STERK EN SOBER LANDRAS

8 33e jaargang augustus 2012

V A K B L A D

V O O R

D E

S C H A P E N H O U D E R

COBURGER FUCHS:

STERK EN SOBER LANDRAS Kennismaken met Engelse schapenhouderij Controle NVWA-inspecteur 01-Cover.indd 1

08-08-12 17:00

VB-BASIS BROK

Schoffel 16, 1648 GG De Goorn Telefoon 0229-54 41 00 Telefax 0229-54 40 30 E-mail [email protected]

- Veilige brok naast weide gras - Extra vitamines en mineralen - Hoge smakelijkheid

M EEENT O U N VRAAG CTIE PAKK TA BUDGE

2 2 3 3 4 2

- VIMI LIK-EMMasEisR) 05. G2RA7 TIS PRO tie van myi

RGD! (preven of CLIK T H U I S B E ZO

Comple e en E.I.D t weeg. ass ment v ortia Gallag n her!

VENO weger schaap 150 x 53 cm elektronisch

Doorloop ontsmettingsset

Mobile schapen hekkenkar compact model

Melktafel met 4 stands melkhek.

O.A

G R AT I S

inhoud

reportage Blij met Zwartblessen Noud den Hartog en Saskia Hackert hebben in Ophemert voor de hobby Zwartblessen. “Na een dag werken is het heerlijk thuiskomen met de schapen in het land.”

24

13

10

NVWA-inspecteur op controle

Engelse schapenhouderij

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit ziet erop toe dat schapenhouders zich aan de regels houden. NVWA-inspecteur Henk Jan Legters ging onaangekondigd naar een bedrijf in de Achterhoek. Dat had de administratie prima voor elkaar.

Vakblad Het Schaap organiseerde in juli een lezersreis naar Engeland. De deelnemers bezochten verschillende schapenbedrijven. “Opvallend was de ongelooflijke gastvrijheid van de schapenhouders”, stelt het reisgezelschap. Een bezoek aan vakbeurs Sheep 2012 in Malvern stond ook op het programma.

28

33

Achter de schermen bij een slachterij

Jubileum Ouessantstamboek

Wekelijks gaan er honderden schapen en lammeren naar een slachthuis. De schapenhouders krijgen daar weinig van mee. Een kijkje bij slachterij Pennings Vee en Vlees in Gendringen.

Het Ouessantstamboek FOS bestaat 25 jaar. Om dit te vieren schreef Henk Slaghuis een geschiedschrijving van dit kleine, sobere en vitale ras. En 15 september is er een jubileumkeuring.

en verder

Nieuws 4 Reportage bij Henk Berendsen 7 Middenplaat: Coburger Fuchs 22 Mail uit Kenia 27 Tips 31 Melkcontrole verhoogt rendement 36 Gezondheid: onverwachte worminfectie 38 Nieuws van de organisaties 41 Boerencolumn van Jan-Willem Bakker 42 Colofon 42

FOTO VOORPLAAT: HENK RISWICK

commentaar JACQUELINE WIJBENGA

Gedoogconstructie Veel schapenhouders en fokkerijorganisaties zijn (of waren) druk in de weer met de traditionele zomerkeuringen. Zij stonden voor het tweede jaar op rij voor een bijzondere uitdaging. Doordat NSFO en GD niet tot een oplossing kwamen over de zwoegerziekteprogramma’s, moesten keuringsorganisaties creatief omgaan met de mogelijkheden. De een kiest voor het samenbrengen van schapen met een specifieke status, de ander gaat toch voor een evenement met twee keuringsringen. Immers, het plezier van schapen houden zit voor een deel in het tonen van het fokresultaat. Met elkaar

kijken naar, praten en oordelen over het ideale dier en hoe dat te bereiken. Op basis daarvan ontwikkelen fokkerij, schapenhouder en ras zich. De impasse tussen GD en NSFO verdeelt stamboeken en de sector. Analoog aan het net gevallen en misschien zelfs toekomstige kabinet, is een gedoogconstructie misschien een oplossing voor de korte termijn. Daarmee kan het werk in het veld voortgang vinden en is op bestuurlijk niveau ruimte en tijd om oog en oor te krijgen voor hetgeen iedereen bindt: houden van schapen. AUGUSTUS 2012

03_inhoud.indd 1

HET SCHAAP

3

08-08-12 16:59

nieuws

‘Gele oormerken lezen en nummers noteren, kost mij veel tijd’

| Gerrit Pennings van slachterij Pennings Vee en Vlees

‘Bedrijfsgegevens liggen op straat’ Gegevens uit de I&R-databank blijken via twee verschillende websites toegankelijk voor derden. “I&R-gegevens zijn strikt privé en worden alleen in het geval van dierziekten verstrekt aan het Diergezondheidsfonds. Hier is sprake van een forse overtreding van gemaakte afspraken”, vindt Erich Rhöse, voorzitter van de Landelijk Werkgroep Professionele Schapenhouders. Rhöse kwam bij toeval erachter dat I&R-gegevens op publiek toegankelijke sites staan. “Niet iedereen kan die informatie interpreteren, maar iemand die thuis is in de materie kan zo een goed beeld krijgen van een bepaald schapenbedrijf.” Rhöse heeft contact gezocht met Dienst Regelingen (DR). Tot zijn grote verbazing bleek de dienst

op de hoogte van het feit dat de I&R-informatie bij derden beschikbaar is. “Dat is buiten alle proporties. Onze bedrijfsgegevens horen door de overheid beschermd te worden en nu blijkt dat ze worden weggegeven.” Volgens DR-woordvoerder Johanna Besteman is geen sprake van het openbaar maken van privacygevoelige gegevens. “Om de informatie op deze openbare websites te kunnen gebruiken, heb je een diernummer nodig. Met behulp daarvan kun je inzicht krijgen in de individuele status van een dier. Die informatie is belangrijk voor kopende en verkopende partijen en daarvoor worden deze websites gebruikt. Een diernummer krijg je normaalgesproken van de partij waarmee je zaken

doet.” Toch sluit zij niet uit dat het mogelijk is om meer informatie te krijgen, door het combineren van gegevens van dieren en bedrijven. “Dat vraagt echter veel meer inhoudelijke kennis van zaken dan de gemiddelde gebruiker heeft. Maar als iemand kwaad wil, dan is op internet veel informatie te vinden.” De handelswijze van DR voldoet volgens Besteman aan de geldende wetgeving. “De wettelijke kaders hebben we niet overschreden.” Rhöse heeft inmiddels namens de professionele schapenhouders een brief verstuurd aan staatssecretaris Henk Bleker van EL&I. “Onze gegevens mogen niet op straat liggen en ik vind dat Bleker dit met onmiddellijke ingang moet stopzetten.”

Controle Q-koortsvaccinatie De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) start met een gerichte controle of geiten- en schapenhouders hun dieren hebben gevaccineerd tegen Q-koorts. Het gaat om melk- en opfokbedrijven en om bedrijven die bezoekers ontvangen, zoals kinderboerderijen. Van de melk- en opfokbedrijven heeft 82 procent voldaan aan de jaarlijkse verplichting de dieren te vaccineren en dit door te geven via het registratiesysteem voor dieren.

Onder de 421 bedrijven die verplicht moeten vaccineren, bevinden zich maar enkele schapenbedrijven, laat NVWA-voorlichter Tjitte Mastenbroek weten. “Een exacte uitsplitsing naar bedrijfstype hebben we daarvoor niet gemaakt, maar het aantal schapenbedrijven dat het betreft, is beperkt. Wel is er een redelijk aantal bedrijven met een publieksfunctie die schapen hebben en dus moeten vaccineren.” De NVWA heeft alle melk- en

Uw mening op

www.hetschaap.nl

poll Stelling:

De Texelaar is nu groot genoeg

Voor

NEUTRAAL

Tegen

41%

10%

49%

Het is een middelgroot ras en moet dat blijven.

Ik weet het niet.

Voor mij mag de Texelaar best groter worden.

Nieuwe poll:

4

04-05_Nieuws.indd 4

Ik zie een NVWA controle met vertrouwen tegemoet.

HET SCHAAP

opfokbedrijven die tot 1 augustus nog niet hadden gevaccineerd en/of de vaccinatie niet hadden geregistreerd, per brief laten weten dat bij hen bestuursdwang wordt toegepast. Deze bedrijven hadden tot 15 augustus de tijd om alsnog te vaccineren en te registeren.

Bij in gebreke blijven zal de NVWA de vaccinatie uitvoeren op kosten van het bedrijf. Naast controle van bedrijven die nog niet hebben gevaccineerd, voert de NVWA momenteel ook steekproefsgewijze controles uit bij bedrijven die dat wel hebben gedaan.

Brussel beslist over kuddesubsidie Nederlandse herders ontvangen pas kuddesubsidie als de Europese Commissie die financiële steun goedkeurt. Het is nog niet duidelijk of Brussel goedkeuring zal geven, liet staatssecretaris Henk Bleker van EL&I de Tweede Kamer weten. Bleker heeft de ‘contouren’ voor de kuddesubsidie klaar. Het geld komt beschikbaar voor kuddes met Kempische, Drentse en Veluwse heideschapen en voor Schoonebeekers en Mergellanders. Die zijn door de Stichting Zeldzame Huisdierrassen aangewezen als zeldzaam. De aanvrager moet een begrazingsplan indienen, zodat duidelijk is waar en wanneer de kudde zal rondtrekken. De kans bestaat dat niet elke aanvrager de steun krijgt. Er is 640.000 euro gereserveerd, maar mogelijk zal dit bedrag te laag zijn. In dat geval zal Bleker gaan loten, waardoor sommige aanvragers niets krijgen, of gaat hij het bedrag per kudde verlagen. Dat is nu begroot op 18.000 euro tot 250 schapen en 28.000 voor grotere kuddes. Na de zomer zal Bleker de regeling publiceren en openstellen.

AUGUSTUS 2012

08-08-12 16:56

FOTO: FAMILIE EVERTS

Decoratie Geert Everts

Geert Everts krijgt het lintje van burgemeester Marco Out.

Geert Everts uit Borger is benoemd tot Lid in de Orde van Oranje Nassau. Hij werd door burgemeester Marco Out van Borger-Odoorn gedecoreerd tijdens de opening van het Oostermoerfeest 2012. Everts is al ruim 25 jaar bestuurslid van Tentoonstellingsvereniging Oostermoer en hanteert sinds 2000 de voorzittershamer. “Een harde werker die maatschappelijk is ingesteld”, typeerde Out de gedecoreerde. De Koninklijke onderscheiding is hem dan ook niet alleen toegekend vanwege zijn werk voor de tentoonstellingsvereniging. Everts is tevens actief als inspecteur, jurylid en voorzitter van het Schapenstamboek Drenthe. Hij fungeert ook veelvuldig als jurylid op zowel provinciale als landelijke fokdagen. Daarnaast was Everts onder andere KNVBscheidsrechter, penningmeester bij de Toneelvereniging Vriendenkring, bestuurslid/voorzitter van Muziekvereniging Acquimeba’s en voorzitter en vrijwilliger bij de EHBO-afdeling Gasselte.

Bedrijven melden zich voor Schmallenbergonderzoek pen.” Vellema vermoedt dat de seroprevalentie hoog is. “Daarover hebben we binnenkort, op basis van lopend onderzoek, waarschijnlijk meer informatie.”

Controlebedrijven voor het Schmallenbergonderzoek moeten minimaal vijftig fok­ ooien hebben die afgelopen seizoen hebben afgelammerd. Op een controlebedrijf mogen

geen afwijkende lammeren zijn geboren gedurende het afgelopen lammerseizoen. ­Bedrijven die voldoen aan de gestelde voorwaarden, kunnen zich melden bij de GD.

In 2014 gaat het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid in. Nico Verduin, voorzitter

Naar het nieuwe GLB

van de LTO-vakgroep Schapenhouderij, volgt de discussies op weg daar naartoe en is erbij betrokken. Voor Het Schaap schrijft hij regelmatig over de ontwikkelingen.

‘De CAP-app komt eraan’ Dienst Regelingen werkt op dit moment hard aan het snel beschikbaar stellen van een computerprogramma, de CAP-app. Een moderne naam die afgeleid is van de Engelse vertaling van GLB: CAP (Common Agricultural Policy). De app maakt op bedrijfsniveau helder wat de inkomenstoeslag zal zijn in de toekomst. Er rollen concrete bedragen uit voor uw eigen bedrijf. Er is al een proefversie gebruikt op de informatiebijeenkomsten voor LTO-bestuurders die in samenwerking met het ministerie van EL&I zijn gehouden in juni. Handig en verhelderend. Voor de introductie is erg getwijfeld omdat met ‘voorlopige’ uitgangs-

punten wordt gerekend. De GLB-onderhandelingen lopen immers nog. De voorstanders, onder wie ik er een ben, zeggen dat het goed is om inzicht te hebben in de gevolgen voor je bedrijf in een vroeg stadium. Ook kun je dan onbedoelde effecten van maatregelen tijdig in beeld brengen en daarop bijsturen. Tegenstanders waarschuwen voor verwarring en het wekken van verwachtingen die niet altijd uit zullen komen. Opmerkelijk vond ik dat een behoorlijk aandeel natuurgrasland maakt dat ons bedrijf niet kan voldoen aan de eis van zeventig procent permanent grasland. Dus geen vergroeningspremie. Wederom een bevestiging dat er voor

FOTO: NIKKI NATZIJL

Voor verder onderzoek naar het Schmallenbergvirus is de Gezondheidsdienst voor Dieren op zoek naar controlebedrijven. Begin augustus hadden zich zo’n tachtig bedrijven gemeld, aldus Piet Vellema. Hij verwacht dat de gevraagde honderd wel worden gehaald. “Belangrijk voor ons onderzoek is echter de verdeling over het land en de grootte van de verschillende bedrijven. Dat moet zo goed mogelijk aansluiten op die van de Schmallenbergbedrijven.” Om daarin te voorzien, neemt de GD de komende week gericht contact op met dierenartsenpraktijken. Op honderd getroffen bedrijven en honderd controlebedrijven gaat de GD de komende twee maanden een enquête houden en worden bloedmonsters afgenomen. “We hopen door de gegevens van wel en niet met de ziekte geconfronteerde bedrijven een beter beeld van de ziekte te krijgen en de factoren die daarop van invloed kunnen zijn. Daarnaast brengen we de seroprevalentie in kaart, dus hoeveel dieren aantoonbaar de ziekte hebben doorlo-

de schapenhouderij nog veel aan belangenbehartiging moet worden gedaan voor een deugdelijk GLB. Gebruik de CAP-app en geef tips aan ons door. Nico Verduin twitter: @nicoverduin

AUGUSTUS 2012

04-05_Nieuws.indd 5

HET SCHAAP

5

08-08-12 16:57

noteringen

Prijzen blijven hoog Slachtschapen

2010

2011

Zuiglammeren

2012

140

136

135

131

130

126

125

121

120

116

115

111

110

106

105

101

100

96

95

91

90 week

2010

2011

2012

86 24

25

26

27

28

29

30

31

week

24

25

26

27

28

29

30

31

gemiddelde prijs veemarkten Leeuwarden, Purmerend en Utrecht, in euro’s per dier (bovenkant notering)

gemiddelde prijs veemarkten Leeuwarden, Purmerend en Leeuwarden in euro’s per dier (bovenkant notering)

Slachtschapen worden ieder jaar duurder. In vergelijking met augustus 2010 is het prijsverschil al meer dan drie tientjes.

Zuiglammeren noteerden de afgelopen weken € 5 tot € 15 hoger dan in het jaar ervoor. Het verschil met 2010 was nog groter.

Steeds hogere prijzen kenmerken de schapenmarkt. De lammeren zijn op zijn minst prijshoudend en de slachtschapen zijn extreem duur. Slachtschapen noteerden in week 31 van dit jaar € 131,39. Dat was fors meer dan in voorgaande jaren. In 2011 bracht een slachtschaap ‘slechts’ € 116,69 en in 2010 € 100,59 op. Dit komt door

het verder krimpen van de schapenstapel. Vraag en aanbod raken daardoor steeds meer uit balans. Met torenhoge prijzen tot gevolg. In de vakantieperiode wordt de schapenprijs nog een beetje in toom gehouden door een tamme vraag. Maar als die vraag weer aantrekt, zullen de prijzen nog harder stijgen.

Vaccinatie tegen blauwtong weer toegestaan Dieren enten tegen blauwtong mag weer vanaf begin augustus. Vaccinatie was niet meer toegestaan, omdat Nederland in februari 2012 de blauwtongvrijstatus kreeg. De Brusselse regels zijn aangepast, waardoor preventieve vaccinatie opnieuw is toegestaan. “Een doorbraak in het Europese non-vaccinatiebeleid”, aldus Ton van Hoof van LTO-Nederland. “Bij een bedreigende ziekte in het buitenland kun je met preventieve vaccinatie een besmettelijke ziekte een stap voor zijn. Op deze manier kunnen we onze dieren beter beschermen.” Blauwtongvrije lidstaten mogen van de EU vaccinatie toestaan als dat gebaseerd is op een risicoanalyse. Het Centraal Veterinair Instituut heeft deze risicoanalyse opgesteld. De conclusie is dat het risico op herintroductie iets groter is ten opzichte van de situatie van vóór 2006, omdat blauwtong mogelijk nog aanwezig is in Zuid-Europa. Het introductierisico zal waarschijnlijk afnemen tot op het niveau van 2006. Alleen bij levende export naar landen buiten de EU moet de enting worden geregistreerd bij de Gezondheidsdienst voor Dieren. 6

06_Nieuws.indd 6

HET SCHAAP

De huidige situatie brengt ook problemen voor de exporteurs met zich. De levende export krijgt het zwaarder. Exporteurs krijgen alsmaar meer moeite om de wagens vol te krijgen. Bovendien prijst Nederland zich steeds meer uit de markt door de stijgende prijzen. Het kan de concurrentie niet aan met landen als Duitsland

en vooral Groot-Brittannië. Eigenlijk blijft alleen de handel met België redelijk doorlopen. Handelaren voorzien voor de grotere exporteurs omzetverliezen van twintig tot dertig procent als de markt niet beter in balans komt. Maar daar ziet het dus niet naar uit. Er is weinig perspectief voor de levende export.

Schapenstapel krimpt Het aantal schapen in Nederland is in 2011 verder gedaald. Dat jaar werden bijna 1,1 miljoen schapen gehouden, 3,5 procent minder dan een jaar eerder, blijkt uit de Landbouwtelling. Ook het aantal bedrijven met schapen daalt structureel. Nederland telde op 1 mei 2011 nog 12.400 landbouwbedrijven met schapen, 3 procent minder dan in 2010. Opvallend is de toenemende belangstelling voor lamsvlees. Uit Kengetallen 2011 van de Productschappen Vee, Vlees en Eieren blijkt dat het verbruik van lams- en schapenvlees in 2011 op ruim 1,4 kilo per hoofd van de bevolking lag. Een belangrijk deel van de consumptie komt voor rekening van Nederlanders van buitenlandse komaf. Daarnaast is consumptie in restaurants van betekenis. De invoer van lams- en schapenvlees steeg tot 23.500 ton. Dit was voor meer dan de helft afkomstig uit Nieuw-Zeeland. Andere landen van herkomst waren België, Spanje en het Verenigd Koninkrijk. Opvallend daarentegen is ook de toegenomen export van Nederlands lams- en schapenvlees; 14.000 ton in 2011, tegen 12.600 ton een jaar eerder. Duitsland en België waren de belangrijkste bestemming voor dit vlees.

AUGUSTUS 2012

08-08-12 16:58

reportage

TEKST: jACQUES ENGELEN, fOTO’S: HENK riSWiCK

‘Schapen moeten geld opbrengen’ Liever was hij melkveehouder geworden, maar zonder quotum is dat onhaalbaar. Met weinig kosten kan Henk Berendsen wel schapen houden. Die moeten geld opbrengen.

L

ammeren die slachtrijp zijn, gaan meteen weg. Rammen aanhouden voor het offerfeest? “Ik begin er niet aan”, zegt Henk Berendsen uit het Betuwse Elst. “Je moet ze apart zetten, ze gaan stoten en als er eentje in de sloot komt, heb je nog niks.” Berendsen verkoopt zijn lammeren recht onder de ooien vandaan. “Sommige mensen zeg-

gen dat je ze beter eerst kunt spenen. Ik heb het weleens gedaan, op acht weken. De groei was er meteen uit.” Berendsen heeft 120 schapen. Boerenschapen noemt hij ze: “Van alles wat.” Het leeuwendeel is Swifter, waarvan hij elk jaar een koppel nieuwe ooitjes koopt. Er lopen ook wat Texelaarachtige ooien tussen. Groeiend is het aandeel bonte >>

Henk Berendsen heeft 120 ‘boerenschapen’. Van alles wat.

HENK BErENDSEN WOONPLAATS: ELST (GLD) BEDRIJF: 120 AfLAMMErENDE SCHAPEN, VijfTiG BLONDE D’ACQUiTAiNE-ZOOGKOEiEN, TWEE SCHAPENSTALLEN, TWiNTiG HA EiGENDOM EN PACHT, WAArVAN 16 HA GrAS EN 4 HA SNijMAiS. DriE DAGEN PEr WEEK iN LOONDiENST ALS AGrAriSCH MEDEWErKEr.

AUGUSTUS 2012

07-08-09_Prof repo.indd 7

HET SCHAAP

7

08-08-12 13:30

reportage

Henk Berendsen weegt een slachtrijp lam in de stal. Hij zoekt zelf de slachtrijpe dieren eruit.

schapen. Zoon Rob (13) is helemaal gek van dit soort schapen. Nu zijn er een stuk of veertig van in het koppel en dat worden er alleen maar meer.

in het begin worden gedekt, gaan bij de Texelse ram. Tot half december, want daarna is de dektijd voorbij. Berendsen: “Na 1 mei wil ik geen lammeren meer.”

Lammerij

Weiden

De dekkerij begint half september. Voor die tijd selecteert Rob de beste twintig bonte ooien om er een bonte ram bij te zetten. De ooien moeten mooi bont en groot zijn, zelf bonte lammeren hebben gegeven en goede moeders zijn. De jong aangekochte Swifterooitjes worden nog even apart gehouden tot ze begin november bij de oude Texelse ram

De groep bonte schapen en de eenwinters die hebben afgelammerd, blijven niet op stal. Berendsen heeft zestien hectare grasland. Bij melkveehouders in de buurt is nog meer grasland beschikbaar. “Die willen dat herfstgras niet voor hun koeien. Dit jaar kon ik er zelfs al 1 juli naartoe.” Half augustus zet hij de laatste lammeren

‘120 euro voor de lammeren is een goede prijs’ kunnen. “Die ram geeft kleine lammetjes”, zegt Henk. “Dat is belangrijk als ooien voor het eerst aflammeren.” De rest van het koppel, zo’n tachtig ooien, gaat half september onder twee Suffolkrammen. Doel is zo vroeg mogelijk snelgroeiende lammeren te krijgen. Deze vroege ooien blijven in het voorjaar na aflammeren op stal totdat de lammeren zijn verkocht. Ooien die niet meteen 8

07-08-09_Prof repo.indd 8

HET SCHAAP

die nog bij de ooien lopen, wel apart. Het gaat om een groepje van maximaal dertig dieren die nog niet slachtrijp zijn. Verder weidt hij dan ook de vervangingsooitjes, voornamelijk bonte ooilammeren. De ooien die door de Suffolks werden gedekt en waarvan de lammeren vanuit de stal al zijn verkocht, blijven nog lang binnen. Berendsen zou ze graag schraal weiden, maar daarvoor heeft hij geen

Zoon Rob is helemaal gek van bonte schapen.

geschikte percelen. “Ik heb al vaak zat om rivierdijken gevraagd, maar ik krijg ze niet.” Hij voert die ooien daarom op stal met ingekuild herfstgras van het jaar ervoor. “Dat is niet de beste kwaliteit. Dat moet ook niet, want anders gaan die ooien groeien. Dat mogen ze pas na augustus gaan doen. Flushen hè.” Binnen houden vindt hij minder bewerkelijk dan weiden. “Het ruwvoer is zo droog dat ik bijna niet hoef te strooien.” De ‘latere’ groep ooien blijft zo lang mogelijk buiten en komt alleen binnen voor het aflammeren om vanaf begin mei weer het grasland op te gaan. Dat is land waar­op dat voorjaar nog geen schapen liepen. Vervolgens komen die dieren steeds op land dat ervoor is gemaaid. “Ik wil de wormbesmetting in de hand houden”, zegt de schapenhouder. “De oude schapen ontworm ik alleen na het aflammeren en dan pas weer half augustus. De lammeren alleen als de veearts mest heeft onderzocht en zegt dat het nodig is.” Bijvoeren

Half januari komt de vroege groep ooien weer naar binnen voor de lammerij. Ze hebben normaal gesproken tot die tijd niks bijgevoerd gekregen. Binnen krijgen

AUGUSTUS 2012

08-08-12 13:30

en.

De lammeren krijgen wat afmestbrok in de ‘creepfeeder’, een hok waarin alleen zij kunnen.

de dieren rijkuil van de eerste snede met wat snijmais en een kwart kilo brok per ooi per dag. De krachtvoergift gaat geleidelijk omhoog naar een halve kilo tot ze aflammeren. Daarna wordt de voergift weer afgebouwd tot een kwart kilo zes weken later. Op tien weken krijgen de dieren geen krachtvoer meer. De lammeren vreten mee met de ooien en krijgen, in een hok waarin alleen zij kunnen, wat afmestbrok.

Elke twee jaar komt er een nieuwe bonte ram. Zoon Rob kiest er altijd een met een mooie bonte aftekening, van een tweeling en voldoende ontwikkeld. De ram gaat niet bij eenwinters, want die gaan eerst onder de oude Texelaar die de lichte lammetjes geeft. Afzet

De afzet loopt volledig via twee handelaren. “Ik hou er graag een beetje concurrentie in”, zegt de schapenhouder. Hij zoekt

zelf de slachtrijpe dieren eruit. Lammeren van 38 kilo, ooitjes en rammetjes door elkaar en van de Suffolkram, kunnen weg. Begin juli brachten die 120 euro per stuk op. “Dat is een goede prijs. Die heb ik nog nooit eerder gehad.” Maar het is ook nodig, want de schapen moeten geld opbrengen. “Dat lukt me wel, maar we kunnen er niet van leven. Dan moet je er vijf- of zeshonderd hebben en een lage pachtprijs. Die is hier vijfhonderd tot zeshonderd euro per hectare. Dat is best veel.” <<

Ooien en rammen

Ooien die zes keer hebben afgelammerd, gaan weg. “Dan is het op”, vindt Berendsen. “De tanden vallen eruit en ze zijn niet meer zo goed. Dat zijn er niet veel hoor, misschien een stuk of tien per jaar. De andere zijn al eerder weggegaan. Dat zijn ooien die niet in goede conditie zijn of die moeite hebben hun lammeren groot te brengen. Die krijgen een blikje in en kunnen dan weg.” De Suffolkrammen doen drie of vier jaar dienst. Berendsen bestelt ze via een stamboekfokker in de buurt. “Ik wil dieren met een goede groei-index. Daarop selecteren ze in hun stamboek erg goed. Het geeft niet als de kop niet goed is, of de poten te grof. Dat maakt mij niet uit. Ik koop altijd jonge rammen.”

Werpcijfers Aantal oudere ooien Aantal eenwinters (enters) Dekperiode Aantal afgelammerde ooien 2012 Aantal guste ooien Lammeren: Geboren (incl. 23 doodgeboren en dood 1e wk) Eenlingen Tweelingen (59) Drielingen (29) Vierlingen (6)

AUGUSTUS 2012

07-08-09_Prof repo.indd 9

ca. 100 ca. 20 half september half december 118 2 253 24 118 87 24

HET SCHAAP

9

08-08-12 13:31

administratie

??? NVWA-inspecteur Henk Jan Legters probeert de schapen te tellen. Dat valt niet mee.

Controle NVWA-inspecteur

Overtuigd dat het allemaal in orde is De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) ziet erop toe dat schapenhouders zich aan de regels houden. Inspecteurs controleren of grote schapenbedrijven hun administratie op orde hebben, zodat ze hun vooruitbetaalde bijdrage aan de I&R-databank terugkrijgen met hun toeslagrechten.

O

naangekondigd rijdt de auto van de NVWA het erf op van een schapenbedrijf in de Achterhoek. Inspecteur Henk Jan Legters kijkt eerst of er iemand thuis is. Dat is het geval. Zou er niemand thuis zijn geweest, dan was Legters een andere keer gegaan. Nu kan hij zijn werk doen. De schapenhouder is er weliswaar niet, maar zijn vrouw wel. Legters heeft de schapenhouder binnen even aan de lijn gehad. Het gaat er gemoedelijk aan toe bij deze inspectie. Na een kop koffie trekt Legters een wegwerpoverall en ontsmette laarzen aan, pakt reader en notitiepapieren en stapt de wei in. Van de meest nieuwsgierige schapen leest hij meteen de oor10

10-11_nvwa.indd 10

HET SCHAAP

nummers in en kijkt op de stallijst of de dieren daarop staan. Die stallijst heeft hij vanmorgen uitgedraaid uit het I&R-­ systeem. Een aantal ooien op dit bedrijf heeft nog gele oormerken. Geen probleem, dat mag nog. Legters leest de nummers en noteert ze. Slecht lopen

Tien procent van de schapen moet hij fysiek controleren. Dat wil zeggen dat hij op dit bedrijf twintig oornummers moet checken. Dat heeft hij vrij snel voor elkaar. Lopend door het koppel, valt het Legters op dat een aantal ooien slecht loopt. Ze blijken doorgegroeide hoeven te hebben. Dat had hij niet verwacht.

“Het koppel maakt op het eerste gezicht een gezonde indruk en het is een net bedrijf. Voor die klauwverzorging krijgt het bedrijf van mij een waarschuwing en ik stuur een bevindingenbrief. Daarin spreek ik een termijn af waarbinnen de dieren moeten zijn behandeld en daarna ga ik weer controleren.” Aanleiding

Die klauwcontrole heeft eigenlijk niets met de aanleiding voor deze inspectie te maken. Die wordt immers gedaan om na te gaan of de schapenhouder de I&R van zijn dieren in orde heeft. Is dat niet zo, dan kan de uitbetaling van zijn toeslagrechten in gevaar komen. Legters: “Andere zaken neem ik mee. Bij elke inspectie kijken we naar dierenwelzijn, maar ik kan ook bijvoorbeeld tegen foute registratie van het diergeneesmiddelengebruik aanlopen.” Hij neemt foto’s van de lange klauwen. Ook van een lam dat niet echt fit oogt. Over een ooi die maar één oormerk draagt en waarvan het andere is uitge-

AUGUSTUS 2012

08-08-12 07:43

TEKST EN FOTO’S: JACQUES ENGELEN

scheurd, zegt hij: “Er staat een streep op de rug. De veehouder heeft het denk ik zelf ook al gezien.” Legters probeert een paar keer alle schapen te tellen. Dat lukt niet. Het zijn er simpelweg te veel. “Ik denk wel dat het er ongeveer tweehonderd zijn, zoals de veehouder me telefonisch meldde.” Uit de wei gaat de overall uit, de kliko in. De laarzen zal hij later ontsmetten, bij een tankstation. Dat is protocol.

De schapenhouder krijgt drie weken om de te lange hoeven te verzorgen.

Een lam oogt niet fit. Om eventueel na te gaan of er niks mee is, wordt het dier gefotografeerd.

coMpUteR

Het laatste deel van de inspectie gebeurt achter de pc van de schapenhouder. Legters heeft de plicht de administratie te controleren. Gelukkig draait die op een managementprogramma, maar nog is het veel zoeken. Het was makkelijker geweest als de boer thuis was. Hij wil alle aan- en afvoergegevens vanaf 1 november 2011 tot vandaag zien. Dat is de peildatum voor de compensatieregeling. De veehouder moet op die datum meer dan honderd schapen hebben gehouden. De lijsten zijn netjes in orde, maar Legters kan de aanvoer niet vinden. Wellicht is er niks aangevoerd. Uiteindelijk print hij het bedrijfsregister. “Ik ga thuis nog even puzzelen. Ik moet ook rekening houden met de privacy van mevrouw. Wij zitten hier zomaar onaangekondigd binnen.” Hij checkt ook het medicijnenregister en zoekt de VKI-documenten in de pc. Beide staan niet in het systeem, mogelijk omdat ze anders zijn geregistreerd. Legters besluit die VKI-formulieren de volgende keer samen met de schapenhouder te zoeken. “Ik moet hier toch nog langs om te controle-

Met een reader leest Legters oormerken. De dieren met gele oormerken moet hij zelf aflezen en noteren.

ren of hij de klauwen heeft laten bekappen. Daarvoor krijgt hij van mij drie weken. Ik bel hem daarover nog wel even.” in oRde

In anderhalf uur is de inspectie klaar. “Het lijkt allemaal keurig voor elkaar. Ik moet nog wat nakijken, maar ik heb de

indruk dat het allemaal klopt. In zijn I&R-bestand staan 192 schapen. In zijn managementsysteem staat hetzelfde aantal. Door de telefoon zei hij dat hij er tegen de tweehonderd heeft. Ik heb een schatting van het aantal kunnen doen. En ik heb tien procent van de dieren gecontroleerd. Voor mij is er de overtuiging dat het hier in orde is.” <<

europa verplicht controles De NVWA is verplicht ten minste driehonderd schapenbedrijven die meebetaalden aan de start van de I&R-databank, te inspecteren. Dit vooruitbetaalde geld wordt via extra toeslagrechten weer aan de schapenhouders terugbetaald. Het is een Europese regeling. Naast deze gerichte inspecties toetst de NVWA elk jaar drie procent van de schapenbedrijven op de ‘gewone’ I&R. Zo’n inspectie is eenvoudiger dan die voor de toeslagrechten. De inspecteur kijkt dan alleen of het aantal schapen klopt, of ze allemaal op tijd de goede oormerken in hebben en of ze op tijd zijn aan- en/of afgemeld. De NVWA werkt soms samen met gemeentes of waterschappen. Daardoor krijgt een boer niet de ene inspecteur na de andere op het erf en zijn de inspecties per saldo efficiënter. Dienst Regelingen en NVWA hebben analisten die continu bestanden controleren. Lopen die analisten tegen onvolkomendheden aan, dan bezoeken inspecteurs zo’n bedrijf. Inspecteurs kunnen bedrijven ook bezoeken als ze zelf vermoeden dat er iets niet in orde is.

Op de pc van de schapenhouder onderzoekt de inspecteur de bedrijfsadministratie. AUGUSTUS 2012

10-11_nvwa.indd 11

HET SCHAAP

11

08-08-12 07:43

TE KOOP GEVRAAGD

SCHAPENWOL Wij bieden hoge prijzen. Wolhandel Douwe Rijpstra Burgum Tel. 06-1562 9006 Tel. 058-256 3256 Elke eerste zaterdag van de maand wolinname van 8.00 – 12.00 uur. bij schapenbedrijf Klaas van Veen, Kweldijk 2 te Zuilichem.

Lammeren & Schapen Muesli

NIEU

W

• zeer smakelijke muesli met ontsloten granen, hoogwaardige eiwitten en extra vezels • snelle eerste opname, minder kans op pensverzuring • ruime gehalten aan vitaminen, mineralen en sporenelementen • aangepaste Calcium-, Fosfor- en Magnesiumvoorziening: minder kans op melkziekte, kopziekte of urinestenen zonder koper

Vraag uw HAVENS-dealer

8 638 238 (+31) 047 rs.nl - tel. e d e o v n e p a www.sch

ens.nl of info@hav

Tweedehands machine te koop? Of juist op zoek naar een gebruikte trekker? Kijk op www.boerenboelgoed.nl

www.boerenboelgoed.nl Dé gratis website voor vraag, aanbod en veiling van boerenboel

B o e re n b o e l g o e d . n l : m a a k h e t u w s t a r t p a g i n a

engeland

TEKST: JACQUES ENGELEN, FOTO’S: DURKJE HIETKAMP

Lezersreis 2012

Lezersreis vakblad Het Schaap

> <

Kennismaking met Engelse schapenhouderij Op een wagen door de regen naar de schapen.

Vakblad Het Schaap organiseerde in juli een lezersreis naar Engeland. De tocht bracht de deelnemers langs verschillende schapenbedrijven. Centraal stond een bezoek aan vakbeurs Sheep 2012 in Malvern.

D

eelnemers aan de lezersreis van Het Schaap naar Engeland kijken terug op een mooie week. Tijdens de lezersreis, die op 2 juli in Hoek van Holland begon en op 6 juli in die kustplaats eindigde, bezochten de deelnemers inspirerende schapenbedrijven. “Opvallend was de ongelooflijke gastvrijheid van de verschillende schapenhouders”, stelt het reisgezelschap. De vooroordelen over het buiige karakter van het Engelse weer werden bewaarheid, waardoor de meegebrachte paraplu met logo van Het Schaap direct zijn diensten kon bewijzen. Toch ondervonden de deelnemers nauwelijks hinder van de weersomstandigheden. De zon liet zich gedurende de reis nog enige malen van zijn beste kant zien.

lamsvlees en beschikt op het eigen bedrijf over de mogelijkheid om karkassen uit te benen. Dit laat hij doen door een slager, die voor de gelegenheid een demonstratie gaf. BEURS

Op Sheep 2012 presenteerde de hele Engelse schapenhouderij zich. Zowel binnen als buiten kwamen bezoekers ogen en oren te kort. Een veiling van Border Collies, rassenpresentaties, productpromotie en een wedstrijd wie het snelst de beste afrastering maakt, waren elementen van het programma (pagina 18).

brok, maar inspelen op de behoefte van het dier, zo bleek bij een bezoek aan BOCM Pauls (meer hierover in Het Schaap nr. 9). Ten tijde van het bezoek werd bekend dat de overname van de Britse voeronderneming door het Nederlandse bedrijf ForFarmers is goedgekeurd door de mededingingsautoriteiten.

VOERFABRIEK

Schapenvoer, daarover kunnen Britten meepraten. Niet zo maar een standaard

BEDRIJFSBEZOEK

Als eerste bracht het gezelschap een bezoek aan het grote schapenbedrijf van Darley Estate in Newmarket. De schapenhouderij staat er in dienst van de paardenhouderij (zie pagina 14). Na een lunch in de sfeervolle en befaamde studentenstad Cambridge stond een bezoek aan het bedrijf van Martin Greenfield in Twycross op het programma (pagina 16). Hij focust op goede vermarkting van

Een korte kennismaking met Cambridge bracht het gezelschap direct in Engelse sfeer.

Sheep 2012 toont schapenrassen diensten en producten van en voor schapenhouders. Een dag is niet genoeg om alles te zien.

UNIEK RAS

Het verblijf in Engeland werd op de donderdag afgesloten met nog een bezoek aan een schapenbedrijf. Op Nugent Farm maakten de Nederlandse schapenliefhebbers kennis met het zogenaamde Hartline sheep, een uniek schapenras. Ewan Kershaw vertelt enthousiast over de oorsprong van het ras en zijn manier van fokken (pagina 20). Kijk voor een foto-impressie van de reis in het foto-album op www.hetschaap.nl en op onze Facebook-pagina << AUGUSTUS 2012

13_Intro lezersreis.indd 13

HET SCHAAP

13

08-08-12 07:45

engeland

Lezersreis 2012 De meeste vervangingsooien zijn Mules. De ooien met de zwarte koppen zijn Suffolk x Mule.

darley estate, newmarket

Graslandbeheer is kerntaak Darley Estate is in de eerste plaats een luxe paardenhouderij van sjeik Mohammed bin Rashid Al Maktoum. De paarden hebben kort gras nodig. Het bedrijf heeft daarvoor sinds zes jaar een goedlopend eigen schapenbedrijf.

D

e percelen liggen er superstrak bij. De omheiningen zijn van robuust hout. Dat is te begrijpen, want op Darley Estate draait het in de eerste plaats om paarden. Het bedrijf is van sjeik Mohammed bin Rashid Al Maktoum. Het is een fameuze paardenhouderij waar de luxe vanaf druipt. De ‘estate’ heeft vestigingen in zes landen. Een daarvan ligt in het Engelse Newmarket, de eerste stop van de lezersreis, en het centrum van de paardenracerij in Engeland. kort GraS

Paarden hebben kort gras nodig en daarom heeft Darley Estate sinds zes jaar een eigen schapenbedrijf met 1400 volwassen ooien voor de vleeslamproductie, voornamelijk Mules, plus nog zo’n 250 ooien voor de vervanging. Het schapenbedrijf kan zichzelf financieel redden volgens bedrijfsleider Dan Phipps. “Maar als we de nieuw gebouwde stal meerekenen, maken we de eerste twintig jaar geen winst.” kerntaak

Dan Phipps, bedrijfsleider van het schapenbedrijf van Darley Estate.

14

14-15_Bedrijf 1.indd 14

HET SCHAAP

Op Darley Estate zijn de schapen belangrijk. Graslandbeheer is de kerntaak van

AUGUSTUS 2012

08-08-12 07:45

Tekst: Jacques Engelen, Foto’s: Durkje Hietkamp

Deze groep dekrammen zijn Britse Texelaars met een beetje bloed van de Beltex.

Mond- en klauwzeer Darley Estate in Newmarket is nog een van de weinige schapenhouders in deze Engelse regio. De laatste jaren is het aantal schapenhouders sterk teruggelopen. “Toen ik hier twintig jaar geleden kwam wonen, waren er nog dertigduizend schapen in de buurt. Er zijn er haast geen meer. Veel boeren stopten door de MKZ in 2001 en er is veel vergrijzing”, stelt bedrijfsleider Dan Phipps.

het schapenhouderijbedrijf van Darley Estate. Het bedrijf beschikt over drieduizend acres, zo’n 1250 hectare. Tien procent wordt elk jaar gescheurd en nieuw ingezaaid. Daarop komen de eerste twee jaar nog geen paarden, maar wel schapen. Op dit land komt de groep ooien met hun pasgeboren lammeren uit de vroegste groep. Zo’n vijfhonderd ooien lammeren al vroeg af, in februari. Phipps gebruikt daarvoor ooien die hij zelf fokt uit de

kruising Suffolk x Mule. “De lammeren daarvan groeien harder dan die van de zuivere Mules. Dan kunnen ze vroeg weg. Het zijn lammeren met mooie karkassen”, zegt hij. Als vaderdier voor de vroege lammeren gebruikt hij Charollaisrammen. Later

De tweede groep lammert in maart af. Dat zijn allemaal Mules, gedekt door Texelaar- en Charollaisrammen. De laatHet verplaatsbare voetbad is zo gemaakt dat er geen druppel vloeistof op de wei komt. Dat zou slecht zijn voor de paarden.

ste groep lammert weer een maand later af en daarvan gaat een deel van de Mules onder een Suffolk. Phipps is geen fan van de Suffolk. Hij vindt het karkas dat die rammen leveren kwalitatief minder dan dat van de nazaten van Texelaar en Charollais. De enige reden om een Suffolk in te zetten, is de fok van kruislingooien voor het vroege aflammeren. Die aanfok is bescheiden. Jonge ooitjes worden vooral aangekocht, voor een prijs van tegen de 150 euro. “Als we ze zelf fokken, zijn we duurder uit. En het is niet efficiënt”, zegt Phipps. Hij wijst erop dat hij dan ook de uitgangsrassen van deze Mule, het bergras ­Swaledale en de in Groot-Brittannië veel gebruikte Bluefaced Leicester, moet gaan houden. Productie

De gemiddelde lammerenproductie is ongeveer twee per ooi. Van drielingen wordt één lam overgewend naar ooien met één lam. De lammeren groeien praktisch alleen op gras. Slechts de groep van februari krijgt krachtvoer. Op het moment van het bezoek van ­lezers van Het Schaap krijgen ze voerrestanten van paardenfokkerijen. Op een levend gewicht van ruim veertig kilo gaan de lammeren weg voor de slacht. Phipps toont de lijsten van het slachthuis waarop te zien is dat de meeste lammeren tussen de 85 en 99 Britse pond (108 tot 125 euro) ­opbrengen. De meeste classificeren U en R. Oormerken

De lammeren krijgen geen elektronische oormerken. In Engeland is dat niet verplicht, maar nadeel is dat de dieren die nog niet slachtrijp zijn, niet elders mogen worden afgemest. Ze moeten worden geslacht. Deze regeling wordt overtreden, vertelt Phipps. “Er gaan lammeren terug naar bedrijven.” Hij wil elektronische oormerken gaan gebruiken. De stal is ingericht met behandelgangen, waar readers goed te gebruiken zijn. “Ik wil de gegevens van elk lam weten”, zegt Phipps. << AUGUSTUS 2012

14-15_Bedrijf 1.indd 15

> <

HET SCHAAP

15

08-08-12 07:46

engeland

Lezersreis 2012

De ooien in de wei zijn van oorsprong Mules (Swaledale x Bluefaced Leicester), maar Greenfield kruist steeds meer Texelaar in omdat hij dat vlees beter vindt.

martin Greenfield, Twycross

Zelf vlees vermarkten Op het bedrijf van Martin Greenfield in Twycross is alles gericht op de vermarkting van het eigen lamsvlees. Door zelf te leveren, beurt Greenfield gemiddeld maar liefst 190 euro per lam.

‘B

utchers lambs’. Daarom gaat het bij Martin Greenfield. Een lam waarmee de slager wat kan. Elke week laat Greenfield in het dorp tien lammeren slachten. De karkassen komen terug naar zijn bedrijf, hangen daar nog tien tot veertien dagen in een koelcel en worden dan uitgesneden. Het vlees verkoopt Greenfield op boerenmarkten en rechtstreeks aan particulieren. Hij bouwt momenteel een website voor de vleesverkoop en gaat dan pakketten bevroren lamsvlees door het hele land verkopen. Het vlees wordt gegarandeerd binnen 24 uur geleverd. “Er is een markt voor”, zegt hij stellig. Het vlees van de helft van al zijn lammeren weet hij op deze manier te verkopen. PaChT

Martin Greenfield en zijn vrouw laten het Nederlandse gezelschap kennismaken met hun lamsburgers.

16

16-17_Bedrijf 2.indd 16

HET SCHAAP

Greenfield ontvangt de deelnemers aan de lezersreis hartelijk. Op een platte wagen rijdt het gezelschap over de percelen grasland. Greenfield pacht 210 acres (circa 88 hectare) van de Britse koningin. De pacht ligt voor drie generaties vast. Martin is de tweede die er gebruik van maakt. Zoon Ben (15) is

AUGUSTUS 2012

08-08-12 17:05

Tekst: Jacques Engelen, Foto’s: Durkje Hietkamp

pen en zou ook enigszins werken tegen maag-darmwormen. De dieren krijgen ook wel stoppelknollen en volgens Greenfield is dat prima voor het vlees. “Het wordt er echt zoet van.”

> <

Texelaar

Duizend ooien houdt hij. Ze hebben een gemiddelde lammerenproductie van 1,75. Het zijn overwegend kruislingen van Texelaar x Mule. Hij heeft lang Suffolks als vaderdieren gebruikt, maar de lammeren daarvan zijn hem te groot en kostten naar verhouding veel onderhoud. “De Texelaar is beter.” Hij koopt dekrammen op anderhalfjarige leeftijd voor zeven- tot achthonderd euro. Sinds drie jaar fokt hij zelf zuivere Texelaars om goede rammen te krijgen. Uiteindelijk produceert hij vleeslammeren die voor driekwart Texels zijn en voor een kwart Mules. Lammertijd

De lammertijd begint in februari voor de productie van vroege lammeren. Het leeuwendeel van de ooien lammert in Slager Mal Gothard snijdt karkassen uit. Ben Greenfield, zoon van de schapenhouder, assisteert. april af en van deze dieren kan Greenfield maandenlang lammeren laten slachten. beoogd bedrijfsopvolger. “Ik ben blij dat Vandaar dat Greenfield veel tijd en geld Fokooitjes koopt hij aan, elk jaar zo’n steekt in graslandbeheer. Geregeld ploegt hij ook boer kan zijn”, zegt de schapentweehonderd. Het liefst zou hij ze bij houder. De pachtprijs bedraagt ongeveer hij percelen om, waarna hij ze inzaait met boeren kopen, maar dat is niet eenvoueen mengel van gras, witte klaver en cicho- dig. Daarom gaat Greenfield naar open215 euro per hectare en daarmee is rei. Dat laatste kost hem honderd euro per bare verkopingen waar hij afgelopen jaar Greenfield goedkoop uit. “Hier in de hectare extra, maar hij is er erg tevreden buurt wordt ook al ruim zeshonderd gemiddeld 180 euro per ooitje moest over. Cichorei wortelt diep en daardoor euro per hectare betaald”, weet hij. neertellen. “De prijzen stijgen. Drie jaar groeit het ook in droge tijden. “We kuilen geleden kostten ze nog maar zeventig het zelfs in, want als we het laten doorpond.” Dat is ongeveer negentig euro. Cichorei Het grasland is erg belangrijk, want Green- groeien, wordt het wel twee meter hoog.” Hij zorgt ervoor dat het niet te kort de win- Karkassen field laat de lammeren rechtstreeks onder de ooien weg slachten als ze 42 kilo wegen. ter in gaat. Dan vriest het niet dood en Greenfield heeft op zijn bedrijf een houdt hij wel drie jaar opbrengst van de ci- ruimte waar hij de karkassen laat uitZe krijgen niks bijgevoerd, ook de ooien niet. Begrazing is hun voedselvoorziening. chorei. Het is prima voedsel voor de schasnijden. De 22-jarige slager Mal Gothard demonstreert hoe hij lamkarkassen uitsnijdt. Het vlees is bedoeld ter promotie van de Texelaar op Sheep 2012. De slager Een van de rammen, krijgt hulp van Martins zoon Ben die een Britse Texelaar. deze week stage loopt bij de slager. Greenfield koopt de Door zelf te leveren, beurt Greenfield rammen voor ruim 750 euro als ze 1,5 jaar gemiddeld 190 euro per lam. Zou hij ze levend verkopen aan de handel, dan ontoud zijn. vangt hij krap 110 euro per stuk. Van die 190 euro moet wel 11,50 euro voor het slachten en 12,70 euro voor het uitsnijden worden afgetrokken. Maar de rest van het verschil is de meeropbrengst van de zelfvermarkting. << AUGUSTUS 2012

16-17_Bedrijf 2.indd 17

HET SCHAAP

17

08-08-12 17:05

engeland

Impressie schapenvakbeurs Malvern

Lezersreis 2012

recordopkomst Sheep 2012 Sheep 2012 was een doorslaand succes. De tweejaarlijkse schapenvakbeurs in het Engelse Malvern ontving meer dan 11.000 bezoekers, een record.

S

heep 2012, georganiseerd door de National Sheep Association (NSA), gaf een goed beeld van het optimisme dat in de Engelse schapensector heerst. Een recordaantal bezoekers ne-

geerde de regen en modderige omstandigheden voor een bezoekje aan de beurs en de circa 250 exposanten deden goede zaken. De belangstelling voor het boeken van vooruitgang en het toepas-

sen van nieuwe technologieën in de Engelse schapenhouderij blijkt groot. Op de beurs toonden zowel de grote merken als de kleine leveranciers hun nieuwe producten. <<

Dm Handling presenteerde de nieuwe schapentransportband. De combinatie conveyor met Nedap VP1850-panelreader kreeg tijdens de royal Highlandshow de Silver-Award voor innovatief product. Schapen die het systeem binnenkomen, worden opgetild door transportbanden die door twee elektromotoren worden aangedreven. “Het transportsysteem kan handsfree elektronische oormerken lezen en de schapen wegen. Dankzij de conveyor kunnen alle voorkomende handelingen snel, eenvoudig en zonder stress voor mens en dier worden uitgevoerd”, zegt standhouder David mcGillivray. Het systeem kan op afstand worden bediend en stopt automatisch, bijvoorbeeld als er een oormerk niet leesbaar is of ontbreekt. “Alles wat je moet doen, is schapen blijven aanvoeren.”

The Tornado Wire Fencer of the Year Award werd toegekend aan de deelnemer die het beste een afrastering kon neerzetten. De teams, bestaande uit twee personen, moesten in drie uur tijd 70 strekkende meter van Tornado High Tensile-afrastering oprichten.

George mudge bracht de zogenaamde Super Crook onder de aandacht. Het hulpmiddel voor het vangen van een schaap, blijkt erg in trek. “Het werkt als een soort handboei. je kunt hiermee de poot van een schaap grijpen. Het quick release-systeem voorkomt dat dieren ontsnappen”, vertelt mudge. Het systeem is afkomstig uit Australië en kost 25 pond (32 euro). Ook met zijn zelf ontworpen 12-voltbatterij doet hij goede zaken.

18

18-19_Sheep2012.indd 18

HET SCHAAP

richard Webber van NLmD gaf een demonstratie van de Stock move Express, een smartphone-app die informatie over het vee registreert en uploadt. Het is de eerste app die kan koppelen met een EiD-lezer. De gegevens gaan naar de National movement Livestock Database (NLmD) met het persoonlijke online bedrijfsregister. De app is gratis en voor 9,99 pond (12,60 euro) inclusief btw kunnen veehouders ook geboortes, sterfte en oormerkvervangingen registreren.

AUGUSTUS 2012

08-08-12 07:46

TEKST EN FOTO’S: Durkje Hietkamp

Eveneens brede belangstelling was er voor de TagFaster, ontworpen door Roxan iD en Brian Eadie. De tang is ontwikkeld voor het gemakkelijk, snel en nauwkeurig aanbrengen van oormerken. “Elektronische I&R is niet verplicht in Engeland en daarom zijn in de meeste gevallen eenvoudige tags voldoende. De TagFaster is voor beide soorten inzetbaar”, zegt Eadie. Het systeem is sinds twee jaar wereldwijd op de markt. De tang heeft een uniek coderingsysteem. “De top van het elektronische oormerk is gekleurd en correspondeert met de kleur van de tag van dat jaar.” TagFaster-oormerken worden geleverd in een strip van twintig enkele of tien sets dubbele oormerken. Wanneer het oormerk is samengeklikt, valt het oor automatisch vrij.

Dat de polytunnel multifunctionele toepassingen kent, werd bewezen tijdens regenachtige momenten. De overdekte tunnels van plastic zeilen bieden standhouders en beursbezoekers een beschutte plek, maar kunnen ook dienst doen als huisvesting voor de schapen. Het is een multifunctionele, goedkope en makkelijk op te zetten tunnelconstructie. “Dankzij de goede luchtdoorstroming wordt een ideale omgeving gecreëerd voor bijvoorbeeld dieren die aflammeren”, zegt standhouder Andrew McGregor van McGregor Polytunnels. Het plastic dekzeil van polyethyleen gaat minimaal vijf jaar mee. De constructie van gegalvaniseerde stalen buizen heeft een levensduur van vijftien jaar. De buizen zijn bedekt met tape om het zeil te beschermen. Polytunnels zijn beschikbaar in diverse maten en zijn toegankelijk voor een laadtrekker of verreiker om uitmesten te vergemakkelijken. Een tunnel van 9x25 meter kost 4000 pond (5080 euro). “Onze klanten kiezen vooral voor de polytunnel vanwege de klimaatvoordelen”, aldus McGregor.

> <

In de erering op het showterrein werd een veiling van schapenhonden gehouden. Op het terrein lieten 47 Border Collies zien wat ze in huis hadden.

Robin Ridley van Solway Recycling Limited stond ook met een opvallend huisvestingssysteem op de beurs. “De 3 Bay Lamb Adopter huisvest drie ooien met lammeren in een veilige, tochtvrije omgeving. Uit proeven blijkt dat het sys­teem optimaal comfort biedt en zeer kosteneffectief is”, vertelt Ridley. “Het verbetert de overlevingscijfers van zwakke lammeren doordat ze een veiligere omgeving hebben aan beide kanten van de ooi.” Bijzonder is dat de producten zijn vervaardigd van gerecycled agrarisch plastic. “De producten zijn duurzaam, sterk en makkelijk schoon te maken.” Het systeem wordt geleverd met emmerhouders en emmers en is ook verkrijgbaar voor zes ooien.

Opvallend zijn de onnatuurlijke kleuren van sommige schapen die worden tentoongesteld. In Engeland zijn bedrijven die hun schapen verven om de dieren een kenmerkende kleur te geven en ze mooier te laten ogen, legt een Engelse bezoeker uit.

AUGUSTUS 2012

18-19_Sheep2012.indd 19

HET SCHAAP

19

08-08-12 07:46

engeland

Lezersreis 2012

De 170 ooien brachten in totaal 319 lammeren. De schapen met witte koppen zijn zuivere Hartlines.

Kennismaking met uniek ras

Hartline sheep op Brits platteland Passie is een grote drijfveer voor schaapherder Ewan Kershaw. Met adequaat management, kritische selectie en jarenlang kruisen weet hij kwalitatief goede Hartline-schapen te fokken. Dat is bijzonder; in Engeland zijn slechts een handjevol fokkers van dit unieke ras.

i

n het glooiende landschap van het Britse platteland grazen de schapen van Nugent Farm. Het bedrijf in Upper Lambourn is gevestigd op een areaal van bijna duizend hectare en wordt geleid door David Barratt. Al jaren wordt er met een uniek schapenras gefokt; de Hartline. hArtLiNes

Hartline­ooien zijn meer dan dertig jaar geleden ontwikkeld door Stephen Hart in Oxfordshire. Uitgangsrassen waren Welsh Halfbred, Finnish Landrace, Poll Dorset en Texelaar.

Op dit moment telt Engeland minder dan tien kuddes Hartlines. Een daarvan is te vinden op Nugent Farm. Toen schaapherder Ewan Kershaw vieren­ twintig jaar geleden op het bedrijf kwam, bestond de kudde uit 1050 North Country Mules die waren gekruist met de Suffolk, samen met vijftig Hartline x Mule­jaarlingen. “We streefden naar een gesloten kudde en daarom werden vijf­ tig jaarling­ooien opnieuw gekruist met een Hartline­ram van een andere fami­ lie. In vijf jaar produceerde dit systeem 100 tot 120 vervangende ooilammeren.” In 2011 gingen de Hartline­jaarlingen

Trots toont Ewan Kershaw het nieuwe geautomatiseerde weeg-, identificatie- en selectiesysteem.

20

20-21_Nugent Farm.indd 20

HET SCHAAP

naar de Southdown­rammen en hoewel de boerderij twintig jaar zelf voorzag in vervanging van de schapenstapel, duurde het tien jaar voor de Mules uit beeld verdwenen. Tegenwoordig worden alleen rammen aangekocht en bestaat de kudde uit 600 ooien. LAMMeriJ

Op 5 november start het dekseizoen. De ooien worden gedekt als ze twee jaar oud zijn. “Voor 300 ooien gebruiken we twee Hartline­rammen die voor vervanging van de veestapel moeten zorgen. De rest wordt gekruist met Southdown­ en Suf­ folk­rammen voor de productie van vleeslammeren”, zegt Kershaw. Op het bedrijf is een ontwikkeling gaande naar Southdown­rammen met Nieuw­Zee­ landse genen. Ondanks dat de South­ down van oorsprong een Engels schapenras is, heeft Nieuw­Zeeland beter fokmateriaal, volgens de schaapherder. “In het verleden zijn veel Southdowns geëxporteerd. Het beste fokmateriaal is daarmee uit Engeland verdwenen. We willen de eigenschappen van een sterke voorouder terughalen.” Het lammerseizoen barst los op 1 april en meestal zijn alle lammeren voor 12 april geboren, laat de schaapherder weten. “Vanaf dan is er voldoende gras

AUGUSTUS 2012

08-08-12 07:47

TEKST EN FOTO’S: Durkje Hietkamp

> <

Sinds de komst van de nieuwe schuur lammeren de ooien binnen af.

Nugent Farm Het Britse schapenbedrijf Nugent Farm omvat 150 hectare blijvend grasland, 250 hectare tarwe, 250 hectare zomergerst, 200 hectare lijnzaad, 40 hectare koolzaad en 17 hectare aardappelen voor zaadproductie. Daarnaast is er 31 hectare bos en worden op 45 hectare afwisselend wilde bloemen en gras geteeld in verband met natuurdoeleinden. De 600 ooien begrazen het land dat niet geschikt is voor akkerbouw en krijgen gedurende de winter stoppelknollen bijgevoerd. De dieren worden standaard twee keer per jaar bekapt.

beschikbaar. We hebben geëxperimen­ teerd met later aflammeren, maar de top­ laag van de bodem is dun en de kalkgrond waarop we hier zitten, is zo­ mers erg droog waardoor het gras in een normale zomer afbrandt.” Sloten of wa­ terlopen zijn er niet. Het meeste water wordt uit bronnen gepompt. Nieuwe schuur

De ooien lammeren binnen af. “Van oudsher staat ons dorp bekend om het trainen van racepaarden. Twee jaar gele­ den hebben we een deel van de grond verkocht aan de jockeyclub. Dat leverde ons leuk geld op om een schuur te bou­

wen”, vertelt Kershaw. Voor de komst van de nieuwe schuur lammerde alles buiten af op stro. “Een simpel en goed systeem, maar dankzij de nieuwe schuur kunnen we nu alles beter volgen.” Ooien die moeten aflammeren, worden indivi­ dueel gehuisvest. Na een dag gaan ze weer naar buiten. De schaapherder ver­ wacht van de 600 ooien 1050 lammeren te vangen. Afgelopen jaar zijn 903 lam­ meren verkocht en 155 ooilammeren aangehouden. Investering

De ooien worden elektronisch geïdenti­ ficeerd. Ook het wegen en selecteren ge­

Het gaas van de afrastering is op de kop geplaatst. Doordat de grotere maas nu onder is, kunnen de dieren de kop er doorheen steken zonder dat ze vast komen te zitten of hun oormerk verliezen.

Nugent Farm heeft een vergunning om dode dieren te vernietigen. De verbrandingsoven bereikt een temperatuur van zo’n duizend graden. Dit systeem kost vijf pond (6,35 euro) per dier. De as gaat naar een speciaal afvalverwerkingscentrum.

beurt binnenkort elektronisch. Trots toont Kershaw de nieuwe investering: een automatisch weeg-, identificatie- en selectiesysteem. “De unit leest de oor­ merken en selecteert de dieren op num­ mer of gewicht”, legt de schaapherder uit. “We wegen de lammeren op 8, 16 en 21 weken en houden per ooi bij wat voor en hoeveel lammeren ze heeft gebracht. De beste ooien houden we aan als ras­ zuiver dier.” Hartlines zijn vruchtbaar, goede moeders en hebben nauwelijks klauwproblemen, stelt Kershaw. Dieren die niet voldoen worden uit het koppel geselecteerd. <<

De Southdown-rammen uit Nieuw Zeeland die pas geleden zijn gekocht, zijn slechts veertien dagen oud.

AUGUSTUS 2012

20-21_Nugent Farm.indd 21

HET SCHAAP

21

08-08-12 07:47

middenplaat TEKST: JACQUES ENGELEN, FOTO’S: HENK RISWICK

Coburger Fuchs Niet veel schapenrassen hebben zo’n typische bruine kleur als de Coburger Fuchs. Die kleur valt meteen op. Vooral bij de lammeren; ze zijn over het hele lichaam roodbruin. Zodra de dieren ouder worden en wol vormen, verdwijnt de bruine kleur voor een groot deel onder de crèmekleurige vacht. Het eerste jaar heeft de binnenzijde van de vacht nog een bruine gloed, maar oudere Coburgers hebben crèmekleurige wol. Het ras staat behoorlijk in de belangstelling. Dat is niet altijd zo geweest; halverwege de vorige eeuw was het ras nagenoeg verdwenen. De Duitsers hebben weer een populatie gefokt en inmiddels lopen er ook Coburger Fuchsen in Nederland. Van oorsprong is de Coburger Fuchs een sober landras met als prettige eigenschap dat het zich gemakkelijk aan andere omstandigheden aanpast. Het ras wordt hier en daar ingezet voor begrazingsprojecten. Het is sterk en kan oud worden. Coburgers hebben een ongehoornde en lichtgebogen kop met licht hangende oren. Het karakter is vriendelijk. De Coburger Fuchs is een middelgroot ras. De vruchtbaarheid is gemiddeld. Opvallend is dat sommige ooien het hele jaar bronstig kunnen worden. Maar bij de meeste ooien is de bronst seizoensgebonden. Stamboek:

Vereniging van Speciale Schapenrassen (VSS) Website:

www.vssschapen.nl Foto’s gemaakt bij Jan Klein Elhorst, Ruurlo (Gld.)

22

22-23_Middenplaat.indd 22

HET SCHAAP

AUGUSTUS 2012

08-08-12 07:49

22-23_Middenplaat.indd 23

08-08-12 07:49

reportage

‘Blij met wat we hebben’ De schapenhobby van Saskia Hackert en Noud den Hartog maakt hun leven op de woonboerderij in het Gelderse Ophemert compleet. “Het is na een dag werk heerlijk thuiskomen met de schapen in het land. Hier hoeven we nooit meer weg.” TEkST: mArjolEiN VAN woErkom, foTo’S: HENk riSwiCk

H

et is een idyllisch plaatje. Acht Zwartblesooien met hun lammeren in het groene gras onder de fruitbomen. Twarres, de nieuw aangekochte ram, staat in het weitje ernaast. Het gras groeit welig. “Kleigrond”, wijst Noud den Hartog. “Ik kan elke week wel twee keer maaien. Je ziet het aan onze lammeren. Die zijn groter dan Zwartbleslammeren van dezelfde leeftijd op zandgrond.” Toen ze naast hun vorige huis in 2008 wat grasland ter beschikking kregen, was de keuze snel gemaakt. Schapen moesten erin, en meer in het bijzonder Zwartblessen. “Die hadden we vroeger thuis ook”, zegt Saskia Hackert. “Het zijn mooie schapen met een makkelijk karakter en ze hebben een prachtige oprichting. Als je de wei in kijkt, kijken ze je echt aan. De witte bles geeft ze persoonlijkheid. Daarnaast is het, net zoals onze Welsumerkip, een oudHollands ras. Als er geen mensen zijn die deze rassen houden, sterven ze uit. Dat zou zonde zijn.” Eind 2010 zijn Noud en Saskia naar de Betuwe gekoPLaats: oPHEmErT (Gld.) men, waar ze een oude boerderij kochten met verBeroeP: EiGEN bEdrijf, zE ExPloiTErEN vallen schuren, waarbij bomen en onkruid het land driE TANkSTATioNS overwoekerden. Hun drie Zwartblesooien kwamen HoBBy: ACHT zwArTblESooiEN, driE mee. Dat zijn er inmiddels acht. Twaalf is hun strezwArTblESrAmmEN EN 17 lAmmErEN ven. “We hebben nu de buitenboel opgeknapt. Naast twee paarden, vijf kippen en onze twee jachthonden, maken de schapen onze boerderij compleet”, stelt Noud. len. Op die manier kunnen we zien of we vooruitgang boeken.” Type, raseigenschappen en de kleuraftekening zoals foKKerIJ beschreven in het stamboek, zijn de belangrijkste uitHoewel fokkerij in eerste instantie niet hun doel gangspunten. Daarnaast maakt de kleuraftekening de was, ging het tijdens de eerste lammerperiode in fokkerij extra uitdagend, omdat er weinig bekend is 2009 al kriebelen. “Je wilt toch steeds betere en over de witvererving. “Maar we lopen er niet blind mooiere schapen”, stelt Saskia. “We zijn lid van het achteraan. Zo hebben we een registerooi aangehoustamboek geworden en laten onze ooien beoorde-

NoUd dEN HArToG (42) EN SASkiA HACkErT (36)

24

24-25-26_Hobbyrepo.indd 24

HET SCHAAP

AUGUSTUS 2012

08-08-12 07:49

g

Saskia observeert de schapen graag en kan zo snel zien of een schaap wat mankeert.

den. Ze heeft geen twee witte achterpoten, maar doet het uitzonderlijk goed. We krijgen mooie lammeren van haar die wel aan de stamboekeisen voldoen”, vertelt Noud. “Uiteindelijk willen we de wei in kijken en blij kunnen zijn met wat we hebben.” Hun eerste twee rammen, nu in de verkoop, hebben al enkele kampioensprijzen op keuringen in de wacht gesleept. Twarres, 89 punten voor algemeen voorkomen,

moet een nieuwe impuls aan hun fokkerij geven. “Hij heeft een erg mooie oprichting”, stelt Noud. “Hij lijkt wel een giraffe door die nek. We hopen dat we ooit met ons eigen fokmateriaal naar de keuring kunnen.” Zelf doen

Noud en Saskia hebben een eigen bedrijf. Ze zijn exploitant van drie tankstations. Toch doen ze veel AUGUSTUS 2012

24-25-26_Hobbyrepo.indd 25

>> HET SCHAAP

25

08-08-12 07:49

reportage

‘Witte bles geeft persoonlijkheid’

De nieuwe ram Twarres heeft ‘een nek als een giraffe’.

Noud doet ook het boerenwerk graag zelf.

Dit scheermes wordt meestal gebruikt bij koeien en paarden, maar werkt ook bij schapen.

schaapgerelateerde werkzaamheden zelf. Eigen ruwvoer binnenhalen, scheren, poten behandelen, helpen met aflammeren. “In de avond en het weekend hebben we tijd voor onze dieren”, legt Saskia uit. “Ik observeer graag en kan al snel zeggen of een schaap iets mankeert, maar wat betreft aflammeren zijn het onvoorspelbare dames. Ik ben er liever zelf bij en heb daarvoor een cursus verlossen gedaan. Tijdens de aflammerperiode neem ik zo veel mogelijk vrij. Daarbij scheelt het dat ik flexibel ben in mijn werk. Soms schakelen we mijn moeder in.” Sinds dit jaar hangt er een camera, zodat de schapen ook tijdens het werk in de gaten kunnen worden gehouden. Lammeren

Ze kiezen ervoor om de ooilammeren het eerste jaar over te laten staan. “We horen nog wel eens verhalen van schapenhouders die hun ooilammeren lie26

24-25-26_Hobbyrepo.indd 26

HET SCHAAP

ten dekken en uiteindelijk guste ooien hadden of eenlingen kregen”, vertelt Noud. “Dat willen we voorkomen, dus we laten ze eerst uitgroeien. Sommige ooien krijgen nu de eerste keer meteen een drieling. Het verlies dat je hebt door ze het eerste jaar niet te laten dekken, heb je er dan alweer uit.” Vorig jaar hebben ze al hun ramlammeren voor de fokkerij verkocht, dit jaar lukt dat niet. “Daarin zijn we realistisch. Dit jaar brengen we een aantal dieren naar de slachterij. Dat doen we zelf. We willen tot het einde toe netjes voor ze zorgen.” Saskia kijkt de wei in en wijst naar een ooi zonder lammeren. “Ze vervetten snel met zo veel gras. Sommige zetten we op rantsoen voor het dekseizoen. Slepende melkziekte willen we voorkomen. Maar ze zijn ook een beetje verwend. Als de hoeveelheid gras niet meer naar wens is, hoor je ze wel!” <<

AUGUSTUS 2012

08-08-12 07:49

mail uit

Kenia

> <

ANNE GITAU schapenhoudster in Kikuyu

Nieuwe Dorpers moesten wennen

I

k ben Anne Gitau. Ik heb een gemengd bedrijf met schapen, een paar melkkoeien en wat tuinbouw in Kikuyu, vlak buiten de hoofdstad Nairobi, in Centraal-Kenia. Ik had al acht Merino’s, maar wil overschakelen op Dorpers. Ik had er al vijf en heb er onlangs nog eens zes ooien en een ram bijgekocht. Ze komen uit Nanyuki, ruim 200 kilometer verderop. Jonge dieren, was me verteld. Maar aan één ooi kon ik zien dat ze ooit lammeren heeft gehad, ze had namelijk een sterk ontwikkelde uier. Maar ze is wel drachtig. De andere dieren zijn wel jong. Mooie dieren om mee te fokken, al waren ze erg duur. Bijna vijftig euro per stuk moest ik betalen. Ik denk dat de chauffeur die ze heeft gebracht, er te veel van heeft geprofiteerd. De volgende keer ga ik zelf, met mijn pick-up. In Nyeri, dat halverwege Nairobi en Nanyuki ligt, ken ik nog een schapenhouder bij wie ik Dorpers kan kopen. Ze zullen niet duurder zijn dan dertig euro, verwacht ik. Ik moet dan wel eerst een vergunning regelen voor het transport. Het ministerie van Vee wil precies weten waar de dieren vandaan komen en waar ze naartoe gaan. De papieren daarvoor zijn snel geregeld, dat kan bij een kantoor hier in Kikuyu. En het vervoerdocument is niet duur. De vorige keer betaalde ik ongeveer vijftig cent voor de vervoervergunning van een koe. De nieuwe schapen doen het goed, al heeft het even geduurd voor ze gewend waren. Ze zijn ziek

geworden van de omslag en het andere klimaat. Het is hier een stuk hoger en dus kouder dan in Nanyuki. Het natte seizoen is afgelopen, nu is de koude tijd aangebroken. ’s Nachts koelt het af tot tien graden, overdag wordt het nauwelijks twintig graden. Drie keer heeft de veearts mijn schapen met tetracycline behandeld tegen longontsteking. Een week na hun aankomst begon er één slijm op te hoesten, dus dat dier heb ik behandeld. Toen die genezen was, volgden er twee andere. De laatste keer waren het er drie. Er was zelfs een Merino die ging hoesten, ondanks de dikke wol, maar dat was een droge hoest. Eén Dorper werd kreupel. Een hoef was ontstoken. Het was daarom tijd wat aan het schapenhok te doen. Hun nachtverblijf was te nat en na de regentijd bleef de grond te koud optrekken. Ik heb de vloeren van de hokken en de uitloop binnen de omheining helemaal laten verharden. Nu liggen ze op een cementvloer. Die is mooi droog en schoon te houden. Binnen in het hok strooi ik nog wat zaagmeel. De man die de cementvloer kwam leggen, wees erop dat mijn schapen vlooien konden hebben. Daarop heb ik ze gedompeld in een bad met water en insecticiden. Nu zijn de dieren een stuk levendiger. Toch denk ik dat ik ze nog eens moet behandelen tegen vlooien, want ik zie nog steeds een paar schapen stampen en onrustig bewegen.

AUGUSTUS 2012

27_Mail Kenia.indd 27

HET SCHAAP

27

08-08-12 07:50

lamsvlees Met een spuitbus in de hand zet Gerrit Pennings een groene streep over de gescande dieren.

Kijkje bij slachterij Pennings

Afnemers eisen kwaliteit Wekelijks worden er honderden schapen en lammeren in Nederland naar de slacht gebracht, maar de schapenhouder zelf krijgt daar weinig van mee. Een kijkje achter de schermen bij slachterij Pennings Vee en Vlees in het Gelderse Gendringen.

D

e vanmorgen gebrachte schapen en lammeren staan in koppels in de hokken. Gerrit Pennings loopt er met zijn handreader doorheen en scant de oormerken. Met een spuitbus in zijn andere hand zet hij een groene streep over de gescande dieren. Vandaag heeft hij zo’n 120 dieren voor de slacht, van Hampshire Downs tot Texelaars. “In de vakantieperiode slachten we twee keer in de week 100 tot 150 dieren per keer. In normale tijden slachten we drie keer per week.” De dierenarts kijkt, in opdracht van de NVWA, toe. “We kijken of de gezondheidsverklaringen goed zijn ingevuld 28

HET SCHAAP

28-29-30_Slagerij Penning.indd 28

en we checken of de dieren gezond zijn. Dat doen we op uiterlijk. Ik kijk of ze rustig zijn, goed ademhalen, niet hoesten enzovoort. Als er een dier niet gezond is, wordt hij niet geslacht.” Dat gebeurt bij schapen en lammeren maar sporadisch, merkt hij op. “Bij varkensslachterijen komt dat elke dag wel voor.” Kwaliteit

Pennings slacht alleen schapen, lammeren en runderen. De kwaliteit van de aangeleverde dieren vindt hij goed. “Er zit natuurlijk verschil in een Texelaar en een Zwartbles. Texelaars zijn luxer. Een

Zwartbles is wat smaller, maar ik moet van alles wat hebben om met de prijzen mee te kunnen. Zuivere Texelaars zijn niet voor iedereen te betalen.” De smallere schapen en lammeren gaan naar de Duitse markt. Vooral Turkse winkels rondom Duisburg vragen daarnaar. De luxe Texelaars zet hij voornamelijk af in het westen, bijvoorbeeld naar winkels in Den Haag en Rotterdam. “Nederlanders kijken toch meer naar kwaliteit, Duitsers vooral naar de prijs”, stelt hij. Elke week krijgt hij van vaste leveranciers zo’n 300 tot 500 schapen en lammeren aangevoerd. In tijden van het offerfeest heeft hij er meer nodig. Om

AUGUSTUS 2012

08-08-12 07:52

Tekst: Marjolein van Woerkom, Foto’s Henk Riswick

De vakkennis van Gerrit Pennings bepaalt de classificatie van het geslachte dier.

Met een handreader worden de oormerken van de schapen gescand.

geen tekort te hebben, heeft hij naast zijn slachterij een eigen boerderij waar hij lammeren weidt. Elektronische I&R

Pennings is bij het hok aangekomen met vier Texelaars. Eén ervan heeft een groen oormerk, de andere drie een gele. Sinds de invoering van de elektronische I&R zijn schapenhouders verplicht groene oormerken met chip te gebruiken. Oude

schapen mochten de gele oormerken behouden. “Daar is het misgegaan”, stelt Pennings. “Ze hadden toen meteen moeten verplichten alle schapen en lammeren te voorzien van groene blikken.” Hij duwt een Texelaar de hoek in. Het dier probeert zich eruit te wurmen. In zijn ene hand houdt Pennings de reader vast. Met zijn andere hand veegt hij de stront van het oormerk en tikt het nummer in. “Dit kost dus veel tijd. Het zijn niet alleen de

gele oormerken die voor problemen zorgen. Het gebeurt soms dat het groene oormerk met de chip ontbreekt, of ik scan een dier en de computer geeft aan dat het dier niet is geboren. Er zitten dus nogal wat grijze vlekken in het systeem.” De steeds strenger wordende regelgeving zorgt er sowieso voor dat er meer tijd in de administratie gaat zitten, stelt hij. “Ik denk dat dat ook de reden is waarom ik steeds minder aanvoer heb van kleine hobbyhouders. De administratie zorgt voor te veel werk, waardoor hobbyhouder stoppen.” Toch zitten er ook voordelen aan het ­systeem. “Doordat ik de dieren voor de slacht scan, kan ik ze door elkaar laten lopen. Na de slacht kan ik ze er dan per koppel weer uitpikken. Vroeger moest ik de tien dieren van Jan en de vijftien van Piet tot na de slacht uit elkaar houden. Dat was meer werk.” Classificering

De schapen houden tot aan de classificering hun oornummer. Aan het eind van de slachtlijn staat Pennings wederom met een scanner. Hij scant het oornummer van het geslachte dier dat voor hem >> AUGUSTUS 2012

28-29-30_Slagerij Penning.indd 29

HET SCHAAP

29

08-08-12 07:52

lamsvlees hangt en de computer geeft aan om welk dier het gaat, van welke leverancier het is en het dier wordt gewogen. Pennings’ vakkennis bepaalt de classificatie. “Ik kijk hoe ze in het vet zitten. Dat kan je vooral zien aan de bil en de rug. Dit is bijvoorbeeld een mooi lam, maar niet luxe. Die daar is een stuk vetter. Dat zie je meteen aan de wittere kleur van het karkas.” De classificatie loopt van zeer luxe, naar luxe, vet, normaal, smal, mager tot zeer mager. Pennings tikt het geslacht en de classificatie in op de computer. Daarna duwt hij het dier richting de koelcel. De smallere dieren gaan linksom. De luxere naar rechts. Op die manier wor-

den ze meteen per afnemer gesorteerd. De bijbehorende organen die aan een haak aan het dier hangen, zijn voor de keuring. Een keurmeester bepaalt later op de dag de algehele toestand en de organen van het dier. Als er geen afwijkingen worden gevonden, wordt het dier consumptiewaardig bevonden en krijgt het een stempel. Terugkoppeling

Zo’n 70 procent van de geslachte dieren gaat direct naar de afnemers. Daarbij baseert Pennings zijn prijzen op de basisprijzen van de markt. “Stel, een goed lam kost 6 euro per kilo. Dan kost een dier dat

Gerrit Pennings is eigenaar van slachterij Pennings Vee en Vlees in het Gelderse Gedringen.

ik als luxe heb geclassificeerd iets meer en een vet dier wat minder.” Daarbij is er ook een terugkoppeling naar de fokker. “Zodra ik de weegbon heb uitgedraaid, kunnen fokkers een mailtje krijgen met de gegevens van hun dieren. Ze krijgen het levensnummer, de soort, het slachtgewicht en de classificatie. Op die manier kunnen ze de groeisnelheid van het betreffende lam per dag uitrekenen en daar hun fokstrategie op aanpassen. Het is voor hen een stimulans om de kwaliteit te verhogen, en wij krijgen daardoor een kwalitatief betere aanvoer.” De overige 30 procent wordt uitgebeend en verkocht in eigen winkel. Van hele lammeren tot aan lamsschenkeltjes. Heel voorzichtig neemt de vraag naar lamsvlees onder Nederlanders toe, merkt Pennings. Afnemers zijn daarbij ook kritischer geworden. “Ze willen weten waar hun vlees vandaan komt. Vroeger kon ik alles verkopen, of het nu vet of mager was. Nu willen ze kwaliteit.” Traceerbaarheid lijkt daarbij een steeds belangrijker item te worden. “Runderen krijgen in de uitgaande lijn een badgenummer, waardoor ze altijd te traceren zijn. Bij schapen is dat nog niet het geval, maar wij zijn er wel mee bezig dat te realiseren. Gezien de maatschappelijke ontwikkelingen denk ik dat die vraag er wel komt.” <<

Erhan Baran beent een ooilam uit. Consumptiewaardige dieren krijgen een stempel.

30

HET SCHAAP

28-29-30_Slagerij Penning.indd 30

AUGUSTUS 2012

08-08-12 07:52

Bal ontstoken

Geen formaline als voetbad

Onze dekram heeft een bijbal- of teelbalontsteking. Eén kant van de zak is behoorlijk opgezet. Hij heeft er niet veel last van. Kunnen we de ram houden voor de dekperiode of brengt dit te veel risico’s met zich mee?

Sommige schapenhouders gebruiken nog steeds formaline in het voetbad. Dit middel kan eigenlijk niet meer. Het heeft kankerverwekkende eigenschappen en is pijnlijk in open wondjes, waardoor de schapen het stabad niet in willen. Let wel: stabad. Schapen moeten minimaal vijf minuten in een bad staan om er effect van te hebben. Een beter alternatief is zinksulfaat in een 10%-oplossing. Dit is niet pijnlijk en toch werkzaam. Een ander alternatief is Intra HoofFit Bath. Dit middel werkt verzachtend voor de klauwen en is minder belastend voor het milieu.

Grote kans dat de ram de helft van zijn spermaproducerende capaciteit kwijt is. Gelukkig komt Brucella ovis in Nederland (nog) niet voor, dus u hoeft niet bang te zijn dat de ram een besmettelijke ziekte overbrengt. De ram is geen aanrader meer voor een goede dekdienst.

Ganzen bij schapen Wij houden tien Texelaars op twee hectare (verdeeld in drie stukken). Daar willen we graag een koppeltje witte boerenganzen (nu nog kuikens) tussen zetten en de ganzen steeds mee verweiden, zodat ze niet door het lange gras scharrelen. Kan dat? Lopen schapen of ganzen gezondheidsrisico’s wanneer ze bij elkaar zijn?

Dekperiode nadert

Een aantal weken voor het dekken is een prima moment om de klauwtjes te bekappen en controleren. Zorg daarnaast dat rammen en ooien ruim voor dekken zijn voorzien van voldoende vitaminen en mineralen. Houd de conditie van rammen, zeker de dieren die meerdere koppels achter elkaar moeten dekken, goed in de gaten. Zo nodig wisselt u regelmatig van ram. De conditie van dekooien bepaalt mede de worpgrootte. Een te lage conditie resulteert in een lager aantal eicellen, een te hoge conditie bemoeilijkt zowel de drachtigheid als worpgrootte.

Ganzen hebben van schapen weinig te vrezen. Ganzen kunnen wel drager zijn van Campylobacter en salmonellabacteriën en schapen hiermee besmetten. Deze bacteriën kunnen diarree en verwerpen bij de schapen veroorzaken. In de praktijk valt dit meestal mee, maar er zit een klein risico in het gezamenlijk weiden.

Uierontsteking

FOTO: JACQUES ENGELEN

Dit jaar heb ik voor de tweede keer een schaap met uierontsteking. De uier is dik, opgezet, er zit een knobbel in en er komt witte pus uit bij het uittrekken. Zijn alle soorten uierontstekingen zo schadelijk dat je de ooi moet afschrijven? Kun je ze nog houden voor de fokkerij? Wat kun je het beste doen als je dit overkomt ( ik spuit ze direct een aantal dagen met antibiotica). Ik hoor vaak de term ‘blauwwrang’. Waarin onderscheidt deze ontsteking zich ten opzichte van andere ontstekingen? Bij blauwuier of blauwwrang sterft een deel van de uier af. Het schaap stoot dit dode stuk af. Dit is geen vrolijk gezicht en de ooi is voor verder gebruik afgeschreven, als ze het al overleeft. Bij uierontsteking is een snelle behandeling met antibiotica nodig. Dit neemt niet weg dat een gedeelte van de uierontstekingen ongemerkt kan verlopen en in de herfst bij het selecteren wordt ontdekt als harde knobbel. Een vlot behandelde uierontsteking kan restloos genezen en hoeft niet per se een reden te zijn om het dier weg te doen. Als er knobbels in de uier overblijven na de infectie, is het niet verstandig om met de ooi te fokken.

n n n n n

Armanda Boersma, ForFarmers (voeding) Albert Visscher (fokkerij) Frank Glorie, schapendokter.nl (gezondheid) Gerard Veldt en Ton Noom, Veno (huisvesting) Han de Leeuw (verzorging)

Let op mest Houd de mest van de lammeren goed in de gaten. Als u het niet vertrouwt, neem dan een mestmonster. Na een paar dagen heeft u meestal de uitslag en kunt u de lammeren, indien nodig, behandelen met het juiste middel. Het kan zijn dat u plotseling enkele dode dieren heeft. Neem dan zeker een mestmonster. Mogelijk hebben ze een rondwormbesmetting. Later in de tijd kunnen ze ook leverbot hebben.

FOTO: KOOS GROENEWOLD

Auteurs

AUGUSTUS 2012

31_Tips.indd 31

FOTO: JAN-WILLEM SCHOUTEN

tips

HET SCHAAP

31

08-08-12 07:52

WZiZgo^_cde]Zi\ZW^ZYkVcgroeisnelheid, spierdikte en vetbedekking kddgWZiVVaWVgZeg^_oZc >YZVVakddghaVX]iaVbegdYjXi^Z Combinatie Haccou- van Koelen %+"'-'%-'.&d[%+"''.%,-%+ D[`^_`delll#hj[[da`h#ca

ARREST

kwerk

he

kleinveehekwerk

Aanbieding van de maand: (verrijdbare) behandelstoel. Nu van € 190.- voor: € 175.- (excl bt w)

Arrest hekwerk van der Pijlweg 17 7691 CK Bergentheim tel: +31 523 231449 [email protected] www.arrest-hekwerk.nl

las- en montagewerk sierhekwerk draadwerk

STALINRICHTING

ARREST

In vakblad Het Schaap nr. 9 extra aandacht voor stalinrichting. Nieuwbouw of optimaal gebruik maken van bestaande onderdakmogelijkheden, ieder kiest voor de oplossing die het best past bij de eigen situatie. Arbeidsgemak, efficiëntie, overzicht bepalen de keuzes voor de inrichting. Meer hierover in Het Schaap nr. 9 dat verschijnt rond 21 september.

Voor een onbezorgde lammertijd! FOKKERS Met Sprayfo Lam kunt u vertrouwen op k

er w k e h

kleinveehekwerk

Arrest hekwerk van der Pijlweg 17 7691 CK Bergentheim tel: +31 523 231449 [email protected] www.arrest-hekwerk.nl

Reserveer uw advertentie voor deze uitgave voor 3 september.

las- en montagewerk sierhekwerk draadwerk

een veilige en economische opfok van uw SUFFOLK STAMBOEK NEDERLAND lammeren. De Suffolk is een ideaal schaap voor: Verkrijgbaar bij uw

• de professionele- en hobbyfokkerij • en als slachtlam vaderdier; allen ARR-ARR De lammeren hebben een hoge groeisnelheid en goede bespiering en in coöperatie

WWW.

Voor advies en info over aanschaf van fokmateriaal: J.P.J. Boegheim

tel: 034818 62, www.suffolkstamboeknederland.nl de Boerenbonden55Welkoopwinkel.

Een schaap om (van) te houden

A 136

Inlichtingen: 0314 - 62 14 89 0516 - 49 19 43 0346 - 24 13 06 0162 - 51 36 12 0115 - 43 24 86 Zie ook: www.nzs.nl

.NL

schapenFokbed r ifter Sw Herwijnen-van Do ijf v an

rd

Goede vruchtbaarheid, Telefoon bespiering 0570 - en 639 999 beenwerk. Alles zwoeger en scrapievrij, ARR/ARR Email [email protected] Te koop Ramlammeren www.slotenbv.nl Gekeurd en ongekeurd Prijsseweg 16 4105 LE Culemborg 06-54935263 [email protected] www.de-witteschuur.nl

Fokkerij

Rouge de L'ouest fokkerij Ekris

G. van Wijncoop - Schipper Beekweg 14, 3881 LH Putten Tel. 0341-360262 [email protected]

Een rouge ram geeft meerwaarde aan uw kudde vanwege:

• Zwoegervrij • blindvrij • scrapieonverdacht • diverse lammeren van definitief premieram 1912063-1771

Merino, het wolras van de wereld. De wol is de fijnste van alle rassen! Er zijn nog enkele dieren uit onze kudde te koop. (zwoegervrij gecertificeerd) Bezoek ons ambachtelijk weekend 18 en 19 augustus kom alles te weten over dit fascinerende ras en de mogelijkheden van wol!!

- Zéér snelle groei zonder vetaanzet! - Gemakkelijk aflammeren door fijn beenwerk - Hoge vruchtbaarheid van (kruisling-)ooien - lange bespierde lammeren! Nu te koop lammeren van Februari/maart 2011 Tel: 033-2867154 gsm: 06-53195635 www.rougedelouest.nl

TE KOOP

TEXELAAR DEKRAMMEN EN OOILAMMEREN Schapenfokkerij Arjan Bossen

Info: Wolboerderij Blij Bezuiden in Koewacht, onze website www.wolboerderij.nl of bel +31 (0)114 361402

Uw fokblok hier? Neem contact op met Yttje de Vries, Tel: 088 - 29 44 843

PRESENTEER UW FOKPRODUCTEN!!!

Ruime schapen met beste lammerproductie. Nakomelingen van o.a. 5262-92073 AB 87, vruchtbaarheidsindex 135. Zwoegerziektevrij gecertificeerd, alles ARR/ARR. Tevens enkele 1,5 jarige rammen en ooilammeren te koop. U bent ook van harte welkom op onze boerderijcamping. A. Bossen Schoolstraat 37a 1719 AT Aartswoud 0229-581891 / 06-2078 1357 www.manuelhoeve.nl

stamboek

Tekst: Jacques Engelen, Foto’s: Henk Riswick

Ouessantstamboek bestaat 25 jaar

Klein schaap populair Het Ouessantstamboek FOS viert dit jaar het 25-jarig bestaan. In 1987 werd begonnen met de registratie van het toen zeer zeldzame schapenras. Nu is de Ouessant erg populair met vierhonderd stamboekleden en ruim 3500 geregistreerde dieren in 2011.

T

oen fokkers Frans Haccou en Evert Jan van Tongeren begin zeventiger jaren vier kleine schaapjes uit België importeerden, zullen ze niet direct het besef hebben gehad dat dit het begin was van een zeer succesvolle fokkerij van de Ouessant in Nederland. Het ras was op dat moment totaal onbekend in ons land. De vier dieren, drie zwarte en een bruine, waren de allereerste en jarenlang met hun nafok ook de enige. In Frankrijk was niks te koop. De Fransen kenden een exportverbod om de Ouessant in eigen land te beschermen. Pas in 1978 kwamen de eerste Franse Ouessants naar Nederland. Nu heeft de Fokkersvereniging Ouessant

Schapen (FOS), het Nederlandse Ouessantstamboek, vierhonderd leden die vorig jaar ruim 3500 Ouessants inschreven. Het stamboek bestaat in 2012 op de kop af 25 jaar.

kleine, zeer sobere en vitale ras, waarvan ze er op een klein oppervlak een behoorlijk aantal kunnen houden. Bovendien is het een sierlijk dier. De rammen zijn getooid met, voor zo’n klein ras, imposante gedraaide hoorns.

Verzadiging

Het ledental van de FOS is hoger geweest. Tien jaar geleden waren er 642 leden en ruim vijfduizend ingeschreven dieren. Te veel regels, hogere kosten voor de schapenhouderij plus een zekere verzadiging, drukten hun stempel op de ontwikkeling van het stamboek. Pure liefhebbers zijn het, de houders van Ouessantschapen. Ze waarderen dit

Vijf kleuren

Ouessants zijn er in vijf kleuren: zwart, bruin, wit, schimmel en grijs. De belangrijkste kleuren zijn zwart, bruin en wit, zo schrijft medeoprichter Henk Slaghuis van de FOS in een geschiedschrijving ter gelegenheid van het jubileum. De fokkers leggen zich vooral toe op deze hoofdkleuren. Grijze dieren komen weinig >>

De Ouessant is een veelkleurig ras; ze zijn er in de kleuren zwart, bruin, wit, schimmel en grijs.

AUGUSTUS 2012

33-34-35_Ouessant.indd 33

HET SCHAAP

33

08-08-12 07:53

stamboek nisatie GEMO voor de Ouessant op en zorgde ervoor dat dit ras in zijn land behouden bleef. De GEMO kent circa driehonderd leden, minder dan de Nederlandse evenknie. Ze fokken nog steeds vooral zwarte dieren, een bescheiden aantal witte en slechts weinig bruine. Sinds de export vanuit Frankrijk is toegestaan, vindt geregeld uitwisseling van fokmateriaal tussen Frankrijk en Nederland plaats. Liefhebbers van de Ouessant waarderen het kleine, zeer sobere en vitale ras.

voor. Van schimmel-Ouessants lopen meestal enkele dieren in een kudde. In Frankrijk is zwart de hoofdkleur. De Ouessant komt van oorsprong van het gelijknamige eiland voor de kust van Bretagne. De vissersvrouwen daar hadden liever zwarte dan bruine of witte wol om te verwerken in kleding. Bakermat

Volgens Slaghuis hoort de Ouessant oorspronkelijk tot de Scandinavische kortstaartschapen waartoe ook onder meer de Hebridean, Manx Loghtan en North Ronaldsay behoren, maar er lijken ook wat verbanden te bestaan met de Pruisische Skudde, met de Noord-Spaanse Xalda en met Baltische schapen. Het ras lijkt ook wel veel op een ras in India. Hoe dan ook, de Ouessant komt uit Frankrijk. En het had het daar niet gemakkelijk. In 1920 verdween het ras van het eiland. Als er toen geen groepje kasteelheren op het vasteland was geweest dat Ouessants ging fokken, was het ras verdwenen. In de zeventiger jaren bracht de Fransman Paul Abbé alle Ouessants in zijn land in kaart, richtte de fokkerijorga-

Klein

De Ouessant is klein doordat er een geïsoleerde populatie op het eiland was. In de natuur komt het wel vaker voor dat in de loop der jaren de dieren groter of juist kleiner worden. Dat laatste heet ‘insular dwarfism’ en is met de Ouessant gebeurd. De laatste jaren is in Nederland specifiek op het kleine formaat gefokt. Uit de stamboekgegevens blijkt dat de schofthoogte van Ouessantrammetjes de laatste zeventien jaar is gedaald van 50,2 cm naar 46,9 cm. Bij de ooitjes ging die van 47,5 naar 43,9 cm. De ooitjes werden lichter van gewicht, de rammetjes bleven ongeveer even zwaar. Volgens Slaghuis is gewichtsbehoud belangrijk. Puur fokken op kleinere dieren gaat ten koste van de vitaliteit en de weerstand. Behoud van gewicht voorkomt dat. Bovendien is er bij de Ouessant wel meer om op te fokken: kop, hoorns bij de rammen, gebit, romp, beenwerk, klauwen, staart, vacht, kleur, etc. Het is niet zo eenvoudig om een topper te fokken. De FOS schrijft elk jaar S-dieren in: rammen en ooien van minimaal drie jaar die voldoen aan alle raseigenschappen. Het zijn er jaarlijks enkele tientallen. << Website FOS: www.ouessant.nl

Keuringen FOS De FOS organiseert elk jaar keuringen, zowel voor zwoegervrije als voor niet-zwoegervrije dieren, die het grootst in aantal zijn. Elk dier krijgt een beoordeling. Er zijn geen winnaars en geen prijzen. Dat is bewust, om te voorkomen dat iedereen achter een enkel topdier gaat aanlopen. De inteelt is binnen de Nederlandse Ouessantpopulatie erg laag. Door het keuringssysteem is de rivaliteit tussen fokkers gering. De FOS koestert de sfeer binnen de vereniging. Het gaat om de liefhebberij voor een mooi klein schapenras. Op 15 september vindt een kleine jubileumkeuring van zwoegervrije Ouessants plaats. Er worden ongeveer dertig dieren beoordeeld. De keuring is toegankelijk voor publiek en is van 10.00 tot 12.30 uur. Locatie is het bedrijf van de familie Giesen, Lodderhoeksestraat 26, 6687 LS Angeren. Na afloop van deze keuring is er een feestelijke bijeenkomst voor genodigden.

34

33-34-35_Ouessant.indd 34

HET SCHAAP

‘Ik houd van iets bi Twee jaar geleden kocht ze haar eerste twee Ouessants. Nu zijn het er 23. Dit jaar wil ze aan een keuring meedoen. “Ik vind dat ik mooie schapen heb. Nu wil ik weleens weten wat de keurmeester ervan vindt.”

M

et een teiltje schapenbrokken loopt ze de wei in. Enthousiast komen haar Ouessants aanrennen en vreten in een paar minuten de brokken op. Supertam zijn haar Ouessantjes. Dat wil Dorothée Becu uit het Betuwse Maurik ook. “Ik heb ze voor de lol. Ik wil ze kunnen kroelen en daarvoor moeten ze mak zijn.” Vroeger was ze gek op dwerggeiten. Toen ze in Maurik ongeveer drieduizend vierkante meter grasland naast haar huis mocht gaan gebruiken, schafte ze die meteen aan. “Maar ik zag ze bijna niet lopen. Er moesten er meer komen. Toen dacht ik: misschien is het leuk om er wat schaapjes bij te zetten. Mijn moeder doet veel met wol en vilt, daar heeft zij dus wel wat aan.” Bijzonder

Ze verdiepte zich in allerlei rassen en kwam bij de Ouessant uit. “Ik wilde geen gewone schapen, maar iets bijzonders. Het leuke van Ouessants is hun speelsheid. Ze springen overal op en lijken daarom wel wat op geiten. En ze zijn lekker klein, dus kon ik er wel een aantal houden op dat kleine weitje. Ik had ook gehoord dat ze makkelijk aflammeren en weinig last hebben van ziektes. Daardoor had ik al gauw het gevoel: dit zijn mijn schaapjes.” Dorothée heeft, net als de Ouessant, Franse voorouders. “Dat speelde ook een rol.” Ze kocht bij een fokker twee ooien, een bruine en een zwarte voor 125 euro per stuk. Het waren mooie beesten. “Als je begint, moet je het goed doen.” Bij een andere fokker kocht ze een schimmelkleurige ram. In ons land erkend, maar in Frankrijk een niet-erkende kleurslag. Dorothée vindt die

AUGUSTUS 2012

08-08-12 07:53

ts bijzonders’

DoRoTHÉE BECU WOONPLAATS: MAURik (GlD.) SCHAPEN: 23 oUESSAnTS, JonG En oUD DooR ElkAAR BEROEP: FUnCTionEEl BEHEERDER wEBSiTES wAGEninGEn UR, DRiE DAGEn PER wEEk

kleur prachtig. Drie schapen waren nog niet genoeg om de wei kort te houden, dus kocht ze nog wat oudere ooitjes en twee gedekte ooien.

kleur

Becu heeft zwarte, bruine, schimmels en ook een witte. Schimmels en zwarte hebben haar voorkeur. “Maar dan wel de intens zwarte. Die zijn er niet veel. Ik weet dat ze er van oorsprong zijn geweest. De graSland Inmiddels, na twee jaar, heeft ze een kop- Fransen hielden zwarte Ouessants voor de wol.” pel van 23 Ouessants: jong en oud, rammen en ooien. “Hoeveel ik er uiteindelijk wil gaan houden, weet ik nog niet. Daarmakkelijk mee ben ik nog niet bezig.” Dorothée heeft in twee jaar geleerd dat Ze is bevriend met een melkveehouder in Ouessants makkelijke schapen zijn. Toch het dorp en via hem kan ze makkelijk aan valt het weleens tegen. Een lam kreeg grasland komen voor de schapen. Daarveel last van coccidiose, bij een ooi was door lopen de Ouessants van Dorothée een keizersnede nodig en een prachtig niet alleen achter haar huis, maar ook op kerngezond dier stierf plotseling aan ‘het een rivierdijk en in een wei bij iemand in bloed’. Daartegen laat ze nu enten. Haar het dorp. “Als je ’s avonds naar die dijk schapen staan nooit in de regen. “Als er gaat, dan is het zó genieten. Mijn Ouesgeen bomen zijn om onder te schuilen, sants zijn graag op de dijkhelling. Het is zet ik een kalveriglo in de wei.” net alsof ze er dansen.” Voor de rest heeft ze er weinig werk aan. Elke dag gaat ze naar haar schapen. Ze Zomer en winter lopen de dieren buiten kent elk schaap en elk dier heeft een en ze lammeren daar ook af. “Het eerste naam. Drie percelen vindt ze genoeg. jaar haalde ik ze binnen en voerde ze “Wanneer ik meer heb, herken ik mijn kuilgras. Dat vinden ze echt helemaal beesten misschien niet goed meer. En het niks.” Haar rammen bij elkaar zetten was moet ook geen productie worden.” ook geen succes: met hun hoorns stoot-

ten ze elkaar tot bloedens toe. “Ik houd ze nu maar apart.” keuring

Becu is onbevangen begonnen aan de schapenhouderij. Gaandeweg leert ze. Nu wil ze ook graag het oordeel van anderen horen. “Ik denk wel dat ik het goede gevoel heb, maar ik wil ook weten wat de keurmeester ervan vindt.” Vorig jaar was ze toeschouwer, dit jaar doet ze mee. “Ik ben benieuwd wat anderen van mijn beesten vinden. Of ik ga om te winnen? Nee, zo gaat dat niet bij ons stamboek. Elk dier krijgt een beoordeling: A, B of S. S is het beste.” Tot nu toe heeft ze nog maar één dier verkocht: haar eerste schimmelram. Die ging naar een andere startende fokker. Binnenkort zal ze wel wat dieren moeten wegdoen, anders worden het er te veel. “Dat wordt heel pijnlijk. Ik zal rammetjes moeten verkopen. Ik doe ze niet graag naar de slager. Dan geef ik ze liever gratis weg aan iemand die ze laat grazen en waar ze een goed leven hebben.” << AUGUSTUS 2012

33-34-35_Ouessant.indd 35

HET SCHAAP

35

08-08-12 07:53

schapenmelk

Voor het nieuwe melkcontrole­ systeem wordt van elk schaap een melkmonster genomen. Elk buisje heeft een volgnummer dat is ge­ koppeld aan het diernummer.

Melkcontrole verhoogt rendement Maar weinig schapenmelkers doen het: de melkproductie registreren. Toch helpt melkcontrole het bedrijfsrendement te verbeteren. De melkgift gaat omhoog, voeren kan meer op maat en de beste fokdieren worden geïdentificeerd.

I

n de melkveehouderij is melkproductieregistratie (MPR) al jaren gangbaar. Melkveehouders weten precies hoeveel liter elke koe geeft, plus de gehaltes aan vet en eiwit. Ook bij melkgeiten wordt al langere tijd bij een deel van de bedrijven de melkgift vastgesteld. De boeren weten exact wanneer de productie aanzwelt, piekt en daalt. Het voeraanbod stemmen ze af op een maximale melkgift. Het beste moment om een dier droog te zetten, stellen ze eveneens vast op basis van productiecijfers. Verder helpt de registratie bij het bepalen van het beste tijdstip om afscheid te nemen van een dier en welke foklijnen de beste productiecijfers leveren. Kortom, met meer kennis over de melkproductie van individuele dieren kun je sturen op ­voeding, selectie en fokkerij en daarmee 36

36-37_Melkcontrole.indd 36

HET SCHAAP

het bedrijfsrendement optimaliseren. In de schapenhouderij maakt slechts een enkeling gebruik van MPR. Nog geen kwart van de circa veertig professionele melkers in Nederland zet MPR in als hulpmiddel in de bedrijfsvoering. “Veel te weinig”, meent Erik Schuiling van Wageningen UR Livestock Research (WUR). Hij begrijpt wel waarom de deelname nog zo beperkt is. “Tot voor kort was het nemen van melkmonsters erg arbeidsintensief en omslachtig. Het verdubbelde de melktijd, alle gegevens moesten handmatig op papier worden gezet, waarbij slordigheden optraden, en in de melkput liep je elkaar in de weg.” Praktijknetwerk

Dat moest anders kunnen, vonden de deelnemers van een praktijknetwerk

voor melkschapen. In dit netwerk werkten twee vooruitstrevende schapenhouders samen met WUR, Falcoo, Fokwaarde+ en Veeverbetering VeluweIJsselstreek aan een andere, praktische opzet van MPR voor melkschapen. Die kwam binnen handbereik door de komst van elektronische I&R en readers in combinatie met een managementprogramma. Het praktijknetwerk ontwikkelde een eenvoudigere methode die nauwelijks extra tijd kost en ook nog eens betrouwbaarder is. Snel en foutloos

De grootste winst wordt in de melkput behaald. Voorheen werden per dier een ochtend- en avondmonster gecombineerd, wat bij de tweede proefmelking leidde tot veel gezoek naar het juiste monsterbuisje. Het systeem van gecombineerde monsters is vervangen door een ‘om en om-monstername’. Het bemonsteren is voortaan eens in de zes weken; de ene keer bij de avondmelking en de andere keer bij de ochtendmelking. En elk buisje heeft nu simpelweg een volgnummer dat in de rea-

AUGUSTUS 2012

08-08-12 07:54

TEKST: JACQUELINE VAN ONNA, FOTO’S: PETER ROEK

der aan het te bemonsteren dier wordt toegekend. Geen zoekwerk meer dus. Schuiling benadrukt dat goede elektronische dieridentificatie voorwaarde is voor snelle uitvoering. De beste werkwijze hangt af van de melkstal en reader. In sommige bedrijven kun je met een reader met een verlengde antenne het oornummer vanuit de melkput lezen. De constructie van het vastzethek kan dat echter verhinderen. Andere mogelijkheid is langs het vastzethek te lopen voor het scannen. Maagtransponders bieden veel voordelen, vindt Schuiling. Ze kunnen vanuit de melkput worden gescand en het merkverlies is klein. Welke werkwijze ook wordt gekozen, de melker heeft altijd assistentie nodig: iemand voor de monstername en een ander voor de dierregistratie. “Met twee vaste helpers en een goede taakverdeling is het werk prima uit te voeren. Zonder stress of oponthoud en vrijwel foutloos”, aldus Schuiling.

laCtatiewaarDeS

De monsterbuisjes gaan naar Veeverbetering Veluwe-IJsselstreek die de melkanalyses uitvoert. De reader met diernummers wordt uitgelezen in het managementprogramma van Falcoo. Met aanvullende gegevens als aflamdatum, nieuwe dieren in de melkcontrole, drooggezette dieren en afgevoerde dieren, wordt het bestand gemaild naar Fokwaarde+. Die verwerkt alle gegevens tot werkbare cijfers voor de schapenhouders. Dit bedrijf berekent onder meer de lactatiewaarde van elke ooi ten opzichte van haar koppelgenoten, waardoor ze onderling vergelijkbaar worden. De schapenhouder ontvangt de uitkomsten in een digitaal bestand (en op papier), dat hij in het managementprogramma laat lopen. Om de digitale gegevensoverdracht verder te verbeteren, werkt Falcoo aan een online-applicatie. Fokwaarde+

werkt aan de optie om de uitkomsten automatisch te verzenden naar die applicatie. teruGVerDienen

MPR is alleen voor professionele schapenmelkers interessant. MPR kost € 1 tot € 1,25 per dier per monster, afhankelijk van het dieraantal en het type trutester (melkmeter). Met acht monsternames per jaar komt dat uit op acht tot tien euro per dier. Vanaf honderd melkooien verdient de investering zich terug, verwacht Schuiling. “Met MPR heb je een hogere melkproductie, betere voerefficiëntie en betere fokdieren. De kwaliteit van het management gaat ook omhoog, omdat je beslissingen kunt onderbouwen met harde cijfers. En omdat je meer weet van individuele dieren, gaan ze meer voor je leven.” << Meer informatie: www.opheteekt.nl

TEKST: JACQUES ENGELEN

‘Met deze gegevens kan ik vooruit’ Jan de Korte gebruikt het nieuwe MPR-systeem voor melkschapen. Het levert hem de gegevens op waarmee hij van elk schaap in zijn koppel de prestaties weet. “Ik wist de totale productie en het gemiddelde per ooi altijd wel, maar niet welke dieren het heel goed deden en welke slechter. Ik kan nu veel gerichter selecteren.” Hoe deed u die selectie voorheen? “Op zicht en gevoel. De uiervorm is belangrijk. Die beoordeel ik nog steeds, want dat neemt de MPR niet mee. Ik heb niks aan een ooi waarvan de spenen zowat bij de staart zitten. De productie was altijd op gevoel. Ooien die met een flinke uier de stal in kwamen bijvoorbeeld. Maar echt zicht had ik er niet op.” Wat zijn voor u voordelen van MPR? “Ik kan sneller vooruit met de genetica. Over een paar jaar hoop ik een homogenere schapenstapel te hebben die makkelijker en meer produceert. De gemiddelde productie is nu vijfhonderd liter. De beste dieren geven duizend. Daar wil ik met het hele koppel naartoe. De laatste jaren is er in de productie van melkschapen wat te weinig voortgang geweest. Er is meer uit te halen. Ik heb nu ook zicht op de gehaltes. Dat is erg belangrijk. Een ooi kan heel veel melk geven, maar met te lage gehaltes. Dat kan ik bijsturen met voer en eventueel propyleen.” Heeft MPR ook nadelen? “Eigenlijk niet. Ja, mijn vrouw Lydie moet bijspringen tijdens het monsteren elke zes weken. Het melken duurt dan een kwartiertje langer. Dat valt mee. Met de rea-

JAN DE KORTE WOONPLAATS: MELISKERKE (ZLD) BEDRIJF: 120 OOIEN AAN DE MELK, 50 STUKS VLEESVEE, 15 HA AKKERBOUW, 20 HA GRASLAND (INCL. NATUURGEBIED)

der lezen we in. Het nemen van monsters is handwerk, verder is alles geautomatiseerd.” Gaat u ermee door? “Jazeker.”

AUGUSTUS 2012

36-37_Melkcontrole.indd 37

HET SCHAAP

37

08-08-12 07:54

gezondheid

De oogslijmvliezen van het lam zijn ­opvallend wit. Dat is kenmerkend voor de wormbesmetting Haemonchus.

Broeierige zomeravonden Een onbekende belt op een avond. Een paniekerige stem zegt: “Ze gaan bij mij ­allemaal dood.” Na een paar kalmerende woorden blijkt het de vakantieoppas van een Zwartblesfokker te zijn. De schapen hebben onverwacht een forse worminfectie. De wormen hadden zich explosief vermeerderd door het broeierige weer. TEKST: DRS. FRANK GLORIE (www.schapendokter.nl), ILLUSTRATIE: ELS VAN DEN BERG

Wim heeft een koppel Zwartblessen. Grote dieren die vaak vooraan lopen op keuringen. Vorig jaar had ik Wim veertien dagen voor zijn vakantie gesproken. Hij wilde alles goed voor elkaar hebben voordat hij vertrok. Als het oog van de meester van de schapen zou zijn verwijderd, moesten de omstandigheden voor de vervanger optimaal zijn. De lammeren waren in juni met het spenen al ontwormd; toch bracht hij mij mest om na te kijken op wormen. Bij telling van de eitjes bleken er honderd van het Strongylustype per gram aanwezig te zijn. Op zich geen hoeveelheid om zorgen over te maken: de grens om tot behandeling over te gaan ligt bij 500 eitjes. In het kader van het bewust ontwormen besloten we nog niet te behandelen. Een paar weken later belt de verontruste vakantieoppas van Wim. Onderweg ernaartoe gaan een paar mogelijkheden door mijn hoofd waarbij plotselinge sterfte kan optreden zonder dat er vooraf wat te zien is: ‘het bloed’, zomerlongontsteking, vergiftiging door tuinafval... Onder een dreigende onweersbui lopen we naar de wei met gespeende lammeren. Vlak achter het hek liggen drie dode lammeren. In het koppel staan enkele slome dieren met hangende oren. De lammeren zien er verder goed uit; de ruggen zitten er nog op. Ik bekijk eerst de dode lammeren. Er komt geen bloed uit neus of anus. Wat meteen opvalt, is de bleekheid van de ogen en de neus. Nu blaken dode dieren zelden van een gezonde 38

38-39_Gezondheid1+2.indd 38

HET SCHAAP

kleur, maar toch. We pakken enkele nog levende lammeren om de ogen te bekijken. Zij hebben ook papierwitte slijmvliezen. De diagnose is wat mij betreft gesteld: rode lebmaagworm. We nemen wat mest af bij de slome lammeren. Het valt op dat de keutels hard en droog zijn. Onder de microscoop tel ik nu 4000 wormeitjes per gram. De wormen hebben zeer snel toegeslagen. Drie weken eerder was amper sprake van een besmetting en nu zijn er dode lammeren. De doodsoorzaak is de bloedzuigende lebmaagworm Haemonchus. Een worm iets dikker dan een haar die met duizenden in de lebmaag kan vertoeven. Gezamenlijk drinken ze tot wel 300 milliliter bloed per dag. Dat betekent dat lammeren heel snel bloedeloos kunnen raken. De rode lebmaagworm is van oorsprong een tropische worm die zich in warm drukkend weer optimaal en vooral snel ontwikkelt. Elk jaar worden we in juli en augustus verrast na een periode van warm broeierig weer met plotselinge sterfte door de rode lebmaagworm. Na de ontworming met Cydectin knappen de lammeren van Wim snel op. De slappe lammeren kregen daarnaast een injectie met vitamine B12 en ijzer voor de bloedaanmaak. Dit jaar was Wim een van de eersten die zich inschreef voor de wormencursus van het productschap. Perfectionist als hij is, wil hij nu mestonderzoek doen tot op de dag voordat hij op vakantie gaat. <<

AUGUSTUS 2012

08-08-12 07:54

column GD

KARIANNE LIEVAART-PETERSON

FOTO: HENK RISwICK

Controlestudie Schmallenbergvirus Menig schapenhouder heeft deze zomer contact gehad met een GD-medewerker, te weten Piet Vellema, René van den Brom, Lammert Moll, Saskia Luttikholt, Herman Scholten of ondergetekende. Deze schapenhouders werkten vrijwillig mee aan het onderzoek naar het Schmallenbergvirus. Hierbij is het streven om honderd bedrijven die met deze nieuwe aandoening te maken hebben gehad (case) en honderd controlebedrijven te enquêteren en bemonsteren. Het doel is om zo helder mogelijk in beeld te krijgen hoe de uitbraak is verlopen. wanneer en waar waren de eerste infecties, welke symptomen hadden de schapen en wat waren de consequenties voor de lammeren? Schapenhouders zullen het beeld van de (zwaar) misvormd geboren lammeren niet snel vergeten. Daarnaast worden er verschijnselen gemeld die minder opvallen, zoals onverklaarbare kortdurende diarree, meer terugkomers, veranderde aflammerpatronen en domme lammeren. Informatie hierover hopen we boven water te krijgen door een uitgebreide enquête af te nemen op alle deelnemende bedrijven. De vragen zijn niet alleen specifiek op het Schmallenbergvirus gericht. Het uitsluiten van andere mogelijke factoren is ook belangrijk. Bij een deel van de getroffen schapenhouders zijn wij tijdens de lammertijd al op bezoek geweest. Bij deelname aan deze studie bezoeken we ze opnieuw om het lammerseizoen te evalueren. Hetzelfde gebeurt bij de controlebedrijven, waar geen afwijkende lammeren geboren zijn. Naast de vragenlijst wordt gevraagd om in samenwerking met de eigen dierenarts, en op kosten van het project, bloedmonsters te verzamelen. De monsters worden onderzocht op antistoffen tegen het Schmallenbergvirus. Uitslagen worden binnen twee weken met de schapenhouders gedeeld. Het is fantastisch om te zien dat zowel bij de getroffenen als op de oproep om mee te werken als controlebedrijf zoveel positieve reacties zijn gekomen. Alleen met uw hulp kunnen we proberen om het hele plaatje rondom deze nieuwe aandoening rond te krijgen. En die hulp wordt ons geboden. Daarvoor willen wij hier onze dank uitspreken.

vragen aan... Dr. Maarten Pieterse (Faculteit Diergeneeskunde, Utrecht) Hard persen op ontlasting

Onbehaaglijk gedrag

Mijn lammeren persen sterk op hun ontlasting. Eentje perste zelfs zijn anus naar buiten. Wat is er aan de hand?

Enkele schapen vertonen symptomen van onbehagen: afzonderen, kwispelen, trappelen, telkens omkijken, vaker liggen en buikschuifbewegingen. In de wol zitten grauwe, vieze en vochtige plekken die stinken.

Belangrijke veroorzaker van het persen bij oudere lammeren kan coccidiose zijn. Door hard persen kunnen darm en anus nog meer geïrriteerd raken, dusdanig dat de anus binnenstebuiten kan worden geperst. De oorzaak moet worden weggenomen en het uitpuilen van de anus door een dierenarts hersteld met een tabakszakhechting. Om zeker te zijn dat de oorzaak coccidiose is, moet de dierenarts een mestonderzoek uitvoeren. Bij een ernstige wormbesmetting kunnen darm en anus worden geïrriteerd. De dierenarts kan adviseren wat te doen met welk middel. Zonder duidelijke diagnose moet geen behandeling worden geprobeerd. Soms is het nodig om ook pijnstilling te geven om de vicieuze cirkel van persen te doorbreken.

De schapen kunnen myiasis hebben. Na verwijderen van de wol rondom de vieze plekken blijkt vaak pas hoe ernstig de aantasting is. Soms zie je de huid bewegen, doordat zich er honderden maden onder kunnen bevinden. De weggehaalde wol en larven moeten worden vernietigd. was de plekken met nog intacte huid met Neocidol. Bij een kapotte huid Betadine-oplossing of blauwe spray op de wond doen. Dieren met ernstige wonden (pus en wondvocht), te hoge lichaamstemperatuur of die niet meer eten, hebben daarnaast pijnstillers en antibiotica nodig. Dit moet u met uw dierenarts overleggen. Houd het hele koppel nauwkeurig in de gaten en behandel direct de niet-aangetaste dieren preventief met Clik of Neocidol.

AUGUSTUS 2012

38-39_Gezondheid1+2.indd 39

HET SCHAAP

39

08-08-12 07:55

15_Lammetjes_lammetjes 08-08-12 10:18 Pagina 37

Fok – en gebruiksvee gevraagd Te koop gevraagd: Slacht-/weide schapen en lammeren. Tegen contante betaling. Tel. 0546 - 643125 of 06 - 53490130. Te koop gevraagd: weide/slachtlammeren en of schapen. Liefst grote koppels vanaf +/- 30 -1000 stuks. Voor het laden geld op de bank. Tel: 06 - 14 03 56 59.

Fok – en gebruiksvee aangeboden Te koop : 2 Texelse rammen. 2,5 jarige ram 4212-25318. Vader 3938-4055. Nieuwe index 114 best ontwikkeld. 1,5 ram 5630-43094. Vader 4030-3780. Nieuwe index 112 best ontwikkeld. Beide rammen zijn zwoeger vrij en dubbel AAR. M.A.J. van Rijn 030-6011453 T. K.: Zwartbles ooi,- en ramlammeren. Zw – vrij ARR/ARR. Stamboek NZS. E. de Vries Renswoude ( Utrecht) Tel : 0318 – 573920 Mob : 06 – 50510595. Graag na 18.00 uur. Te koop: Swifter Stamboek Rammen. Gekeurd en Gescand en Ongekeurde Swifter Stamboek Rammen. Geb. febr./mrt 2012. Alle Rammen zijn MyoMax Gold. Blindfactorvrij. ARR/ARR. Scrapie-en Zwoegervrij. Brucella Melitensis vrij. Goede BSP en BNW. VWW 150-179. E. Hulzinga. Spanga. Tel. 0561-481514

en Rammen. Goede ontwikkeling en bespiering. Alles ARR-ARR, zwoeger en brucc.-vrij. 0578-575718 / 0623250479 Ram 3938-4320 3LAV88V5673 – 382M3938 – 3398AVA. Tevens blauw Texram 8417 – 34356 V 8330 – 499M8417 – 1164. Beide ram ARR/ARR . Wil BL ram ook ruilen. Cert.GD. Tel 0118 – 583256 T.K : 1 suffolk ramlam geb: dec 2011, zwoeger, scrapie, CL, brucellose vrij. Index 114. ARR-ARR GD gecertificeerd. t: 0571292318, Nijbroek. de Noordhollander, zeer vruchtbaar met weinig aflamproblemen, veel melk en goede moedereigenschappen voor info bel 0613807862 www.noordhollanderschapen.nl Zoekt u stamboek Texelaar rammen of ooien in Utr. of Z-H. Kijk dan eens op de website www.ntszhu.blogspot.com Te koop : 2 jarige Texelaar ram 133325284 Ont 92 BE 87 AV 87. Worp 113/53. Ook ruime keuze in ram, - en ooilammeren uit vruchtbare ouders. Zwoegervrij, ARR/ARR . Fam vd Heuvel , Linschoten 0348-412910 of 06-44045103. T.k.: Noordhollander stamboek dekrammen. Goed bespierd en ontwikkeld van vitale, melkrijke fokschapen. Zeer vruchtbaar en goed beenwerk. Ideaal schaap voor de vleesproductie. T. Verweij 06 – 53 32 10 93

Te koop : Suffolk rammen stamboek en gecertificeerd screpie – zwoeger – bruceloze – cl vrij. Tel 0346 – 281219 T.k. Tex. foksch. Volbl-wit. 1- en 2 jar. Ooien

Diversen Aktie schapengaas 80h. nu € 38,00 zw.kwal. € 60,00 super zwaar 80h. € 97,00

puntdraad 500m. € 55,00 div.soorten gaas, draad, palen, hekken. A. de Greef bv 0488-441412.

11 halen 10 betalen nu gratis thuis bezorgd in Nederland. 25 bestellen + 3 gratis bij bestelling 50 stuks + 7 gratis. Kijk op onze website www.schapenadvies.nl om te bestellen. Bellen kan ook met Sipke Posthuma 06-23218425 of Johan Westerbeke 06-10105939

Heeft u schapen, apen of beren? Gerard kan ze voor u wassen en scheren! Tevens het adres voor klauwverzorging en wolhandel. Gerard van Dekken. 0511-401145, 0647806365.

Uitmesten van (schapen)stal of schuur zelfs door een normale deur. Door heel het land Cor Nap 0348 - 688671, 06 51332133, ook sloop van beton/graaf en rioleringswerk. Lammetje plaatsen? Graag uw tekst uiterlijk 10 september via de mail of onderstaande bon aanleveren. [email protected]

T.k.: gebr. koppelbare aflamhekjes, LxH 1.45x0.90 cm, weidehekken LxH 3x0.85 cm, hooiruif, voerbakken voor pony's en geiten. Omg. Overijssel. Tel. 06-27212934. Superaanbieding vit/mineralen emmers.

LAMMETJES OPGAVEBON HOE OPSTUREN: • De ingevulde bon moet uiterlijk 10 dagen voor het verschijnen van het nummer, waarin u plaatsing wenst, in ons bezit zijn. • Bon en enveloppe sturen naar Eisma Businessmedia, Advertentie –afdeling, antwoordnummer 470, 8900 VC Leeuwarden (geen postzegel plakken!) Tel. 088 – 29 44 843, fax 088 – 29 44 850

EENVOUDIGE ÉN VOORDELIGE BETALING • Vul op de bon uw eigen bankrekeningnummer in en plaats uw handtekening. Daarmee stelt u ons (éénmalig) in de gelegenheid om het bedrag te incasseren. Het uitschrijven (en opzenden) van een cheque of bankopdracht is dan niet meer nodig! • Ook kunt u een ingevulde en ondertekende girobetaalkaart, bankcheque of bankopdracht bij de bon opzenden (géén giro- overschrijvingskaarten!)

Ons bankrekeningnummer is: 29.80.05.298; ons gironummer is: 843271 • Advertenties onder nummer: € 5,00 extra • Bewijsnummers hiervan worden niet verzonden. Opdrachten uit België alleen met cheque.

TEKST: één letter of leesteken per hokje; tussen twee woorden een hokje overslaan; blokletters schrijven. Ondergetekende

€ 29,82

Naam:

......................................................................................

Adres:

.......................................................................................

Postcode/plaats:

..................................................................

verleent hierbij machtiging aan Eisma Businessmedia om het verschuldigde bedrag af te schrijven van zijn banknummer: € 34,37 € 39,82

Datum:

Handtekening:

€ 45,27 € 50,72 € 56,17 € 61,61 € 67,06 € 69,70

verzoekt ..... maal plaatsing van een rubrieksadvertentie in HET SCHAAP in de volgende rubriek: ❏ Fok- en gebruiksvee aangeboden ❏ Fok- en gebruiksvee gevraagd ❏ Diversen

organisaties NTS

TSNH

NSFO

tel. (0525) 63 10 80 | www.texelsheep.nl

tel. (0224) 53 32 60 | www.texelsheep.nl

tel. (0418) 56 17 12 | www.nsfo.nl

NSFO Aanvullingen jaarverslag Ram 3182-1700 is herkeurd met 88 punten voor algemeen voorkomen en had op de lijst in het jaarverslag moeten staan. De FW voor worpgrootte is 108/31% en de index voor vleeslamkwaliteit 105/81%. De ram is gefokt door M. Eilers uit Nederweert. Bij de ramlammeren met een algemeen voorkomen van 88 punten ontbreekt NL 6254-10534, gefokt door H. Kraaijevanger uit Loerbeek en in eigendom van de familie Lusink uit Ruurlo. De ram heeft een fokwaarde voor worpgrootte van 100/35%. Ook ramlam NL 3610-63528 van H. van Hoof uit Mierlo hoort in deze rij thuis. Deze ram heeft een fokwaarde van 98/37%. Bij de A-ooien ontbreekt NL 3610-0526 (geboren in 2008) van H. van Hoof.

NSFO Blessumer fokkers naar NSFO Vanaf de zomer van 2012 laten de fokkers van de Blessumer Groepsfokkerij lammeren wegen en scannen op spierdikte en vetbedekking. Dit biedt hen de mogelijkheid om de meest efficiënte dieren voor groei en vleesaanzet te selecteren voor hun fokkerij. In 2011 startten zij al met het zwoegerziektevrij certificeren van hun fokpopulatie via NSFO Diergezondheid. De Blessumer fokkerij is zwoegervrij, maar nog niet gecertificeerd. De Blessumer Groepsfokkerij (www.blessumer-schaap.nl) is een vereniging met als doel het vermeerderen en in stand houden van het Blessumer schapenras. De Blessumer is ontstaan als kruising tussen de Texelaar en de Vlaming.

Agenda

Ram 3182-1700 van M. Eilers

NTS NTS jaarverslag 2011

NTS Premieram 1529-2289

Voor vijf euro per exemplaar kunt u in het bezit komen van het NTS-jaarverslag 2011. Bestellen kan bij secretaris C. van Norel, telefoon (0525) 63 10 80, e-mail [email protected].

Aan de lijst met premierammen 2011 dient 15292289 te worden toegevoegd. De ram is geboren in 2009 en gefokt door J. Oosten in Blankenham. De ram is in eigendom van A.T. Weidenaar in Metslawier.

NSFO Scrapieonderzoek actieweek Deelnemers van het diergezondheidsprogramma van de NSFO hebben in de actieweek ruim 300 dieren laten onderzoeken op hun scrapiecodering. Per dier waren de deelnemers slechts € 8,90 kwijt aan onderzoekskosten. Omdat de subsidie van het productschap is verlaagd, kost een scrapieonderzoek nu € 12,40 (exclusief btw).

18 augustus Nationale Bleu du Maine-keuring tijdens Landgoedfair Beesd 18 augustus Zwartbleskeuring in Bunschoten 19 augustus Prijskamp voor Texelaars, Blauwe Texelaars, Franse Texelaars, Bleu du Maines, Suffolks, Rouges de l’Ouest, Swifters en ­Hampshire Downs in BeverenLeie (B) 25 augustus Fokkerijpresentatie NTS BrabantLimburg in Sint-Oedenrode 31 augustus Beemster Polder Fair met ­keuringen van Texelaar, Blauwe Texelaar, Bleu du Maine en Hampshire Down in Middenbeemster 1 september Prijskamp voor Texelaars in ­Grimbergen (B) 3 september TSNH-keuring in Den Burg, Texel 8 september Texelaarkeuring in Buitenpost 8 september Prijskamp voor Texelaars, Bleu du Maines en Suffolks in Heist-op-den-Berg (B) 9 september Prijskamp voor Texelaars in ­Vollezele (B) 13 september TSNH-keuring in Purmerend 15 september TES-fokdag in Bathmen 15 september Kerry Hill-keuring in Hulshorst

AUGUSTUS 2012

41_Organisatie.indd 41

HET SCHAAP

41

08-08-12 07:55

boerencolumn

Colofon Het Schaap, vakblad voor de schapenhouder, is een uitgave van Eisma Businessmedia bv. In dit blad zijn de officiële mededelingen van het Nederlands Texels Schapenstamboek en van het Texels Schapenstamboek in Noord-Holland opgenomen. Het vakblad verschijnt tien keer per jaar. Abonnementen Eisma Mediagroep abonneeservice Postbus 2238 5600 CE Eindhoven telefoon: (088) 226 66 47 fax: (088) 226 66 75 e-mail: [email protected]

FOTO: HENK RISWICK

Redactieadres Postbus 361, 7000 AJ Doetinchem telefoon: (088) 29 44 978 e-mail: [email protected] internet: www.hetschaap.nl Redactie Jacqueline Wijbenga (hoofdredacteur) Jacques Engelen (adjunct-hoofdredacteur) Jacqueline van Onna (eindredacteur) Redactiesecretariaat Astrid van Amerongen Advertenties Felix Berentsen telefoon: 06 - 42 75 95 18 e-mail: [email protected] Yttje de Vries telefoon: (088) 29 44 843 e-mail: [email protected]

Muziek

42

42_Boerencolumn.indd 42

HET SCHAAP

Traffic ZeeDesign, Witmarsum telefoon: (0517) 53 16 72, fax: (0517) 53 18 10, e-mail: [email protected] Vormgeving ZeeDesign, Witmarsum Marketing Marleen Jaarsma Uitgever Minne Hovenga Directie Egbert van Hes, algemeen directeur Bouke Hoving, financieel directeur Gerbert Tiecken, uitgeefdirecteur

JAN-WILLEM BAKKER, SCHAPENHOUDER IN DEN BURG

Na een lange periode van lage prijzen en dus ook lage inkomsten gaat het de schapenhouderij op het moment voor de wind. De prijzen voor onze dieren zijn in geen jaren zo hoog geweest. Je ziet zelfs hier en daar al een schapenhouder in een nieuwe overall lopen. Negatievelingen hoor je zeggen dat de huidige prijzen ook nodig zijn om de torenhoge rekeningen te kunnen blijven betalen. “Anders zou er binnen enkele jaren vrijwel geen schaap meer in Nederland lopen.” In de meeste agrarische sectoren is er geen sprake van een oplopende prijs. Toch weten veel bedrijven door goed ondernemerschap een inkomen te verwerven. Je kunt je afvragen of de goede prijzen te maken hebben met een verbeterde kwaliteit of met schaarste. De kwaliteit van het Nederlandse lams- en schapenvlees staat al van oudsher hoog aangeschreven. Vooral het Texelse ras staat bekend om zijn excellente karkaskwaliteit. We moeten binnen onze sector een goede terugkoppeling vanaf het slachthuis nastreven. Een classificatiesysteem zou hiervoor een mooi middel zijn. Het gebeurt te vaak dat we onze lammeren via de handelaar verkopen en er nooit meer iets over horen. Een goed contact tussen slachterij en schapenhouder kan de kwaliteit van de dieren zeker verbeteren. Volgens mijn handelaar zijn de hoge prijzen vooral een gevolg van schaarste op de markt. Blijkbaar worden er in Europa steeds minder schapen gehouden. Daarnaast is de import van lamsvlees uit Australië en Nieuw-Zeeland gedaald. Het heeft dus niets met een toenemende binnenlandse vraag te maken. Daar valt nog winst te behalen. Hoe krijgen we die krenterige Hollander nou toch eens aan het lamsvlees? We mogen ons gelukkig prijzen met een grote groep islamieten in ons land. Die werken heel wat schapenvlees weg. Nu de autochtone bevolking nog. We moeten blijven hameren op onze diervriendelijke wijze van produceren. Daarnaast moet er meer goede voorlichting komen over de wijze van bereiding van het mooie stukje vlees. Er worden op sommige bedrijven en in bepaalde streken mooie initiatieven genomen om lammeren van goede kwaliteit en met een eerlijk verhaal af te zetten. Gelukkig zitten de prijzen van onze schapen op het moment in de lift. Na een periode van intensievere registratie en ellende door vervelende ziektes is dat enorm toe te juichen. Hopelijk resulteert dit in meer enthousiasme om te investeren in kennis en kwaliteit. Laten we beginnen met de aanschaf van een beste ram. Kijk niet alleen naar de buitenkant, maar vraag ook naar gegevens die niet allemaal met het blote oog te zien zijn. Geniet van de muziek, maar laat het geen slaapliedje zijn.

Abonnementsprijs Abonnementsprijs is € 85,85 (incl. 6% BTW) per jaar (10 edities) en bij vooruitbetaling verschuldigd. Voor andere landen op aanvraag. Voor kortingsregelingen: zie www.hetschaap.nl. Abonnementen kunnen op elk moment van het jaar ingaan en worden genoteerd tot wederopzegging. Opzegging dient schriftelijk en minimaal een maand voor het einde van de abonnementsperiode te geschieden; u ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging. Bankrelatie: - voor Nederland: Friesland Bank: 29.80.05.298 - voor België: Postcheque Brussel 000-0007463-91 Leveringsvoorwaarden © Copyright 2011 Eisma Businessmedia bv, Leeuwarden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Uitgeverij Eisma Businessmedia bv Postbus 340, 8901 BC Leeuwarden (Nederland)

AUGUSTUS 2012

08-08-12 07:55

Voordeel voor abonnees van Het Schaap Een jaar lang PlattelandsPost voor slechts € 25,-* 01_Cover_01 14-05-12 13:38 Pagina 1

Jaargang 42 | Mei 2012 | nr. 5

Plattelands Post Vakblad voor de agri-sector

w w w. p l a t t e l a n d s p o s t . n l

12-13-14_Vroege 14-05-12 10:11 Pagina 20

12-13-14_Vroege 14-05-12 10:11 Pagina 21

Gemengd bedrijf familie Vroege in Dalen

Schaalvergroting van

Mestscheiding In de ligboxen op het bedrijf van de familie Vroege wordt de dikke, droge fractie van de mest gestrooid. “Een ideale boxvulling en lekker zacht voor de koeien”, aldus Wilco Vroege. Wel moet de boxvulling regelmatig worden aangevuld en vlakgemaakt. Mestscheiding gebeurt op het bedrijf zelf. Daarvoor is gekozen omdat de prijs van stro – voorheen de boxvulling – opliep en een mestrobot op de roostervloer moeilijker uit de voeten kan met stro. De familie Vroege verwacht volgend jaar ongeveer een kwart van de mest af te zetten via boerboer-transport in de buurt. De overige mest kunnen ze op eigen grond kwijt. Doel is uiteindelijk alle mest op eigen grond aan te wenden.

alle tijden Ondernemen |

Tekst en foto's: Hendrik Begeman

Schaalvergroting

Wat begon als een gemengd familiebedrijf van 13 hectare in de Betuwe, is inmiddels uitgegroeid tot een onderneming met 450 koeien en 325 hectare grond in Drenthe. De schaalvergroting vond geleidelijk plaats. “Schaalvergroting is van alle tijden”, aldus Aart Vroege.

“S

chaalvergroting is geen trend van deze tijd, het is van alle tijden. Onze familie heeft zich altijd beziggehouden met het optimaliseren van het bedrijf”, vertelt Aart Vroege. Hij is een van de vier zoons die dankzij de visie van zijn vader, boer kon worden. Vroege senior, boer op een gemengd Betuws bedrijf van 13 hectare, koos begin jaren zestig voor een toekomst in Drenthe. Daar zag hij mogelijkheden voor bedrijfsontwikkeling, waardoor eventueel meerdere van zijn vier zoons boer konden worden. Uiteindelijk werden alle vier zoons boer, allemaal op hetzelfde bedrijf, dat tegenwoordig bestaat uit 325 hectare grond, 450 melkkoeien en een loonbedrijf. Inmiddels doet ook de derde generatie Vroege zijn intrede.

Gemengd Vlak na de Tweede Wereldoorlog woonde de familie Vroege in Herwijnen, in de Betuwe. Ze hadden een bedrijf van 13 hectare, verdeeld over drie dorpen. Het bedrijf omvatte

Aarts zoon Wilco Vroege, Aart en zijn broer Wim (vlnr).

diverse soorten landbouw: melkvee, akkerbouw, kippen en varkens. Het bedrijf was te klein en vanuit ruilverkaveling TielerwaardWest was er druk op de grond om alle bedrijven in de regio te vergroten tot een standaardeenheid van 20 hectare. Vroege senior had vier zoons en voor het geval er één of meer ook boer wilden worden, moest hij actie ondernemen. Uit de briefwisselingen met familie in Amerika en Canada was hem duidelijk dat het daar niet beter was dan in Nederland. Daarmee viel emigratie als optie af. In diezelfde periode werden de eerste bedrijven in de Noordoostpolder uitgegeven. Vroege senior kwam daarvoor niet in aanmerking, maar kreeg wel de tip dat de overheid ook twee bedrijven in Zuidoost-Drenthe uitgaf. Eén daarvan werd hem toegekend. De zware klei werd ingeruild voor veenkoloniale grond: de familie Vroege trok naar Geeserveld. Hier bleven ze van 1960 tot 1966. Het landbouwbedrijf werd er op vrij-

wel dezelfde voet voortgezet als in Herwijnen, maar zonder kippen. In Geeserveld beschikte Vroege senior over 20 hectare grond. Toen bleek dat meerdere zoons interesse hadden boer te worden, besloot hij dat het geen kwaad kon verder uit te breiden. En zo kwam de familie op ‘De Bentehoek’, een boerderij van destijds 45 hectare. Hier werd afscheid genomen van de varkens. De familie legde zich toe op melkvee en akkerbouw. Toen bleek dat de buurman geen opvolgers had, werd in de loop der tijd ook dat bedrijf overgenomen.

Zomeractie

den destijds ‘Grond verkopen, quotum kopen’. Die stelling onderschrijven ze niet. “Onze grondaankopen zijn een goede investering.” Voor de familie Vroege was de quotuminvoering reden om zich meer toe te leggen op vleesvee. Ze kruisten met het Piemontese ras. Alle kalveren werden aangehouden en de stieren afgemest. “Tot 2000 beurden we meer van de slager dan voor de melk”, vertelt Wilco, zoon van Aart. In het jaar 2000 telde het bedrijf in totaal 1000 dieren. Het quotum bedroeg 800.000 kilogram melk. Vanaf toen maakte de familie plannen voor een nieuwe stal om weer meer koeien te gaan melken. Dit resulteerde in 2007 in een nieuwe stal met een capaciteit voor 550 melkkoeien, voorzien van een 50stands Westfalia-melkcarrousel (buitenmelker). Omdat het ontbrak aan financiële middelen, werd vee aangekocht in het goedkope segment. “Daar zaten zowel goede als minder goede koeien tussen, en ze waren van allerlei rassen en kleuren”, vertelt Wim, broer van Aart. Naar de afstamming werd niet gekeken, wel naar de gezondheid en vrucht- >> De verschillende boxen voor voer, waaronder soja. De meest rechtse box is voor de droge mest die wordt gebruikt als boxvulling.

Quotum Bij de invoering van het melkquotum in 1984, stelde de familie zich terughoudend op. “We dachten dat het wel zou overwaaien. We kochten wel grond bij, maar geen quotum.” Daarvan hebben de ondernemers achteraf wel spijt. “Als we het mochten overdoen, hadden we van meet af aan meer in quotum geïnvesteerd.” Banken adviseerPlattelandsPost | mei | nr.5

12

13

Vroege groeit geleidelijk Thema: Schaalvergroting Verdeelde meningen megastallen

5

01_Cover_2012 11-05-12 09:49 Pagina 1

36e jaargang mei 2012

V A K B L A D

V O O R

D E

S C H A P E N H O U D E R 37-38-39_Hoorns_2011 24-05-11 14:48 Pagina 37

37-38-39_Hoorns_2011 24-05-11 14:49 Pagina 38

TEKST: MARGREET WELINK, FOTO’S: HENK RISWICK

Macho met hoorns Hoorns zijn niet zomaar een paar hippe uitsteeksels, ze zijn zoveel meer dan dat. Soms fungeren ze als wapens, vaker als statussymbolen. Een ram met hoorns is een hele kerel. Ofwel: hoorns maken de ram. En soms de ooi. oorns zijn er in vele modellen, van rechte spiesjes tot schroevendraaiers en gekrulde modellen. Niet alle schapen hebben hoorns; soms zijn alleen de rammen voorzien, soms ook de ooien. Sommige rassen zijn hoornloos, zoals Coburger Fuchs, Bleu du Maine, Barbados Black Belly, Zwartbles en Texelaar. Gehoornde rassen zijn bijvoorbeeld Black Welsh Mountain, Castlemilk Moorit, Heidschnucke, Drents Heideschaap, Soay en natuurlijk de Racka met zijn opvallende hoorns in kurkentrekkermodel.

H

Richard leert knippen

Denk ook aan het dikhoornschaap. Zijn gekrulde hoorns kunnen wel 83 centimeter lang worden en per stuk vijftien kilo wegen. Dat verklaart meteen waarom dit ras zo’n stevige nek heeft: het vergt heel wat spierkracht om deze tooi te dragen. Alle zogenaamde oerschapen hebben hoorns. Voor Europa wordt de Moeflon als oerschaap gezien en ook dit ras heeft hoorns. Forse zelfs. Overigens zijn alleen de rammen ermee getooid, de ooien gaan meestal hoornloos door het leven.

Veel ongehoornde rassen zijn per toeval ontstaan. Een onbewuste mix van genen leidde tot een ‘kale kop’. Er is echter een erfelijk gen bekend dat zorgt voor hoornloosheid. Men kan dus bewust op hoornloosheid fokken en dat heeft de mens dan ook gedaan. HOORNLOOS FOKKEN

Een mooi voorbeeld is de Poll Dorset. Aan de basis van dit ras stond de Dorset Horn, een flinke jongen met sterk krullende hoorns die tegen de klok in langs de kop groeien. Halverwege de negentiende eeuw gingen wat Engelse exemplaren naar Australië, waar een schapenhouder een Dorset Horn-ram kruiste met een Corriedale-ooi en dat leverde onbedoeld een hoornloze ooi op. Nadat deze hoorn- >>

North Ronaldsay-ram met imposante hoorns. Alle schapenhoorns zijn van binnen hol. De buitenkant bestaat uit een keihard laagje onoplosbaar eiwit dat richting de punt uitgroeit. Dit laagje is ongevoelig, maar onder die harde laag zit juist veel gevoel.

hoorns loze nakomeling gedekt werd door opnieuw een Dorset Horn, kwam een hoornloze ram ter wereld. Dat was het begin van een hoornloze lijn Dorsets ofwel de Poll Dorset. Het Engelse woord ‘polled’ betekent hoornloos. Na decennialang selecteren op hoornloze nakomelingen was het nieuwe ras Poll Dorset een feit. KOPSTOOT

Waarom schapenhouders graag hoornloze dieren wilden, is niet helemaal duidelijk. Naast uiterlijk heeft de voorkeur mogelijk iets te maken met veiligheid. Een ram met flinke hoorns voelt zich heel wat en kan flinke kopstoten uitdelen. Of het nou een groot of klein ras betreft, dat maakt niet uit. Wie Ouessants heeft, weet daarvan mee te praten. Hoewel het een klein ras is, heeft menig eigenaar wel eens een bont en blauw dijbeen gehad na een onverwachte dreun van het gehoornde rammetje. In de rundveehouderij, waar zowel stieren als koeien hoorns hebben, worden de uitsteeksels vanwege veiligheid zoveel mogelijk weggehaald. Hetzij via wegbranden van de hoornpit vlak na de geboorte, hetzij via afzagen op latere leeftijd, en in toenemende mate ook via fokkerij. Koeien zonder hoorns houden minder onderlinge rangordegevechten en als er al gevochten wordt, richten hoornloze koppen minder schade aan dan gehoornde. In de schapenhouderij spelen deze argumenten niet op die manier. Maar een ram met hoorns is duidelijk wel een macho. Een dier met grote hoorns is baas over een dier met kleine hoorns en automatisch ook over hoornloze ooien. HOORN IS GEVOELIG

Een lam komt niet gehoornd en al ter wereld. Wel zijn meteen na de geboorte op de kop al kleine bobbeltjes te zien en te voelen. Deze hoornpitjes groeien later uit tot de hoorns. De pitjes zitten vaak ook bij hoornloze rassen, maar blijven daar harde bobbeltjes. De hoornpitjes, ook wel beenpitten genoemd, zijn feitelijk uitgroeisels van het voorhoofdsbot. Ze zijn bedekt met een heel dik stuk huid: de hoornhuid. Die bestaat uit verschillende lagen die over het botweefsel heen liggen: het beenvlies, de lederhuid en aan de buitenkant de opperhuid. De opperhuid vormt hoorn dat vooral richting de punt aangroeit. Hoorn bestaat uit een keiharde onoplosMEI 2011

De ambities van Jan Blom Thema: myiasis

HET SCHAAP

37

38

HET SCHAAP

bare laag eiwit, die keratine heet. Ook de buitenste laag van wol, haren en klauwen bestaat uit keratine. Menselijke nagels zijn er eveneens van gemaakt. Er lopen geen zenuwen en bloedvaten doorheen, keratine is pijnloos af te knippen of bij te vijlen. Dat geldt ook voor de hoornpunt, die zonder verdoving is af te vijlen. In de natuur schuren dieren ermee probleemloos langs rotswanden. Maar let op: het pijnloze geldt niet voor de hele hoorn! Los van de punt is een hoorn een uiterst gevoelig ding. Onder die harde toplaag van keratine zit namelijk de lederhuid en die zit bomvol zenuwen en bloedvaten. Zou je de hoorn zomaar halverwege afzagen, dan is dat een bijzonder pijnlijke en bloederige bedoening. Een ram die door een gevecht een hoorn tot aan het bot afbreekt, loopt als het ware op eieren om maar nergens tegenaan te stoten met het gehavende deel. In hoeverre de hoorn weer aangroeit, hangt van de mate van beschadiging af. Van binnen is de hoorn hol. Schapen behoren dan ook, net als geiten en koeien, tot de holhoornigen. Zou je de hoorn afzagen, dan kijk je het dier recht in zijn voorhoofdsholtes.

Ouessant

Racka

GROEIVERSCHILLEN

Een schaap wisselt niet van hoorn, zoals een hert. Bij een schaap begint de hoorn te groeien en houdt daar in principe niet meer mee op. De groei gaat niet altijd even hard. In tijden van voedselovervloed gaat de groei harder, bij voedselkrapte stagneert de groei juist. Bij zieke dieren groeien de hoorns niet of nauwelijks. Deze groeispurtverschillen zijn te zien; in de hoorns vormen zich groeiringen waarbij de insnoeringen staan voor gestagneerde groei. Bij gehoornde ooien is ook de dracht van invloed op de hoorngroei. De groei stokt aan het eind van de dracht, maar aan het eind van de zoogperiode gaan de hoorns weer verder met waar ze gebleven waren. Vanwege die steeds doorgaande groei zou je denken dat een schaap aan zijn eigen hoorns ten onder kan gaan. Toch is dat niet zo. Het dikhoornschaap bijvoorbeeld, bereikt pas op zijn tiende levensjaar de volledige krul. In theorie kunnen schapen vijftien tot twintig jaar oud worden, maar in de praktijk halen ze die leeftijd zelden. Meestal gaan ze dood of worden ze afgevoerd voordat hun hoorns hen voorbij groeien. <<

Black Welsh Mountain

Twee vakbladen ‘van de boer, voor de boer’, boordevol informatie en ontwikkelingen in de melk- en rundveehouderij, akkerbouw, varkenshouderij, pluimveehouderij, agrarische mechanisatie, handel & industrie én de schapenhouderij!

Skudde

MEI 2011

* Ga naar: www.plattelandspost.nl/acties voor de voorwaarden en om u aan te melden. Direct naar de actiepagina? Scan dan deze code met uw telefoon.

Langdurig beschermen tegen wormen

Uw schapen en lammeren het jaar rond optimaal beschermen tegen maagdarm- en longwormen? Met Cydectin® pakt u wormen effectief aan, zowel de larvale als volwassen stadia. Cydectin® werkt krachtig en is 5 weken lang werkzaam. Tegen moxidectine, de werkzame

moxidectin

stof uit Cydectin®, is in Nederland geen resistentie aangetoond. Orale oplossing voor het schaap

Cydectin 0,1% Orale Oplossing voor Schapen •Uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik. REG NL 8660–URA •Doeldier: Schapen •Indicaties: Infecties bij schapen veroorzaakt door parasieten die gevoelig zijn voor moxidectine. Voor de behandeling en bestrijding van infecties veroorzaakt door: Volwassen en onvolwassen maagdarmwormen: Haemonchus contortus (ook de geïnhibeerde larven); Ostertagia circumcincta (ook de geïnhibeerde larven); Ostertagia trifurcata; Trichostrongylus axei (ook de geïnhibeerde larven); Trichostrongylus colubriformis; Trichostrongylus vitrinus; Nematodirus battus; Nematodirus spathiger; Nematodirus filicollis (enkel volwassen); Strongyloïdes papillosus (enkel larvale stadia); Cooperia curticei (enkel volwassen stadia); Cooperia Oncophora; Oesophagostomum colombianum; Oesophagostomum venulosum (enkel volwassen stadia); Chabertia ovina; Trichuris ovis (enkel volwassen). Volwassen longwormen: Dictyocaulus filaria. Het middel heeft een remanent effect van 5 weken voor het voorkomen van herinfectie met Ostertagia circumcincta en Haemonchus contortus en van 4 weken voor het voorkomen van herinfectie met Oesophagostomum colombianum. Klinische studies, gedaan met experimentele en natuurlijke infecties, tonen aan dat het middel effectief is tegen sommige benzimidazole resistente stammen, als: Haemonchus contortus; Ostertagia circumcincta; Trichostrongylus colubriformis; Cooperia curticei •Dosering en toedieningswijze: Een enkelvoudige orale doses van 1 ml/5 kg lichaamsgewicht overeenkomend met 200 µg moxidectine per kg lichaamsgewicht gebruik makend van een standaard drenchapparaat. •Contra-indicaties: Geen. •Wachttermijn(en): Vlees en slachtafval: 14 dagen. Melk: 5 dagen. •Bijwerkingen: Geen bekend. •Speciale waarschuwingen: Geen bekend. •Bijzondere voorzorgen: Vermijd direct contact met huid of ogen. Handen wassen na gebruik. Niet roken of eten tijdens toepassing van het product. Draag beschermende handschoenen tijdens gebruik. •Bewaren: na eerste opening van de flacon 6 maanden houdbaar. Buiten het bereik en zicht van kinderen bewaren. •Verdere informatie: zie verpakking/bijsluiter of op aanvraag beschikbaar bij de registratiehouder (e-mail: [email protected]) Registratiehouder: Pfizer Animal Health BV- Postbus 37 - 2900 AA Capelle a/d IJssel - Nederland.

Pfizer Animal Health bv Postbus 37 2900 AA Capelle a/d IJssel www.pfizerah.nl - [email protected] ©2010 Pfizer Animal Health bv® Merknaam van Pfizer Inc. N.Y., U.S.A

CYD/VH/OP1010

Kortom, u bent er zeker van dat het goed en lang werkt.