STICHTING „ N A T I O N A A L T E H U I S "
3e
BOUWJAAR (1 JULI 1 9 4 0 - 3 0 APRIL 1941)
A A N TE B I E D E N A A N L I D / B E G U N S T I G E R :
102649
•
Verzocht wordt d e z e brochure, w a a r i n opbouwkaart,
waarop
de
25-7-40
opgenomen
bouwzegels dienen te
geplakt, zuinig te bewaren.
.7?
een
worden
U T R E C H T , 12 Juli 1940.
Kameraden,
Toen het eerste jaar van den o p b o u w van het „ N a t i o n a a l T e h u i s " b e g o n , waren er velen, die niet b e g r e p e n , waarom te midden van o n z e n strijd dit werk werd a a n g e v a n g e n . K o n dit niet wachten „tot we er w a r e n " zeiden zij. N e e n , dit kon niet. Juist, te midden van den strijd was het n o o d i g „ m e i rustigen, vasten t r e d " te bouwen aan het tehuis, dat weerspiegelde o n z e n onwrikbaren wil o m niettegenstaande alles vol te houden en ons gastvrij z o u o p n e m e n , w a n n e e r wij op hoogtijdagen bij elkander wilden k o m e n . Z i j , die er o o g voor hebben hoe het groeit, zullen er trotsch op zijn, dat als het v o l g e n d jaar de nieuwe tienduizenden komen toestroomen deze verbaasd zullen staan over hetgeen een arme Beweging in saamhoorigheid en eendracht tot stand kon b r e n g e n , buiten al het andere o m , dat o n z e dagelijksche z o r g vereischt. Het derde bouwjaar neemt een aanvang. Laat het niet n o o d i g zijn, dat halverwege het jaar de o p b o u w tijdelijk moet w o r d e n gestaakt, zooals het vorig jaar. N u moeten wij het g e h e e l e jaar door, z o n d e r o n d e r b r e k i n g , kunnen voortgaan, opdat wij onze nieuwe k a m e r a d e n het v o l g e n d jaar waardig zullen kunnen ontvangen, leder d o e ook op dit g e b i e d zijn plicht. H O U ZEE !
1
Uiteenzetting van den bouw en verdere bouwplannen door den architect Toen de Leider mij na de Hagespraak 1937 opdracht gaf tot het maken van plannen voor de indeeling van de aangekochte terreinen op den G o u d s b e r g , welke buiten de vergaderruimte en d e daarvoor b e n o o d i g d e g e b o u w e n ook onder meer een kamphuis moesten bevatten, was het eerste werk te zien, wat op het terrein
behouden moest blijven aan beplanting,
wat in ieder geval nieuw beplant moest w o r d e n en hoe de verschillende
ruimten
ten
opzichte
van
elkander
gelegen
moesten zijn. Aanvankelijk was ik van m e e n i n g , dat de
vergaderruimte
tegen den berg op moest liggen, z o o d a n i g , dat het podium aan den lagen kant z o u k o m e n en het publiek tegen de natuurlijke helling zou gezeten zijn. Dit was ook de goedkoopste oplossing in verband met grondverzet, electriciteitsvoorziening, enz. D e Leider wilde echter d e reeds ontstane traditie handhaven en hoewel dit d e w e r k z a a m h e d e n ingewikkelder en duurder maakte, moet erkend w o r d e n , dat hij hierin veel grooter en verder z a g en het geheel er zeer veel d o o r g e w o n n e n heeft. W a s het aanvankelijk de b e d o e l i n g het kamphuis eerst te b o u w e n en dan langzamerhand de vergaderruimte gereed te maken en ten slotte een vast podium te b o u w e n , na de H a g e spraak 1938 besloot de Leider dadelijk met de vergaderruimte te beginnen en dit werk z o o spoedig mogelijk te beëindigen, opdat d e leden reeds binnen zeer korten tijd op de H a g e spraken van de verbeteringen
z o u d e n kunnen genieten
en
allen de vruchten van hun werk en bijdragen z o u d e n plukken. In Herfstmaand 1938 gaf d e Leider mij opdracht voor het ontwerpen van een plan voor het vaste podium en ofschoon 2
bij een dergelijk
belangrijk
bouwwerk
dikwijls
wekenlange
besprekingen noodig zijn om tot overeenstemming te k o m e n , was de eenheid van gedachte hier z o o groot, dat de Leider na kennisname van de v o o r l o o p i g e plannen, deze terstond g o e d k e u r d e en opdracht gaf tot uitwerking en aanbesteding. W i n t e r m a a n d 1938 waren de plannen
volkomen
gereed,
g o e d g e k e u r d d o o r de gemeente Ede en vond de aanbesteding plaats. D e strenge vorst gaf e e n i g e w e k e n o p o n t h o u d , maar toch was het groote podium met de Hagespraak 1939 gereed en het voorste gedeelte van het terrein afgegraven. Dadelijk na die „stofbijeenkomst" werd het werk voortgezet en eind Z a a i m a a n d de eene zijde van het terrein met gras ingezaaid (het proefveld van bijzondere grassoorten had zeer g o e d voldaan), ook het ververschingsterrein was gelijktijdig ingezaaid. In het voorjaar 1940 volgde de tweede helft en z o o werd o n z e Hagespraak 1940 g e h o u d e n in de graskom, die in de plannen was gedacht en welke nu grootendeels g e r e e d is. Thans moeten wij verder. In de eerste
plaats
moet
de
vergaderruimte afgemaakt w o r d e n . G i j zult bemerkt h e b b e n , dat in de nabijheid van de trappen nog zeer veel te d o e n valt vóór de geheele vergaderruimte klaar is. D e w a n d e l w e g o m de vergaderruimte, met beplanting en bruggen en de toegang tot de trappen moet gemaakt w o r d e n . D e primitieve toiletten moeten verdwijnen, de watervoorziening moet verbeterd, de klokketoren voor de toekomstige nieuwe klok
moet
gebouwd
worden.
Nieuw
bosch
moet
worden
ingeplant, enz. W a n n e e r gij het volgend jaar w e e r op U w Hagespraakterrein komt, zult gij verbaasd staan over den vooruitgang. D a a r v o o r is n o o d i g , dat ge allen medewerkt, niet met de spa of met den troffel, maar met U w beurs. Het v o l g e n d jaar zult gij U er w e d e r o m van kunnen overtuigen, dat U w geld g o e d besteed is. H O U ZEE ! MART. JANSEN Architect 3
D e opstelling der k l o k voor de te houden 4e Hagespraak.
H e t o p r i c h t e n v a n den vlaggenmast v ó ó r de 4e H a g e s p r a a k .
4
Overzicht door den beheerder over den opbouw te Lunteren
K a m e r a d e n en Kameraadskes, In het vroege voorjaar van 1936 besloot d e Leider, dat er een terrein gezocht moest w o r d e n om op den tweeden Pinksterdag van dat jaar een groote o p e n b a r e openluchtvergadering te h o u d e n . N a in verschillende deelen van ons land naar een geschikt terrein gezocht te h e b b e n , viel de keuze op den G o u d s b e r g , te midden van de mooie bosschen te Lunteren. Dit, ongeveer 16 H . A . groot terrein, bestond uit h o o g e heide, bosch en zandverstuivingen. O m het terrein bruikbaar te maken voor een massa-bijeenkomst w e r d een gedeelte van het bosch gekapt, de heide g e m a a i d en het terrein verder z o o v e e l mogelijk vlak gemaakt. V o o r den toevoer van electrischen stroom werd een noodnet g e b o u w d van ongeveer 2 K . M . lengte, terwijl voor d e watervoorziening op een diepte van 38 M e t e r een h a n d p o m p w e r d geslagen. O p 1 Juni w e r d d e eerste landdag op dit terrein g e h o u d e n en hiermede was de eerste Hagespraak der N . S . B . g e b o r e n . A l h o e w e l er voor d e z e Hagespraak een b e r g w e r k was verzet, hadden wij toch niet kunnen d e n k e n , dat dit alles nog maar een kleinigheid was bij hetgeen later z o u moeten v o l g e n . In 1937 w e r d d e tweede Hagespraak g e h o u d e n op o n z e n eigen g r o n d , betaald uit d e bijdragen der l e d e n . V a n dien 5
4e Hagespraak. Gezicht op het monumentale p o d i u m .
tijd af is er steeds bij onze leden en belangstellenden aangeklopt o m bijdragen om van dit terrein te maken een werkelijk „ N a t i o n a a l Tehuis". G e l u k k i g dat zeer velen b e g r e p e n , dat dit geld g o e d besteed w e r d , want thans blijkt van hoe groote waarde dit terrein voor ons is en welke p r o p a g a n d a er van uit gaat. Zestien H . A . is echter een groote lap g r o n d . O m z o o ' n stuk woeste g r o n d bruikbaar te m a k e n , z o n d e r de natuur geweld aan te d o e n , en om de bezoekers in eigen huis te kunnen ontvangen, is zeer veel geld n o o d i g . In 1937 werd e s n electrische p o m p g e b o u w d , welke een opbrengst gaf van 1200 Liter water per uur en k o n d e n wij daardoor onze primitieve h a n d p o m p , welke lang niet v o l d o e n d e water gaf, sloopen. A a n de electrische p o m p was weer een bezwaar v e r b o n d e n , n.l. dat w a n n e e r de p o m p werkte, het electrische net niet m e e r v o l d o e n d e stroom leverde o m b.v. den geluidsdienst of andere aansluitingen te v o e d e n . W a s er des zomers kamp en
de
motor van de p o m p moest zijn werk d o e n , dan moesten eerst de lampen uitgedraaid w o r d e n , vanzelfsprekend een toestand, die niet bestendigd kon w o r d e n . Einde 1937 gaf de Leider dan ook opdracht o m een eigen electrisch net te b o u w e n , dat in ieder geval v o l d o e n d e stroom kon leveren. Toen in den loop van 1938 na vele besprekingen en talrijke aanwijzingen d o o r den Leider, een vast plan was gaf
de
Leider opdracht
b o u w e n . Dit monument,
om
een
monumentaal
met een afmeting
uitgewerkt, podium
van 105
te
Meter
lengte en een hoogte van 10 M e t e r , gaf aan vele arbeiders in
de
omgeving
van
Lunteren werk, maar sloeg ook een
behoorlijk gat in onze beschikbare g e l d m i d d e l e n . O p o n z e n landdag 1939 werd het nieuwe p o d i u m in gebruik g e n o m e n en het prachtige bouwwerk wekte de b e w o n d e r i n g van de tienduizenden
bezoekers. H i e r m e d e was ons
echter nog niet ten. einde. D e vergaderruimte in
haar ouden
staat, zoodat
de
werk
zelf was nog
bezoekers niet allen
een
volledig overzicht hadden op het machtige p o d i u m . O o k was, d o o r de oneffenheden in het terrein, het geluid niet v o l d o e n d e over het terrein v e r d e e l d , zoodat er groote plekken w a r e n , 7
waar men niets van het gesproken w o o r d kon verstaan, een gebrek dat o m spoedige oplossing v r o e g . Het ergste van alles was de vreeselijke verstuiving op het terrein. G i j allen hebt daaraan geen prettige herinneringen. Tienduizenden kubieke meters grond zijn intusschen verplaatst g e w o r d e n . Einde Augustus waren wij zoover, dat de helft van d e vergaderruimte en het ververschingsterrein met een speciaal grasmengsel ingezaaid kon w o r d e n . O o k dat werk verslond weer een aanzienlijk b e d r a g . Einde N o v e m b e r 1939 waren onze middelen dan ook totaal uitgeput en waren wij genoodzaakt het werk tijdelijk stop te zetten. Toen er in begin Maart w e d e r wat gelden w a r e n toegevloeid, begonnen wij weder op kleine schaal aan het grondwerk. Einde Maart konden wij de andere helft van de vergaderruimte met gras inzaaien en waren wij zoover, dat wij o p 13 M e i op het vergaderterrein in ieder geval stofvrij bijeen hadden kunnen k o m e n . H o e anders is het voor velen o n z e r leden op den tweeden Pinksterdag j.l. g e l o o p e n . O p verschillende plaatsen brachten wij den tweeden Pinksterdag d o o r , maar hoe . . . . Er moet thans nog veel werk verricht w o r d e n , waarvan d e uitvoering van het allergrootste belang geacht mag w o r d e n . Ten eerste bleek op o n z e Hagespraak 1939 dat d e watervoorziening nog lang niet v o l d o e n d e was. D e toevoer moet noodig v e r h o o g d w o r d e n . G a a r n e zou ik daarin voor g o e d willen voorzien d o o r een nieuwe pompinstallatie met grooten toevoer te b o u w e n . Ten tweede is d e w a s c h g e l e g e n h e i d en de tijdelijke inrichting der privaten zeer o n v o l d o e n d e , z o o niet onbruikbaar. D o o r den pakhuisbrand in 1939 verloren wij o n z e houten latrines, welke, omdat er geen geld was, op zeer primitieve wijze w e r d e n h e r b o u w d en welke ook op de laatste Hagespraak w e d e r dienst moesten d o e n , hopelijk v o o r d e laatste maal. V e r b e t e r i n g dezer noodzakelijke g e l e g e n h e d e n is d r i n g e n d g e b o d e n . Dit alles behoort tot het w e r k p l a n 1940-1941. 8
O o k gij kunt hier daadwerkelijk m e d e b o u w e n d o o r U w steentjes bij te d r a g e n . G e e f hieraan g e v o l g , kameraden en kameraadskes, d a n zullen wij z o r g e n , dat d e z e steentjes z o r g vuldig opgestapeld w o r d e n tot e e n mooi g e h e e l . M o g e dit beknopte overzicht over d e n b o u w en over de n o g te verrichten w e r k z a a m h e d e n er toe bijdragen, dat alle K a m e r a d e n en Kameraadskes, z o o v e e l als in hun v e r m o g e n het bouwfonds 1 9 4 0 - 1 9 4 1 voor ons „ N a t i o n a a l Tehuis" financieel steunen. H O U ZEE ! ALBLAS Beheerder „ N a t i o n a a l Tehuis" te Lunteren
Het prachtig gelegen gebouwtje „Dinxperlo", aan de Stichting „Nationaal Tehuis" geschonken door de groep „ D i n x p e r l o " .
9
U T R E C H T , 15 Juli 1940.
Kameraad, Kameraadske, Het derde bouwjaar van ons Nationaal Tehuis is op 1 Juli j.l. ingezet. V a n hoeveel propagandistische waarde ons Nationaal Tehuis te Lunteren voor onze Beweging is, heeft de laatste bijeenkomst b e w e z e n . W i j twijfelen er dan ook niet aan, of in dit bouwjaar zal g e s n onzer leden en sympathiseerenden, gelezen het v o o r w o o r d van den Leider en de beschouwingen van den architect en beheerder, ons zijn of haar steun aan den verderen o p b o u w willen onthouden. V e e l geld is er noodig voor de verdere inrichting. D e bijdrage is w e d e r gesteld op een m i n i m u m van 10 cent per m a a n d , een bedrag dat een ieder die van g o e d e n wil is en die zich z o o n o o d i g een kleine opoffering wil getroosten, zal kunnen o p b r e n g e n . V a n z e l f s p r e k e n d rekenen wij op grootere bijdragen van de meest financieel draagkrachtigen. Ter besparing van kosten wordt ditmaal geen afzonderlijke opbouwkaart verstrekt, d o c h is d e z e ingelascht op de binnenzijde
van
den
omslag, achterin
bouwzegels dienen te w o r d e n
de
brochure,
waarop
de
geplakt.
D e zegels w o r d e n w e d e r o m in waarden van 10, 25 en 50 cent, ƒ 1 . - , f 2 . 5 0 , ƒ 1 0 . - , ƒ 2 5 . - en ƒ 1 0 0 . - in o m l o o p gebracht. Wij
verzoeken U aan de inner
of
inster,
die
U
deze
b r o c h u r e aanbiedt en die van de b e n o o d i g d e bouwzegels is v o o r z i e n , te willen m e d e d e e l e n , welk bedrag U per maand 10
v o o r ons Nationaal Tehuis wenscht te bestemmen, of b e d r a g U als éénmalige gift wenscht te geven.
welk
K a m e r a d e n en Kameraadskes, wij rekenen op U w aller steun, opdat wij ons Nationaal Tehuis verder kunnen afbouwen en inrichten.
M e t Nationaal-Socialistischen groet, H O U ZEE ! Administrateur „ N a t i o n a a l T e h u i s " ,
11
K a m e r a a d s k e s v a n het Strijdhonds, opgesteld v o o r „ D i n x p e r l o " , i n afwachting v a n de komst v a n den L e i d e r . H e t w o o r d „ T r o u w " geschreven i n z i l v e r e n n i e u w e guldens.
3e
BOUWJAAR
OPBOUWKAART V O O R
(1 JULI 1940—30 APRIL 1941)
HET „BOUWPLAN L U N T E R E N "
Bouwzegels zijn verkrijgbaar in waarden v a n : 10, 2 5 en 5 0 cent, f 1.—, f 2.50, f 10.—, f 2 5 . — e n f 100 — AANHECHTING BOUWZEGELS
Juli
Maakt propaganda voor ons Bouwplan!
lan.
Aug.
N
o
y
Febr.
Sept.
D e c
Maart
Oct.
Maakt propaganda voor ons Bouwplan!
April
