‘p lsa nto pilols ls i neg e’n v o o r winkels nabij woningen Winkels en woningen. Het is een twee-eenheid. Ze kunnen niet zonder elkaar. Toch zijn er in dit huwelijk ook spanningen, veroorzaakt door vrachtwagens die de winkels ook buiten openingstijden bevoorraden. Boosdoeners zijn vooral plotselinge geluidspieken die omwonenden uit hun slaap kunnen halen. De overheid heeft daarom de regels voor geluidshinder bij laden en lossen in de avond en nacht aangescherpt. De Beroepsvereniging van Nederlandse Stedebouwkundigen en Planologen ziet het als haar taak de beroepsgroepen in de ruimtelijke ordening te informeren over de regels die van invloed zijn op hun werk. Ook wil de vereniging hen wijzen op de mogelijkheden van ‘stille’ planoplossingen. De nieuwe regels bieden goede kansen op een leefbare combinatie van wonen en werken.
Geluidsgrenzen De hoeveelheid geluid die tijdens het laden en lossen mag worden gemaakt, is in 1998 vastgelegd. De Algemene Maatregel van Bestuur ‘Besluit Detailhandel en Ambachtsbedrijven Milieubeheer’ geeft precies aan hoeveel geluid de winkels en bedrijven binnen bepaalde perioden van de dag mogen maken bij het laden en lossen. Naast equivalente geluidsniveaus zijn ook piekniveaus aangegeven. Piekgeluiden zijn zeer korte uitschieters in het geluidsniveau zoals het rijden met een winkelwagen over klinkers. Onder het laden en lossen vallen ook het slaan van autoportieren en het starten en wegrijden. Aan- en afvoerbewegingen op de openbare weg vallen buiten de richtlijn. Daar waar laad- en losactiviteiten op de openbare weg plaatsvinden, zoals in oudere stadscentra, valt het manoeuvreren direct voorafgaand aan de daadwerkelijke laad- en losactiviteiten wel onder de richtlijn.
De Intratuin van Barneveld is afgeschermd door een schuine betonnen muur. Op de achtergrond is de oprukkende bebouwing te zien.
Met Piek wordt het stiller op straat Het meerjarenprogramma Piek van de ministeries van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, en Verkeer en Waterstaat uitgevoerd door Novem, stimuleert de ontwikkeling en toepassing van technieken en gedrag, die het bevoorradingsverkeer en de laad- en loshandelingen in de bewoonde omgeving stiller maken. Hierdoor kan het bedrijfsleven voldoen aan de normen van de AMvB detailhandel en ambachts-bedrijven.
‘ ST I L L E ’ P L A N O P LO SS I N G E N VO O R W I N K E L Normwaarden
Waar moet u rekening mee houden?
De AMvB bevat waarden voor het toegestane niveau van geluids-
Afstand
pieken. Dit zijn de toegestane piekniveaus in gebieden met
•
Voldoende afstand tussen winkels en woningen voorkomt dat het geluid de woningen bereikt.
woonhuizen: Dag (7.00 - 19.00 uur): norm wordt buiten beschouwing gelaten Avond (19.00 - 23.00 uur): 65 dB(A)
Aan- en afvoerroute
Nacht (23.00 - 7.00 uur): 60 dB(A)
•
Zorg voor een goed bereikbare laad- en losplaats, die zonder
Deze waarden worden gemeten op de gevel van nabijgelegen
al te veel manoeuvreren is te bereiken. Dit is vooral van
woningen.
belang indien de laad-loslocatie op korte afstand van woningen gelegen is. Het niveau van de geluidsoverlast wordt hiermee
Detailhandel en vervoerders hebben inmiddels al veel gedaan
niet teruggebracht, maar wel de duur ervan en daarmee de
om het geluidsniveau terug te dringen. Vooral de techniek heeft
overlast. Dus: plan zo min mogelijk scherpe of onoverzichte-
een grote stap gemaakt met de ontwikkeling van ‘stille’ vracht-
lijke bochten. Daarnaast moet worden vermeden dat de
wagens, winkelwagens, laadvloeren, laadkleppen, etc. Ook de
locaties worden geblokkeerd door bijvoorbeeld geparkeerde
stedenbouwkundigen en planologen kunnen hun bijdragen
auto’s of andere objecten.
leveren aan het terugdringen van piekgeluiden, en dan met name aan het voorkomen ervan. Dat kan door bij de planning van winkels en huizen rekening te houden met de gestelde eisen.
Geluidsoverlast in de planningspraktijk Geluidsoverlast door laden en lossen komt in de praktijk het meest voor in bestaande stads- en dorpscentra. Daar is de afstand tussen woningen en bedrijven/winkels beperkt. De straten zijn smal en er zijn vaak woningen boven de winkels. Er zijn geen aparte specifieke laad- en loslocaties waardoor het laden en lossen op de openbare weg gebeurt. Bij kleine en grotere winkelboulevards is de afstand tot woningen
Voorbeelden van de wijze waarop aan- en afvoerroutes wel en niet uitgevoerd zouden moeten worden. (Uit CROW publicatie 171.)
in het algemeen groot en is de overlast beperkt. In nieuwbouwsituaties kunnen geluidsproblemen worden
Wijze van bevoorrading
voorkomen door bij het plannen al rekening te houden met de
•
Inventariseer op welke wijze bevoorraad wordt (soort vracht-
plek van de omliggende woningen en de plek van de laad- en
wagen, rolcontainer e.d.) en op welke tijdstippen. Als de
loslocatie, al of niet inpandig of afgeschermd.
ondernemer ervoor kiest om alleen te bevoorraden tussen 7.00 en 19.00 uur dan zijn geen speciale ruimtelijke ingrepen nodig.
Bij het bepalen van de afstand tussen bedrijf en woningen is het voor nieuwe situaties van belang dat ook toekomstige ontwikkelingen voor de locatie van woningen worden meegenomen.
Inrichting laad- en loslocatie
Met een omgevingsplan met daarin alle aanwezige en mogelijk
•
Houd rekening met de verharding rondom de winkel(s).
te realiseren woningen kan op tijd een mogelijke probleem
Klinkers veroorzaken meer geluid dan bijvoorbeeld asfalt. Er
situatie worden vermeden.
is inmiddels Zeer Stil Asfalt te koop. Dit scheelt 2-3 dB(A)!
Met Piek wordt het stiller op straat. Het meerjarenprogramma Piek van de ministeries van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Economische Zaken, en Verkeer en Waterstaat uitgevoerd door Novem, stimuleert de ontwikkeling en toepassing van technieken en gedrag, die het bevoorradingsverkeer en de laad- en loshandelingen in de bewoonde omgeving stiller maken. Hierdoor kan het bedrijfsleven voldoen aan de normen van de AMvB detailhandel en ambachtsbedrijven.
LS NAAST WONINGEN •
Scherm de laad- en losplaats deels of volledig af met een
alleen effectief als het hoog genoeg is in relatie met de hoogte
inpandige ruimte. Er moet rekening gehouden worden met de
van de bron en de hoogte van de woningen. Ook mag geen
grootte van de bevoorradingsvoertuigen en het aantal
sprake zijn van indirecte reflectie en moet het scherm zo
voertuigen dat tegelijkertijd aanwezig is. Bij meerdere voertuigen moet ofwel gelijktijdig kunnen worden geladen of
•
dicht mogelijk bij de bron staan. •
Schermen moeten wel in het bestemmingsplan zijn toege-
gelost, of er moet tijdelijke parkeerruimte beschikbaar zijn
staan. Als dit niet het geval is moet het bestemmingsplan
(zo ver mogelijk van nabijgelegen woningen).
worden aangepast. Let hierbij op de extra proceduretijd.
Plaats een scherm tussen de geluidsbron en de woningen.
Omgekeerd kan geanticipeerd worden op geluidsoverlast
Een reductie van 5 à 10 dB(A) is haalbaar. Een scherm is
door op bepaalde locaties expliciet een ruimte open te laten
Hoe hebben collega’s deze problematiek aangepakt? In de onderstaande voorbeelden worden twee situaties en de gekozen oplossingen geschetst.
Voorbeeldproject 1 Situatie: Verplaatsing en vergroting van een supermarkt in het
en zijn een voortzetting van het bestaande stedenbouwkundige
kleine centrumgebied van Eibergen. De gemeente wil de
beeld van het centrum. Architectonisch zijn de woningen en
aantrekkelijkheid van het centrum vergroten. De plaatselijke
winkel een duidelijke eenheid en door inschakeling van een
supermarkteigenaar krijgt hierdoor de kans om zijn zaak te
verkeerskundige is in- en uitrit zodanig gesitueerd dat er een
verplaatsen én uit te breiden binnen het centrumgebied. In
veilige situatie is ontstaan. Dankzij de inpandige laad- en los-
2
totaal krijgt de zaak een oppervlakte van 2000 m . Een niet
ruimte kan de winkel ook na sluitingstijd probleemloos worden
geringe oppervlakte voor een klein centrumgebied. Voeg daarbij
bevoorraad. De ruimte is een grote garage die ruimte biedt aan
de vele tientallen parkeerplaatsen en het probleem is duidelijk:
één vrachtwagen. Aan de voor- en achterzijde is een deur
hoe pas je zo’n groot pand op een stedenbouwkundig verant-
zodat de vrachtwagen niet hoeft te manoeuvreren om binnen
woorde manier in het dorp en behoed je tegelijkertijd de
te komen. Omdat de garage parallel aan de weg is gebouwd,
omgeving voor sociale onveiligheid én niet te vergeten
rijdt de auto aan de voorzijde in één beweging naar binnen en
geluidsoverlast van ladende en lossende vrachtwagens?
aan de achterzijde in één keer weer naar buiten. De speciale laad- en losruimte heeft als nadelen dat het ruimte en geld
De oplossing: Het probleem is opgelost met de bouw van
kost. Bovendien blijft de buitenkant van zo’n laad- en losruimte
woningen boven de winkel, gecombineerd met een inpandige
niet echt fraai. Het blijft dus een kwestie van compromissen
laad- en losruimte. De woningen zorgen voor sociale veiligheid
tussen overlast en ethetiek.
De geheel inpandige laad- en loslocatie van de supermarkt in Eibergen.
voor de bouw van schermen of vergelijkbare maatregelen.
indirecte geluidshinder. Noodzakelijk gebleken afschermende
De ontwerpfase van het bestemmingsplan is hét moment om
voorzieningen zoals loaddocks, schermen en overkappingen
rekening te houden met geluid. Bedrijven kunnen bij de bouw
zullen in de betreffende bouwvergunning moeten worden
van panden de laad- en loslocaties zo situeren en uitvoeren
meegenomen. Betere geluidsisolatie van woningen is eigen-
dat geluidsoverlast voor de woonomgeving kan worden voor-
lijk alleen een optie indien ook de betreffende woningen nog
komen. Indien een bepaalde afstand gewenst en mogelijk is,
geprojecteerd moeten worden en de vereiste geluidsisolatie
zal deze in het betreffende bestemmingsplan moeten worden
(op vrijwillige basis) bij de bouw gerealiseerd wordt. Er is
vastgelegd. Dat geldt ook voor een wenselijk geachte geluids-
geen formeel-juridische mogelijkheid om gevelisolatie af te
bewuste aanvoerroute naar het pand ter voorkoming van
dwingen.
Voorbeeldproject 2 Situatie: Buurtwinkelcentrum Hatert in de gemeente Nijmegen
De oplossing: Mede met het oog op geluidsoverlast is gekozen
ligt op de hoek Hatertseweg - Couwenbergstraat, in de wijk
voor een oplossing in de meest luwe hoek van het centrum, zo
Hatert. Het winkelcentrum Hatert was sterk verouderd, te klein
ver mogelijk van de woningen gelegen. De omwonenden hebben
van afmeting en introvert van opzet. Het winkelcentrum is met
uitgebreide inspraak gehad bij de wijziging van het bestemmings-
circa 3.000 m2 uitgebreid tot een omvang van circa 5.000 m2
plan. Geluidsoverlast was daarbij een belangrijk item. Hoewel
b.v.o. Belangrijk uitgangspunt voor het nieuwe winkelcentrum
de projectontwikkelaar het in eerste instantie te duur vond,
was dat het een uitnodigend, extravert winkelcentrum moest
hebben gemeente en de architect zich samen sterk gemaakt
worden. De uitbreiding heeft plaatsgevonden op het voormalige
om de geluidwerende maatregelen zoveel mogelijk te integreren
parkeerterrein. Het parkeerterrein is verschoven naar het
in het ontwerp. Dat is gelukt want in het uiteindelijke winkel-
naastgelegen voormalige schoolterrein. Boven de winkels zijn
centrum wordt op een speciaal ontworpen binnenplein gela-
zes lagen maisonettes gebouwd. Rondom het winkelcentrum
den en gelost, zonder dat de omwonenden er last van hebben.
liggen ook woningen. Hoe voorkom je hier geluidsoverlast
Vrachtwagens kunnen op twee manieren aan- en afrijden: via
door laden en lossen?
het grote parkeerterrein en via een weg langs de omliggende woningen. Om de vrachtauto’s op de juiste plaats te krijgen hoeft de chauffeur weinig te manoeuvreren, wat veel overlast bespaart en de verkeersveiligheid vergroot.
Het winkelcentrum in het Nijmeegse Hatert biedt de vrachtwagens een ommuurde haven. De rechts geparkeerde auto’s moeten geen belemmering vormen bij het inrijden.
Tips voor stedenbouwers en planologen •
•
Wees kritisch en vraag uzelf, de opdrachtgever en de
•
Vermijd een situatie waarin de vrachtwagen veel moet
ondernemer of de winkel wel op die plaats moet komen
manoeuvreren. Dat voorkomt veel geluidsoverlast bij de
gezien de voorzienbare problemen. Voorkomen van overlast
omwonenden, maar voorkomt ook frustraties bij de chauffeur
is beter dan genezen.
en schade in de openbare ruimte (kapotte palen, bomen,
Laat u door de regels niet weerhouden woningen op of naast de supermarkt te plaatsen. Die woningen verhogen de
straten, etc.). •
Stedenbouwkundigen doen er goed aan om bij het plannen
levendigheid op de straten rondom de zaak. Voorwaarde is
van een gebied vanaf het begin een geluidsdeskundige mee
dan wel een geluidstechnisch aanvaardbare laad- en losplaats.
te laten kijken of bouwkundig adviseurs in te schakelen.
Voorbeeldproject 3 Situatie: Het bedrijf Intratuin in Barneveld wil een nieuwe
De oplossing: Aan de achterzijde van het pand is een
vestiging bouwen. Het bedrijf krijgt toestemming om dat te
overkapte en afgeschermde laad/loskuil gerealiseerd. De
doen aan de buitenkant van de gemeente aan de rand van een
verharding van het gehele terrein is asfalt. Tussen pand en
toekomstige woonwijk. De bedrijfsleiding wil visuele- en
toekomstige woonwijk is op de terreingrens een betonnen
geluidshinder voor de toekomstige (buren en klanten)
muur gezet van 180 meter lang en 2,50 meter hoog. De muur,
voorkomen. In overleg met de gemeente krijgt het bedrijf een
met een hellingshoek van 80 graden, schermt de gehele
driehoekige kavel, begrensd door de toekomstige randweg,
aan- en afvoerroute en de loslocatie af. De afstand tussen de
een wijkontsluitingsweg en een woonstraat. Hoe voorkom je
laad- en losplek en de aangrenzende bebouwing is tenminste
ruzie met de toekomstige buren?
30 meter. Bij het hek, aan het begin van de aan- en afvoerstraat, is een ruime keerlus gemaakt zodat vrachtwagens gemakkelijk kunnen manoeuvreren.
Het beeld vanuit de overkapte en afgeschermde laad/loskuil
Detailfoto van de betonnen muur. Links lege pallets. Rechts zijn de voorbereidingen voor de nieuwe wijk begonnen.
Colofon
Literatuur
Uitgave
Richtlijn voor het akoestisch bewust ontwerpen en uitvoeren van laad- en loslocaties
BNSP
CROW publicatie 171
Tekst
Prijs: € 29,- incl. BTW
BNSP
Bestellen kan via:
Ontwerp en vormgeving
- Website: www.crow.nl/shop
DEA Drukkerijen Amsterdam
- Post: Postbus 37, 6710 BA Ede
Foto’s
- Fax: 0318 62 11 12
Paul Fennis
Regels Het meerjarenprogramma Piek van de
VROM heeft een uitgebreid en actueel dossier over geluid. Dit dossier is te vinden op
ministeries van Volkshuisvesting,
www.vrom.nl. Daarin staan allerlei besluiten, wetten en voorschriften waarin geluid en
Ruimtelijke ordening en Milieubeheer,
geluidsoverlast een rol spelen. Alle wetten zijn te vinden op www.overheid.nl/wetten.
Economische Zaken en Verkeer en
De belangrijkste wet voor piekgeluiden bij winkels is de AMvB Detailhandel en
Waterstaat uitgevoerd door Novem,
ambachtsbedrijven Milieubeheer. Deze is ook te vinden op www.overheid.nl/wetten.
stimuleert de ontwikkeling en
Er is ook een Europese Richtlijn Omgevingslawaai. Doel: niemand mag worden
toepassing van technieken en gedrag,
blootgesteld aan geluidsniveaus die de gezondheid en de kwaliteit van het bestaan in
die het bevoorradingsverkeer en de
gevaar brengen. De richtlijn heeft in de eerste plaats betrekking op agglomeraties met
laad- en loshandelingen in de bewoonde
meer dan 250.000 inwoners en op grote infrastructurele geluidsbronnen. De richtlijn is
omgeving stiller maken. Hierdoor kan
te downloaden op www.vrom.nl.
het bedrijfsleven voldoen aan de normen van de AMvB detailhandel en ambachtsbedrijven.
Nuttige adressen
Piek op internet Heeft u ook ervaringen met deze problematiek? Maak ze wereldkundig op de speciale
Novem
website van de BNSP: www.bnsp.nl/piek. Uw collega’s kunnen dan leren van uw
Catharijnesingel 59
ervaringen. Op de website kunt u ook andere voorbeeldprojecten melden. Onder de
Postbus 8242
knop Forum kunt u uw vragen over dit onderwerp ‘in de groep’ gooien. Anderen kunnen
3503 RE Utrecht
hierop dan weer reageren.
tel: 030 239 3493
De site van de BNSP is dé manier om elkaar te leren kennen en om van elkaar te leren!
fax: 030 231 6491 website: www.piek.org De Nederlandse Stichting Geluidshinder (NSG) heeft samen met de Vereniging van Nederlandse gemeenten een brochure gemaakt voor gemeenten met daarin een stappenplan voor preventie van en controle op geluidsoverlast door gemeenten. De NSG is te vinden op www.nsg.nl.
