en komt terecht
maatschappelijk werker en teamarts. Het kenmerkende van de aanpak blijft'gewoon waar kan'; er
in
kinderen enjongeren
de buurt.
is
Capelle aan den Ussel. Een deel van het
gebouw staat
aantal bewoners naast de'gewone'
De Meerpaal.
bij
een internaat voor schippersjeugd
leeg,
omdat het
aantal kinderen
dat er gebruik van maakt terugloopt.
begeleiding ook speciale begeleiding te bieden, onder de
naam'het
Binnenproject'.
De ruimte integreren
wordt de zorg gespiitst
Rijnmond en Haaglanden.
Steinmetz zoekt naar huisvestings- en logeersterk. Zij distantiëren zich
invalshoek en benadrukken hun eigen aanpak. Dit
visie
de woonvormen
taakomschrijvingen opgezet. Ambulante zorg
denken aan
mogelijkheden
beweging
De
In
valt te
de dienstverlening, maar de begeleiding naar meer zelfstandigheid. Voor dat uitgangspunt
.f<<,
Cliënten
om
Deze bewoners hebben allen
NAH
(zie
paragraafi.3.). Daarnaast start'het Buitenproject'.
Medewerkers van Boermarke bieden dienstverlening aan cliënten
in
krijgt
de thuissituatie die
blíjkt
geschikt als logeeropvang en
de naam Kinder-enjeugdhotel
De Spiegel.
door het algemeen maatschappelijk werk worden aangemeld of op de wachtlijst staan. Een aantal bewoners van de oorspronkelijke doelgroep, die vanaf de start van Boermarke de
woonvorm hebben gewoond,
Zij
blijken in staat
hun leven
zelf
2001
in
verhuist en gaat een zelfstandige huishouding voeren.
vorm
te geven.
Kort na het opzetten van de
eerste woonvormen in Rotterdam (De Patio
en Boermarke) bestaat
De begeleiding van de blijvende bewoners is
al
de
wens
om
naast
huisvesting voor lichamelijk gehandicapten
contact
met
elkaar
kunnen leggen en zo
vormen.Omdat de meesten van hen een nodig. Vandaar dat de huiskamer van
Opmerkelijk
is
3
het ware een nieuw soort sociale eenheid
rolstoel gebruiken,
De Patio ruim opgezet
dat als er plannen worden
de kandidaat-bewoners voor deze
als
is
er
een behoorlijke ruimte
De medewerkers beschouwen de
cliënt als
gemaakt voor de tweede woonvorm (Boermarke), te willen
wonen
licht
van
zijn
ook woonvormen neer te zetten voor
een gelijkwaardige gesprekspartner en proberen
vanuit hun professionele deskundigheid de hulpvraag
is.
woonvorm aangeven nog zelfstandiger
gebaseerd op de pragmatische insteek: uitgaan van de eigen mogelijkheden.
samen met de cliënt
te
wegen
in
meervoudig gehandicapten. Door
omstandigheden komt het er
het
i997.
of haar mogelíjkheden. Er voltrekt zich een proces van een algemeen collectief
In
samenwerking met woningcorporatie
Woonbron worden dan de
zelfstandigheidsideaal naar een individueel plan per bewoner.
3
allerlei
niet van.Tot
eerste plannen
HISTORISCH OVERZICHT
Geleidelijk en ingrijpend
l
doen
Er
voor
dus meerdere verschuivingen voor
zich
verzorgingsbehoefte
AV
de vragen en de samenstelling
in
van de groep bewoners die gebruikmaken van de
woonvormen
Rotterdam. De
in
neemt toe, evenals de behoefte aan begeleiding
gericht
Zevenkamp gemaakt.
rnet
vorm geven aan een eigen
complexe vragen
komen
groeit.
zinvolle invulling
er tyltylschoolverlaters, meer
mensen met NAH en een
in
en
zooi gaat de
in
de soorten handicaps toe,
kinderen
met
aantal oudere cliënten
Zij
een lichamelijke handicap.
NAH
die
in
moet het logeerproject voor
de regio Haaglanden verhuizen.
krijgen een
nieuw onderkomen
proces van vraag en aanbod beter te
op Boermarke en tyltyl(meervoudig)-gehandicapten op De Patio. Uitgangspunt stroomlijnen, richten de
hierbij
is
dat de beide locaties kwaliteit ontwikkelen
doelgroep. Boermarke cliënten
is
zich in het
met NAH, terwijl De
in
het begeleiden van een specifieke
Binnenproject gaan specialiseren
Patio door haar grote
in
beschreven, concludeert de werkgroep tyltylschoolverlaters
984
in
in
is
Gemiva-SVG Groep en
Steinmetz gezamenlijk het Bureau Zorgmake-
het begeleiden van
algemene ruimtes meer geschikt
de groepsgerichte begeleiding van de tyltyl(meervoudig)-gehandicapten. Zoals i.z
in locatie
Villa.
op de wachtlijst staan
Om het geplaatst
woonvorm open.
van de sluiting van de locatie
Belgisch Park
Zomers Hof De
Vanaf halverwege dejaren negentig worden cliënten met
z000
op het zoveel
van de dag. En het aantal cliënten
Daarnaast neemt de differentiatie
januari
een toekomstige bewoner de eerste paal
Als gevolg
mogelijk zelf
In
slaat
laar op. Dit
bemiddeit tussen klanten met een
indicatiebesluit van het zorgkantoor en
voor
de
beide instellingen. Het verstrekken van infor-
paragraaf
matie aan
dat er geen specifiek
alle bij
de zorg betrokken partijen
is
eveneens een belangrijke taak.
aanbod moet komen. Deze groep kan beter worden opgenomen
mensen met een lichamelijke handicap. Aanvankelijk in
de woonvorm, zowel
bij
de zittende cliënten
als bij
in
leidt dit tot
de voorzieningen voor
een afwachtende houding
de medewerkers.
voor het effect van de cognitieve beperkingen op het niveau
in
Zij zijn
vooral
Het kiezen van een nieuwe
bang
voorstellen van
buiten toe.
gang van zaken, besluiten beide
locaties tot
nog een ingrijpende
wijziging.
De Patio de mogelijkheid voor zelfstandig functionerende bewoners ;:
te
wonen
in
de Gorgiashof.
In
Boermarke wordt
Op de bovenverdieping wonen de
cliënten
cliënten uit de oorspronkelijke doelgroep
om
in
in
In
i997 komt
z000 de woonvorm
in
202
in
zelfstandig
Dankzij intersectorale
samenwerking van
tweeën gedeeld.
regio
met NAH. Op de benedenverdieping verblijven
met een
medewerkers wordt gekozen
voor De Witte Vogel.
de daelijkse
om begeleid
voor
afronding van de reorganisatie. Uit de q6
de groep en het imago naar
Naast geleidelijke veranderingen en voor de hand liggende aanpassingen
naam
de locatie Haags Tyltylcentrum vormt de
drie instellingen in de
Haaglanden wordt het Hofje van
Boheemen verwezenlijkt. Het
biedt onderdak
en zorg aan mensen van 5o jaar en ouder met
lichamelijke handicap en een vraag
een lichamelijke of ineervoudige handicap,
psychosociale ondersteuning. Daarop volgend besluit ook De Patio tot een indeling
met langdurige psychische problemen of in
,-
twee groepen bewoners. Elke groep
medewerkers. De ene groep bestaat hebben. De andere groep
is
die
krijgt
uit
een eigen huiskamer en een eigen team van
bewoners
die incidentele en lichte begeleiding nodig
met een behoefte aan
intensievere en
meer groepsgerichte
met dementie. De
drie insteliingen zijn
Haagse Regionale
Instelling voor
Wonen (RIBW Den
de
Beschermd
Haag), Verpleeghuis
WZH
(Woon Zorgcentra Haaglanden,voorheen
begeleiding.
AHS Algemene Haagse
Stichting)
Steinmetz zorg en onderwijs.
33
De
Strijp
en
STOEIEN MET DE VRAAG
I-iISTORISCH
Samenkomst van stromingen: Synthese en verdere opbouw
z.4
Vanuit Boermarke begint
OVERZICHT
z000 een
in
nieuwe vorm van dienstverlening: zorg aan huis voor In
Haaglanden heeft de eerste stroming haar oorsprong
in
het MVC. Later
blijft
mensen met niet-aangeboren
ook op hersenletsel. Het
Vuurvogel het belangrijkste uitgangspunt dat de dienstverlening gericht
van de
evelzijn
van het type heeft.
Zo
is
cliënt.
De kwetsbaarheid van de
is
op het
totale
cliënten en de landelijke voorbeeldfunctie
De Gantel.
opvang leiden ertoe dat de begeleiding een bedachtzaam en zorgzaam karakter
Steinmetz
in
die
In
groeit en in
start,
vanuit
zooq wordt het een zelfstandlge
organisatorische eenheid
met de naam
Senzorg.
een zich voorzichtig ontwikkelende organisatie. De tweede
tijd
aanta cliënten
Haaglanden gaat men ook van
stroming legt het accent op gedoseerd meer ruimte geven. De eerste twee stromingen De invoering van De Rugzak, het beleidsplan zijn
elkaar door wederzijdse nabijheid en
samenwerking steeds
blijven
ontmoeten en voor onderwijs aan leerlingen met
IpQQ
beïnvloeden. De derde stroming
qua wonen en begeleiding gericht op een andere
is
een handicap,leidttot eenintensieve
doelgroep en bestaat binnen een andere organisatie, de Stichting Accommodaties.
samenwerking tussen scholen voor speciaal
Deze heeft dan ook een eigen verhaal.
onderwijs. Zo ontstaat het Regionaal Expertise
Plannen en schaalvergroting Opening
Op het
Eliasdreef
in
Centrum (REC) Haagwinde, waarvan
de school van De Witte Vogel deel uitmaakt.
iggo gehouden congres Perspectief op Maat wordt een inleiding gehouden over Het Centraal Bureau verhuist van Den Haag
de bedrijfskundige benadering.
omgeving op de organisatie. dat Dagactiviteiten buitenshuis
zich
Hij
moment; een ontwikkeling
In
die inleiding gaat de spreker in
op de invloed van de
spreekt van een gigantische turbulentie in
in
naar Rijswijk.
de omgeving op
203
behoeften van de doelgroep waaraan de voorzieningen
moeten aanpassen. Steinmetz gaat
zich in die tijd
bedrijfsmatige organisatie. Dit heeft zeker te
ook meer ontwikkelen tot een
maken met het
feit
In
december zooi gaat
de eerste paal de grond
in
bepalen maar moeten over hun keuzes wel verantwoording afleggen. Door deze grotere
vrijheid
het
hier vier
wat voorzieningen met hun geld moeten doen.Organisaties mogen steeds meer (aangepaste) woningen:
zelf
is
voor de organisatie haar
onderkennen van kansen
in
opbouw
belangrijk, evenals
in
Zoo3
krijgen
de eerste bewoners de sleutel van hun
een strategische attitude en
appartement
in
Woonvorm
Eliasdreef.
haar omgevig. Geschikte huisvesting voor opvang van
Beginjaren negentig zet de overheid met respectievelijk het plan-Dekker (ig88) en het
plan-Simons (i99o) de marktwerking
in
de zorg
in
jongeren met een complexe handicap en/of
gang. De daaruit voortvloeiende
chronische ziekte wordt gevonden financiële consequenties leiden in
Stichting
994 tot
Accommodaties. Door de schaalvergroting
die hierdoor ontstaat, komen financiële
omgevormd
tot een
De twee Bruggen. De begane grond wordt
samenkomen en beïnvloeding
verbouwd en zomer zoo3 nemen zes jongeren
Raad van
wat meer op afstand functioneren. De stromingen groeien naar
Een proces van kennismaking,
hun
intrek in
Woongroep
Pascal.
elkaar toe.
De mogelijkheden voor dagbesteding worden
begint, dat echter af en toe ook
uitgebreid Feest z5 jaar De Vleugel
met
drie PCenters, gevestigd in
gepaard gaat met weerstand en discussie. Den Haag, Rotterdam en Zoetermeer.
34
het
leegstaande zusterhuis van verpleeghuis
een algemeen directeur aan te stellen. Het bestuur wordt Toezicht en gaat
in
een fusie van de Steinmetz Stichting en de
middelen beschikbaar. Zo ontstaat de mogelijkheid een centraal bureau op te richten en
Dagactiviteiten binnenshuis
PoeldiJk
nieuwbouwwoningen van woningcorporatie
dat de overheid niet meer
Westambacht.5teinmetz huurt bepaalt
in
voor een complex
35
HISIOi:ISCH
meer
Van decentraal naar Alle drie
, %1/, /,
Een groepjongvolwassenen wil zelfstandig
centraal
wonen en
de stromingen raken vanaf het begin van dejaren negentig béinvloed door
landelijke
denkwijzen. Werkgroepen en commissies integreren
in
te
deze periode respectievelijk
in
de
visies
op de dienstverlening, en
in
-
aanvankelijk
-
mogelijk door
is
in
Zij
eigen hand en benaderen
organisatie benadert vervolgens Steinmetz.
de koepel de Vereniging Gehandicaptenzorg
Uit
deze samenwerking ontstaat de
woonvorm Kop van Zuid: in
Steinmetz-Accommodaties deze samenwerking voort.
Een voorbeeld hiervan
het heft
woningcorporatie Woonzorg Nederland. Deze is
Nederland (VGN) en de afzonderlijke locaties. Halverwege dejaren negentig zetten de koepel en
genoeg van nog langer
het verlengde daarvan
de ideeën over cliënt- en vraaggerichte zorg en het kwaliteitsdenken. Dit de nauwere band tussen
heeft er
wachten op woonondersteuning.
nemen de Zorg-op-maat-gedachte
OVtkiCHT
zes
appartementen
het complex Anopolis in Rotterdam.
Flexzorg Regio Rijnmond krijgt in hetzelfde
de interinstitutionele toetsing, waaraan veel locaties van Steinmetz
complex haar kantoor.
deelnemen.Teams van medewerkers van diverse organisaties bezoeken een feedback op wat
zij
en geven
24
horen en zien. Hierdoor ontstaat contact met landelijke ontwikkelingen,
kunnen de medewerkers de
nemen en krijgen
locatie
zij
situaties in locaties
van andere stichtingen
in
ogenschouw
feedback op het eigen functioneren van een team dat samengesteld
-
Nu werkt Steinmetz
samen met twee verpleeghuizen van Woon
is
Zorgcentra Haaglanden (voorheen
uit'vreemde' medewerkers.
Vanaf i994
Een tweede intersectoraal
project gaat van start.
en eigenlijk dus ook
al
daarvoor
-
wordt Steinmetz
als organisatie
Haagse
steeds
Strijp,
Stichting),
Algemene
Nieuw Berkendael en De
en het psychiatrisch ziekenhuis Robert-
meer door financieel-economische ontwikkelingen beïnvloed. Vanaf i994 vinden naast Pluswonen Polanenhof is
Fleury Stichting.
de fusie met het Haags Tyltylcentrum
in
z000 meerdere
reorganisaties plaats. Steeds
gevestigd op het terrein van De Strijp.ln
weer moet Steinmetz afstemmen op een veranderende omgeving of hierop anticiperen. Tegelijkertijd
de zeven appartementen
dienstverlening bestaat. Hiervoor
is
een groot aantal
Woongroep Molière, Hofje van Boheemen
locaties opgericht, zoals
complexe hulpvraag.
Zevenkamp,
et cetera.
Op 9 oktober opent
Maar wat bleef en
blijft is
de wens woon- en begeleidingsmogelijkheden te creëren voor Jacobastreat
cliënten
met een
lichamelijke of ineervoudige handicap,
ook
als zij
hebben. De combinatie wonen, zorg aanbieden en begeleiden voor Steinmetz.
De inmiddels
talrijke locaties
en verschillende extra's bieden. Er
De zorg- en dienstverlening
is
is
een complexe hulpvraag
is altijd
Het
kenmerkend geweest
is
visie,
de stromingen
zijn
gèintegreerd en een balans
deuren.
Zij
kunnen
er terecht voor
De medewerkers van Flexzorg Regio
dus sprake van een decentraal georganiseerde stichting.
alle drie
zijn
vrijetijdsbesteding, trainingen en activiteiten.
Haaglanden en Senzorg Regio Haaglanden
echter gebaseerd op de gezamenlijke stichtingsbrede missie
waarin componenten van
het Trefpunt aan de
Den Haag
een ontmoetingsplaats voor cliënten
van Senzorg.
kunnen daarin verschillende accenten leggen
in
ambulant hebben en
wonen mensen
met niet-aangeboren hersenletsel met een
wil Steinmetz ook ingaan op vragen van cliënten voor wie nog geen passende
in
hetzelfde
pand hun
is
eigen, nieuwe kantoor, na een periode van
ontstaan tussen veiligheid en ruimte geven, structuur bieden en stimuleren, betrokkenheid haar cliënten dankzij een op
en zelfstandigheid. Steinmetz beoogt dat
al
gerichte activerende begeleiding zodanig
kunnen wonen en werken dat
'inwonen'
empowerment recht
wordt gedaan
aan hun'eigenheid'en zelfstandigheid.
37
bij
andere
locaties.
HISTORISCH OVERZICHT
25
Samenvatting en vooruitblik
De samenwerking tussen de
school van
De Witte Vogel en de Maurice
Maeterlinckschool In
deze terugblik
is
i
op de vraag van haar cliënten. Ze heeft het steeds
gericht
beste manier te vinden
om aan vragen
te voldoen en
als
een opgave beschouwd de
in
deze terugblik geschetst dat de
weg
de nieuwe
deze dan ook toe te passen. Daarbij
en het vasthouden aan de richting waarin zo'n nieuwe is
met ingang van
januari officieel gestalte in
stichting Sometz.
was regelmatig sprake van het banen van nieuwe wegen, het overwinnen van hindernissen
Ook
krijgt
naar voren gekomen dat Steinmetz zich vanaf haar oorsprong heeft
weg zou moeten
die de organisatie
is
Het kantoor van Senzorg Regio Rijnmond verhuist naar
lopen.
complex Anopolis
in
Rotterdam.
gegaan, een bepaald In
samenwerking met stichting Paus
verloop heeft gekend. Er zijn verschillende oorsprongen of startmomenten geweest van Johannes het bieden van zorg en/of onderwijs, die ieder een eigen achtergrond en vervolgens een
eigen ontwikkeling hadden.
.
zijn
samengekomen zonder
Maar
ze
hebben elkaar ook op
dat ze volledig
in
XXIII
en Stichting Woonbegeleiding
(RIBW Delft Westland Oostland) opent het
positieve wijze beïnvloed en
dagbestedingscentrum Het Forum aan de Laan van
elkaar zijn opgegaan. Accentverschillen zijn
Romen
in
Berkel en Rodenrijs.
Cliënten die voor hun dagbesteding voorheen
gebleven.
Steinmetz
zal
zorg gaan bieden aan cliënten
met
naar bijvoorbeeld Rotterdam, Delft of
steeds meer uiteenlopende specifieke
Zoetermeer moesten reizen, kunnen nu
..
vragen.
In
de toekomst hebben verschillende van de nieuwste locaties
ook een specifieke expertise. Hun doel vraag afgestemde zorg aan te bieden.
is
beide regio's dan
in
in
hun
eigen vertrouwde omgeving terecht.
de cliënten zo goed mogelijk op hun specifieke
Maar daarnaast
stellen
expertise en ervaringen beschikbaar. Zo krijgen ook cliënten
zij
stichtingsbreed hun
In april
met overeenkomende vragen op
gaat het project Stellenbosch van
start. In
een nieuw woon- en bedrijven-
complex
andere locaties optimale zorg. Het verloop van de geschiedenis van Steinmetz heeft ertoe geleid dat
in
krijgt
de missie en visie
in
de wijk Transvaal
in
Den Haag
Steinmetz de beschikking over vijf
appartementen.
nog steeds de oorspronkelijke stellingname herkenbaar
is
over het creëren en realiseren van Stichting Pelita en Stichting
een antwoord op de vraag van de
verworven, inzichten
opgenomen
cliënt. als
Daarin
zijn
echter zowel eigen,
in
de loop van de
tijd
krijgen respectievelijk z8
algemeen ontstane inzichten over het bieden van zorg
oren
tijd
voormalig Nederlands-Indië en zo
woningen voor verstandelijk gehandicapten.
en begeleiding.
De huidige
uit
De Compaan
woningen voor seni-
kenmerkt
zich
Met
opnieuw door turbulente ontwikkelingen op het gebied
van wet- en regelgeving. Steinmetz stelt zich open voor en speelt actief ontwikkelingen.Tegelijkertijd staat vast dat het er
bij
Steinmetz
om
in
die stichtingen zet Steinmetz een Tref-
punt op van waaruit de benodigde zorg gele-
op deze
verd wordt aan de cliënten díe de
gaat - én zal blijven appartementen bewonen.
gaan - dat cliënten de zorg en ondersteuning ontvangen die hen helpt van hun leven:
waar het
bij
bij
bij
de zelfbepaling
het wonen, tijdens de dagbesteding en werk en op school. De kern van
Steinmetz
om
gaat,
blijft
Kindergezinsvervangend tehuis Anansi
onaangetast.
betrekt in het het nieuwe
39
tweede kwartaal van het
onderkomen
in
Monster.
jaar
I
Eliasdreef
Woonvorm
(EAD) Dienst
Administratieve
Riijnmond
Ommeland
IRegio
Regio
(850)
Bureau
Regio
Zorg-
Haaglanden
makelaar
isch
Econo
m ontikkeling
en
-
-j
Beleid
Bureau
zorg
met
onderwijs
speciaal
Sometz
1
onderwijs
en
zorg
Steinmetz
1
C)
STOEIEN MET DE VRAAG
Namen
verklaard
Anansi Bij
HaagsFonds
Eliasdreef
Ook deze woonvorm
de opening van het nieuwe onderkomen
voor zeerjonge kinderen
in
's-Gravenzande
is
waarin
hij
is
genoemd naar de
straat
naam.
Flexzorg
de inzendingen is'Anansi'
Uit
goed
dienstverlening' genoemd.
de
van de bewoners en de
leeftijd
multiculturele samenstelling van de groep.
huis wordt
bij
de start
in
bij
de cliënt aan
de zorg
z000'ambulante
Na enige
tijd
veran-
dert dat in'flexibele zorg'. Daaruit ontstaat
vervolgens de
naam
de straat waarin
hij
simpelweg genoemd naar zich bevindt.
Het Forum De naam komt van Forum Romanum. Forum
in
Carla
Schuurman Huis
plaats
Mevrouw Carla Schuurman-Holle zat tijdens
nesië
deTweede Wereldoorlog in
gevangen
besloot
zij
(igo9
in
-
iggi)
Indo-
een Japans kamp. Daar
zich voor
anderen
in te
zetten als
zij
de internering zou overleven. Dat voornemen heeft
zij
waargemaakt.
Als bestuurslid
in
allerlei
mensen naartoe komen,
het web'en onver-
Laan van Romen.
De Gantel De Gantel
is
vernoemd naar een
het Westland dat gebruikt
en afvoer van goederen. Het
bij
en inzet voor
projecten die het Haags Fonds financierde, zoals't
Zomerse
Hof, het
Haags Mytylvor-
zich als laatste
genoemde maar de
opgave. Ze heeft het naar haar
huis
nog volledig
officiële
in
gebruik gezien,
opening was driekwartjaar
na haar overlijden.
tijd
grotendeels
werd voor de aan
is
Zomers
Hof.
in
Patio
gehandicapt). Lang
waar
van het infobulletin van de Vereniging
suggesties voor een in
stemming
verwijst naar de
gebied. Woonvorm
de Steinmetz Stichting
Westlandse
bestuursleden van het Haags Fonds. De
plein.
het Hafo wordt
Gorgiashof De appartementen liggen aan de Gorgiashof Rotterda m.
liere in
rol
wat beperkter als betere
van
regu-
naam
in
eigen kring
voor de
woonvorm
aanbouw. Van alle ingezonden voorstellen bij
in
een bestuursverga-
Patio' het best.
Deze naam
vorm van het gebouw. Het
bestuur neemt het voorstel niet helemaal over
maar
besluit
de naam
in te
vallen,
AWBZ
budget
wordt echter nog vaak een beroep op
hetfondsgedaan.
'De Patio'.
i98z
zijn
alle
gezocht naar een
is
gelukkig
mee zouden
naam zijn.
mogelijkheden die aangedragen
worden, blijven ten slotte over:'t Reichertje, de Rode
Eijk,
Uiteindelijk
Die
naam
de Usvogel en Ons Eiland.
wordt gekozen voor Ons Eiland.
stuit echter
op veel verzet
bij
de
kinderen die er inmiddels wonen. Hun argu-
ment:"Wij willen niet op een eiland zitten maarjuist tussen de mensen". De suggestie
te
om
het huis
De Schakel
noemen wordt met algemene instemming
aanvaard. De kinderen motiveren hun keuze
PCenfer Het woord PCenter aantal
met: "Het is
samengesield
woorden en begrippen
uit
een
die verband
voor ons een schakel tussen thuis
functioneren".
het computeractiviteitencentrum. PC staat,
hoe verrassend, voor de computer. Enter
is
en de maatschappij, waar
houden met de opzet van en de bezigheden in
42
Van
alle partijen
van een groepsleider
korten tot
financiering tot stand komt. Voor speciale
voorzieningen die buiten het
in
Daarvóór wordt gesproken van
Gehandicapten vraagt aan buurtbewoners, lezers
drie
het adres.
E.M.G.-huis (E.M.G.: enkelvoudig motorisch
Gehandicapten Rotterdam en
worden gevoerd door
is
het resultaat van
De Stichting Accommodaties Lichamelijk
voor een locatie of een administrateur voor
aan het
organisaties. Polanenhof
De naam De Schakel doet pas
De
Doordat
de zorg samenwerken, kunnen de cliënten
De Schakel
verleden de belangrijkste getijrivier van het ligt
is
woordelijkheid van het Hafo tot stand en oplevering overgedragen aan de
krijgt in dit project.
van het logeerproject.
dering'Rond de
De Gantel
een nieuw onderkomen
is
geboden
gebruikmaken van de kennis en kunde van
Villa
De naam
scoort
het verre
cliënt
drie stichtingen uit drie verschillende sectoren
een prijsvraag onder kinderen en medewerkers
met bijvoorbeeld een nieuwe leidinggevende
in
de bekende
hij ligt.
in
Steinmetz Stichting. Sollicitatiegesprekken
was
genoemd naar
Waldeck en Zoetermeer komt onder verant-
bij
de betekenis van
Pluswonen staat voor de extra zorg die de
intrede.
MVC dankbaar De nieuwbouw
in
Boheemen.
Logeerhuis De
in
maar ook praktisch. Vooral
de beginfase maakt het
wordt
riviertje in
mingscentrum, De Vleugel, Vuurvogel en De Schakel. Het'project Zoetermeer'stelde ze
het Mytylvor-
particuliere financiering. Het
de diverse bestuursleden.
krijgen en voorzieningen te realiseren.
waren haar betrokkenheid
is
mingscentrum (MVC) lange
gebruik van de expertise en het netwerk van
aan de
familie Van
Logeerhuis De Villa
in
moeibaarop pad om financiën beschikbaarte Groot
de noodzakelijke (para)medische
alleen financieel
ligt
centrum.
Pluswonen Polanenhof
en zorgverzekeraars slechts een
cliënten en maatschappelijke organisaties die
Het centrum
Center wordt gebruikt
overheidsinstanties weigeren geld
behandelingen vergoeden,
en staat tevens voor entree:'binnenkomen'.
malige pakhuis en distributiecentrum van de
Rotterdamse wijk waarin
de voorziening en de verschillende groepen
zijn.
een veelgebruikte toets op het toetsenbord
en vernoemd naar
Meubelenbergplaats Van Boheemen, het voor-
voor meervoudig gehandicapte kinderen.
Hafo heeft steeds veel steun geboden, niet
betrokken
in
De woonvorm
staat voor het laagdrempelige karakter van
erbij
is
Hafo maakt de eerste dagopvang mogelijk
aangewezen op
van
onder andere de Stichting Haags Fonds was zij'duizendpoot en spin
waar
gevestigd
locatie
Kop van Zuid
deel van
de betekenis van marktplaats en centrale open
Boheemen
De
meervoudig gehandicapten'. Steun van het
te investeren is
als
Hofje van
het algemeen voor motorisch en
in
Omdat de
Flexzorg.
Boermarke Deze woonvorm
met
doel'het bevorderen van de voorzieningen en
De zorg- en dienstverlening
bij
Haags Fonds
of Hafo) opgericht door particulieren,
naam van de slimme Surinaamse/ Antilliaanse sprookjesspin. Deze naam past gekozen; de
i958 wordt de Stichting Haags Fonds voor
het Gebrekkige Kind (kortweg
staat.
een prijsvraag uitgeschreven voor een toepasselijke
In
is
43
we later
in
moeten
STOEIEN MET DE VRAAG
Senzorg
Steinmetz
Senzorg (ambulante zorg voor mensen met
De heer
niet-aangeboren hersenletsel) associeert
975) was
direct met'sensor',
'sen' en'zorg'.'Sen'
greep
uit
een gevoelig waarnemings-
naam
instrument. De
vrij
is
bestaat uit de delen
een belangrijke
nadenken circuits
is
een naam die stof tot
biedt, en inspeelt
uit
Zijn speciale
naar de afdeling bijzon-
Mensen
die moeilijk een
arbeidsplaats konden verwerven,
met name
op grond van handicap of ziekte, kregen daar
'essentie' en'sensibel'. Het'zorg'deel behoeft
geen betoog. Senzorg
arbeidsbureau's-Gravenhage.
dere bemiddeling.
onder andere de woorden'hersens',
Steinmetz (igoi
directeur van het gewestelijk
aandacht ging
letter-
op de receptoren,
en andere onderdelen van het
bemiddeling. Zoals gebruikelijk bureaus,
De Vleugel
Twinkeltje
F.M. (Frederik Marie)
bij
was de heer Steinmetz als
veel arbeids-
directeur
Deze
naam komt
uit
een
prijsvraag.
Omdat
Werk aan de Winkel
De toenmalige bewoners kiezen
namen'De Vleugel'.
deze winkel van Vuurvogel een ander karakter
voordracht van
zou krijgen dan Werk aan de Winkel
omdat deze goed
zocht
in Delft,
men een naam waarin de beoogde
klein-
er de associatie
lende karakter van de winkel tot uitdrukking
het
komen.Twinkeltje wint: het geeft de sfeer
goed weer en voldoet ook aan de woord'winkel'
in
de
naam
eis
past
ligt,
Uit
Enerzijds
Werk aan de Winkel gekozen. Het
anderzijds
met'de vleugels
beschermende karakter dat
het
woord
Vuurvogel
Tyltylcentrum De Witte Vogel
(dagverblijf voor ouderen)
Toen hetTyltylcentrum nog Mytylvormings-
andere direct betrokkenen wordt gevraagd
BLO-nazorg. Door een lezing van De Wit krijgt
centrum
Steinmetz belangstelling voor de meervoudig
een blauwe vogel het logo. Deze vogel komt
De naam verwijst naar het uitgangspunt van
gehandicapten, waarvoor na de schoolperiode
uit
de stichting: het streven naar een integraal
nog helemaal geen opvang
zijn
aanbod van onderwijs, zorg en
kennis
Sometz staat voor Speciaal onderwijs met
revalidatie.
tevens een samenvoeging van de
zorg.
Het
namen van
met elkaar en dat
is.
De heren maken
leidt er
toe dat
een sprookje. De kinderen Mytyl en
voor hun ernstig zieke buurmeisje op
is
vertelt
de twee moederstichtingen: Sophia Revalidatie
van het Mytylvormingscentrum. Uit waarde-
meisje kan genezen. Ze zoeken overal
en Steinmetz zorg en onderwijs.
ring voor zijn betrokkenheid en inzet krijgt
vinden de vogel niet. Uiteindelijk geven ze het
de nieuwe stichting voor voorzieningen voor
meisje
volwassenen postuum
namen mytyl en
Kinder- en jeugdhotel Het woord Spiegel hotel gebruikt
in
is
De Spiegel
naam.
zijn
voor het kinder- en jeugd-
namen
van) de achtersteven van een schip.Omdat
Een samenvoeging van delen van de
de
Steinmetz Stichting en Stichting Accommoda-
locatie
is
gehuisvest
in
het internaat voor
schippersjeugd De Meerpaal, gaat de voorkeur uit
naar een scheepvaartterm.
Er
is
eerst sprake
van De Boeg maar een afdeling van De Meerzo te heten.
paal blijkt
al
de andere
zijde
Wat nog
overblijft,
Gehandicapten Rotterdam.
ties Lichamelijk
De naam van de stichting die ontstaat na de fusie in
994
tyltyl zijn
zij
wordt
maar
beter.
De
Weer een woonvorm straat
waaraan
die
genoemd
is
naar de
hij ligt.
omdat die weinig toepasselijk
gaat. Hij wordt gewijzigd
de ingezonden Feniks. Die
omdat
namen
is
in Tyltylactivi-
een gangbare
naam van
bij
in
Vuurvogel
de oorspronkelijke
het pleintje waaraan het
gebouw
de vele inzendingen van de mede-
werkers wordt gekozen voor'De Witte Vogel'.
De
gedurende velejaren
Wit, de
man
delen: een
wijk
gehandicapten, en die tevens grondlegger
de wijk met namen
van het Mytylvormingscentrum.
ligt
Het pleintje dat oorspronkelijk
goede opvang en begeleiding van meervoudig is
genoemd naar de straat
Woongroep
Pascal
Ook deze woongroep is genoemd naar de straat waarin hij
is
op de grens. bij
de klassieke
gevoegd, wordt later onderdeel van
verdwijnt de
naam
uit
de jazz en daarmee
Stravinskyplein. Er zijn ook
associaties: Vuurvogel past
Zevenkamp En nogmaals: de
bij
gebouw en de vogelnaam benadrukt de band
warme
uit
't
Zomerse Hof
centrum uitgebreid met een kindergezinsvervangend tehuis. De voorziening
krijgt
de
naam't Zomerse Hof,een verwijzing naar het complex
woningen dat voorheen op deze
locatie gevestigd was.
Bij
de verhuizing naar
de nieuwbouw aan de Beresteinlaan wordt de
naam veranderd in Zomers
rode kleur van de daken van het
waar het TAC
ligt in
i97z wordt het Haags Mytylvormings-
met het Mytylvormingscentrum (MVC), de
MvC
woonvorm Zevenkamp
de wijk Zevenkamp.
goed
Het trefpunt
de
ligt.
immers
met namen van
jazzmuzikanten. Vuurvogel
inzet voor een
is
met namen van componisten van
klassieke muziek en een
organisatie
:
is
In
locatie. Uit
is
van
hij ligt.
Zomers Hof /
het Stravinskyplein.5travinsky
Trefpunt Jacobastraat gevestigd aan de Jacobastraat.
waarin
De componistenbuurt in Waldeck kent twee
men een nieuwe naam voor de
die
kiezen de deelnemers
naam wordt gewijzigd
dat mooi past
nog andere
is
De woongroep
ligt:
zooi zoekt
bij
Woongroep Molière
de componist van het muziekstuk Vuurvogel.
die zich
Stellenbosch
Waldeck. De aanduiding
de reorganisatie van het Haags Tyltylcentrum in
als
om
naam voor
aanduiding voor meervoudige handicaps. Uit
overigens gangbare
en doordat het een
W W goed past
en meervoudige handicaps. Als afsluiting van
Witte verwijst naar dokter
is
van het schip: de achtersteven.
hun eigen vogel en
verdwijnt
in
teitencentrum (TAC).Tyltyl
aanduidingen voor respectievelijk lichamelijke
Steinmetz-Accommodaties
de betekenis van (een deel
hen dat alleen'de blauwe vogel' het
is
-
met dezelfde openingstijden
voor de groep jongvolwassenen waar het
om
zoek naar een zeldzame vogel. Een droom
Steinmetz voorzitter wordt van het bestuur
is
de nieuwe locatie d.v.o.
deelnemers hoeven tussen-
is -
Vuurvogel (VV).
Vredeoord en
suggesties aan te leveren voor een
Tyltyl
arbeidsmatig
dat de afkorting
d.v.o.
buitengewoon onderwijs en de zogenoemde
Haags Tyltylcentrum heette, was
Werk aan de Winkel onderscheidt
andere winkels. Een leuke bijkomstigheid
Ouders van deelnemers van het
/
naam naam
een
van Vuurvogel doordat de sfeer meer
winkel
voor sociale werkplaatsen, scholen voor
Sometz
zich
tijds niet naar therapie
dat het
tevens voorzitter van de commissie van advies
cognitieve stelsel.
omschrijft.
is
vleugel schuilt.
zit.
is
die aanspreekt en de activiteiten kernachtig
uitslaan' en in
een prijsvraag wordt unaniem de
een
de componisten-
bij
wijk waarin de woonvorm
schaligheid, gemoedelijkheid en het spranke-
uit
voortkomt. Het
heeft namelijk een blauwe vogel als logo.
45
Hof.
STOEIEN MET DE VRAAG
Wij bedanken De verschijning van deze
Literatuurlijst*
publicatie
is
mede te danken aan de
Berger, J.M.E. '7e
hebben, worden hieronder vermeld.
In
A. Berends,
ouder van
cliënt en
voormalig
voorzitter Centrale Cliëntenraad Drs.
W.A. van den Berg, voormalig voorzitter
1.1.
cliënt
Boog, voormalig directeur school
Haags Tyltylcentrum H.
Bosma, ouder van
Mevrouw drs.
H. de Bruijn,
tyltyl-
Wijsgerige en Historische Pedagogiek,
Mevrouw
G.C. Lange-Steketee,
Rijks Universiteit
Liotard, cliënt
H.M. van der Loo, cliënt
Samenvatting van het rapport evaluatie van
Tyltylonderwijs?'; Rapport van de
Mevrouw
het experiment vervolgopvang TM-gehandi-
Tyltylschoolverlaters, Rijswijk,
Mai, cliënt
Mevrouw K.Oostwouder,
locatiehoofd
B.M. Peters, cliënt
Mevrouw de I.
Raat,
De Schakel
Drs. J.W.A.
Drs. W.J.E.E.
en centra voor Lichamelijk Gehandicapten
verslag
Mevrouw A.H. van
psycholoog De Patio
Haastrecht,
Dr. P.1.L.
Mevrouw
directeur Mytylvormingscentrum
voormalig
Mevrouw
van Hamersvelt-Dam,
lid
Raad van Toezicht
1. P.
Nederland Deel
in
Gebrekkigenzorg ig53
iz:
Zilverentant, voormalig directeur
Perspectief.
Rapport Werkgroep
Nederlandse Federatie van Voorzieningscentra voor Lichamelijk Gehandicapten
Wonen voor -
in
Nederland Deel
i7:
lichamelijk gehandicapten
970, www.Harry
Dietz.nl,
&
Vereniging
gehandicapten betreffende de ontwikkeling
en centre voor Lichamelijk Gehandicapten
van een beleidsvisie ten aanzien van het werk
Herkenning en perspectief, Symposiumverslag,
ten
september i98z.
Rotterdam, i97z.
Nederlandse Federatie van Voorzieningscentra
Tijdschrift
voor Lichamelijk Gehandicapten
Themanummer november ig8o nr. n, Wolters-Noordhoff.
Magnus, C.
Mevrouw
Opmaat: ontwikkelingen in de woon- en
Perspectief op maat, Congresverslag Apeldoorn,
dagvoorzieningen voor mensen met een licha-
september i99o.
van der Heijden, locatiehoofd
Mevrouw
drs.l.C.A.
manager Bureau J.H.J.
Hoenderdos,
Stichting
& P.A.M.
Leemans
Accommodaties Lichamelijk
Gehandicapten Rotterdam
behoeve van de lichamelrjk gehandicapten,
voor orthopedagogiek
melijke handicap, NIZW, Utrecht, mei iggi.
Beleid en Ontwikkeling
Hofsté, voormalig voorzitter Bestuur
Advies van de adviesgroep welzijnsbeleid
augustusig99.
A.'t Hart, voormalig maatschappelijk
K.
Raad voor het Maatschappelijk
Welzijn
van Ouderorganisaties verbonden aan scholen
werker De Patio en Boermarke
Boermarke
naar aanleiding van een studiedag,
NIZW, Utrecht, december iggz.
Stichting
964,
-
Dietz, H.
945 De Patio
Herkenning en
(red.)
Tyltylschoolverlaters, februari ig8z.
Dietz.nl,juli i999.
Gehandicaptenzorg
de Wit, grondlegger en voormalig
activiteitenbegeleider Vuurvogel A.
Dietz, H.
www.Harry
van Waasbergen, voormalig
activiteitencentrum,
i989
Werken met Tyltylmeervoudig Gehandicapten:
Waardenburg, algemeen directeur
C.M. van Esch, locatiehoofd De Vleugel
april
Steman, C.H
Nederlandse Centrale Vereniging voor
M. de Vos, cliënt
woonvorm en
Den Haag,
van Ouderorganisaties verbonden aan scholen
Mevrouw B. Vorstman, voormalig hoofd
R.A.M. Epskamp, locatiehoofd
in
voor Lichamelijk Gehandicapten en Vereniging
dejaren ig87 - i99o.
I.M.
paramedische dienst Haags Tyltylcentrum
Symposium: Tyltylmeervoudig Gehandicapíen
Nederlandse Federatie van Voorzieningscentra
in
Mevrouw
logopedist Vuurvogel
augustus g84.
heid en Cultuur
regiomanager Haaglanden
manager Senzorg Regio
Gezondheids-
Maarssen zoo3.
van het Ministerie van Welzijn, Volksgezond-
Gehandicaptenzorg
Tiersen,
Handboek
Inleidingen,gehouden tergelegenheid van het
Werkgroep
capten, Een onderzoek, uitgevoerd op verzoek
Rijnmond
E.
In:
Ci.6). Elsevier
Steinmetz Stichting
en Cultuur Erkend perspectief, "Waarheen na het
L.
de organisatie.
in
Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid
Buijk, C.A.
Mevrouw
Anansi
zorg,
Utrecht, augustus ig8g.
J.C.
/
vraaggestuurde vormen van zorg- en dienst-
even binnenkomen? Funktiemodel
ik
Boermarke en De Patio
Mevrouw
van Dommelen, voormalig
Mag
L.
Thuiszorg (bijdrage
Rijnmond en Ommeland Burger, cliënt
De inbedding van een methodiek voor
verlening
Mevrouw regiomanager
een
Ree,
en Cultuur
gehandicapten, Den Haag, maart i983
Vuurvogel cliënt
in
de
Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid
ervaringen en waardering. Doctoraalscriptie
Mevrouw M.
van Berkel,
gesprek met deelnemers
zeggen ze ..."
H. Kloet, voormalig maatschappelijk werker
Mevrouw drs.1.M.E.
J.C.
leren leven,
Gezinsvervangende Tehuizen voor lichamelijk
beleidsmedewerker zorgkantoor Rotterdam
Berger, voormalig
moet ermee
activiteitencentrum over hun beleving,
Bestuur Steinmetz Stichting
directeur Tyltylactiviteitencentrum Vuurvogel
..
bijdragen van verscheidene cliënten,
ouders en (voormalige) medewerkers van Steinmetz. De personen die een bijdrage geleverd
Ree,
L.
de
Ministerie van Cultuur, Recreatie en
Empowerment
Maatschappelijk Werk
ductie.
Wilt u even plaats
maken? Rapport van de
(red).
In: T.
in
de hulpverlening: een
Royers,
L.
intro-
de Ree en G. Verbeek
Empowerment. Eigenmachtig worden
in
werkgroep dagverblijven volwassen lichamelijk
de hulpverlening; Utrecht, Nederlands Instituut
gehandicapten, Den Haag, i977.
voor Zorg en Welzijn
/
NIZW, igg8.
'
laarverslagen en interne notities zijn niet in de literatuurlijst
47
opgenomen.
STOEIEN MET DE VRAAG
De
a
ute u rs
De auteurs
zijn ieder
op hun eigen wijze
en vanuit hun eigen vakgebied betrokken geraakt (i946)
taresse heeft
bij
deze uitgave. Henna van Gaans
was van i99g tot zooz directiesecreSteinmetz. Vanuit haar functie
bij
zij
zich
een beeld eigen gemaakt van
zij
als
de invulling van de terugblik
bij
'Vijftigjaar
de cliënt centraal'. Vanaf z000
Steinmetz. Gedurende een
bij
tiental jaren
was
zij
ook werkzaam
bij
waar zij onder meer meewerkte aan caties
neming gekoppeld aan haar ervaringen met
`recente vernieuwingen
leidt tot
andere organisaties
het idee een historisch archief voor
met
als
van het Centraal Bureau werd de directe
heden droeg
locatie beschikt over
in
publi-
respectievelijk
de begelei-
handicap'en'empowerment verlening'.
De nieuwe
onderwerpen
ding van mensen met een verstandelijke
Steinmetz te gaan opzetten. De verhuizing
aanleiding.
het
Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn,
lingsgeschiedenis van Steinmetz. Die waar-
bij
De ervaring bij
in
de hulp-
rnet deze
werkzaam-
aan de onderbouwing van
het uiteindelijke verhaal.
een prachtige archiefruimte en Henna stopt
Gezamenlijk hebben Henna en Liesbeth
met haar werk als
de informatie
directiesecretaresse en
wordt projectmedewerker
bij
Bureau Beleid
uit interviews
en groeps-
gesprekken geïnventariseerd en de keuze
en Ontwikkeling. Een van haar taken wordt
gemaakt om geen uitputtend verslag te
het opzetten van een historisch archief.
schrijven
In
zoo3 wordt haar gevraagd voorberei-
dende werkzaamheden
te starten voor
een
Zij
maar een terugblik
stonden daarnaast
stil bij
te
maken.
de vraag wat
de rode draad van het verhaal zou moeten
publicatie ter ere van het vijfjarigjubileum
zijn.
Vervolgens heeft Henna de taak op
met de
zich
genomen een volledig en
van Steinmetz. Daarop interviews
met
is zij
gestart
sleutelfiguren uit
het begin
van de geschiedenis van Steinmetz. Liesbeth de Ree (i955) wordt begin
betrokken tot
z000
bij dit
als
project.
Zij
ig8i
orthopedagoge werkzaam op
Vuurvogel. Haar directe betrokkenheid
bij
de ontwikkelingen die daar gedurende die periode plaatsvonden kan ze goed
juist verhaal te
feitelijk
maken en fotomateriaal te
verzamelen. Liesbeth heeft zich gericht op
zoo4 ook
was van
is
beleidsmedewerker stichtingsbreed
betrokken
het verloop van de ontstaans- en ontwikke-
historische archieven
4g
gebruiken
de verdere uitwerking van het inhoudelijke gedeelte.
I
