Argentinië Kaap 46 Exploratie
1. Reisinfo 1.1 Reiskenmerken Algemene kenmerken brochure Kaap 46: ● ● ● ● ● ● ●
voor de actieve 46-plusser logeren in eenvoudige, kleine hotels met gelijkgestemden op reis, maar ook tijd en ruimte om er even alleen op uit te trekken actief een reis beleven reizen in kleine groep aandacht voor duurzaam reizen ontmoetingen met lokale bevolking
Algemene kenmerken formule Exploratie: ● ● ● ●
dé typische Joker-reis vol afwisseling individuele vrijheid en een flexibel dagprogramma lokaal transport, kleine groepen, eenvoudige logies openstaan voor het onverwachte
Meer info over de Joker-reisformules: zie www.joker.be/reisformules Deze reis is iets voor jou als je: ● ● ● ●
de natuurpracht van Argentinië en Bolivia wil ontdekken actief wil genieten: te voet, te paard, met de fiets of op het water een van de meest spectaculaire watervallen (Iguazú), zoutvlaktes (Salar de Uyuni) en meren (Titicaca) ter wereld wil zien het bruisende Buenos Aires wil verkennen
1.2 Joker-kenmerken 1.2.1 Actieve beleving Met Joker maak je écht kennis met je bestemming en haar bevolking, dat zit ingebakken in onze manier van reizen. Door de activiteiten die we doen, het transport en de logies die we kiezen en met het duwtje in de rug van de reisbegeleider, heb je de kans om werkelijk wat te beleven en dingen te doen die je misschien nooit eerder deed. En uiteraard is er ook tijd voor actie. Hoe we dat allemaal concreet maken op deze reis, dat lees je hieronder. Stadsverkenningen, tangolessen, jeeptocht, wandelingen....actieve elementen genoeg tijdens deze reis!
1.2.2 Duurzaamheid Joker streeft ernaar om op een duurzame manier te reizen, met respect voor mens, cultuur en natuur. Dat blijft een zoektocht en is geen absolute waarheid met strikte regels en normen. De begeleider inspireert je in het vinden van antwoorden, zowel op de vertrekvergadering als tijdens de reis. We hechten veel belang aan het steunen van de lokale economie en dus de bevolking. Dit doen we door te kiezen voor kleinschalige logementen en restaurants en door samen te werken met plaatselijke organisaties en gidsen. Specifiek voor deze reis werden volgende 'duurzame' keuzes gemaakt. We logeren vooral in lokale acommodaties, zo steunen we de lokale economie, kunnen we vlotter contact leggen met de lokale bevolking en leren we beter de eigenheid van het land kennen. We gebruiken ook zoveel mogelijk openbaar transport. Ook eten we in kleine, lokale restaurantjes.
1.2.3 Contact lokale bevolking Aangemaakt op 24/01/2014
Pagina 1 / 16
www.joker.be
Argentinië Kaap 46 Exploratie
Reizen met Joker betekent mensen ontmoeten en een andere cultuur en manier van leven ontdekken. Hoe we tijdens de reis kansen creëren om mensen te leren kennen, dat lees je hier. Dankzij de accommodaties bij lokale mensen, komen we snel in contact met de lokale bevolking. Wens je nog meer lokale mensen/organisaties te bezoeken, zeg dit zeker tegen je reisbegeleider.
1.3 Reisvoorstel
Dag 1 - 4 Bruisend Buenos Aires Bij aankomst in Buenos Aires dompelen we ons onder in dit mekka van kunst, cultuur en gastronomie. Het ViaVia Joker reiscafé biedt ons een welkomstdiner aan en neemt ons op sleeptouw om de stad haar geheimen te ontfutselen: Plaza de Mayo, Casa Rosada, Teatro Colón, La Recoleta, La Boca. Een tangoshow bijwonen mag hier zeker niet ontbreken. Misschien zetten we er wel onze eerste danspasjes.
Dag 5 - 7 De watervallen van Iguazú Met een nachtbus zetten we koers naar Iguazú. We bezoeken de watervallen, zowel aan Argentijnse als aan Braziliaanse kant. Naast het aanhoudende gedonder van de watervallen op de achtergrond vallen ook de vele kleurrijke vlinders en vogels op. In dit subtropische gebied is een cocktail voor het slapengaan op zijn plaats!
Dag 8 - 11 Het mooie Salta en Tupiza We vliegen naar het sfeervolle Salta ( 1.280 m) aan de voet van de Andes waar we een dag hebben om de stad te verkennen. Van hier rijden we via de Quebrada de Humahuaca, langs reuzengrote cactussen, grillige zandsteenformaties en pittoreske dorpen in de Hoge Andes, naar Tupiza in Bolivia. We vinden er de Canyon del Inca die met zijn bloedrode, steile wanden zeker een bezoekje waard is. Actievelingen krijgen de kans om te wandelen, paard te rijden of –bij voldoende interesse- er een halve dag met lama’s op uit te trekken (facultatief).
Aangemaakt op 24/01/2014
Pagina 2 / 16
www.joker.be
Argentinië Kaap 46 Exploratie
Dag 12 - 16 Jeeptocht op de Altiplano Vanuit Tupiza ondernemen we een meerdaagse jeeptocht langs uitgestrekte hoogvlaktes, kleurrijke lagunes en de uitgestrekte zoutmeren van de Salar de Uyuni. Een stuk indrukwekkende natuur! We zetten ons schrap voor de stevige wind die vaak over dit onherbergzame gebied waait. Langs een zanderig woestijnlandschap rijden we op een hoogte van meer dan 4.000 m naar de Laguna Verde op de grens met Chili en Argentinië en de Laguna Colorada, pleisterplaats voor flamingo‘s. Het Isla del Pescado, een cactuseiland midden in de verblindende, witte zoutvlakte, biedt 360° rond schitterende uitzichten. We eindigen in Uyuni en trekken verder richting La Paz.
Dag 17 - 23 Op verkenning in Copacabana en La Paz We rijden via La Paz met de bus naar Copacabana, de religieuze hoofdstad van Bolivia aan het Titicacameer, waarna we met de boot naar Isla del Sol varen. Hier werd volgens de legende de zon geboren en vertrokken de Inca‘s om hun machtige rijk te stichten. Het zicht op de omliggende Andes en het diepblauwe Titicacameer is onvergetelijk. We genieten ‘s avonds van de fantastische sterrenpracht. We ronden deze indrukwekkende reis af in La Paz met eventueel nog een bezoek aan de pre-Inca ruïnes van Tihuanacu of een downhill fietstocht.
Aangemaakt op 24/01/2014
Pagina 3 / 16
www.joker.be
Argentinië Kaap 46 Exploratie
2. Landeninfo 2.1 Geografie Argentinië (Spaans: República Argentina) is een republiek in het zuiden van Zuid-Amerika. De totale oppervlakte van het land bedraagt 2.766.889 km², en daarmee is Argentinië na Brazilië het grootste land van Zuid-Amerika en grofweg 92 keer België. Argentinië grenst in het oosten aan Brazilië en Uruguay, in het noordoosten aan Paraguay, in het noorden aan Bolivia, en in het westen aan Chili waar de Andes de natuurlijke grens vormt. In het oosten en zuidoosten grenst Argentinië aan de Atlantische Oceaan. In het uiterste zuiden wordt Argentinië begrensd door het Beagle-kanaal. Het land is verder ruim 3500 km lang en maximaal 1400 km breed. Argentinië kan, landschappelijk gezien, verdeeld worden in vier regio’s: Het noordwesten met het Andesgebergte en de Puna (hooggebergte). De Aconcagua is met zijn 6.959 meter de hoogste berg van de Andes en van het hele westelijk halfrond (het laagste punt van Argentinië is Salinas Chicas op het schiereiland Península Valdés, -40 meter). Andere hoge toppen zijn de Cerro Bonete (6.872 m), de vulkaan Llullaillaco (6.723 m) en verder nog tientallen bergen boven de 6.000 meter. De Andes kent ook grote gletsjers, waaronder de Perito Moreno, en verder enorme valleien en tientallen zoutmeren. De Puna (in Bolivië Altiplano genoemd) gaat langzaam over in de pre-cordillera, een bergketen met grote ravijnen. Iets meer naar het westen ligt El Chaco met eindeloze savannes bedekt met ondoordringbaar struikgewas. Het noordoosten is één grote subtropische laagvlakte met savannes, bossen, rivieren en moerassen. Hier komen grote rivieren als de Paraná, Uruguay en Paraguay het land binnen. Al deze rivieren monden uit in de grote delta van de Rio de la Plata. Hier bevinden zich ook de meeste bosgebieden van Argentinië, onder andere de regenwouden van de provincie Misiones, in het grensgebied met de buurlanden Brazilië en Paraguay. In het noordelijke deel van dit gebied sieren tientallen rivieren en watervallen het landschap, waarvan de Iguazú de beroemdste en een van de breedste ter wereld is. De watervallen liggen op het drielandenpunt van Argentinië, Brazilië en Paraguay. Naar het zuiden toe verandert het landschap in één groot moerasgebied, Los Esteros del Iberá. Nog zuidelijker ligt Entre Rios met veel grasland. In het midden van Argentinië liggen pampas. Ze beslaan een kwart van het totale grondgebied. Het noordelijke en middelste gedeelte vormen de vochtige Pampa Húmeda, het zuiden en westen vormen de droge Pampa Seca. De Pampa Húmeda is wat heuvelachtig met veel vegetatie en uitgestrekte weidevelden. De Pampa Seca is vlakker en droger. Ten noordwesten van het pampagebied ligt de Las Sierras de Córdoba, het centraal bergland. Hier ligt het grootste zoutmeer van het land, Salinas Grandes. In het zuiden ligt Patagonië, met langs de oostkust een grote laagvlakte en in het westen het Andesgebergte. Het gebied beslaat ongeveer een kwart van het land. Van hieruit stromen twee grote rivieren, de Rio Colorado en de Rio Negro. Patagonië behelst het hele gebied ten zuiden van de Rio Negro (de provincies Rio Negro, Chubút en Santa Cruz) tot aan Tierra del Fuego. Verder kent dit gebied talrijke meren, enorme bossen, besneeuwde bergtoppen en gletsjers. Patagonië loopt helemaal door tot Tierra del Fuego of Vuurland, een eiland aan de zuidpunt van Zuid-Amerika, verdeeld in twee delen: een oostelijk deel, behorend tot Argentinië, en een westelijk behorend tot Chili. De totale oppervlakte is 48.390 km2, waarvan 27.998 km2 tot Chili behoort. Bolivia ligt tussen Argentinië, Paraguay, Chili, Peru en Brazilië. In het westen van Bolivia vind je de Andes met als hoogste top de Nevado Sajama (6.542 m). Het oosten van Bolivia is laagland en het begin van het Amazoneregenwoud. Het Titicacameer is een groot meer op de grens van Bolivia met Peru. In het zuiden van Bolivia ligt Salar de Uyuni, de grootste zoutvlakte ter wereld en decor voor schitterende foto's. Aan de wonderbaarlijk gekleurde meren Laguna Verde en Laguna Colorada kan je zelfs flamingo’s en viscacha’s(tamme Andeskonijnen) spotten. In hoofdstad La Paz kan je lokale heksenmarkt bezoeken waar offerandes voor Pachamama, ‘Moeder Aarde’, worden aangeboden. Je treft hier lama-embryo’s aan en allerlei kruiden en middeltjes tegen kwalen en boze geesten of juist voor goed geluk. In Potosi kan je een bezoekje aan een zilvermijn brengen en zelfs een karretje meeduwen. De koloniale stad Sucre concurreert qua hoofdstad vaak met La Paz. 'Sucre is de echte en La Paz de administratieve', zeggen ze. In Tupiza waan je je dan weer in The Far West en zie je talrijke rode canyons.
2.2 Fauna en flora Argentinië heeft een zeer diverse planten- en dierenwereld. De grootste dieren zijn de guanaco (soort lama), de poema, de grijze Andesvos en de nandú(een struisvogel). Je vindt er ook veel vogelsoorten zoals flamingo’s, zwarthalszwanen, condors, arenden, caracares (valken) en de Caiquenes of Patagonische ganzen. Zeeolifanten, zeeleeuwen en walvissen kan je spotten in de van Puerto Madryn en Peninsula Valdes (midden-Argentinië). Een van de bekendste bomen uit Argentinië is de Quebracho. Rond het merendistrict vind je veel loof- en naaldbossen met
Aangemaakt op 24/01/2014
Pagina 4 / 16
www.joker.be
Argentinië Kaap 46 Exploratie
zeldzame boomsoorten. In Vuurland heb je het N.P. Parque Nacional Tierra del Fuego met bossen, meren, moerrasgebieden en bergen. Ook N.P. Los Glaciares in de buurt van El Calafate mag niet onderdoen met zijn gletsjers en meren. In El Chalten kan je genieten van indrukwekkende bergketens rond Cerro Torre en Monte Fitz Roy. De vicuña (widle lama) is een beschermd dier waarvan er in Bolivia nog zo'n 2000 van leven. De lama speelt een belangrijke rol in het dagelijkse leven van de Bolivianen (vlees, wol, lastdier). Zelfs de uitwerpselen kunnen ze gebruiken als brandstof. In het Andesgebergte leeft de viscacha, een grote chinchilla (soort konijn) met een lange staart. In het tropische regenwoud wonen de panter, jaguar, tapir, navelzwijn, anaconda, brulaap, luiaard. In Bolivia leven 1300 soorten vogels. De condor is een roofvogel met een spanwijdte van drie meter die volgens de Boliviaanse mythologie de boodschapper van de goden was. Verder vind je hier nog de rhea (struisvogelsoort). De fauna in Bolivia wordt sterk bepaald door de hoogte. De Amazone is een van de meest rijke natuurgebieden ter wereld. Op de Altiplano (hooggebergte) groeit ook weinig, door de kou en het gebrek aan regen kunnen alleen lage struiken en cactussen hier overleven.
2.3 Staatsvorm Sinds 9 juli 1816 is Argentinië onafhankelijk van Spanje. Het land kende verschillende militaire dictaturen, maar sinds 1980 geldt er de democratische staatsvorm. Huidig president is Cristina Elisabet Fernández de Kirchner (Partido Justicialista), de weduwe van de vorige president Nestor Kirchner. Argentinië bleef in het verleden niet gespaard van coups en dictaturen. De meest bekende was de coup van militair leider Juan Perón in 1943. Hij was vooral populair bij de arbeiders voor wie hij opkwam. Tijdens zijn regering steeg het aantal vakbondsleden en werden belangrijke industrieën genationaliseerd. Zijn vrouw Evita Perón die afkomstig was uit de arbeidersklasse had een grote invloed op de lagere klassen en was een zeer geliefd figuur. Dankzij haar invloed werd in 1947 het kiesrecht voor vrouwen ingevoerd. Na de dood van Evita moest Peron aan populariteit inboeten en in 1952 werd hij door een nieuwe staatsgreep afgezet en verbannen naar Spanje. Toch bleef hij bij vele bevolkingsgroepen heel populair. In die mate dat hij in 1973 mocht terugkeren. Amper een jaar later overleed hij. Zijn meest donkere periode kende Argentinië tijdens de Vuile Oorlog van 1976 tot 1983. In 7 jaar tijd verdwenen er meer dan 30.000 mensen, veelal studenten, politieke activisten en vakbondsmensen. Het is in die periode dat de ‘Dwaze Moeders’-beweging opgericht werd, moeders die opheldering vroegen over wat er met hun kinderen gebeurd was. Het wereldkampioenschap voetbal van 1978 en de Falkland oorlog die van april tot juni 1982 woedde moeten ook in dit kader gezien worden: het oppoetsen van het blazoen zowel in buiten- als binnenland. Argentinië bestaat uit 23 provincies en een federaal district, de stad Buenos Aires. Argentinië is een republiek met een federaal systeem en drie verschillende overheidsvormen: een uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht. De president en de vice-president worden om de vier jaar gekozen. De volgende verkiezingen zijn in 2015. Bolivia is een presidentiële republiek, President is de socialist Evo Morales, de eerste van indiaanse afkomst. De volgende presidentsverkiezingen vinden in 2014 plaats. De president vormt samen met het kabinet de regering. Bolivia heeft een tweekamerstelsel: de Senaat heeft 27 zetels en de Kamer van afgevaardigden 130. Van 1200 tot 1520 was het deel van het Incarijk. In 1825 werd Bolivia onafhankelijk van de Spanjaarden. De politiek in Bolivia kon je niet echt stabiel noemen: in de laatste eeuw waren er niet minder dan 50 staatsgrepen. Sinds 1982 is het land officieel een democratische republiek, maar van echte grote verbeteringen is er nog geen sprake.
2.4 Bevolking Argentinië telt 40,7 miljoen inwoners. De meeste mensen (30% van de bevolking) wonen in de steden Buenos Aires, Córdoba, La Matanza (San Justo) en Rosario. Het dunstbevolkt is Patagonië (slechts 1%), het dichtstbevolkt is het La Platabekken. Argentinië bestaat voornamelijk uit een blanke bevolking (80%) van Italiaanse en Spaanse afkomst. Ook zijn er veel Duitse, Engelse en Oost-Europese afstammelingen. Zo'n 5% van de totale bevolking bestaat uit mestiezen (indiaans-blank). De laatste decennia komen er veel immigranten uit Zuid-Korea en Japan. De grotere welvaart trekt ook veel Chilenen, Bolivianen en Paraguayanen aan. De Argentijnse joodse gemeenschap (ca. 300.000) is de grootste van Latijns-Amerika en de vijfde belangrijkste ter wereld. Het aantal indianen (zo'n 300.000) neemt af, er leven momenteel nog 15 indianenvolken zoals de Guaraní-, Tehuelche-en Mapuche-indianen.
Aangemaakt op 24/01/2014
Pagina 5 / 16
www.joker.be
Argentinië Kaap 46 Exploratie
Bolivia telt 10,8 miljoen inwoners. Meer dan de helft hiervan (het grootste percentage in heel Zuid-Amerika) stamt nog af van de oorspronkelijk bevolking: de Aymara-, Quechua-, Mataco-, Guarayo-, Chipaya- en Ayoréodo-indianen (in totaal leven er nog 32 indianenstammen). Ongeveer 30% van de bevolking is van gemengde (blanke+indiaanse) afkomst. De rest zijn voornamelijk blanken. 3/4 van de bevolking leeft in de steden La Paz, Santa Cruz, Cochabamba, Sucre, Potosí en in de valleien van het Andesgebergte. De gemiddelde levensverwachting in Bolivia is ca. 64 jaar. 41,2% van de bevolking is jonger dan 15 jaar; slechts 4,3% is 65 jaar of ouder. Helaas heeft Bolivia de hoogste zuigelingensterfte van Zuid-Amerika; per 1000 geborenen stierven er in 2000 in het eerste levensjaar 63,7 kindjes.
2.5 Economie In Argentinië betaal je met de peso. Het land heeft één van de meest welvarende economieën in Zuid-Amerika dankzij een hoog opgeleide bevolking, natuurlijke reserves (olie, aardgas, soja, maïs, tarwe, gerst, zonnebloem, fruit en vlees ) en een groeiende export met andere Zuid-Amerikaanse landen. Volgens de Economische Commissie voor Latijns-Amerika en de Caraïben (Cepal) groeide de Argentijnse economie in 2013 met 3,9 procent, door de de toenemende groei in Brazilië en de uitstekende graanoogst. Argentinië exporteert aanzienlijk veel olie naar Brazilië, Chili, Uruguay en de Verenigde Staten, het is is de vierde grootste olieproducent en de tweede grootste aardgasproducent van Latijns-Amerika. Als gevolg van de grote voorraden olie en aardgas heeft Argentinië een sterke petrochemische industrie. Die welvarende economie straalt zich echter niet op de bevolking af. Een inflatie van bijna 30% (de regering beweert 10%) zorgt ervoor dat vele Argentijnen zeer veel moeite hebben de eindjes aan mekaar te knopen en onder de armoede grens leven. Toch zie je die armoede niet in het straatbeeld. De officiële munteenheid in Bolivia is de Boliviano, maar de meeste winkels aanvaarden ook dollars. Bolivia is een arm land, heeft geen sterk sociaal systeem, kent weinig buitenlandse investeringen en een lage scholingsgraad. Er is veel werkloosheid. Vroeger haalde het zijn inkomsten voornamelijk uit tin, zilver en goud. Maar door de veroudering van de mijnen en weinig mogelijkheden tot export (geen haven, slechte wegen ) daalde deze inkomsten sterk. De belangrijkste sectoren momenteel zijn de drank- & voedselindustrie en olieraffinaderijen. Nieuwe aardgasvelden zijn de grote hoop voor meer economische aantrekkingskracht. Bolivia is ook sterk afhankelijk van ontwikkelingshulp.
2.6 Godsdienst In Argentinië is 90% van de bevolking rooms-katholiek. Slechts twintig procent gaat regelmatig naar de kerk. Tot 1994 moesten presidentskandidaten katholiek zijn. De overige Argentijnen zijn islamitisch of joods. Buenos Aires is de stad met de op één na grootste joodse gemeenschap, na New York. Er woont het grootste aantal moslims in Latijns-Amerika. De beschermheilige van Argentinië is de Heilige Maagd Maria, La Virgen de Luján. Elke 8 mei en tijdens de eerste week van oktober trekken miljoenen pelgrims naar Luján (bij Buenos Aires) om te bidden tot de Maagd Maria. Net zoals in vele Latijns-Amerikaanse landen zijn indianenfeesten verweven met het katholieke en dagelijkse leven. Zo heb je het feest van Pachamama, de godin van de aarde en vruchtbaarheid, dat op 1 augustus vooral op het platteland wordt gevierd. De Argentijnen hangen in hun huis bij het vuur twee potten, één met een feestmaaltijd en de andere met eten voor Pachamama. Voor hun huis openen ze daarna het gat van het vorige jaar, waar ze tevreden vaststellen dat Pachamama de aangeboden maaltijd van verleden jaar heeft opgegeten. Dan wordt het gat besprenkeld, kippen geofferd en zegenen ze alles en elkaar met wierook en de verzoening met Pachamama is weer voor een jaar bezegeld. In Bolivia zijn de meeste inwoners rooms-katholiek. Er zijn nog indianen die hun eigen tradities hebben en die met het katholicisme mengen. Zo wordt Maria geïdentificeerd met Pachamama, de godin Moeder Aarde, en wordt ze op 1 augustus vooral op het platteland gevierd. De Bolivianen hangen in hun huis bij het vuur twee potten, één met een feestmaaltijd en de andere met eten voor Pachamama. Voor hun huis openen ze daarna het gat van het vorige jaar, waar ze tevreden vaststellen dat Pachamama de aangeboden maaltijd van verleden jaar heeft opgegeten. Dan wordt het gat besprenkeld, kippen geofferd en zegenen ze alles en elkaar met wierook en de verzoening met Pachamama is weer voor een jaar bezegeld. De curandero of yatiri is een medicijnman die nog steeds een belangrijke rol speelt in het leven van de Boliviaan. Bolivia telt heel veel lokale (godsienstige) feestdagen: zo vieren ze 24-31 januari de feestdag van de god Ekek'o in La Paz, Feest van de
Aangemaakt op 24/01/2014
Pagina 6 / 16
www.joker.be
Argentinië Kaap 46 Exploratie
Rozekrans op 1 oktober in La Paz, Feest van Potosi op 10 november,...
2.7 Lokale gebruiken en gewoonten De Argentijnse tango is onlosmakelijk met Argentinië verbonden. De dans is op het einde van de 19e eeuw ontstaan in de armere wijken van Buenos Aires, La Boca en San Telmo. In de stad vind je dan ook verschillende tangoscholen die je allerlei lessen aanbieden. In de antiekwijk San Telmo wordt nog wel eens puur voor het plezier op het plein gedanst. Leuk om te kijken, vooral na de vlooienmarkt op zondag. Ook typisch Argentijns zijn de gauchos, de Argentijnse cowboys. Zij leven op de pampas in ranches. In Argentinië wonen veel immigranten uit Italië en Duitsland, die in de 19e eeuw naar Argentinië trokken op zoek naar een beter bestaan. Deze immigranten hebben de tradities van hun thuisland naar Argentinië gebracht. Zo heb je het dorpje Villa Belgrano, in de provincie Córdoba. In oktober maak je hier een echt Oktoberfest mee, inclusief bier en zuurkool. Ook hoor je hier veel Duits praten. Overal in Argentinië zie je mensen door een metalen rietje uit een bekertje slurpen. Ze drinken maté, een soort thee gemaakt van Yerba matéblaadjes. Maté drinken is een algemeen verspreid gebruik dat alle sociale klassen overstijgt. Mogen deelnemen betekent aanvaard worden en daarom is het erg onbeleefd om de jou aangeboden cuia (potje van kalebas) te weigeren. Argentijnse steaks zijn ook bekend in de hele wereld. Het vlees van Argentijnse runderen heeft meer smaak en is sappiger en zelfs doorbakken nog mals, omdat de runderen vrij kunnen genieten van grote en malse prairies. Probeer zeker de asado (gegrild rundsvlees)! Argentinië begint zich meer en meer op te werpen als hét wijnland van Zuid-Amerika. Gedurende vele jaren richtten de wijnproducenten zich bijna uitsluitend op de binnenlandse markt maar daar is sinds een vijftal jaar verandering in gekomen. In het noorden, de streek van Cafayate, is de voornaamste druif de Torrontés, een bijzonder aromatische witte druif. Rode wijn wordt vooral geproduceerd in de streek rond Mendoza. De typisch Argentijnse druif in rood is de Malbec die krachtige, bloedrode wijnen voortbrengt. Bolivianen zie je vaak op een cocablad kauwen. Ze gebruiken het tegen hoogteziekte en om hun hongergevoel te onderdrukken. Bolivianen houden van muziek en bespelen vaak de quena (rieten fluit) en de zamponã(panfluit). Een woordje Spaans wordt door de lokale bevolking ten zeerste geapprecieerd. De Boliviaanse vrouwen dragen typsiche bolhoeden. Veel vrouwen dragen ook rokken in verschillende lagen over elkaar. Hun haar is vaak gevlochten in twee vlechten die zij onderaan met een touwtje aan elkaar vastknopen. De mensen die in het gebied rond het Titicacameer wonen, dragen zelfgebreide mutsen. Het zijn in dat gebied vooral de mannen die kleding breien terwijl ze al keuvelend met hun vrienden over straat lopen. De vrouwen weven kleurrijke doeken die zij gebruiken om hun kinderen en hun boodschappen op hun rug te vervoeren. Het is in Bolivia de gewoonte om altijd eerst goedendag te zeggen en te informeren hoe het ermee gaat.
2.8 Tijdsverschil Reken tijdens onze wintertijd vier uur vroeger in Argentinië. In onze zomertijd is het er vijf uur vroeger. Het tijdverschil in Bolivia bedraagt 5 uur in de winter en 6 uur in de zomer.
2.9 Elektriciteit In Argentinië hebben ze dezelfde voltage als bij ons (220 volt) maar niet al onze stekkers passen op hun stopcontacten. Neem daarom voor alle zekerheid een adapter mee. Bolivia heeft ook 220 volt als stroomnetwerk.
2.10 Documenten
Aangemaakt op 24/01/2014
Pagina 7 / 16
www.joker.be
Argentinië Kaap 46 Exploratie
Je hebt voor Argentinië een internationale reispas nodig die geldig is tot en met je terugkeer (datum retourticket). Meer info op http://diplomatie.belgium.be/nl/. Je hebt voor Bolivia een geldige reispas nodig die nog 6 maanden geldig is na terugkeer. Meer info vind je via Buitenlandse Zaken http://diplomatie.belgium.be/nl/.
2.11 Veiligheid Alhoewel de armoede meer en meer toeneemt in Argentinië blijft het voor de toerist nog steeds een vrij veilig land om door te reizen zolang je je maar niet in de buitenwijken begeeft. Het meest te lijden heeft de toerist van de ‘vuilspuiters’ in Buenos Aires. Vanaf een balkon of vanachter je rug spuit er iemand een vuil goedje over je kleren. Er is altijd wel een, doorgaans goed geklede, man of vrouw in de buurt die je wil helpen je kleren te zuiveren maar vooral je van je kostbare spullen te ontdoen. Mocht je zo iets meemaken is er maar één regel: maak dat je zo vlug mogelijk weg bent. Voor het overige geldt de regel die overal geldt: draag je geld en paspoort steeds op je lichaam, onder je kleren. Meer info vind je via Buitenlandse Zaken: http://diplomatie.belgium.be/nl. In Bolivia is het veilig om te reizen. Neem wel geen grote sommen geld mee op zak, bewaar waardevolle documenten in een kluis van je accommodatie, maak een kopie van je paspoort, neem steeds officiële taxi's en hou steeds je drankje in het oog. Haal geld enkel af bij bankautomaten die zich in de beveiligde zone van officiële banken bevinden. Meer info op http://diplomatie.belgium.be/nl/.
Aangemaakt op 24/01/2014
Pagina 8 / 16
www.joker.be
Argentinië Kaap 46 Exploratie
3. Concrete info 3.1 Transport 3.1.1 Heen en terug Joker werkt samen met betrouwbare luchtvaartmaatschappijen. Hieronder vind je de vluchturen zoals ze beschikbaar zijn op 20/12/2013. Het definitieve vluchtschema vind je in het vertrekdocument, dat je 2 weken voor vertrek via e-mail ontvangt. Heenreis: vertrek op 12/10 vanuit Brussel om 18.05, via Madrid, en aankomst in Buenos Aires om 8.10 de volgende ochtend. Terugreis op 2/11 vanuit La Paz om 12.55, via Madrid, en aankomst in Brussel om 10.10 de volgende ochtend.
3.1.2 Ter plaatse We streven op onze bestemming naar een variatie aan transportmiddelen (trein, boot, fiets, bus, auto, te voet, ...) De schaarse plaatsen van lokale bevolking inpalmen op de bus doen we niet, ook dat is verantwoord transport. Om de langste afstand te overbruggen, van Iguazú naar Salta nemen we een binnenvlucht. Verder maken we zo veel mogelijk gebruik van het openbaar vervoer, dit is goedkoop en goed georganiseerd! De lange afstanden worden dan overbrugd met comfortabele bussen over wegen die goed berijdbaar zijn. Doordat Argentinië en Bolivia zo onmetelijk groot zijn moet je rekening houden met lange busritten die ons wel door prachtige landschappen voeren. Om afgelegen plaatsen te verkennen of verschillende bezienswaardigheden te combineren op één dag kan het charteren van een minibus een alternatief zijn. Zo maken wee een jeeptocht van meerder dagen langs de Salar de Uyuni.
3.2 Logies We overnachten in hotelletjes en pensions die veelal in handen zijn van plaatselijke families. Zo ondersteunen we de lokale economie. ● ● ● ●
2-persoonskamers met sanitair op de kamer Single kamer is mogelijk Wisselende kamerindeling Eenvoud en gezelligheid primeren
Deel je liever niet de hele reis de kamer met één van je reisgenoten, geef dan bij boeking aan dat je kiest voor een single kamer, daar waar het kan georganiseerd worden. Bij het budget vind je een raming van het extra budget dat je daarvoor moet voorzien. Opgelet: om organisatorische redenen is het belangrijk om die keuze reeds bij boeking door te geven. Weet ook dat een single kamer niet op alle plaatsen kan gegarandeerd worden! We logeren in lokale familiepensions en kleinere hotels. Daardoor steunen we de lokale economie, kunnen we vlotter contact leggen met de lokale bevolking en leren we beter de eigenheid van het land kennen. In onze filosofie primeren eenvoud en gezelligheid. Comfort is vaak minimaal, maar we streven altijd naar een optimale prijs/kwaliteit verhouding. Slapen in 2-persoonskamers met privaat sanitair is ons streefdoel, een gemengde kamerindeling soms onvermijdelijk.
3.3 Maaltijden Lokale restaurantjes die ons tegen een redelijke prijs 'streekspecialiteiten' serveren zijn dé plaatsen om een land niet alleen te bekijken maar letterlijk te ruiken en te proeven. Culinaire specialiteiten voor deze reis zijn: Lokale restaurantjes, en voor wie wil eetstalletjes, marktkraampjes… dat zijn dé plaatsen om een land niet alleen te bekijken
Aangemaakt op 24/01/2014
Pagina 9 / 16
www.joker.be
Argentinië Kaap 46 Exploratie
maar letterlijk te ruiken en te proeven. Grote hotel-restaurants en internationale fastfoodketens laten we eerder links liggen! Klaar voor het culinaire avontuur? Als dorstlessers vinden we verse fruitsappen, pils, coca-cola en frisdranken. Je vindt in Argentinië de meest heerlijke wijnen. Maté wordt overal en altijd genuttigd in Argentinië. Picada: assortiment aperitiefhapjes, vergelijkbaar met Spaanse tapas Empanadas: deegflapje gevuld met vlees, kip of kaas – tussendoortje of voorgerecht Humitas: in maïsblad gestoomde maïspuree Tamales: humitas met vlees Milanesa: zeer dun gepaneerd runderlapje (schnitzel) opgediend met citroen en papas fritas (frietjes) Parrillada: verschillende soorten vlees, gegrild op een groot open vuur buiten – bestaat traditioneel uit chorizo (worst), morcilla (bloedworst), borstlappen en filetstuk. Asado, waarbij het vlees rechtopstaand naast het vuur gegrild wordt, wordt opgediend met sla, tomaat, ajuin, papas fritas en brood. De familiemaaltijd op zondag! Matambre: gemarineerd vlees dat wordt bedekt met gestoofde groenten en ei Regionale specialiteiten uit het noordwesten van Argentinië: locro: maaltijdsoep met aardappelen, pompoen, uien, witte bonen en vlees Cazuela de cabrito: stoofpotje van geitenvlees, aardappelen, wortelen, erwten, tomaat, rijst Puchero: stoofpotje met vlees en groenten waaronder kikkererwten en maïs Regionale specialiteiten uit Bolivia: 100 verschillende aardappelsoorten, o.a. ‘ocra’ (zoeterig), ‘chuño’ (kleine zwarte gevriesdroogde soort) Sajta de pollo: pikant gekruide kip met uien, verse aardappelen en chuño Pique a lo macho (reepjes vlees met saus op een bedje van frieten) Charque (gedroogd lamavlees) Quinoa: graan geteeld op de altiplano, bevat uitzonderlijk veel proteïnen, wordt zowel gebruikt in soepen, vleesgerechten als desserts Chicharón: stukjes varkensvlees worden in een enorme pan langdurig gebakken en geserveerd met mote,gekookte dikke maïskorrels Salteñas of empanadas: warm pasteitje gevuld met een mengsel van groenten en vlees, een kwarteleitje en een olijf. Goed voor snelle lunch of als tussendoortje Een populaire volkse drank is chicha, een gegiste maïsdrank waarvan het alcoholpercentage kan verschillen. Een andere geliefde drank is singani, een soort jenever die uit druiven gedistilleerd wordt en vaak vermengd wordt met seven-up of citroensap. Klaar voor het culinaire avontuur?
3.4 Bagage Bijkomende informatie over bagage krijg je van je reisbegeleider op de vertrekvergadering. Volgende lijst is alvast richtinggevend:
● ● ● ● ●
rugzak, géén koffers kledij voor uitersten : koud en warm (in de middagzon kan je meestal gewoon in T-shirt lopen, 's avonds vriest het) windjack, regenjas stevige schoenen voor staptochten (goed profiel) bescherming tegen de zon (pet, bril, crème, lippenbalsem)
3.5 Geld
Aangemaakt op 24/01/2014
Pagina 10 / 16
www.joker.be
Argentinië Kaap 46 Exploratie
In de brochure vind je bij elke reis steeds 2 prijzen, één onder de hoofding ‘Brochureprijs’ (betaal je bij inschrijving), één onder ‘Budget ter plaatse’ (neem je mee op reis). Samengeteld geven ze een goed beeld van wat je reis je zal kosten. Enkel persoonlijke uitgaven zoals dranken, souvenirs... en eventuele facultatieve activiteiten of bezoeken zijn extra en niet meegerekend in het budget.
3.5.1 Brochureprijs Inbegrepen in de basisprijs: ● ● ● ● ● ● ● ●
Lijnvluchten Brussel Buenos Aires en La Paz - Brussel Binnenvlucht Iguazú - Salta Voorafbetaalde luchthaventaksen ViaVia-welkomstdiner Organisatiekosten De diensten van een Karavaan-reisbegeleider KBC-reisbijstandsverzekering
3.5.2 Budget ter plaatse Kostenraming voor logies, plaatselijk transport, luchthaventaksen ter plaatse, toegangsgelden en maaltijden. Dranken en persoonlijke uitgaven zijn niet inbegrepen. In Argentinië betaal je met Peso (ARS). Richtkoers (op 15/11/13): 1 Argentijnse Peso = € 0.16 en USD 0,21 Voor de meest recente wisselkoers: zie www.oanda.com/currency/converter/. Kredietkaarten zijn algemeen verspreid. Ook geldautomaten zijn gemakkelijk te vinden. In Bolivia is de officiële munteenheid de Boliviano (BOB) Richtkoers (op 15/11/13): 1 Bolivian Boliviano = € 0,11 en USD 0,14 Voor de meest recente wisselkoers:zie www.oanda.com/currency/converter/ Neem USD's mee (nieuwe én ongescheurde briefjes!) Met een Visakaart kan je in de meeste steden ook geld uit de muur halen. Check op voorhand bij je bank of je met je bankkaart (Maestro) ook geld kan afhalen in het buitenland. Indien niet, dan kan jouw bank dit activeren. Vanaf 17/01/2011 blokkeren Belgische banken de Maestro-functie in de meeste landen buiten Europa. Daardoor is het niet langer mogelijk om -buiten Europa- met een bankkaart te betalen of geld op te nemen. Je kan je bank wel op voorhand vragen je Maestro-functie tijdens je reis opnieuw te activeren. Informeer je dus zeker bij je bank indien je op reis nog gebruik wil maken van je kaart! Voorzie USD 1.741 (equivalent van EURO 1.280 op 15/11/13) voor uitgaven ter plaatse. Facultatieve activiteiten die niet inbegrepen zijn: ● ●
fietstocht Death Men's Road in La Paz, richtprijs 85 dollar lamatocht, richtprijs 36 euro
3.6 Verzekering Bij de Joker-prijs is de KBC-reisbijstandsverzekering inbegrepen. Optioneel kan je ook kiezen voor de KBC-verzekering annulatie en bagage. Hiervoor betaal je 4,4% van de totale reissom. Indien je geen gebruik wenst te maken van de reisbijstandsverzekering, ontvang je een korting van 1% op de totale reissom. Vergeet niet dat een reisbijstandsverzekering verplicht is om te kunnen deelnemen aan een Joker-reis. Meer details over de KBC-verzekeringen vind je op de website of in je Joker-reiskantoor.
Aangemaakt op 24/01/2014
Pagina 11 / 16
www.joker.be
Argentinië Kaap 46 Exploratie
3.7 Gezondheid Vaccinatie tegen gele koorts is strikt aanbevolen. In het overgrote deel van Argentinië en Bolivia is er geen enkel risico voor malaria, en zijn dus geen antimalariamaatregelen nodig. Aanbevolen zijn vaccinaties tegen TETANUS (klem), DIFTERIE, POLIO, BUIKTYFUS en HEPATITIS A. In vele omstandigheden is vaccinatie tegen HEPATITIS B aangeraden. Raadpleeg zeker je huisarts en het Instituut voor Tropische Geneeskunde voor de meest recente informatie via 0900/101.10 (24 uur op 24) of www.itg.be.
3.8 Conditie Deze reis is geschikt voor iedereen met een normale lichamelijke conditie. Er kunnen enkele inspannende elementen in voorkomen maar de wandelingen en de tochten te paard zijn niet zwaar. Belangrijker zijn een ‘open mind’ en ‘positieve ingesteldheid’ die zorgen voor een betere vertering van de andere voedingsgewoonten, de cultuurverschillen, de soms langere busritten en de mogelijke vermoeidheid na geleverde inspanningen. Door de aanzienlijke hoogte (± 4000 m) is een goede lichamelijke conditie noodzakelijk. Ook zullen we enkele (langere) busreizen ondernemen.
3.9 Reisperiode en klimaat Omdat het zo uitgestrekt is, kent Argentinië verschillende klimaatzones. In het noorden heb je een subtropisch klimaat, in het zuiden een poolklimaat met bijhorende lage temperaturen. De noordoostelijke regio rond Buenos Aires is warm en vochtig. De temperaturen in de winter (juni t/m september) komen nauwelijks beneden de 0 °, terwijl het in de zomerperiode gemakkelijk 40 graden kan worden. De pampa in midden-Argentinië kent een steppeklimaat. Hier zijn de zomers heet en in de wintermaand juli is het op deze laagvlakte fris. In de bergen ligt er op de hoogste toppen altijd sneeuw. In het noordelijk gelegen Amazonebekken is het klimaat tropisch en vochtig, in het zuidoosten is het droog en heet, in de valleien is het vrij koel en in het hoogland is het koud. In de dalen van de Andes is het tropisch warm. In de laaglanden heerst een tropisch, vochtig klimaat. De surazo is een koele zuidenwind. Het regenseizoen valt in de zomer (de klimaten zijn hier omgekeerd), van december tot april. De winter, die van mei tot augustus duurt, vormt het droge seizoen. In Buenos Aires begint in september de lente. Het weer is overwegend mooi en zonnig maar het kan ook onstabiel zijn met buien en wind. In het moerasgebied van Ibera en in Iguazú heerst er het hele jaar door een subtropisch klimaat. Het is er vochtig met veel zon en aangename temperaturen in september, oktober en november. In de Bolviaanse laaglanden heerst een tropisch, vochtig klimaat. De surazo is een koele zuidenwind. Het regenseizoen valt in de zomer (de klimaten zijn hier omgekeerd), van december tot april. De winter, die van mei tot augustus duurt, vormt het droge seizoen. Er zijn twee klimatologisch totaal verschillende zones. In het westen van het land stijgt de Andes tot meer dan 6.000 m. Tussen de toppen van twee bergketens bevindt zich de Altiplano, een hoogvlakte op ongeveer 4.000 m. Hier heerst een extreem type van tropisch hoogland klimaat: felle hoogtezon en weinig neerslag. De hoogte houdt de temperaturen laag. Ook de windfactor is niet te onderschatten. Hier vind je een klimatogram van Argentinië en Bolivia:
Aangemaakt op 24/01/2014
Pagina 12 / 16
www.joker.be
Argentinië Kaap 46 Exploratie
3.10 Outdoorschool Tijdens heel wat Joker-reizen wordt flink wat gewandeld. Wil je hier wat meer op voorbereid zijn? De Joker Outdoorschool biedt een ruim aanbod aan cursussen en ervaringsactiviteiten. Je kan er meer te weten komen over diverse thema's: • Verbeter je staptechnieken: leer stijgen met minder inspanning… en dalen met meer ontspanning. • Outdoor EHBO: een cursus reizigers-EHBO en diverse medische tips. • Hoe pas, laad en draag ik een rugzak? Voor online boeken en een overzicht van alle programma’s.
3.11 Foto- en filmmateriaal Joker is steeds op zoek naar foto's voor website, brochures enz. … Wil jij je ervaringen delen met anderen? Bezorg ons je foto's of filmpjes en neem deel aan de Joker- wedstrijd. Meer info en insturen.
3.12 Opinies Je mening is voor ons belangrijk. Daarom zal je bij terugkeer een evaluatieformulier in je mailbox vinden. We kijken nu al uit
Aangemaakt op 24/01/2014
Pagina 13 / 16
www.joker.be
Argentinië Kaap 46 Exploratie
naar je bemerkingen.
Aangemaakt op 24/01/2014
Pagina 14 / 16
www.joker.be
Argentinië Kaap 46 Exploratie
4. Algemene info 4.1 De zwaarte van een Joker-reis Om de ‘zwaarte’ van een reis weer te geven, gebruiken we een Joker-reiziger als symbool. De indeling houdt rekening met deze aspecten: ● ● ● ● ●
het aantal uren stappen per dag het hoogteverschil (stijgen en dalen) dat per dag moet overwonnen worden de toestand van de paden het al dan niet dragen van een zware rugzak regen en koude of zon en hitte, weersomstandigheden die een tocht zwaarder kunnen maken
Alle Joker-reizen zijn per definitie actieve reizen! Elke deelnemer van een Joker-reis bezit minimaal een ‘normale’ conditie. Dit betekent dat er zeker sportieve momenten worden ingelast, die voor iedere fitte persoon doenbaar moeten zijn. We gaan enkele uren wandelen of fietsen en klimmen en dalen horen daarbij. De paden en wegen zijn over het algemeen in goede staat. Volledige dagen te voet op pad gaan in een stad of op het platteland is evident. En dus beschik je als deelnemer aan een Joker-reis minimaal over een 'normale' conditie. Even belangrijk is een goede mentale ingesteldheid. We gaan immers op verkenning in een land met andere voedingsgewoonten en mogelijk een vreemde cultuur. Met de juiste instelling verteer je beter de temperatuurschommelingen, de lange transporttijden en de vermoeidheid na geleverde inspanningen. Ook een open groepsgeest en een grote aanpassingsbereidheid worden op dit soort reizen steeds verwacht. Uiterst belangrijk is ook dat je uitgerust aan deze reis begint!
Tijdens dit gedeelte van de reis verwachten we dat je als deelnemer een ‘goede’ fysieke conditie hebt. Er kunnen stevige dagtochten en/of meerdaagse trektochten met een dagrugzak of deelbagage op het programma staan. Klimmen en dalen zijn haast zeker van de partij. Ook fietstochten en andere sportieve inspanningen zijn mogelijk. Wekelijks sport beoefenen thuis is wenselijk! Sommige ‘Expedities’ vallen onder deze categorie. Samen met de fysieke inspanning vragen de eventuele primitieve omstandigheden en onzekere weerscondities (hitte, vocht, regen, sneeuw, wind, koude...) een goede conditie.
Tijdens dit gedeelte van de reis verwachten we dat deelnemers een ‘zeer goede’ lichamelijke conditie hebben. Er kunnen meerdaagse, pittige (kampeer)trektochten op het programma staan met behoorlijk veel stapuren met deelrugzak of volledige bagage. Dit, samen met onzekere weersomstandigheden en moeilijk begaanbare paden maken dat een zeer goede conditie vereist is. Wekelijks (meermaals) sport beoefenen thuis is zéér wenselijk! Een degelijk uithoudingsvermogen, zowel mentaal als fysiek is noodzakelijk. Eerdere ervaring met meerdaagse trektochten in de bergen is wenselijk!
Een ‘uitstekende’ fysieke conditie is nodig voor slechts enkele gedeelten van sommige ‘Expedities’. Lange, meerdaagse, zéér pittige trektochten met veel stapuren óf met bagage inclusief tenten en voeding (dus meer dan 15 kg), óf op grote hoogte óf in extreme (weers-)omstandigheden, maken dat je een groot uithoudingsvermogen nodig hebt, zowel fysiek als mentaal. Paden kunnen zéér steil, ruig en rotsachtig zijn. Vanzelfsprekend doe je regelmatig aan sport. Eerdere ervaring met meerdaagse trektochten in de bergen is een vereiste!
4.2 De reisbegeleider De reisbegeleider coördineert de reis in overleg met alle deelnemers en regelt de praktische zaken ter plaatse. Een gids is hij niet: voor achtergrondinformatie over de bestemming en rondleidingen laten we liever lokale gidsen aan het woord. Wél vormt de reisbegeleider een brug tussen jou, de groep en het land met haar bevolking. De reisbegeleider bereidt de reis op voorhand intensief voor. Natuurlijk laat hij genoeg ruimte voor initiatief van de groep: zo stel je mee de picknick samen, zoek je een leuk restaurant of kan je zelf een voorstel doen voor een leuke activiteit. De reisbegeleiders zijn Nederlandstalig en volgden bij vzw Karavaan een door Toerisme Vlaanderen gecertificeerde opleiding
Aangemaakt op 24/01/2014
Pagina 15 / 16
www.joker.be
Argentinië Kaap 46 Exploratie
van 2 jaar. De opleiding legt vooral de nadruk op enerzijds contactgericht reizen met respect voor cultuur en natuur en anderzijds zowel praktische vaardigheden als theoretische achtergronden. De reisbegeleiders worden niet alleen klaargestoomd om alles op rolletjes te laten lopen, zij zorgen er ook voor dat jij en je groep een grensverleggend en duurzaam avontuur beleven.
4.3 Respect voor mens en natuur In het kader van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en het Kind zullen Joker en Karavaan op geen enkel moment beroep doen op diensten van derden die blijk geven van financiële of seksuele uitbuiting van kinderen of volwassenen (logement, transport, maaltijden, activiteiten…). Wij vragen je om vermoedens van kindersekstoerisme te melden bij www.stopkinderprostitutie.be of via
[email protected]. De souvenirhandel is in heel wat landen een belangrijke bron van inkomsten voor de lokale bevolking. Maar er worden helaas nog steeds souvenirs gemaakt van bedreigde plant- en diersoorten. Op je hoede zijn voor verboden souvenirs wil niet zeggen dat je ateliers, souvenirwinkels en markten niet meer mag bezoeken. Je reisbegeleider informeert je hierover. We verwijzen je alvast naar de folder ‘Een zeldzaam dier is geen souvenir’ uitgegeven door Federale Overheid,Departement volksgezondheid, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu.
Aangemaakt op 24/01/2014
Pagina 16 / 16
www.joker.be