UTILITEITSBOUW Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: NS Stations, Nedcam
Stadskantoor Utrecht SCAN WITH
vliegwiel ontwikkeling Westflank Stationsgebied
In het Utrechtse Stationsgebied, dat wordt begrensd door de historische binnenstad en Jaarbeurs Utrecht, wordt in 2014 aan alle zijden gebouwd. TivoliVredenburg en de OV-terminal zijn al (deels) opgeleverd; dit kalenderjaar komt ook schot in de ontwikkeling van de Westflank, met het gereedkomen van het Stadskantoor en Stationsplein West. Beide zijn schakelpunt in het toekomstige 'Forum', een langgerekt verhoogd plein waaraan door NS Stations de komende jaren meerdere gebouwen zullen worden gerealiseerd.
12 |
UTRECHT | Stadskantoor
Projectinfo FABRICAGE EN MONTAGE STAALCONSTRUCTIE In opdracht van de Bouwcombinatie Stadskantoor Utrecht (Boele & Van Eesteren en G&S Bouw) is de staalconstructie gerealiseerd door de Staalcombinatie Stadskantoor Utrecht B.V., een samenwerking onder penvoerderschap van ASK Romein waarin dit bedrijf een 50% belang heeft, naar een ontwerp van Zonneveld Ingenieurs uit Rotterdam. De werkzaamheden van de Staalcombinatie omvatten de detailengineering, het fabriceren, leveren en monteren van ruim 7.500 ton zware staalconstructies en 65.000 m² aan kanaalplaat- en staalplaat-betonvloeren. Jan Derene – projectmanager van ASK Romein – heeft het project namens de Staalcombinatie begeleid. “Het is een bijzonder ontwerp, zeker vanuit een constructief oogpunt, hetgeen een fikse uitdaging is gebleken. Veiligheid staat voorop en vraagt extra aandacht tijdens montage op hoogte. Ook de gecontroleerde maatvoering tijdens de opbouw van de constructie van dit bijzondere ontwerp was geen sinecure. Maar ook de bouwlogistiek is niet eenvoudig gebleken. De montage vond plaats op een krap bemeten binnenstedelijke bouwplaats en binnen een verkeersdrukke omgeving. Dit vraagt intensieve afstemming en de nodige coördinatie met alle betrokken partijen tijdens de bouw. Dankzij de gecoördineerde inzet van mensen en middelen heeft de Staalcombinatie volgens planning kunnen opleveren en kan ze trots zijn op haar rol in dit prestigieuze project.”
ONTWERP EN FABRICAGE ZESTIG VERDEELKASTEN Eltechna heeft na een uitgebreide selectieprocedure in 2012 de opdracht gekregen voor het leveren van de verdeelkasten voor het stadskantoor te Utrecht. “De keuze viel uiteindelijk op Eltechna vanwege de juiste prijs-kwaliteitverhouding en de hoge mate waarop Eltechna meedacht in het ontwerpproces.”
Op de Westflank, gelegen tussen de Croeselaan, Van Sijpesteijnkade, het spooremplacement van Utrecht Centraal en het hoofdkantoor van de Rabobank, ontwikkelt NS Stations direct naast het Stadskantoor het kantoorgebouw De Hoge Dame (circa 30.000 m²), en – aan de Van Sijpesteijnkade - een nog nader in te vullen projectdeel met woningen en mogelijk een hotel (eveneens circa 30.000 m²). Aan de zuidzijde van het Beatrixtheater wordt het Knoopterrein herontwikkeld, met de gemeente en de Rijksgebouwendienst. De RGD bouwt hier haar nieuwe Rijkskantoor met
congres/vergadercentrum (circa 30.000 m²); NS bouwt nieuwe kantoren (circa 40.000 m²) en de gemeente een nieuwe fietsenstalling met directe aansluiting op de nieuwe ‘Rabobrug’ en het busstation. Manager Stationsontwikkeling Hans Broekman: “NS Stations ontwikkelt met een langetermijnfocus: het Stationsgebied is tenslotte de thuishaven van NS. De Westflank wordt daarom in hechte samenwerking met bovengenoemde en andere partijen, zoals Corio en ProRail, getransformeerd tot een multifunctionele werk-, woon- en verblijfslocatie.” ›
Zo leverde Eltechna de verdeelkasten aan met een vloerstaand frame maar ook kant-en-klaar met twee meter voedingskabel. Volgens de uitvoerder Cees Buitendijk scheelde dit veel werk voor zijn montageploeg. “Qua uitvoering zijn de kasten enorm degelijk uitgevoerd door gebruik te maken van Sarel IP56 behuizingen. Alle componenten zijn zoveel mogelijk gekozen van het fabricaat Schneider Electric, een A-merk waar Eltechna een voorkeur voor heeft.” Projectleider Frank Frijhoff, die binnen Eltechna het hele proces van engineering tot afleveren begeleidde, vertelt trots: “Het aanleveren van de zestig kasten verliep soepel en zonder vertraging. Al met al een geslaagd project waar alle partijen trots op zijn.” SCAN WITH
| 13
UTRECHT | Stadskantoor
Projectinfo SYSTEEMLEVERANCIER DAKEN: HOGE AANVANGSKWALITEIT LEIDT TOT WERKELIJKE DUURZAAMHEID Bitumineuze dakbedekking is er in alle soorten en maten. Voor high end hoogbouwprojecten als Stadskantoor Utrecht is de keuze echter beperkt. Wédéflex is de systeemleverancier van zowel de laag- als hooggelegen daken, op respectievelijk 45 en 85 meter hoogte; dealer BOKO Dakbedekkers brengt deze aan. “Samen bieden wij de garantie”, vertelt directeur Roland Sleutjes. Wédéflex is specialist in hoogwaardige bitumineuze dakbedekking, en daarom veelgevraagd in complexe utiliteitsbouwprojecten. De populaire bitumineuze dakbedekkingsproducten, bekend om hun bewezen levensduur, mogen in het geval van Wédéflex zeker niet worden beschouwd als onderdeel van standaardoplossingen. De daken van Stadskantoor Utrecht zijn zelfs zeer hoogwaardig te noemen, zegt Sleutjes. “De opdrachtgever wenste voorin het proces iets meer te investeren, om hoge onderhoudskosten bij dit soort projecten te minimaliseren. Voor de gebruiks- en tuindaken wenste de opdrachtgever een sedumdak in combinatie met onze producten, in dit geval een volledig gekleefde Wédéflex MVB-onderlaag voorzien van Wédéflex D4 No Roots, een wortelwerend systeem. Een duurzame opdracht dus. En werkelijk duurzaam bouwen is een dakbedekking die lang meegaat. Die kwaliteit leveren wij al 35 jaar – hier in combinatie met BOKO.”
De Zuidtoren zweeft als het ware boven het toekomstige Stationsplein West
FORUM De nieuwe OV-terminal vormt de verbindende schakel tussen de binnenstad en Hoog Catharijne, nieuwe ontwikkelingen aan de westzijde en de Jaarbeurs. Het Stadskantoor en Stationsplein West zijn belangrijke aanjagers voor ontwikkelingen aan de westzijde. Duurzaamheid, levendigheid en dubbelgrondgebruik zijn daarbij centrale begrippen, met ruimte voor retail en publieksfuncties langs de belangrijkste voetgangersroutes. Nieuwe ontwikkelingen worden verbonden middels het zogenaamde Forum, dat een relatie legt tussen het +1 niveau van de OV-terminal en het omringende gebied. “Het Forum biedt de mogelijkheid parkeren en logistiek-functionele ruimten uit het zicht op maaiveld te vestigen – met gemeenschappelijke expedities”, vervolgt projectdirecteur Utrecht Bob Keim. “Onder Stationsplein West, uitgerust met een imposante trappenpartij, wordt bijvoorbeeld een enorme fietsenstalling gerealiseerd met 4.200 stallingsplaatsen.”
ZWEVEND BOUWDEEL Het negentig meter hoge Stadskantoor heeft een sculpturale, witte composietgevel en wordt het belangrijkste publieke gebouw aan de westzijde, met een oppervlakte van circa 65.000 m², 2.500 werkplekken en ruimte voor bijna alle ambtelijke functies van de gemeente. Het ontwerp voldoet aan BREAAM-NL 'Good' en bezit een EPC van 0,59, met WKO, tripleglas, sedumdak en geïntegreerde zonnecellen als duurzame ingrediënten. Keim: “Het Stadskantoor is, zoals alle projecten in het Stationsgebied, nauw verweven met de omgeving. De Zuidtoren zweeft als het ware boven het toekomstige Stationsplein West, dat eveneens in 2014 wordt opgeleverd. De dragende kolommen van de Zuidtoren gaan dwars door het dak van de OVT heen, en het gebouwdeel zelf fungeert als portaal.” Binnenin is het Stadskantoor een stad op zich, met meerdere verblijfsgebieden en representatieve ruimtes op de 21e verdieping. “In de voet van de Noordtoren worden de publieksfuncties gevestigd, ›
Op de hooggelegen dakvlakken wordt een tweelaags systeem aangebracht geschikt voor hoge windbelasting, bestaande uit een laag Wédénop en een laag Wédéflex Mineral. Dit systeem wordt aangebracht op een ondergrond van C-EPS afschotmortel. Sleutjes: “Stadskantoor Utrecht is eerder een complex dan een omvangrijk project, waarin relatief veel tijd wordt besteed aan voorbereiding en logistiek, met een snelle realisatie tot gevolg. Voor dit soort projecten is Wédéflex geknipt.”
'MEEDENKEN MET DE OPDRACHTGEVER' Stadskantoor Utrecht is met 66.000 m² een van de grootste bouwvolumes in Nederland. Van de Wiel Complete Afbouw b.v. levert en monteert de binnenwanden en plafonds in het gebouw en de gevelbeplating van het 'buitengebied', dat aansluit op het verhoogde stationsplein van de nieuwe OV-terminal. Van de Wiel Complete Afbouw b.v. is onderaannemer van bouwcombinatiepartij Boele & van Eesteren, waarmee het eerder al in architectonisch opzicht vergelijkbare projecten als CalypSO (Rotterdam) en New Babylon (Den Haag) realiseerde. Bas van der Donk was ook daar de projectleider. “In dit soort projecten komt flexibiliteit richting de opdrachtgever op de eerste plaats. In verband met een verlate gevelsluiting hebben wij hier – met een tijdelijke geveldichting – de afbouwwerkzaamheden goed doorgang kunnen laten vinden.” Gezien de omvang van het project geen onwelkome oplossing, aldus Van der Donk. “Praktisch meedenken met de opdrachtgever heeft mede gezorgd voor de stand van de afbouw op dit moment.” Van de Wiel Complete Afbouw b.v. begon in de eerste maanden van 2012 met de afwerking van de eerste trappenhuizen. Het bedrijf uit Oisterwijk verzorgt verder de metalstudwanden, wandafwerking en (systeem)plafonds in kantoorgebieden en atria, alsmede de Trespa- en Eternit-gevelbeplating in het zogenoemde 'buitengebied' van het Stadskantoor, waar de constructie een dak vormt voor de vele passanten. Voor de afbouwspecialist zijn deze periode circa zestig mensen op het werk actief. “Wij werken met breed opgeleid personeel - vaste voorlieden en zzp'ers, en hanteren korte lijnen.” Van de Wiel Complete Afbouw b.v. verwacht in week 10 van 2014 op te leveren. SCAN WITH
| 15
UTRECHT | Stadskantoor
Projectinfo rond een vijf verdiepingen hoog atrium – de publiekshal; daarboven bevindt zich het 'carré', het enige gebouwdeel waarvan het vloeroppervlak de volledige bouwcontour omvat (52x96m). Het carré bestaat uit een gesloten ring die een patio omsluit, en is gereserveerd voor vergaderruimten, back-officefuncties en een 'restaurantplaza'.”
UITVOERING In 2011 is de bouw van het Stadskantoor gegund aan een combinatie gevormd door VolkerWessels-bedrijven Boele & Van Eesteren en G&S Bouw (Bouwcombinatie SKU). Keim: “Zij werken nauw samen met hun co-makers enerzijds en de omgevingspartners anderzijds. De projectorganisatie heeft bouwteamkwaliteit.” In april 2011 is begonnen met de bouw, middels het inrichten van de bouwput. De constructie bestaande uit 7.000 ton staal (meer dan de Eiffeltoren) is bekleed met beglaasde composietelementen die tevens de binnenwand vormen; eind 2013 werd het laatste, metershoge gevelelement geplaatst, waardoor het witte 'skelet' van het Stadskantoor de skyline van het Utrechtse Stationsgebied inmiddels domineert. “De bouw verloopt - mede dankzij goede afbouwplanningen, volgens schema. Indien nodig kan de bouwcombinatie opschalen tot zestien uur per dag.” Eind mei 2014 volgt de oplevering; vanaf oktober zal het gebouw worden ingehuisd door de gemeente.
DOORONTWIKKELING Broekman: “NS acht van groot belang dat de doorontwikkeling van het Stationsgebied op tempo wordt voortgezet. Dit om langdurige overlast voor reizigers en bewoners te minimaliseren. Met gemeente en ProRail wordt hard gewerkt om onze projecten te realiseren. Het streven is eind 2014 te beginnen met de bouw van de Hoge Dame en aansluitend de woning/-hotelontwikkeling aan de Van Sijpesteijnkade.” De RGD wil haar nieuwe Rijkskantoor openen in 2017. Dan moet ook de 'Rabobrug' klaar zijn; deze nieuwe langzaamverkeerverbinding over het spoor wordt aangelegd door de gemeente en sluit aan op het Forum. “Zoals je merkt is de herontwikkeling van het Stationsgebied een samenspel van partijen die niet zonder elkaar kunnen.” Het Stadskantoor fungeert als drager van verdere ontwikkelingen op de Westflank, met als doel de totstandkoming van een hoogwaardig stedelijk gebied met internationale allure. “Het Stadskantoor is de bestemming die de Westflank nodig heeft om volledig tot bloei te komen”, besluit Keim. ❚
Bouwinfo OPDRACHT NS Stations
ONTWERP Dirk Jan Postel (Kraaijvanger) met Christian Müller e.a. UITVOERING Bouwcombinatie SKU (Boele & van Eesteren/G&S Bouw) STAALCONSTRUCTIE Staalcombinatie SKU (ASK Romein/Oostingh Staalbouw) GEVEL Scheldebouw DAKSYSTEMEN Wédéflex BOUWPERIODE april 2011 – mei 2014
PROGRAMMA circa 65.000 m²
COMPOSIETGEVEL STADSKANTOOR LOGISTIEK MAATWERK In december werd het laatste stukje buitengevel gedicht van Stadskantoor Utrecht. Daarmee werd voor co-maker Scheldebouw uit Heerlen een periode van ruim 2,5 jaar productontwikkeling afgesloten, waarvoor zelfs een nieuwe productielijn werd opgestart. “De combinatie van onze eigen composietproductie met aluminiumassemblage van kozijnen en een uniek ophangsysteem, resulteerde in een zeer korte montagetijd”, vertelt projectmanager Gérard Ruiters. De cijfers zijn indrukwekkend te noemen: 17.650 m² buitengevel, opgebouwd uit 1.200 metershoge witte composietelementen. “Daarvan waren er slechts 472 identiek en ieder element heeft een unieke positie. Een en ander betekende dat productie, logistiek en montage perfect moesten zijn afgestemd. Mede omdat just-in-time is aangeleverd – vaak met bijzonder transport en in de nachtelijke uren. De elementen waren 100% gereed op het moment van montage. In combinatie met een beproefd montagesysteem, resulteerde dat erin dat een element vanaf de vrachtwagen binnen een kwartier aan de gevel hing. Hierdoor hebben wij de montageperiode tot acht maanden kunnen beperken.” Daaraan vooraf ging een periode van anderhalf jaar voorbereiding. “Deze gevel is ontstaan vanuit eigen R&D. Er zijn in Nederland maar weinig producenten van composiet, en wij hebben in Heerlen een eigen productielijn opgestart om alle kwaliteits- en tijdsaspecten goed onder controle te houden.” De productie diende immers goed gemonitord te worden om de eindkwaliteit te kunnen borgen. “Composiet is licht, duurzaam, vormvrij en bezit uitstekende eigenschappen op het gebied van akoestiek en brandveiligheid; deze aspecten waren in dit project van doorslaggevend belang.” Scheldebouw leverde tevens 5.500 m² elementengevel voor een deel van het atrium, opgebouwd uit aluminium en glas.
LIFTEN PASSEN NAADLOOS IN ARCHITECTONISCH STADSKANTOOR Het Stadskantoor Utrecht is met 22 verdiepingen en een BVO van 65.000 m² het een na grootste gebouw dat momenteel in Nederland gebouwd wordt. KONE levert het verticale transport in de vorm van vijftien liften en twaalf roltrappen. Dat doet de specialist in liften en roltrappen in opdracht van Bouwcombinatie SKU. Vincent Meijer, Project Manager vertelt: “De snelste liften bij SKU zijn de zes liften in de Noordtoren. Deze hebben een snelheid van vier meter per seconde. Op het moment dat KONE met de installatie van de liften is gestart, was de liftkern op hoogte, zonder dat er vloeren rondom de kern aanwezig waren. Alle liften binnen dit project zijn uitgevoerd met het KONE Destination Control System (DCS). Met dit systeem geeft de gebruiker vooraf zijn of haar bestemming aan in de lifthal. De gebruiker krijgt daarbij via een LCDscherm een terugkoppeling welke lift er voor haar of hem komt. In de liftcabine worden geen commando’s gegeven. Het DCS-systeem zorgt voor een optimale ‘people flow’, de doelstelling van KONE om personen en goederen soepel, veilig, comfortabel en zonder wachttijden te verplaatsen in gebouwen.” Meijer: “De bevestigingsvoorzieningen binnen de staalconstructie in de Zuidtoren waarin de vier liften zijn gemonteerd, vroegen om improvisatie. Oplossingen moesten in het werk bedacht worden vanwege de vele verschillende aansluitdetails. Dat is door alle kennis en expertise van KONE en de goede samenwerking met de Bouwcombinatie prima geslaagd. Stadskantoor Utrecht is een mooi architectonisch gebouw, en de liften passen naadloos binnen het ontwerp van het Rotterdamse architectenbureau Kraaijvanger.”
| 17
LIFTEN EN ROLTRAPPEN DEURSYSTEMEN GEVELLIFTINSTALLATIES
Compleet in mobiliteitsoplossingen in en om gebouwen www.kone.nl
Wij organiseren optimale woon-, werk-, leer- en leefomgevingen. Dat doen we met de belangen van vandaag en overmorgen op ons netvlies. We zijn bevlogen en solide experts voor onze opdrachtgevers en stakeholders. Samen met hen behalen we toekomstgerichte, concrete resultaten. Amsterdam - Assen - Nieuwegein abcnova.nl
Stadskantoor Utrecht 65.000 m2 en 2.500 werkplekken Projectmanagement van het totale inbouwpakket
ABCAdvertentie_eind.indd 1
1/21/14 11:03 AM
UTRECHT | Stadskantoor
Projectinfo
Meer dan verdelers alleen
PROJECTMANAGEMENT 'OP HET HOOGSTE NIVEAU' De realisatie van het Stadskantoor Utrecht is niet alleen door de omvang van het project een in het oog springende opgave. Met 65.000m² vloeroppervlak en een hoogte van 92 meter wordt het een van de grootste en hoogste stadskantoren van Nederland. “De twee poten van het Stadskantoor worden geïntegreerd in de nieuwe OV-terminal en het gebouw wordt gerealiseerd in een complex stationsgebied”, vertelt projectmanager Robin Aartsma van ABC Nova. “Verder is de duurzaamheidsambitie een belangrijke factor, waarbij onder meer 40% beter gepresteerd moet worden dan de huidige energie prestatie coëfficiënt (epc).” ABC Nova is door NS Stations ingeschakeld vanaf het Definitief Ontwerp. “Voor het casco zijn wij betrokken geweest bij het uitwerken van het ontwerp, inclusief het aansturen van het ontwerpteam en het daarop volgende aanbestedingstraject.” Daarnaast adviseert en begeleidt ABC Nova bij het uitwerken van het inbouwpakket. “Op dit moment zijn we druk bezig met de coördinatie en integratie van het inbouwpakket in het bouwproces. Er moeten 2.500 werkplekken voor 3.000 ambtenaren komen.”
Nijverheidswegnoord 94c 3812 PN Amersfoort Tel: 033-4672711 - mail:
[email protected] - www.eltechna.nl
In het ontwerpteam zijn verschillende partijen vertegenwoordigd, zoals de architect, de installatieadviseur en de gemeente, die het nieuwe gebouw gaat gebruiken. Aartsma: “Het is een opgave waarvoor je dus niet alleen kennis van alle aspecten van proces- en projectmanagement nodig hebt. Het is mensenwerk. De samenwerking met NS Stations en het ontwerpteam en de inbreng van eindgebruikers is cruciaal voor een optimaal eindresultaat.” SCAN WITH
| 19
www.nedcam.com
3D ontwerp naar tastbaar resultaat! shaping
technology
Functionaliteit, comfort & duurzaamheid in harmonie Functionaliteit, comfort en duurzaamheid samen laten komen in technische installaties. Dat is werk voor HOMIJ. De functie van het gebouw is ons uitgangspunt, de gebruiker staat centraal. Van ontwerp en realisatie tot en met beheer en onderhoud.
www.homij.nl
UTRECHT | Stadskantoor
Projectinfo HIGHTECH-FREESTECHNIEK MAAKT VARIATIE IN GEVELBEELD MOGELIJK De gevel van het Stadskantoor bestaat inclusief specials op de hoeken en andere passtukken uit zo'n 1.200 vaak unieke gevelelementen van composiet. Nedcam heeft in hechte samenwerking met gevelbouwer Scheldebouw basismodellen gefreesd voor de productiemallen met vele houten productietools en honderden inzetstukken (inserts), vervaardigd voor speciale vormelementen. René Homan van Nedcam: “Bij het produceren van composiet worden de bestanddelen vacuüm getrokken in een mal, waarvoor verschillende basismodellen zijn gefreesd. Daarnaast zijn malinserts ontwikkeld ten behoeve van het karakteristieke gevelbeeld, met schuine gevelstrepen die alle onder een andere hoek dwars over de etages heen lopen, en zorgen voor een grote variatie in raampartijen – soms meerdere per gevelelement. Hiervoor zijn ruim vierhonderd inserts nodig geweest, die ruimte vrijhouden in de productiemal voor de speciaal gevormde ramen in de gevelpanelen. De toleranties waren minimaal, dus de kwaliteit van de mallen en inserts moest van zeer hoog niveau zijn.” Een en ander geschiedt met hoogwaardige vijf-assige CNC-machines, waaromheen Nedcam verschillende unieke werkprocessen ontwikkelde. Nedcam produceerde dertig inserts per week om de drie productielocaties van de gevelelementen te voorzien. Pionierswerk, zegt Homan. “Met Scheldebouw hebben wij de productie uitvoerig voorbereid in hecht co-makerschap, met een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding als resultaat.”
ASK Romein gaat als gerenommeerde staal- en totaalbouwer geen uitdaging uit de weg. Van bedrijfsruimten tot uiterst complexe bouwwerken: wij ontwikkelen en realiseren graag ambitieuze projecten. Vanuit onze vestigingen in Roosendaal, Vlissingen en Malle (B) bedenken, ontwikkelen, ontwerpen, optimaliseren en realiseren we projecten voor marktsegmenten als industrie, kantoren en bedrijfspanden, offshore, logistiek en distributie, hoogbouw en specials, infra en transport, sport en leisure en food. Door onze kennis als civiele aannemer en staalconstructiebedrijf te combineren, ontstaat de kracht die ASK Romein uniek maakt. Met optimale constructies, een groot oplossend vermogen en lage kosten realiseren wij projecten binnen de door de klant gestelde voorwaarden van tijd, kwaliteit en budget. Graag zijn wij ook u van dienst!
ASK Romein B.V. Postbus 1013 4700 BA Roosendaal Tel.: +31 (0)165 - 750300 Fax: +31 (0)165 - 555325
[email protected]
www.ask-romein.com
| 21
